LKR /2013 P/13/149 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Transkrypt

1 LKR /2013 P/13/149 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

2 I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontrolerzy Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej P/13/149 Ochrona praw autorskich w szkołach wyższych Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Krakowie 1. Wojciech Zdasień, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr z 8 listopada 2013 r. 2. Barbara Guga, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr z 2 grudnia 2013 r. 3. Tomasz Gaweł, doradca ekonomiczny, legitymacja nr (dowód: akta kontroli str. 1, 846) Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie im. Komisji Edukacji Narodowej, ul. Podchorążych 2, Kraków 1 Prof. dr hab. Michał Śliwa, Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego 2 (dowód: akta kontroli str. 361) II. Ocena kontrolowanej działalności Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej Najwyższa Izba Kontroli ocenia negatywnie 3 funkcjonowanie na Uczelni systemu zapobiegania i wykrywania naruszeń przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych 4 w pracach dyplomowych i doktorskich, od 1 października 2011 r. do dnia zakończenia kontroli. Do 2 grudnia 2013 r. na Uniwersytecie nie wprowadzono spójnego systemu zapobiegania i wykrywania naruszeń przepisów ustawy o prawie autorskim w pracach dyplomowych. Procedurę antyplagiatową zakładającą obligatoryjne zbadanie w systemie informatycznym Plagiat.pl 5 wszystkich składanych prac dyplomowych na studiach I i II stopnia wprowadzono dopiero w trakcie kontroli NIK (obowiązuje od 1 stycznia 2014 r.). Do tego czasu narzędziami dyscyplinującymi studentów UP do przestrzegania praw autorskich były: obowiązek składania przez nich oświadczeń o samodzielnym napisaniu pracy dyplomowej i nienaruszeniu praw autorskich, obowiązek oceny prac przez promotora i recenzenta oraz egzaminy dyplomowe. Stosowanie tych narzędzi nie zapobiegło jednak przypadkom złożenia i obronie prac dyplomowych z naruszeniem przepisów ustawy o prawie autorskim (5 prac stanowiących 12,5% prac przebadanych w trakcie kontroli). Brak procedury weryfikacji prawdziwości ww. oświadczeń, np. poprzez wprowadzenie wymogu sprawdzenia prac w Programie, którego Uczelnia mogła używać od 1 października 2011 r., uzasadnia ocenę niewystarczającego przeciwdziałania naruszeniom przepisów ustawy o prawie autorskim. Należy zauważyć, że 11 ust. 1 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia 6 umożliwiał uczelniom od 1 października 2012 r. uwzględnienie działań w zakresie zapobiegania i wykrywania plagiatów w wewnętrznym systemie zapewnienia jakości kształcenia, oraz że wprowadzona na Uczelni procedura antyplagiatowa nie obejmuje prac doktorskich. 1 Dalej: UP, Uczelnia lub Uniwersytet. 2 Dalej: Rektor. 3 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 4 Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm. dalej: ustawa o prawie autorskim. 5 Dalej: Program. 6 Dz. U. z 2011 r. Nr 243, poz ze zm. dalej: rozporządzenie MNiSW w sprawie warunków prowadzenia studiów. 2

3 Opis stanu faktycznego W 5 z 40 zbadanych przypadków (12,5%) nieskuteczna była weryfikacja prac dyplomowych przez promotora i recenzenta, którzy nie skorzystali z możliwości sprawdzenia prac w Programie. Na Uniwersytecie zakupiono, na podstawie 2 umów (za zł), prawo do używania Programu, ale przez 17 miesięcy obowiązywania pierwszej z nich (o wartości ,50 zł) wykorzystano zaledwie niecałe 3% zapłaconej puli dokumentów do zbadania m.in. z powodu niepodjęcia przez kierownictwo Uczelni, odpowiednio wcześniej, działań w celu zapewnienia jej pracownikom sprawnego korzystania z Programu. Działania takie podjęto dopiero po 13 miesiącach obowiązywania umowy. Za niegospodarne należy zatem uznać wydatkowanie zł na zakup niewykorzystanej puli dokumentów i wdrożenie Programu. Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że stopień wykorzystania zapłaconej puli dokumentów z drugiej z umów obowiązującej do 31 marca 2014 r. również był bardzo niski (niecałe 6% do czasu kontroli NIK). Na Uniwersytecie podjęto, co prawda, działania w sprawie podejrzenia popełnienia plagiatu w pracy magisterskiej złożonej przez jednego ze studentów, ale zamiast niezwłocznego wdrożenia postępowania wyjaśniającego, o którym mowa w art. 214 ust. 4 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym 7, umożliwiono magistrantowi korektę tej pracy oraz ewentualną jej obronę na zasadach i w terminie nieprzewidzianych w regulaminie studiów UP. Postępowanie wyjaśniające wszczęto dopiero po przedstawieniu