ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE

Transkrypt

1 ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE

2 F 31 F 31.0 F 31.1 F 31.2 F 31.3 F 31.4 F 31.5 F 31.6 F 31.7 F 31.8 F 31.9 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod hipomanii Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny bez objawów psychotycznych Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny z objawami psychotycznymi Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod depresji o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod ciężkiej depresji bez objawów psychotycznych Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod ciężkiej depresji z objawami psychotycznymi Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod mieszany Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie remisja Inne zaburzenia afektywne dwubiegunowe Zaburzenia afektywne dwubiegunowe nieokreślone

3 Selekcja pacjentów Problemy badań Pobyt w szpitalu liczony jako pojedynczy epizod Dane nie obejmują pacjentów którzy mieli jeden epizod i pacjentów, którzy się nie leczą Wpływ leczenia Pacjenci oporni na leczenie Leczenie zmienia liczbę epizodów, leki przeciwdepresyjne mogą wywoływać manię i zwiększać liczbę epizodów Nie uwzględnianie zróżnicowania zaburzeń (BPI, BPII) Badania retrospektywne pacjenci depresyjni nie pamiętają epizodów hipomanii Brak jednoznacznej, uniwersalnej definicji remisji i nawrotu

4 Wiek zachorowania Średni wiek zachorowania: 22,2 lata (Goodwin i Jamison 2007) na podstawie 15 badań po 1990 roku Nie ma istotnych różnic między wiekiem zachorowania kobiet i mężczyzn Nie ma istotnych różnic między wiekiem zachorowania na zaburzenie typu I i typu II Rzeczywiste obniżenie wieku zachorowania Różnica między wiekiem zachorowania a wiekiem rozpoczęcia leczenia: 6 8 lat Uściślenie kryteriów diagnostycznych Rozpowszechnienie środków psychoaktywnych które wywołują manię u osób podatnych

5 Wiek zachorowania 2 grupy wiekowe (Goldstein i Levitt 2006, Grigoroiu Seranescu i in. 2001) Wczesny wiek zachorowania koniec adolescencji Późny wiek zachorowania ok. 25 roku życia 3 grupy wiekowe (Sax i in. 1997, Bellivier i in. 2001, Mick i in. 2003, Lin i in. 2006) Wczesny wiek zachorowania dzieci i adolescenci (średnia 16,9) Typowy początek późna adolescencja i wczesna dorosłość (średnia 26,9) Późny początek po 35 roku życia (średnia 46,2) Podobny wiek zachorowania bliźniąt Rzadkie przypadki zachorowania po 60 roku życia

6 Osoby, które zachorowały przed 19 rokiem życia Częściej mają krewnych chorych na zaburzenie afektywne dwubiegunowe I typu Częściej przebieg z szybką zmianą faz Częściej stany mieszane Częściej współwystępujące zaburzenia lękowe (ataki paniki) Więcej objawów psychotycznych Częściej oporność na leczenie i oporność na lit Częściej nadużywanie substancji psychoaktywnych Częściej próby samobójcze

7 Liczba epizodów Kraepelin (choroba maniakalno depresyjna) 1921 rok, 459 pacjentów 55% miało więcej niż jeden epizod 28% miało więcej niż trzy epizody DSC Study 1993 (2380 pacjentów) 5 lat obserwacji nawrót u 64% 10 lat obserwacji nawrót u 80% 15 lat obserwacji nawrót u 85%

8 Najczęstsze nawroty u osób z pełną manią i pełną depresją Im więcej wcześniejszych epizodów tym większe prawdopodobieństwo nawrotu

9 Długość cyklu Cykl czas od początku jednego epizodu do początku drugiego (faza + remisja) Cykle zazwyczaj skracają się w trakcie trwania choroby Pacjenci z większą liczbą epizodów mają krótsze cykle Częstość epizodów jest podobna u członków tej samej rodziny (korelacja 0,54) najwyższe korelacje u osób z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym, wczesnym wiekiem zachorowania, cechami psychotycznymi, współwystępującym alkoholizmem, próbami samobójczymi (Fisfalen i in. 2005, badania 86 rodzin, przynajmniej osoby 3 chore na choroby afektywne)

