Leon Kameleon Wyczółkowski

Transkrypt

1 Konspekt lekcji Temat: Leon Kameleon Wyczółkowski Cel lekcji: poznanie twórczości Leona Wyczółkowskiego, charakterystyka stylu malarskiego, wskazanie różnorodności treściowej i formalnej malarstwa omawianego artysty wprowadzenie elementów wiedzy o polskim malarstwie schyłku XIX i I połowy XX wieku kształtowanie umiejętności analizy formalnej i treściowej obrazów Środki dydaktyczne: teksty źródłowe, materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych obrazów Lekcja o charakterze całościowym, przekrojowo prezentująca twórczość Leona Wyczółkowskiego ze wskazaniem przemian stylistyczno-formalnych w jego twórczości. Można wykorzystać pracę z materiałem źródłowym wspólne poszukiwanie informacji o artyście ćwiczenia Prezentacja w formie wykładu: a) można skorzystać z zamieszczonej na płycie prezentacji obrazów z komentarzami dostosowując ilość pokazywanych dzieł do możliwości percepcyjnych uczniów b) dokonać samodzielnego wyboru ilustracji z własnych źródeł c) posiłkować się wycieczka tematyczną do muzeów posiadających dzieła malarza a) krotka analiza obrazów przez uczniów wg wzorów na opis i analizę obrazu, ujmujących takie zagadnienia jak: kompozycja, kolor, światłocień, ekspresja b) w razie łączenia lekcji z wiedzy o sztuce z zajęciami o charakterze praktycznym (plastyka w gimnazjach ogólnokształcących) można wykorzystać takie ćwiczenia na interpretację obrazu np. tworzenie wolnych kopii, Jestem w obrazie mistrza Wyczółkowskiego np. interpretacja portretu z wykorzystaniem wlasnej postaci, przetworzenie obrazu etc.

2 Konspekt lekcji Temat: Kraków w twórczości Leona Wyczółkowskiego Cel lekcji: wprowadzenie elementów wiedzy o polskim malarstwie schyłku XIX i I połowy XX wieku na przykładzie twórczości Leona Wyczółkowskiego młodopolska wizja malarska Krakowa analiza zróżnicowanych cech formalnych, elementy impresjonizmu w pejzażu miejskim, malarskim i graficznym zapisie architektury i rzeźby kształtowanie umiejętności analizy formalnej i treściowej obrazów Środki dydaktyczne: teksty źródłowe, materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych obrazów Przebieg lekcji: Prezentacja w formie krótkiego wykładu z pokazem ilustracji, zwracająca uwagę na takie elementy jak kolorystyczne (impresjonistyczne podejście do pejzażu), cechy sztuki ok w szkicach, grafikach i obrazach wawelskich i krakowskich Leona Wyczółkowskiego. Ćwiczenia: Próba analizy treściowej i formalnej wybranych dzieł interpretacja pejzażu miejskiego lub jego fragmentu z wykorzystaniem elementów spółczesnego koloryzmu w kształtowaniu formy plastycznej. Ćwiczenia realizowane w plenerze własnej miejscowości, najbliższych obiektach zabytkowych etc. Materiały źródłowe dotyczące powiązań treści z zakresu wiedzy o sztuce, wiedzy o kulturze i języka polskiego: - wizja Akropolis Polskiego Stanisława Wyspiańskiego - Pochód na Wawel Zestawienie prac Leona Wyczółkowskiego związanych z tematem: Sarkofagi cykl z Pastele z tzw. inwentaryzacji skarbca wawelskiego Welum królowej Jadwigi, Relikwiarz św. Stanisława Teki graficzne Wawel I i Wawel II, Kraków

3 Wawel od strony Zwierzyńca zimą 1910, Widok Wawelu z Kaplica zygmuntowską w zimie 1914, Chrystus Wawelski 1896, Sarkofag św. Stanisława w Katedrze wawelskiej Porównania z przedstawieniami plastycznymi Krakowa i Wawelu u innych malarzy: Pastelowe pejzaże krakowskie Stanisława Wyspiańskiego, projekty witraży dla katedry tegoż artysty