przez magistranta drugiej wersji pracy dyplomowej, która również wzbudziła wątpliwości Uczelni w zakresie naruszenia praw autorskich. III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Procedury i działania podejmowane w celu przeciwdziałania naruszeniom praw autorskich 1.1. Według regulaminu studiów Uczelni: przedkładając pracę dyplomową student miał obowiązek złożyć w dziekanacie oświadczenie o autorstwie pracy, zawierające klauzulę informującą o konsekwencjach wynikających z przypisania sobie autorstwa cudzej pracy (jej fragmentu), lub cudzych wyników badawczych czy koncepcji ( 35 ust. 3); jeżeli w wyniku postępowania wyjaśniającego okazałoby się, że w pracy stanowiącej podstawę nadania tytułu zawodowego osoba ubiegająca się o ten tytuł przypisała sobie autorstwo istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego dziekan, w drodze decyzji, miał obowiązek stwierdzić nieważność postępowania w sprawie nadania tego tytułu ( 43). (dowód: akta kontroli str. 6, ) Zarządzeniem nr R-17/2008 z 30 czerwca 2008 r. w sprawie archiwizowania prac dyplomowych 8 Rektor nałożył na każdego autora pracy dyplomowej obowiązek złożenia pisemnych oświadczeń: o samodzielnym napisaniu pracy i nienaruszeniu praw autorskich w rozumieniu ustawy o prawie autorskim oraz o zgodności zapisu na nośniku elektronicznym z wersją wydrukowaną, a na promotora obowiązek potwierdzenia przyjęcia pracy. (dowód: akta kontroli str ) Do obowiązków z zakresu pracy dydaktycznej, podanych w 4 zarządzenia Rektora nr R/Z /2011 z 4 lipca 2011 r. w sprawie obowiązków nauczyciela akademickiego Uczelni, zaliczono m.in.: sprawowanie opieki nad pracami dyplomowymi, recenzowanie prac dyplomowych oraz indywidualne konsultacje ze studentami i doktorantami. Zgodnie z 6 zarządzenia nauczyciel akademicki został zobowiązany m.in. do sumienności, rzetelności, poszanowania norm etycznych i prawa własności intelektualnej. W zarządzeniu nie sformułowano wprost obowiązku polegającego na weryfikacji przez promotora prac dyplomowych i zaliczeniowych w zakresie przestrzegania przepisów ustawy o prawie autorskim. (dowód: akta kontroli str ) 7 Dz. U. z 2012, poz. 572 ze zm. dalej: ustawa prawo o szkolnictwie wyższym. 8 Zmienionym aneksem z 28 stycznia 2009 r. 3

4 24 czerwca 2013 r. Prorektor ds. Kształcenia przesłał projekt procedury antyplagiatowej do: Prorektora ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej, członków Senackiej Komisji ds. Regulaminu Studiów, dziekanów wydziałów, członków Senackiej Komisji Dydaktycznej, dyrektorów i kierowników jednostek dydaktycznych, kierownika Biura Jakości Kształcenia oraz Kierownika Działu Nauczania i Współpracy z Oświatą UP, z prośbą o przedstawienie uwag. (dowód: akta kontroli str. 7-14) W ww. projekcie m.in.: określono tryb i zasady postępowania antyplagiatowego; założono poddanie procedurze antyplagiatowej wszystkich prac licencjackich, magisterskich, inżynierskich oraz końcowych na studiach podyplomowych; wskazano Program jako narzędzie do przeprowadzania badania antyplagiatowego oraz osoby odpowiedzialne za przeprowadzanie tego badania; określono działania, które zostaną podjęte w przypadku stwierdzenia plagiatu. Projekt procedury antyplagiatowej został wpisany do porządku posiedzeń Senatu UP na listopad 2013 r. (dowód: akta kontroli str ) Uchwałą nr 3/ z 25 listopada 2013 r. Senat UP przyjął dokument p.n. Procedura antyplagiatowa w Uniwersytecie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Zarządzeniem nr R/Z /2013 z 2 grudnia 2013 r. Rektor wprowadził tę procedurę do stosowania na Uczelni od 1 stycznia 2014 r. Obejmuje ona wszystkie prace magisterskie, licencjackie, inżynierskie oraz końcowe na studiach podyplomowych. Sprawdzanie prac w Programie powierzono pracownikom wyznaczonym przez kierowników jednostek naukowo-dydaktycznych UP prowadzących kierunki studiów. W myśl 4 zarządzenia nadzór nad wprowadzeniem i realizacją procedury sprawuje Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej. Zgodnie z punktem 15 Procedury raporty podobieństwa dotyczące prac powstających w jednostkach naukowo-dydaktycznych UP winny być poddawane corocznej ocenie przez rady tych jednostek, a wnioski z analizy przedstawione kierunkowym i wydziałowym zespołom ds. jakości kształcenia, a następnie Biuru ds. Jakości Kształcenia, które zostało zobowiązane do przekazania najistotniejszych uwag Senackiej Komisji ds. Jakości Kształcenia oraz Prorektorowi ds. Kształcenia. (dowód: akta kontroli str ) 1.2. Obowiązek objęcia programami nauczania zajęć z ochrony własności intelektualnej wynika z rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego 9. Zarządzeniem