10 Średnia długość cyklu po epizodzie Zis i in. (1979): 1 epizod 36 miesięcy, 2 epizod 24 miesiące, 3 epizod - 12 miesięcy Angst i in. (1981): 1 epizod 48 miesięcy, 2 epizod 22 miesiące, 3 epizod 24 miesiące, 4 epizod - 14 miesięcy, 5 epizod - 12 miesięcy Roy Byrne i in. (1985) 1 epizod 53 miesiące, 2 epizod 28 miesięcy, 3 epizod - 25 miesięcy, 4 epizod 20 miesięcy, 5 epizod - 20 miesięcy, 6 epizod - 12 miesięcy, 7 epizod 9 miesięcy Kessing (1998) badania 1712 pacjentów U 40% pacjentów skrócenie cyklu między 1 a 2 epizodem U 25% między kolejnymi epizodami (też Angst i Selloro 2000)

11 Szybkość pojawiania się objawów Faza maniakalna często nagły początek (kilka dni) Alert hipomaniakalny okres kilku dni (tygodni) objawów hipomanii przed pojawieniem się pełnej fazy maniakalnej Objawy zwiastunowe: zaburzenia snu 77% pacjentów (Jackson i in. 2003) Faza depresyjna powolny początek (tygodnie) U osób z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym fazy depresyjne rozwijają się szybciej niż u osób z zaburzeniem depresyjnym nawracającym

12 Czas leczenia fazy Coryell i in Średni czas leczenia czystej manii 6 tygodni Średni czas leczenia czystej depresji 11 tygodni Średni czas leczenia stanów mieszanych 17 tygodni

13 Zaburzenie dwubiegunowe pierwsza faza Mania 34 79% (średnio 50%) pierwsza hospitalizacja zazwyczaj z powodu manii (brak informacji o wcześniejszej depresji) pierwsza faza hipomaniakalna zazwyczaj nie leczona osoby z pierwszym epizodem maniakalnym późniejszy przebieg z dominującą manią (62%) Pierwsza faza wymagająca leczenia zazwyczaj mania Pierwsza faza, kiedy objawy spełniają kryteria diagnostyczne zazwyczaj depresja (60%)

14 Zaniża liczbę osób z zaburzeniem dwubiegunowym, u których choroba rozpoczyna się depresją Kessing i in. (1999) False unipolar depression badania hospitalizowanych w latach (Dania), u pacjentów z początkową depresją mania rozwija się w ciągu 5 lat Im młodszy wiek zachorowania, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się manii lub hipomanii u osoby z początkową depresją (największe ryzyko u dzieci) Im więcej epizodów depresji tym mniej prawdopodobne pojawienie się manii

15 Płeć a rodzaj epizodów Fazy depresyjne są częstsze u kobiet, fazy maniakalne u mężczyzn Hendrick (2000) badania 131 pacjentów, 63 kobiety, 68 mężczyzn nie ma istotnych różnic w wieku zachorowania, liczbie epizodów depresyjnych, liczbie epizodów maniakalnych, liczbie hospitalizacji z powodu depresji Baldassano (2002) badania 500 osób, nie ma istotnych różnic w liczbie epizodów 87% kobiet i 86,8% mężczyzn miało 3 lub więcej epizodów manii 92,1% kobiet i 92,3% mężczyzn miało 3 i więcej epizodów depresji

16 Depresja wiosna i jesień Mania wiosna i lato Sezonowość Cassidy i Carrol (2002) Wiosna wzrost nasłonecznienia (mania) Późne lato mniej słońca, wysoka temperatura (stany mieszane) Carney i in. (1988) istnieje korelacja między liczbą przyjęć do szpitala z powodu manii a intensywnością promieniowania słonecznego, średnią długością dnia w miesiącu, nie ma korelacji z temperaturą Peck (1990) liczba hospitalizacji z powodu manii jest związana z liczbą godzin światła słonecznego w poprzednim miesiącu Hunt i in. (1992), Silverstone i in. (1995) nie ma sezonowości w Anglii

17 Czynniki wyzwalające Stresujące wydarzenia życiowe (utrata bliskiej osoby, zmiana pracy) często poprzedzają chorobę o 3 12 miesięcy Stres wyzwala istniejącą podatność Wpływ wydarzeń życiowych jest większy w przypadku pierwszych epizodów Osoby w manii często wywołują stresujące zdarzenia Stres często powoduje bezsenność, bezsenność bezpośrednio poprzedza manię Stres powoduje nadużywanie alkoholu, co może wywoływać fazę

18 ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE TYPU II

19 Mniej hospitalizacji Podstawowym objawem jest depresja Fazy depresyjne 3x częściej mają postać subdepresji U około 8% pacjentów fazy hipomaniakalne zmieniają się w pełne manie