4 Konspekt lekcji: Temat: Grafiki Leona Wyczółkowskiego Cel lekcji: Poznanie twórczości graficznej Leona Wyczółkowskiego Przybliżenie uczniom (w teorii) różnych technik grafiki warsztatowej: opis procesu tworzenia oraz możliwych do uzyskania efektów Środki dydaktyczne: teksty źródłowe, materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej Alternatywnie: wycieczka do muzeum umożliwiająca zobaczenie oryginalnych odbitek prac wykonanych w różnych technikach np. w zbiorach Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, innych placówkach muzealnych posiadających zbiory grafiki Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych dzieł Przebieg lekcji: Krótki wykład ilustrowany reprodukcjami lub wycieczka tematyczna Zespołowe lub indywidualne próby rozpoznania technik graficznych i analizy formalnej grafik Poszukiwanie w słownikach terminów plastycznych definicji określonych technik Wykorzystanie fragmentu tekstu z portalu WWW Culture pl poświęconego grafikom Leona Wyczółkowskiego, m.in. praca z tekstem poszukiwanie opisów efektów artystycznych, które uzyskiwał artysta w różnych technikach. Wyszukiwanie treści faktograficznych dotyczących np. nauczycieli warsztatu, inspiracji etc. Tekst z portalu WWW Culture pl autorstwa Ireny Kossowskiej fragmenty o grafice Fragment I Prezentacje grafik L. Wyczółkowskiego

5 Ryciny Wyczółkowskiego prezentowane były na międzynarodowych wystawach grafiki w Pradze (1925), Florencji (1925, 1927), Filadelfii (1933) i Nowym Jorku (1934). Indywidualne wystawy twórczości artysty odbyły się w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych (1905, 1917, 1921, 1927, 1932), warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (1907, 1910, 1911, 1915, 1921, 1928, 1930) i Instytucie Propagandy Sztuki (1932). Monograficzne ekspozycje zorganizowano ponadto w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Poznaniu (1932) i Lwowie (1933) oraz w Muzeum Miejskim w Bydgoszczy (1934). Jako członek "Sztuki" Wyczółkowski uczestniczył w latach w wystawach ugrupowania urządzanych w Krakowie, Warszawie i Lwowie, a także w zagranicznych prezentacjach w Pradze (1902) i Wiedniu (1908). W okresie przyłączył się do ekspozycji poznańskiej Grupy Artystów Plastyków "Świt". Fragment II: Inspiracje, techniki, nauczyciele warsztatu graficznego Około 1900 rozpoczął się ponad trzydziestoletni okres fascynacji Wyczółkowskiego grafiką oryginalną. Pierwsze próby, do których zachęcił artystę Feliks Jasieński, koneser i kolekcjoner grafiki europejskiej, wykonał twórca w technikach z malarstwem blisko spokrewnionych - oleolitografii barwnej i algrafii. W dziedzinie akwaforty technicznych rad i wsparcia udzielał mu mistrz akwaforty reprodukcyjnej - Ignacy Łopieński, posiadacz pierwszej w Warszawie i jedynej niekwestionowanej przez rosyjskie władze prasy, jaką dysponowali wówczas Polacy. Jako profesor krakowskiej ASP począwszy od 1902 Wyczółkowski prowadził nieustanne eksperymenty w dziedzinie technik graficznych; najszersze możliwości artystycznej ekspresji odnalazł w technice litografii. Trwającą ponad ćwierćwiecze fascynację twórcy tym graficznym medium poprzedziły liczne próby w zakresie akwaforty, akwatinty, fluoroforty i miękkiego werniksu. Graficzne teki Wyczółkowskiego, m.in. "Teka mieszana" (1904), "Teka litewska" (1907), "Gdańsk" (1909), "Teka huculska" (1910), "Wawel I. II." (1911/12), "Teka ukraińska" (1912), "Kraków" (1915) i "Stara Warszawa" (1915), zawierały głównie autolitografie, zestawione niekiedy z fluorofortami i autoalgrafiami. Fragment III Charakterystyka cech formalnych grafik Leona Wyczółkowskiego Litografia Wyczółkowskiego ewoluowała z czasem, ulegała formalnym przeobrażeniom; artysta zmieniał sposób operowania czarną kredą, prowadził ją bokiem dla uzyskania półtonów i miękkich kształtów, rysował ostro zatemperowaną by zintensyfikować precyzyjny kontur, dopełniał tuszem dla pogłębienia cieni. Sam przygotowywał kamień litograficzny, decydował o szorstkości grenu, własnoręcznie odbijał swe ryciny, mnożąc próbne odbitki, sam dobierał fakturę i odcień papieru, sam go też niejednokrotnie barwił. Po wykonaniu nie więcej niż trzydziestu skończonych odbitek niszczył kamień litograficzny W twórczości graficznej Wyczółkowskiego hegemonię sprawowała czarno-biała gama walorowa; w monochromatycznej litografii artysta poszukiwał jakości wyjątkowych, dla grafiki specyficznych, odróżniających ją od malarstwa. Gdy podmalowywał akwarelą niektóre ze swych późniejszych rycin, podkreślał, iż akcenty barwne powinny jedynie pobudzać kolorystyczną wyobraźnię widza, "podrażniać" jego oko, nie zaś przytłaczać wartości graficzne i tłumić gamę szarości rozpiętą między biegunami czerni i bieli. Największą siłę ekspresji osiągnął artysta-grafik w akwatintach zebranych w tece "Tatry. Ośm akwatint" (1906). Tu na niewielkiej powierzchni ryciny nastąpiła najsilniejsza kondensacja psychicznego poddania się twórcy majestatowi gór, odczucia potęgi zamieszkałych