nr RD/Z /12 z 3 lutego 2012 r. w sprawie zaleceń dotyczących konstruowania planów studiów i programów kształcenia zgodnie z tymi Ramami, Prorektor ds. Rozwoju i Dydaktyki UP określił założenia merytoryczne i organizacyjne budowy programów studiów, których cykle rozpoczną się w roku akademickim 2012/2013 oraz w latach kolejnych. W zarządzeniu Prorektor zalecił m.in., aby w każdym planie studiów I stopnia umieścić w pierwszych dwóch semestrach kurs pn. Ochrona własności intelektualnej (w wymiarze 15 godzin zajęć). (dowód: akta kontroli str ) Wyjaśniając, w jaki sposób kwestia ochrony własności intelektualnej uregulowana była w roku akademickim 2011/2012 oraz w odniesieniu do studiów II i III stopnia Rektor podał m.in., że regulacja wprowadzająca obowiązkowe zajęcia z zakresu ochrony własności intelektualnej dotyczy cykli kształcenia rozpoczynających się od 1 października 2012 r. Ponadto dodał, że kwestia ochrony własności intelektualnej na studiach II i III stopnia, oraz przed rokiem akademickim 2012/2013, omawiana była ze studentami i doktorantami w ramach zajęć seminaryjnych i konsultacji indywidualnych. (dowód: akta kontroli str. 1080) 1.3. W latach akademickich 2011/ /2013 nie podejmowano na Uczelni poza działaniami opisanymi powyżej innych inicjatyw mających na celu zapoznanie studentów i pracowników z prawem ochrony własności intelektualnej. 9 Dz. U. z 2011 r. Nr 253, poz

5 (dowód: akta kontroli str , 350) 1.4. W badanym okresie nie prowadzono na Uniwersytecie działań ewaluacyjnych sprawdzających skuteczność przyjętych rozwiązań antyplagiatowych, a także nie dokonywano w ramach kontroli zarządczej oceny ryzyka występowania plagiatów. (dowód: akta kontroli str. 349) 1.5. W raporcie z wizytacji Polskiej Komisji Akredytacyjnej 10 z 10 marca 2011 r. na kierunku filologia na poziomie studiów I i II stopnia oraz na jednolitych studiach magisterskich, pozytywnie oceniono jakość kształcenia na tym kierunku. Raport zawiera m.in. zapis, że przy niewielkiej liczbie studentów i przy małych grupach seminaryjnych prowadzący ma wgląd w proces powstawania prac i może już na etapie ich pisania zapobiegać różnym formom niesamodzielności. W raporcie z wizytacji PKA z 5 czerwca 2012 r. na kierunku pedagogika na poziomie studiów I i II stopnia wskazano na składanie oświadczeń przez studentów piszących prace dyplomowe (mechanizm służący eliminowaniu zjawiska plagiatu) oraz o zamiarze nabycia przez UP dostępu do Programu. W raportach z wizytacji PKA: z 7 maja 2013 r. na kierunku geografia na poziomie studiów I i II stopnia oraz z 8 maja 2013 r. na kierunku ochrona środowiska na poziomie studiów I stopnia, po zbadaniu odpowiednio 18 i 15 losowo wybranych prac dyplomowych z lat , przeprowadzonym m.in. pod kątem podobieństwa do źródeł internetowych, nie sformułowano uwag w tym zakresie. (dowód: akta kontroli str ) Ustalone nieprawidłowości Uwagi dotyczące badanej działalności W działalności Uczelni w zakresie zapobiegania naruszeniom praw autorskich nie stwierdzono nieprawidłowości. 1. Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że do 2 grudnia 2013 r. na Uniwersytecie nie było spójnego systemu zapobiegania i wykrywania naruszeń przepisów ustawy o prawie autorskim. Wcześniejsze wprowadzenie na Uczelni procedury antyplagiatowej mogło przyczynić się do skuteczniejszego przeciwdziałania naruszeniom przepisów tej ustawy. Należy zauważyć, że od 1 października 2011 r. UP mógł używać Programu do weryfikacji prac dyplomowych pod kątem zawierania w nich zapożyczeń, a od 1 października 2012 r. wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia mógł uwzględniać działania uczelni w zakresie zapobiegania i wykrywania plagiatów (stosownie do 11 ust. 1 rozporządzenia MNiSW w sprawie warunków prowadzenia studiów). Zwrócenia uwagi wymaga także fakt, że wprowadzona procedura antyplagiatowa nie obejmuje prac doktorskich. (dowód: akta kontroli str , ) Wyjaśniając przyczyny nieustalenia procedury antyplagiatowej przed 2 grudnia 2013 r. Rektor podał m.in., że wewnętrzny system zapewniania jakości kształcenia tworzony był na Uczelni stopniowo. Ponadto dodał, że PKA, przeprowadzająca kontrole na poszczególnych wydziałach, nie wskazywała nieprawidłowości w zakresie zapobiegania i wykrywania plagiatów, a ustawa prawo o szkolnictwie wyższym nie nakłada na uczelnie obowiązku stosowania systemu antyplagiatowego (zapis w 11 rozporządzenia MNiSW w sprawie warunków prowadzenia studiów nie ma charakteru obligatoryjnego). (dowód: akta kontroli str ) 2. Z badania ankietowego, którym NIK objęła 95 studentów Uniwersytetu 11, wynika, że z 45 studentów, którzy odbyli studia I stopnia na UP, aż 12 (27%) uznało przydatność zajęć z zakresu ochrony własności intelektualnej jako małą, bardzo małą lub żadną. Zdaniem NIK wskazuje to na potrzebę podjęcia przez Uczelnię odpowiednich działań w celu zwiększenia u studentów świadomości znaczenia tych zajęć dla prawidłowego sporządzenia pracy dyplomowej. (dowód: akta kontroli str , ) 10 Dalej: PKA. 11 Studenci I roku studiów II stopnia: 45 studentów na kierunku filologia polska i 50 studentów na kierunku pedagogika. 5