20 Lęk Czas występowania objawów depresji (pełnej lub subdepresji) Przerwy między epizodami Liczba epizodów Przebieg z szybką zmianą faz Cechy psychotyczne Samobójstwa Hospitalizacje Pobudzenie, irytacja Nadużywanie alkoholu (kobiety) Ilość kobiet chorujących Ciężkość epizodu depresyjnego Czas trwania epizodu depresyjnego Liczba pacjentów leczonych farmakologicznie BPII > BP I BPII > BPI BPII < BPI BPII > BPI BPII > BPI BPII < BPI BPII > BPI BPII < BPI BPII < BPI BPII > BPI BPII > BPI BPII < BPI BPII < BPI BPII < BPI

21 ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE Z SZYBKĄ ZMIANĄ FAZ (rapid cycling)

22 Choroba afektywna dwubiegunowa z szybką zmianą faz (rapid cycling RC) Choroba afektywna dwubiegunowa o specyficznym przebiegu, obejmującym co najmniej cztery epizody depresji, manii lub hipomanii w ciągu roku występujące w dowolnej konfiguracji. Opisana w 1974 roku (Dunner i Fieve) jako wariant choroby afektywnej dwubiegunowej charakteryzujący się występowaniem w ciągu 12 miesięcy co najmniej 4 epizodów maniakalnych, hipomaniakalnych lub depresyjnych trwających co najmniej 2 tygodnie

23 Częstość występowania przebiegu RC wśród pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową : 13-20% Objawy kliniczne poszczególnych faz nie różnią się znacząco od występujących w klasycznej postaci choroby

24 U 20% pacjentów przebieg RC jest obecny od początku choroby (Persad i in. 1996) U tych pacjentów choroba rozpoczyna się w wieku lat U 80% pacjentów przebieg RC rozpoczyna się po 40 roku życia i poprzedzony jest kilkuletnim typowym przebiegiem Wystąpienie fazy depresyjnej na początku choroby nie ma związku z późniejszym pojawieniem się przebiegu RC (Kupka i in. 2003) U większości pacjentów przebieg RC jest przejściowy (Coryell i in. 2003), u niektórych pacjentów przebieg RC może trwać kilka lat (Maj i in. 1994, Koukopoulos i in. 2003)

25 Predyspozycji do przebiegu RC mogą być związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem tarczycy (Bauer i in. 1990) Czynnikiem wyzwalającym RC może być stosowanie leczenia antydepresyjnego Stosowanie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych i inhibitorów MAO o 20-30% zwiększa ryzyko wystąpienia przebiegu RC u pacjentów z chorobą dwubiegunową (Leverich i in. 2006, Schneck i in. 2008) Ryzyko pojawienia się RC w przebiegu leczenia farmakologiczneg jest większe u kobiet (Yildiz i Sachs 2003) Odstawienie leków przeciwdepresyjnych może spowodować zmniejszenie częstości cykli (Altshuler i in. 1995)

26 Choroba afektywna dwubiegunowa z ultraszybką zmianą faz (urc) Kramlinger i Post (1996) - epizody trwające kilka dni lub kilka tygodni Tillman i Geller (2003) co najmniej 4 epizody w ciągu miesiąca Geller i in. (2007) cykli w roku

27 Choroba afektywna dwubiegunowa z okołodobową zmianą faz (udrc) Kramlinger i Post (1996) epizody występujące w ciągu 24 godzin Tillman i Geller (2003) co najmniej jeden epizod dziennie, nie mniej niż 4 razy w tygodniu Geller i in. (2007) co najmniej 365 epizodów w ciągu roku

28 Przebieg urc i udrc częściej występuje u kobiet (70% chorych) (np.geller i in. 198, Fisfalen i in. 2005) U dzieci przebieg urc i udrc częściej występuje u dziewczynek (Geller i in. 1998) Procentowy wzrost udziału kobiet przy liczbie epizodów większej niż 4-8 (Bauer i in. 1994)

29 Inne czynniki sprzyjające urc i udrc: wczesny początek choroby Przemoc fizyczna lub/i seksualna w dzieciństwie Uzależnienie od substancji psychoaktywnych Alkoholizm i występowanie samobójstw w rodzinie

30 Prawdopodobieństwo wystąpienia przebiegu urc pod wpływem leków przeciwdepresyjnych zależy od dawki i rodzaju leku (trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne i selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny) Przypadki pojawienia się przebiegu urc po urazach głowy (Murai i Fujimoto 2003)

31 Typowy epizod udrc trwa ok. 24 godzin Zmiana nastroju występuje najczęściej we wczesnych godzinach porannych, ale może wystąpić o każdej porze dnia