6 wśród nich żywiołów. Wyczółkowski zastosował w swych grafikach podpatrzony w japońskich drzeworytach zabieg ukazywania bardzo wąskiego wycinka krajobrazu, który dopełnia się i ogromnieje w wyobraźni widza dzięki refleksom rzucanym przez niewidoczne partie pejzażu na zamarłą w bezruchu taflę Czarnego Stawu (Czarny Staw o zmierzchu). Kompozycyjne plany spiętrzają się tu jeden nad drugim tworząc niemal abstrakcyjną harmonię subtelnie zróżnicowanych szarości i czerni, którą zakłóca jedynie biel śniegowych płatów (Czarny Staw od strony Morskiego Oka). Duszna atmosfera ściśniętej przestrzeni panuje także we wnętrzu lasu, wśród stłoczonych pni drzew osadzonych w pierścieniach śniegu (Las pod śniegiem). Na igliwiu świerków układają się miękko śniegowe czapy i wydrapane igłą włosy szronu (Okiść). Odmienne widzenie natury, bezpośrednie i spontaniczne przejawia się w graficznych tekach Wyczółkowskiego utrwalających widoki Litwy. W "Tece litewskiej" (1907) ujęcia pejzaży cechuje maksymalna oszczędność środków ekspresji; lapidarny, pospieszny rysunek chwyta w wąskiej gamie czerni i bieli ulotne wrażenia optyczne.mistrzowskie operowanie miękką kredą, zręczne przechodzenie zwinnej linii w dynamicznie położoną plamę aksamitnej czerni, stworzyły w autolitografiach Wyczółkowskiego sugestię bezkresnego krajobrazu przytłoczonego ogromem nieba (Dwie sosny i pień, 1907). Również teki "Huculska" (1910) i "Ukraińska" (1912) niosły w sobie wyraz rozmiłowania w rodzimym krajobrazie, prezentowały pełne urzeczenia spojrzenie na pejzaż stepowy, na skromne miasteczko wśród pól, wieś rybacką nad rzeką, huculskie cerkiewki i wiatraki, ubogie chaty, konie w kieracie i stada bydła. Kredkowy rysunek wzbogacił się tu o szczegóły, realistyczne ujęcie zyskało na opisowości, wciąż jednak oszczędnej i nie przegadanej. Monumentalnego wymiaru nabrały sosny w autolitografiach wykonanych przez Wyczółkowskiego w 1908 w Połądze. Krótka, mocna kreska oddaje tu zwarte masy igliwia drzew zakomponowanych zgodnie z zasadami japońskiej estetyki, asymetrycznie i po diagonali dla zrównoważenia białej płaszczyzny nieba (Sosny z Połągi, 1908). Krzyże towarzyszą monumentalnym, "rozdartym" sosnom w autolitografiach z teki "Wspomnienia z Legionowa. 1916" (1920), którą Wyczółkowski poświęcił pamięci polskich legionistów. Wyczółkowski, jako twórca piętnastu tek graficznych stał się na polskim gruncie niedoścignionym rekordzistą. Z równym rozmachem jak rozległe krajobrazy Litwy i Ukrainy kreślił Wyczółkowski pejzaże miejskie. W 1909 artysta wydał pierwszą tekę, na którą składały się wyłącznie motywy architektoniczne; były to widoki Gdańska notowane zręcznym pociągnięciem kredki, postrzegane wrażliwym na zmienność walorowych tonacji okiem realisty. Twórca nie obawiał się radykalnej fragmentaryczności ujęć - nie zawahał się zawiesić kopułę wieży ratuszowej i dachy kamienic w optycznej próżni wytworzonej poprzez biel planszy, pozbawiając je solidnej, architektonicznej podpory (Ratusz - wieża, 1909). Najeżona strzelistymi wieżycami sylweta kościoła Panny Marii zamykająca bieg ulicy, w autolitografii Wyczółkowskiego wydaje się być eteryczną kurtyną (Kościół Panny Marii, 1909). "Portretując" polskie miasta, Gdańsk, stary Kraków i Warszawę, artysta ukazywał zabytki architektury przywołujące z pamięci przeszłość narodu. Skarbnicą narodowych pamiątek i symbolem dawnej potęgi polskiej państwowości był Wawel; jego potężną sylwetę, widzianą raz od strony Stradomia, raz Zwierzyńca, to znów od ulicy Starowiślnej, Wyczółkowski potrafił przeobrazić w swych litografiach w zjawiskowe zamczysko. W obu tekach wawelskich (1911/12) artysta uwiecznił najcenniejsze dla pamięci narodowej fragmenty wawelskiej architektury - katedrę, Kurzą Stopkę, Kaplicę Zygmuntowską i najbardziej nośne symbolicznie królewskie nagrobki, Jadwigi, Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka. Wyczółkowski porzucił tu dotychczasową szkicowość ujęcia na rzecz stylu bardziej wysmakowanego i dekoracyjnego, przywrócił linii funkcję opisową, kreski smukłe, cienkie, napięte jak struny powiązał z miękkimi, krętymi, zwinnie zmieniającymi swój bieg; swą ascetyczną, czarno-białą skalę walorową dopełnił wąską, zharmonizowaną gamą barw. Patriotyczną wymowę miała też teka Kraków (1915); tutaj luministyczne efekty intensyfikują atmosferę zadumy nad upływającym czasem w wymiarze indywidualnej egzystencji i narodowego bytu. Wygląd Warszawy czasów wojny upamiętnił Wyczółkowski - "uwięziony" w stolicy na skutek działań wojennych - w tece "Stara Warszawa" (1915). Szczególnie pociągały go malowniczo nawarstwiające się bryły dachów Starego Miasta, którym przyglądał się z bliska, z poziomu okna facjaty.