6 Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego Uniwersytet nie posiadał do 2 grudnia 2013 r. spójnego systemu zapobiegania i wykrywania naruszeń przepisów ustawy o prawie autorskim. Procedura antyplagiatowa, zakładająca obligatoryjne zbadanie w Programie wszystkich składanych prac dyplomowych na studiach I i II stopnia obowiązuje dopiero od 1 stycznia 2014 r. Do tego czasu narzędziami dyscyplinującymi studentów UP do przestrzegania praw autorskich były: obowiązek składania przez nich oświadczeń o samodzielnym napisaniu pracy dyplomowej i nienaruszeniu praw autorskich, obowiązek oceny prac przez promotora i recenzenta oraz egzaminy dyplomowe. Brak procedur weryfikacji prawdziwości ww. oświadczeń, np. poprzez wprowadzenie wymogu sprawdzenia prac w Programie, którego Uczelnia mogła używać od 1 października 2011 r. uzasadnia ocenę niewystarczającego przeciwdziałania naruszeniom praw autorskich. 2. Procedury i działania podejmowane w celu wykrywania naruszeń praw autorskich 2.1. W roku akademickim 2011/2012 złożono i obroniono prace dyplomowe na studiach I stopnia, z tego: na studiach stacjonarnych i na studiach niestacjonarnych. Dla studiów II stopnia wartości te wyniosły odpowiednio 2 270, i 1 155, a dla jednolitych studiów magisterskich 88, 71 i 17. Liczba obronionych prac doktorskich wyniosła 49. W roku akademickim 2012/2013 złożono i pozytywnie obroniono prac dyplomowych na studiach I stopnia, z tego na studiach stacjonarnych i 923 na studiach niestacjonarnych. Dla studiów II stopnia wartości te wyniosły odpowiednio 2 644, i 1 382, a dla jednolitych studiów magisterskich 1 (na studiach niestacjonarnych). Liczba obronionych prac doktorskich wyniosła 42. W badanym okresie nie wystąpiły przypadki pisania przez studenta pracy poza Uczelnią. (dowód: akta kontroli str ) W zarządzeniu Rektora Nr R-8/2009 z 28 kwietnia 2009 r. w sprawie liczebności grup studenckich na prowadzonych na Uczelni studiach wyższych ustalono, że minimalna liczebność grupy seminaryjnej wynosi 8 osób. Maksymalnej liczebności grupy seminaryjnej nie określono. (dowód: akta kontroli str ) W przepisach wewnętrznych UP nie ustalono limitu prac dyplomowych przypadających rocznie na jednego promotora. Prorektor ds. Kształcenia UP prof. dr hab. Jerzy Waligóra oświadczył, że stosowana w tym zakresie praktyka nie jest sformalizowana, a limit prac dyplomowych określa zwykle kierownik danej jednostki naukowo-dydaktycznej przydzielając nauczycielowi akademickiemu seminarium. Ponadto stwierdził, że liczba studentów w grupie seminaryjnej wynosi średnio od 8 do 12 osób, oraz że na liczbę prac dyplomowych prowadzonych przez poszczególnych promotorów mają również wpływ zainteresowania naukowo-badawcze studentów. (dowód: akta kontroli str. 149b) Rektor wyjaśnił m.in., że w latach akademickich 2011/ /2013 Uczelnia nie podejmowała działań w celu zapoznania nauczycieli akademickich (promotorów) z prawem ochrony własności intelektualnej lub uaktualnienia ich wiedzy z tego tematu, ale w wewnętrznych regulacjach (zarządzenia w sprawach: obowiązków nauczyciela akademickiego, wprowadzenia regulaminu własności intelektualnej oraz wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia) zawarł dyspozycje nakazujące pracownikom zapoznanie się z przepisami ustawy o prawie autorskim i przestrzeganie ich. (dowód: akta kontroli str ) 2.2. Analiza dokumentacji 50 prac, wybranych losowo spośród prac licencjackich, magisterskich i doktorskich pozytywnie ocenionych i obronionych w okresie objętym kontrolą wykazała, że zawierały one elementy wyszczególnione w 4 ust.1 pkt oraz 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 14 września 2011 r. w sprawie dokumentacji przebiegu studiów 12. Oceny tych prac dokonywane przez 12 Dz. U. z 2011 r. Nr 201, poz

7 promotorów i recenzentów zawierały analizę źródeł. Dokumentacje prac licencjackich i magisterskich (razem 49) zawierały oświadczenie o samodzielnym napisaniu pracy i nienaruszeniu przepisów ustawy o prawie autorskim wymagane zarządzeniem Rektora w sprawie archiwizowania prac dyplomowych. Oświadczenia takiego nie było w dokumentacji pracy doktorskiej. (dowód: akta kontroli str ) 2.3. W świetle 32 ust. 2-3 regulaminu studiów UP opiekę promotorską nad studentami przygotowującymi prace dyplomowe mógł sprawować nauczyciel akademicki, co najmniej ze stopniem naukowym doktora (lub równorzędnym stopniem w dziedzinie sztuki). Stosownie do 34 ust. 1 regulaminu do oceny pracy dyplomowej zobowiązany był promotor oraz recenzent powołani przez kierownika jednostki właściwej dla danego kierunku studiów/specjalności. Prorektor ds. Kształcenia UP prof. dr hab. Jerzy Waligóra oświadczył, że w uregulowaniach wewnętrznych Uczelni brak jest szczegółowych zapisów określających obowiązki promotorów prac dyplomowych. Dodał, że w sposób ogólny obowiązki promotorów zostały opisane w regulaminie studiów, na podstawie którego poszczególne wydziały winny stworzyć, dostosowane do swojej specyfiki, zasady dyplomowania, w tym również zadania promotorów prac. (dowód: akta kontroli str ,1088) W załączniku do zarządzenia Dziekana Wydziału Pedagogicznego UP z 1 października 2009 r. w sprawie organizacji przeprowadzania egzaminów dyplomowych ustalono m.in., że kierujący pracą dyplomową ma obowiązek zapobiegania wszelkim formom naruszania ochrony własności majątkowej i intelektualnej (pkt 8). W zarządzeniu tym stanowiącym część procedury procesu dyplomowania uchwalonej przez Radę Wydziału Pedagogicznego UP nie sprecyzowano sposobu działania promotora w tym zakresie. Na pozostałych wydziałach Uniwersytetu nie uregulowano sposobu sprawowania opieki promotorskiej. (dowód: akta kontroli str ) Na Uczelni nie ustanowiono wymiaru czasowego, jaki promotor ma poświęcić na konsultacje ze studentem przygotowującym pracę dyplomową oraz na ocenę tej pracy. W myśl 4 zarządzenia Rektora nr R/Z /2011 z 4 lipca 2011 r. nauczyciel akademicki zobowiązany jest m.in. do sprawowania opieki nad pracami dyplomowymi i do indywidualnych konsultacji za studentami i doktorantami. Wymiar czasu poświęconego na konsultacje ze studentami przygotowującymi pracę dyplomową zależy od problematyki i charakteru tej pracy, a także od kompetencji poszczególnych studentów. (dowód: akta kontroli str. 149) 2.4. W trakcie kontroli pobrano wyjaśnienia od 15 promotorów, dobranych w sposób celowy spośród tych, którzy w okresie objętym kontrolą sprawowali opiekę nad największą liczbą prac. W odpowiedzi na pytanie o metody weryfikacji prac dyplomowych wszyscy promotorzy wyjaśnili, że po wybraniu tematu ustalany jest harmonogram pisania pracy, zgodnie z którym przyjmowane są do weryfikacji fragmenty lub rozdziały jej projektu. Większość z promotorów wyjaśniła, że bardzo trudno jest zwymiarować czas poświęcony na weryfikację prac z następujących powodów: weryfikacja trwa przez cały okres przeznaczony na pisanie pracy, tematy są różnorodne, a stopień zaangażowania i przygotowania studentów (w tym systematyczność, terminowość, rozwój zainteresowań badawczych, itp.) nie jest taki sam. Do metod weryfikacji promotorzy zaliczyli przede wszystkim Internet (sprawdzanie autentyczności tekstu poprzez wprowadzenie frazy do wyszukiwarki internetowej), własną znajomość literatury przedmiotu, danych statystycznych, itp. Wiedzę na temat ochrony praw autorskich promotorzy czerpali przede wszystkim z ogólnie dostępnych źródeł. Trzy osoby podały, że uczestniczyły w szkoleniu dotyczącym ochrony własności intelektualnej, a jedna osoba w konferencji poświęconej temu tematowi. W sytuacji podejrzeń o możliwość naruszenia przez studenta praw autorskich (u 11 na 15 składających wyjaśnienia) kwestie te, wg treści wyjaśnień, były rozwiązywane w relacji student-promotor (na etapie roboczych wersji prac) poprzez wydawanie poleceń dokonania korekt (usunięcia zapożyczeń), samodzielnego opracowania tematu i opierania się na własnych materiałach, oraz poprzez pouczanie studentów o zasadach cytowania 7

8 i stosowania przypisów. W jednym przypadku powiadomiono Prorektora ds. Studenckich UP o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 115 ust. 1 ustawy o prawie autorskim. (dowód: akta kontroli str , ) 2.5. Na podstawie umowy nr 232/2011 z 22 września 2011 r. Uniwersytet zakupił w firmie Plagiat.pl sp. z o.o. w Warszawie prawo do wdrożenia i używania Programu od 1 października 2011 r. do 31 września 2012 r. Aneksem z 24 września 2012 r. przedłużono okres obowiązywania umowy do 28 lutego 2013 r. 25 marca 2013 r. Uczelnia zawarła z ww. spółką kolejną umowę (nr 52/2013), na mocy której zakupiła prawo do używania Programu od 1 kwietnia 2013 r. do 31 marca 2014 r. (dowód: akta kontroli str , 61-64, ) Od 1 października 2011 r. do 13 listopada 2013 r. (dzień kontroli) UP przebadał w Programie 565 dokumentów, w tym: 269 prac