7 Podobnie jak w technice malarstwa olejnego i pastelowego rysunku artysta osiągnął wirtuozerski poziom w portretach wykonanych technikami graficznymi - akwatinty, akwaforty, suchorytu, fluoroforty i litografii. Pokrewna rysunkowi kredką technika miękkiego werniksu szczególnie dobrze służyła Wyczółkowskiemu w oddawaniu gry światła i cienia na twarzach modeli (Rybak z siecią, 1908; Szymon Tatar z Zakopanego, 1908). Miękki kontur i subtelny modelunek walorowy pogłębiają liryczną ekspresję wizerunków młodych góralek. Kreślone pospiesznie przez Wyczółkowskiego postaci - górali, Hucułów, ukraińskich rybaków - cechuje synteza ujęcia wynikająca z niezwykłej umiejętności notowania cech esencjalnych, najbardziej charakterystycznych wyglądu, gestu, ruchu i pozy. Impresjonistyczne widzenie znalazło wyraz w litografii przedstawiającej motyw kopania buraków; zdolność chwytania ulotnych efektów atmosferycznych, mimo ograniczenia skali barw do czerni i bieli, osiągnęła tu kulminację (Kopanie buraków, ok. 1911). W tekach z późnego okresu twórczości, "Lublin" (1918/1919), "Teka jubileuszowa kościoła Panny Marii w Krakowie" ( ) i "Wrażenia z Pomorza" (1931), Wyczółkowski rozwinął do perfekcji realistyczną formułę obrazowania, formułę zwięzłą, niekiedy lakoniczną, kiedy indziej bogatszą w szczegóły i walorowe gradacje; znamienna jest tu zależność środków ekspresji - grubości i giętkości linii kreślonych litograficzną kredką, wyrazistości plamy kładzionej tuszem - od stylistycznych cech ukazanych budowli i zabytków architektury. Odmiennym językiem plastycznym posłużył się Wyczółkowski w planszach włączonych do teki "Wrażenia z Białowieży" (1922) i "Gościeradz" ( ) przedstawiających w wielu wariantach leśny matecznik. Grę słonecznych promieni na węzłowatych konarach monumentalnych dębów, gąszcz kruchych gałęzi świerków i pomarszczoną fakturę kory oddaje tu w mistrzowski sposób gama tonów i półtonów zamkniętych pomiędzy biegunami czerni i bieli (Świerki z suchymi gałęziami Pobrzmiewają tu ponownie reminiscencje japonizującej estetyki, jej dekoracyjnej płaskości i asymetrycznych układów kompozycyjnych, czytelne najbardziej w obrazie zacinającego ukosami śniegu i wichru przyginającego do ziemi konary drzew (Zawieja w puszczy). Słynne Sędzieliny, Szrony, Okiście i Osadzie wyobrażone przez Wyczółkowskiego na luźnych planszach - to koronki oszronionych gałęzi tworzących abstrakcyjny ornament i puszyste czapy śniegu spiętrzone na choinkach zdematerializowanych poprzez ostry kontrast plam czerni i bieli (Sędzielina). Zdolność graficznego medium do sugestywnego odtwarzania rozmaitych faktur wypróbował Wyczółkowski także w martwych naturach kontrastując ostrość cięcia kryształu ozdobnej karafki z wiotkością bukietu kwiatów (Peonie w krysztale, 1922).