licencjackich, 199 prac magisterskich, 20 artykułów, 19 prac zaliczeniowych, 18 dokumentów zakwalifikowanych jako inne, 15 prac seminaryjnych, 9 opracowań, 7 prac inżynierskich, 5 prac przejściowych, 3 prace doktorskie i pracę roczną. (dowód: akta kontroli str. 58) Według stanu na 14 listopada 2013 r. dostęp do Programu miało 64 pracowników UP, w tym 19 pracowników w dziekanatach. Pierwsze konta dla użytkowników utworzono 6 grudnia 2011 r. dla pracowników w dziekanatach, oraz 4 czerwca 2012 r. dla wykładowców. (dowód: akta kontroli str ) 2.6. Według instrukcji interpretacji raportu podobieństwa generowanego w Programie: Wartość współczynnika podobieństwa 2 określa, jaka część badanej pracy składa się z fraz odnalezionych w bazach innych uczelni (uczestniczących w Międzynarodowym Programie Wymiany Baz) lub w zasobach Internetu (z wyłączeniem fragmentów aktów prawnych odnalezionych w Bazie Aktów Prawnych) o długości 25 wyrazów lub dłuższej. Ze względu na długość wykrywanych fraz współczynnik ten jest dobrym narzędziem do wykrywania nieuprawnionych zapożyczeń. Wątpliwości winno budzić przekroczenie progu 5% dla współczynnika podobieństwa 2. (dowód: akta kontroli str ) Badaniem NIK objęto 20 raportów podobieństwa prac dyplomowych z okresu od 1 października 2011 r. do 15 listopada 2013 r., z tego: 10 o najwyższych wartościach współczynnika podobieństwa 2 spośród raportów wygenerowanych przez UP oraz 10 wytworzonych w Programie dla prac wybranych losowo. Najwyższa wartość współczynnika podobieństwa 2 wyniosła 37,1%, a najniższa 0,2%. W przypadku 18 z 20 prac poddanych badaniu, do fragmentów zidentyfikowanych w Programie jako zapożyczenia, podano źródła ich pochodzenia lub zaznaczono je jako cytaty. Analiza w Programie pracy pt. Działalność środowiskowego domu samopomocy w Limanowej wykazała, że zamieszczono w niej 7 fragmentów zidentyfikowanych jako zapożyczenia ze stron internetowych: Środowiskowego Domu Samopomocy w Limanowej, Środowiskowego Domu Samopomocy Promyk w Nowym Targu oraz Środowiskowego Domu Samopomocy dla Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie w Warszawie (frazy miały od 40 do 106 wyrazów) bez podania źródeł, z których pochodzą. Fragmenty pracy, zidentyfikowane w Programie jako zapożyczenia, zaznaczone były jako cytaty. Skala i rodzaj zapożyczeń nie uzasadnia stwierdzenia, że praca nosi znamiona plagiatu. Wyniki analizy w Programie pracy pt. Analiza efektywności energetycznej hybrydowego układu pozyskiwania energii na modelowym przykładzie elektrowni wiatrowej i ogniw fotowoltaicznych zostały opisane poniżej w części wystąpienia zawierającej ustalone nieprawidłowości. (dowód: akta kontroli str ) W trakcie kontroli została zwiększona liczba analizowanych przez NIK raportów podobieństwa prac dyplomowych o 20 raportów z lat akademickich 2011/ /2013, z tego: 10 wygenerowanych w Programie dla prac wybranych losowo oraz 10 wytworzonych 8

9 Ustalone nieprawidłowości w Programie dla wybranych prac, wypromowanych przez dr hab. inż. Krzysztofa Pytla z Instytutu Techniki na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Technicznym UP. W przypadku 16 z 20 prac poddanych badaniu, do fragmentów zidentyfikowanych w Programie jako zapożyczenia podano źródła ich pochodzenia lub zaznaczono je jako cytaty. Analiza w Programie pozostałych 4 prac (pochodzących z warstwy celowej) o wartościach współczynników podobieństwa 2 wynoszących od 6,2% do 48,5% wykazała, że zawierały one fragmenty zidentyfikowane jako zapożyczenia ze stron internetowych. Wyniki badania w Programie tych prac zostały opisane poniżej w części wystąpienia zawierającej ustalone nieprawidłowości. (dowód: akta kontroli str ) W działalności Uczelni w zakresie wykrywania naruszeń praw autorskich stwierdzono następujące nieprawidłowości: 1. Umowa nr 232/2011 z 22 września 2011 r. zawarta z Plagiat.pl sp. z o.o. uprawniała Uczelnię do korzystania z Programu w pełnym zakresie z zastrzeżeniem użycia go do analizy dokumentów w cenie 6,10 zł netto za jeden zbadany dokument (łącznie zł netto). 