8 Konspekt lekcji Temat: Piękna nasza Polska cała teki graficzne Cel lekcji: poznanie twórczości graficznej Leona Wyczółkowskiego Ukazanie różnych sposobów opisywania grafiką rodzimego pejzażu, architektury i przyrody Środki dydaktyczne: teksty źródłowe*, materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych obrazów Przebieg lekcji: Pokaz rycin z tek graficznych (reprodukcje, reprodukcje w formie slajdu lub zapisu elektronicznego) wybranych przez nauczyciela wg określonego kodu: prezentacja określonych miejsc np. miasta ( teki Gdańsk, Warszawa, Kraków, ryciny przedstawiające Lublin, Toruń etc.), pejzaże, wizerunki drzew. Próba wspólnego scharakteryzowania środków plastycznych, którymi posługiwał się autor np. dla pokazania przestrzeni, pokazania detalu, uchwycenia zjawisk świetlnych, uzyskania określonego nastroju Ćwiczenia rysunkowe w plenerze szkice pejzażu *można wykorzystać materiały z poprzedniego konspektu

9 Konspekt lekcji Temat: Drzewa, drzewa, drzewa wizje przyrody w malarstwie i grafikach Leona Wyczółkowskiego Cel lekcji: poznanie twórczości Leona Wyczółkowskiego, charakterystyka stylu malarskiego i graficznego artysty wskazanie przyrody jako jednego z elementów inspiracji artystycznej zwrócenie uwagi na zagadnienia obserwacji i interpretacji natury w sztuce kształtowanie umiejętności analizy formalnej i treściowej obrazów Środki dydaktyczne: teksty źródłowe, materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej ryciny z tek poświęconych przyrodzie m.in. Dęby rogalińskie, Cisy, inne przedstawienia drzew Pastele pejzaże z Podhala, lub z motywem cyprysów Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych prac Ćwiczenia: wykonywanie szkiców drzew z natury, interpretacja motywu drzewa w grafice np. linoryt, monotypia

10 Konspekt lekcji Temat: W.Kielera) Dwa Stańczyki analiza i interpretacja obrazu (wg sugestii mgr Cel lekcji: kształtowanie umiejętności porównawczej analizy formalnej i treściowej obrazów, oraz interpretacji tekstu kultury jakim jest obraz Środki dydaktyczne: teksty źródłowe np. fragment z Wesela, teksty dotyczące analizy i interpretacji obu obrazow np. na podstawie Polaków portret własny publikacje poświecone twórczości Matejki i Wyczółkowskiego. Materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej reprodukcje obrazów Jan Matejko Stańczyk na balu u królowej Bony, Leon Wyczółkowski Stańczyk, karty pracy, w tym tabela do analizy porównawczej obrazów Metody pracy: wprowadzenie w formie krótkiej pogadanki, samodzielna analiza porównawcza obrazów Przebieg lekcji Zasygnalizowanie podstawowych zagadnień treściowych i formalnych np. interpretacja Stańczyka w sztuce polskiej schyłku wieku wg historiozofii Matejki, Stańczyk jako symbol i patron tzw. Stańczyków, Stańczyk jako postać z Wesela Stanisława Wyspiańskiego etc. Zagadnienia formalne: kompozycja, kolor, światłocień, ekspresja, sposób przedstawiania postaci Samodzielna analiza prac przez uczniów w formie pisemnej, lub ustnej prezentacji przed klasa Materiały dydaktyczne konkretyzacja a) reprodukcje obu obrazów