20 grudnia 2011 r. Uniwersytet zapłacił ww. spółce ,50 zł (netto zł) za wdrożenie i używanie Programu w okresie obowiązywania umowy, tj. od 1 października 2011 r. do 28 lutego 2013 r. W okresie tym w Programie przebadano 194 dokumenty, wykorzystując zaledwie niecałe 3% zakupionej puli dokumentów (6 500), a pierwszą analizę dokumentu (data raportu podobieństwa) wykonano dopiero 20 czerwca 2012 r., tj. po prawie 9 miesiącach obowiązywania umowy. Za niegospodarne należy zatem uznać wydatkowanie zł na zakup niewykorzystanej puli dokumentów i wdrożenie Programu. W imieniu Uczelni umowę zawarli: Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej prof. dr hab. Tadeusz Budrewicz i Kwestor Tomasz Kolosek. (dowód: akta kontroli str , 58, 61-62, , ) Profesor dr hab. Tadeusz Budrewicz, pełniący do 31 sierpnia 2012 r. funkcję Prorektora ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej UP, wyjaśniając przyczyny wykorzystania jedynie ok. 3% zakupionej puli dokumentów do zbadania, podał m.in., że weryfikacja dokumentów miała przebiegać etapowo, a w pierwszym roku obowiązywania umowy sprawdzeniu miały podlegać losowo wybrane prace dyplomowe na studiach I, II i III stopnia. Ponadto dodał, że etap wdrożeniowy był niezbędny, gdyż system komputerowy w dziekanatach był mało wydajny, a dodatkowe przeciążenie systemu mogłoby zdezorganizować ich bieżącą pracę. (dowód: akta kontroli str ) 2. Dopiero po 11 miesiącach obowiązywania umowy nr 232/2011 Rektor wydał zarządzenie nr R/Z /2012 z 3 września 2012 r. w sprawie upoważnień i podziału kompetencji w kierownictwie Uczelni, na mocy którego powierzył Prorektorowi ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej UP obowiązki z zakresu ochrony własności intelektualnej oraz system antyplagiat. W poprzednio obowiązującym zarządzeniu Rektora nr 21/2008 z 1 września 2008 r., określającym podział kompetencji w kierownictwie Uniwersytetu, nie uregulowano kwestii związanych z ochroną własności intelektualnej. (dowód: akta kontroli str , ) Wyjaśniając przyczyny powierzenia Prorektorowi ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej obowiązków z zakresu ochrony własności intelektualnej oraz użytkowania Programu po 11 miesiącach obowiązywania umowy z firmą Plagiat.pl sp. z o.o. Rektor podał: Brak formalnego przekazania kompetencji w zakresie realizacji zadań związanych z nadzorem nad programem Plagiat.pl wynikał z trwającego procesu wdrażania i szkoleń. Na tym etapie trudno było określić, jaki rodzaj i wymiar obowiązków będzie z tym związany i która osoba z władz Uczelni będzie mogła w najszerszym zakresie objąć nadzór nad całością Programu. Proces wdrożenia, ze względu na niewystarczający poziom kompetencji informatycznych pracowników oraz przeciążenie bieżącą pracą dziekanatów, spowodował niewykorzystanie Programu. W konsekwencji nowy Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej prof. 9

10 Kazimierz Karolczak, któremu obowiązki zostały formalnie powierzone w nowej kadencji, podjął decyzję o przeorganizowaniu wdrożenia i umiejscowieniu go w instytutach. (dowód: akta kontroli str ) października 2012 r. tj. dopiero po 13 miesiącach obowiązywania umowy nr 232/2011 Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej UP prof. dr hab. Kazimierz Karolczak rozesłał pismo (znak RN /12) do dyrektorów i kierowników jednostek naukowo-dydaktycznych UP, w którym poinformował, że do 28 lutego 2013 r. Uczelnia ma możliwość korzystania z wersji testowej programu, dzięki czemu użytkownicy będą mieć sposobność zbadania jego przydatności oraz ewentualnego wdrożenia wewnętrznych procedur postępowania antyplagiatowego na poszczególnych kierunkach studiów. W piśmie nakazał powołanie w jednostkach, do 8 listopada 2012 r., koordynatorów ds. postępowania antyplagiatowego (zobowiązując ich do przesłania sprawozdań z przeprowadzonych prac do 1 lutego 2013 r.), oraz wskazanie stanowiska, któremu w danej jednostce zostanie przypisana odpowiedzialność za obsługę programu. W wyznaczonym terminie ustanowiono 17 koordynatorów, którzy przedstawili Prorektorowi 11 sprawozdań z przeprowadzonych prac, zgłaszając w nich szereg uwag dotyczących funkcjonowania Programu. Umowa nr 232/2011 nie przewidywała korzystania z wersji testowej Programu. (dowód: akta kontroli str , ) Szkolenie z obsługi Programu dla dyrektorów i kierowników jednostek naukowodydaktycznych UP oraz dla koordynatorów ds. postępowania antyplagiatowego przeprowadzono 20 listopada 2012 r. tj. po prawie 14 miesiącach obowiązywania umowy nr 232/2011 za zł. (dowód: akta kontroli str ) Wyjaśniając przyczyny podjęcia działań testujących Program i szkoleń pracowników UP z korzystania z Programu po kilkunastu miesiącach obowiązywania ww. umowy, prof. dr hab. Tadeusz Budrewicz podał, że na jego polecenie wdrożeniem Programu miał zajmować się Władysław Wilk kierownik Centrum Obsługi Informatycznej UP (dalej: Centrum). Ponadto stwierdził: O ile pamiętam, delegowanie tych obowiązków na p. W. Wilka odbyło się drogą ustną. W zakresie wykorzystania Programu przez Wydawnictwo Naukowe UP powinienem weryfikować, czy zakup był uzasadniony względami oceny parametrycznej czasopism naukowych, gdyż warunkiem wprowadzenia do oceny parametrycznej czasopisma naukowego