11 b) Scenariusz i karta pracy wg wzoru dla uczniów gimnazjum ( interpretacja scenariusza na podstawie wzoru scenariusza lekcji o Matejce i Wyspiańskim z poradnika do nauczania plastyki w szkole podstawowej Ewa Urbańska i Wiesława Wittek Świat sztuki WSiP 2007 Przebieg lekcji: krótka charakterystyka sylwetek artystycznych Jana Matejki i Leona Wyczółkowskiego z podkreśleniem zagadnień treściowych, roli polskiego malarstwa w kształtowaniu świadomości narodowej i historycznej. Róznice w postawie Matejki i Wyczółkowskiego wpływ epoki etc. Sporządzenie prostej tabeli porównawczej pozwalające scharakteryzować środki wyrazu plastycznego i treści inspiracje Stańczyk Jana Matejki Postać Stańczyka w przekazach historycznych Symbolika błazna królewskiego jako mędrca Stańczyk Leona Wyczólkowskiego Postać Stańczyka w świetle tekstu Wesela i publicystyki krakowskiej Symbolika teatru i teatru marionetek technika Malarstwo olejne Malarstwo olejne Elementy ekspresji Kompozycja obrazu Mimika twarzy, statyczne ujęcie postaci, wprowadzenie motywu autoportretu Realizm przedstawienia Sposób umieszczenia postaci w przestrzeni obrazu Ujęcie wnętrza i Wrócenie uwagi na gest Anonimowość postaci twarz skryta w dłoni Inna kolorystyka, wprowadzenie swobodniejszej plamy barwnej Sposób umieszczenia postaci w przestrzeni obrazu

12 przedmiotów Róznice formalne: Kolorystka Modelunek światłocieniowy Rodzaj plamy barwnej c) karta do analizy formalnej Obraz A Obraz B Kompozycja Kolorystyka Sposób oddania przestrzeni Światłocień Ekspresja Wnioski końcowe

13 Konspekt lekcji Temat: Podhale krajobraz prawdziwy i symboliczny Cel lekcji: Ukazanie roli Podhala w sztuce przełomu wieków XIX i XX w sztuce i literaturze Wskazanie różnorodności formalnej dziel Wyczółkowskiego związanych z Podhalem, od obserwacji do interpretacji, między rzeczywistością a symbolizmem, kształtowanie umiejętności analizy formalnej i treściowej obrazów Środki dydaktyczne: teksty źródłowe, materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza o tematyce podhalańskiej w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej Fragment tekstu Ireny Kossowskiej poświęcony pracom o tematyce tatrzańskiej za pl Autorka opisuje kilka ujęć pejzażu górskiego u Wyczólkowskiego np. aluzyjne sylwety średniowiecznych rycerzy zaklętych w skały przestawione w serii pasteli Legendy tatrzańskie z Historyczny wymiar twórczości artysty przejawił się w najbardziej oryginalny sposób w widokach Tatr, w których polscy moderniści dostrzegali ostoję rodzimej kultury, kolebkę narodowej tożsamości i źródło odrodzenia. W namalowanym przez Wyczółkowskiego w 1898 obrazie Giewont czerwona Skały w Tatrach 1904, z cyklu Legendy tatrzańskie - Legenda Tatr, pastel, gwasz, papier, tektura fot. Tomasz Szemalikowski

14 dzięki uprzejmości Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu poświata zachodzącego słońca wydobywa profil śpiącego rycerza - kształt, jaki przybrał szczyt Giewontu - pogłębiając ekspresję i symboliczną wymowę motywu. Symboliczny wymiar serii tatrzańskich pasteli z 1904 uwypuklał zbiorczy tytuł Legendy tatrzańskie, świadczący o ciągłej obecności w podtekstach artystycznych poczynań historycznej perspektywy, historycznych kategorii myślenia, które nabrały wyrazistości w kontekście politycznych wydarzeń Rok 1904 był tym momentem historycznym, w którym ze względu na toczącą się wojnę rosyjsko-japońską w społeczeństwie polskim odżyły nadzieje na odzyskanie niepodległości, nowego zabarwienia nabrała pamięć narodowych czynów i narodowa mitologia. Dla rysującego tatrzańskie masywy Wyczółkowskiego punktem wyjścia była próba utrwalenia wizualnych wrażeń, uchwycenia i zamknięcia w artystycznym kształcie ulotnych stanów atmosferycznych. Impresjonistyczne przesłanki uległy jednak przeobrażeniu pod wpływem historycznej refleksji; nasycenie tatrzańskich motywów osobistym przeżyciem artysty wyraziło się w syntetyzującej formule stylistycznej, w zawężeniu gamy barwnej i wyborze mrocznej dominanty kolorystycznej (Czarny Staw). Inspirowane estetyką japońskiego drzeworytu, wpisane w ciasne kadry obrazów zwierciadlane odbicia skalnych zboczy w tafli Mnich nad Morskim Okiem 1904, pastel, gwasz, papier dzięki uprzejmości Muzeum Narodowego w Krakowie stawów tworzyły sugestię przestrzeni zwielokrotnionej, otwartej, wrażenie zatopienia obserwatora w ogromie monumentalnych - choć tylko wycinkowo widocznych gór (Mnich nad Morskim Okiem, 1904; Widok na Morskie Oko z Czarnego Stawu, 1905). Najbardziej znamiennym przejawem historycznej świadomości są skalne sylwety rycerzy Bolesława Śmiałego uśpionych - zgodnie z ludową legendą - w Tatrach, by po wiekach niewoli zrzucić klątwę i przynieść narodowi upragnioną wolność (Skały w Tatrach, Mnich, Wiec druidów z Doliny Chochołowskiej, Rycerze po zachodzie słońca). Patriotyczne treści nabierają bardziej literackiego charakteru w pastelach przedstawiających konnego rycerza w zbroi dmącego w róg na tle górskich szczytów (Rycerz trąbi na tle Tatr); sugestię nadchodzących przemian wprowadza tu rozkwitła barwami wiosny łąka (Rycerz wśród kwiatów, 1907).Te serie perfekcyjnych warsztatowo pasteli świadczą - podobnie jak rodzime pejzaże o zintensyfikowanej kolorystyce - o bezpośrednim, emocjonalnym stosunku Wyczółkowskiego do natury jako głównego źródła motywów do artystycznego przetworzenia (Las w Zakopanem w słońcu, 1905; Limba nad Morskim Okiem, 1910; Krajobraz z Jaremcza, 1910). Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych obrazów

15 Przebieg lekcji: pokaz z komentarzem wybranych prac prezentujących różne stylistyki i zagadnienia formalne podejmowane przez Wyczółkowskiego w dziełach związanych z Podhalem Można uzupełnić o porównania interpretacji tematów tatrzańskich przez innych artystów starszego i młodszego pokolenia np. pejzaże tatrzańskie w twórczości Wojciecha Gersona, Aleksandra Kotsisa, interpretacje góralszczyzny w stylu zakopiańskim, motywy zbójnickie w twórczości Skoczylasa, tzw. styl kryształkowy w sztuce Międzywojnia, prace Zofii Stryjeńskiej Konspekt lekcji Temat: W zachodzącym słońcu - Leon Wyczółkowski impresjonista Cel lekcji: poznanie twórczości Leona Wyczółkowskiego określanej jako impresjonistyczna, charakterystyka stylu malarskiego, Kształtowanie umiejętności wykorzystania pojęć realizm, impresjonizm, koloryzm w analizie dzieł impresjonistycznych L.Wyczółkowskiego wprowadzenie elementów wiedzy o polskim malarstwie schyłku XIX i I połowy XX wieku kształtowanie umiejętności analizy formalnej i treściowej obrazów Środki dydaktyczne: teksty źródłowe, materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej: obrazy olejne, pastele i grafiki z cyklu ukraińskiego: Kopanie buraków, Orka, Kurhan na Ukrainie etc. Rybak, Rybacy brodzący i inne o tej tematyce, Grające w krykieta Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych obrazów Przebieg lekcji: Pokaz wybranych ilustracji z komentarzem. Próby określenie cech impresjonistycznych w formie obrazów i cech realistycznych. Wykorzystanie fragmentów wypowiedzi Leona Wyczółkowskiego nt. obrazów z Ukrainy ( cytaty dołączone do tekstu Leon Kameleon Wyczółkowski Lekcję można wzbogacić próbami porównania obrazów Wyczółkowskiego z obrazami impresjonistów. Ćwiczenia: barwne szkice pejzażowe wykonywane w kontrastowym oświetleniu, przy usunięciu z palety uczniów czerni

16 Konspekt lekcji Temat Leon Wyczółkowski autoportrecista i portrecista Cel lekcji: Poznanie portretowej twórczości Leona Wyczółkowskiego Zwrócenie uwagi na różnorodność interpretacji postaci w portretach portret realistyczny, wprowadzenie elementów symboliczno-znaczeniowych związanych z modelem, stylistyka secesyjna ok.1900 Scharakteryzowanie dorobku portretowego L.Wyczólkowskiego w porównaniu z innymi znanymi portrecistami Autoportret jako forma twórczego ukaznia siebie i obserwacji modela kształtowanie umiejętności analizy formalnej i treściowej obrazów Środki dydaktyczne: teksty źródłowe, materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej: najbardziej znane portrety z różnych okresów twórczości Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych obrazów Przebieg lekcji: prezentacja kilku portretów i autoportretów, scharakteryzowanie cech stylowych z podkreśleniem roli koloru i światłocienia w warstwie formalnej. Różne rodzaje portretów między portretem oficjalnym a psychologicznym Lekcje można wzbogacić o próby porównania z innymi portrecistami np. Autoportrety Rembrandta i Wyczółkowskiego jako zapis czasu, Barwa i symbol w autoportretach Wyczólkowskiego i Jacka Malczewskiego. Fotografia fotografie portretowe Wyczółkowskiego jako podkład obrazu, codzienne fotografie portretowe Romana Opałki jako zapis przemijania

17 Leon Wyczółkowski jako łącznik między dwoma rodzjami, stylistykami portretu w sztuce polskiej: Między tradycją romantyczno-realistyczną i akademicką Piotra Michałowskiego, Henryka Rodakowskiego a młodopolskimi pastelami Stanislawa Wyspiańskiego, barwnymi portretami z elementami symbolicznymi Jacka Malczewskiego i portretami Witkacego. Ćwiczenia: Gdyby mnie malował znany artysta próba stworzenia rożnymi metodami stylizowanego autoportretu a) wolna kopia z wykorzystaniem autoportretu ucznia b) portret w konwencji impresjonistycznej, secesyjne, realistycznej c) portret fotograficzny w stylizowanym kostiumie d) kolaż Konspekt lekcji Temat Wycieczki śladami Leona Wyczółkowskiego Cel lekcji: Poznanie przykładowych miejsc związanych z twórczością Leona Wyczółkowskiego Wycieczka przedmiotowa połaczona z elementami pleneru rysunkowego lub malarskiego W zależności od regionu wybieramy inne trasy dla Warszawy może to być Muzeum Narodowe + szkice plenerowe realizowane na Starym Mieście Kraków, Lublin, Gdańsk, Poznań wycieczki do muzeów + szkice plenerowe Kraków Wawel, Kościól Mariacki, widok na miasto od strony rzeki, uzupełnienie zwiedzanie Muzeum Sztuki Japońskiej Poznań dodatkowo wyprawa do Rogalina dęby rogalińskie Gdańsk szkice plenerow morskich Szlak Bydgoski: zwiedzanie kolekcji L.Wyczółkowskiego w tzw. Dworku Leona na wyspie Młyńskiej + plener na Wyspie, wyjazd do Gścieradza dworek w Gościeradzu, wyjazd do rezerwatu przyrody Cisy staropolskie im. L. Wyczółkowskiego

18 Konspekt lekcji Temat Rysunek i szkic Cel lekcji: Obserwacja różnic formalnych i warsztatowych szkiców Leona Wyczółkowskiego związanych ze sposobem wykorzystania kreski i plamy w szkicu dla zapisu rzeczywistości przestrzeni, stosunków świetlnych, nastroju Analiza zjawiska ekspresji wpisanego w charakter kreski Środki dydaktyczne: materiały ikonograficzne związane z twórczością malarza w formie reprodukcji, przezroczy lub prezentacji multimedialnej: Metody pracy: wykład multimedialny, dyskusja, próba analizy wybranych obrazów

19 Przebieg lekcji: pokaz od kilku do kilkunastu szkiców i rysunków o zróżnicowanych cechach formalnych, analiza formalna rysunków

20 Inne zagadnienia do wykorzystania przy tworzeniu tematów lekcji 1. Temat chłopski w twórczości Leona Wyczółkowskiego od Ukrainy po Podhale 2. Mity młodopolskie na przykładzie tzw. inwentaryzacji Skarbca wawelskiego 3. Secesja i japońszczyzna 4. Wyczółkowski - malarz martwych natur