jest posiadanie przez uczelnię systemu antyplagiatowego. Moje ówczesne kompetencje nie przewidywały kontroli systemu dydaktycznego. Wielokrotnie informowałem ustnie władze Uczelni i społeczność akademicką, w tym na posiedzeniach Senatu, o tym, że Program taki został zakupiony. (dowód: akta kontroli str ) Od 1 października 2011 r. do 13 listopada 2013 r. zbadano w Programie zaledwie 47 dokumentów: artykułów, opracowań i dokumentów zakwalifikowanych jako inne, wykorzystując 3,6 zakupionej puli dokumentów (13 000). (dowód: akta kontroli str , 58, 61-62) W zakresie obowiązków Władysława Wilka, byłego kierownika Centrum, brak jest zapisów związanych z wdrożeniem Programu. Władysław Wilk, odpowiadając na pytanie, czy podczas sprawowania przez niego funkcji kierownika Centrum, Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej UP lub też inny przedstawiciel kierownictwa UP powierzył mu ustnie lub na piśmie obowiązki dotyczące wdrażania Programu, oraz czy wykonywał jakiekolwiek czynności związane z jego wdrażaniem zeznał, że nie przypomina sobie formy powiadomienia o tym, że Centrum będzie brało udział we wdrażaniu Programu. Ponadto podał, że po zapoznaniu się przez niego z treścią umowy z firmą Plagiat.pl sp. z o.o. miało miejsce spotkanie z udziałem Prorektora ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej UP Tadeusza Budrewicza i Aleksandra Nabagło, na którym ustalono, że Centrum będzie zajmować się zabezpieczeniem działania Programu od strony techniczno-informatycznej. Dodał także: Na administratora Programu wyznaczyłem ustnie p. Aleksandra Nabagło. Nie obowiązywały w tym czasie formalne zasady co do zakładania kont użytkownikom 10

11 Programu. Konta takie zakładano pracownikom naukowo-dydaktycznym prowadzącym prace dyplomowe, na ich prośbę. (dowód: akta kontroli str ) Rektor wyjaśnił m.in., że przy zakupie prawa do używania Programu kierowano się referencjami uczelni publicznych takich jak: Politechnika Gdańska, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach i Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Ponadto dodał, że Program uzyskał rekomendację Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które deklarowało, że gdyby nie spełniał on oczekiwań użytkowników podejmie starania o jego modyfikację (dlatego przed zawarciem umowy Uniwersytet nie wnosił o przydział nieodpłatnej puli sprawdzeń mających na celu przetestowanie produktu). Stwierdził także, że decyzję o zakupie prawa do używania Programu przez UP podjął Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej Tadeusz Budrewicz po zebraniu opinii dziekanów wydziałów, a podstawą do określenia puli dokumentów do zbadania była przewidywana liczba absolwentów określona w sprawozdaniu S-10 z poprzedniego roku + dodatkowe wejść na przetestowanie innego rodzaju prac, np. zaliczeniowych, artykułów naukowych itp. (dowód: akta kontroli str ) 4. Nauczyciel akademicki UP dr hab. inż. Krzysztof Pytel nierzetelnie zweryfikował prace dyplomowe wymienione poniżej (lit. a-e), w zakresie przestrzegania przepisów ustawy o prawie autorskim. Przyjęcie tych prac potwierdził w ramach opieki promotorskiej. (dowód: akta kontroli str , ) Z kontroli dokumentacji Uczelni dotyczącej wybranych prac dyplomowych wynika, że: a) Analiza w Programie pracy inżynierskiej M. S. i K. W. pt. Analiza efektywności energetycznej hybrydowego układu pozyskiwania energii na modelowym przykładzie elektrowni wiatrowej i ogniw fotowoltaicznych (z 2012 r.) wykazała, że zamieszczono w niej m.in. 107 fragmentów zidentyfikowanych jako zapożyczenia ze stron www (frazy liczące od 25 do 221 wyrazów, w tym 8 fraz w podsumowaniu pracy) bez podania źródeł, z których pochodzą 13. Przegląd tych stron internetowych ujawnił, że w ww. pracy: - zamieszczonych jest 11 fragmentów cudzych dzieł, podpisanych imieniem i nazwiskiem bez wskazania tytułów tych dzieł i ich autorów; - zamieszczone są 4 fragmenty cudzych dzieł, których tytuły i autorzy podani są wyłącznie w bibliografii bez wskazania tych informacji w przypisach lub poprzez odesłanie do bibliografii. Wartość współczynnika podobieństwa 2 dla tej pracy wyniosła 37,1%. M. S. i K. W. podpisali 26 kwietnia 2012 r. oświadczenie o samodzielnym napisaniu ww. pracy i nienaruszeniu praw autorskich w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim. (dowód: akta kontroli str , 160, , ) M. S. i K. W. zeznali m.in., że temat napisanej przez nich pracy inżynierskiej został zaproponowany przez promotora, oraz że pracę przedstawili mu w całości ok. miesiąc przed terminem jej obrony. Ponadto zeznali, że stronę teoretyczną pracy opracowywał w większości M. S., a przygotowaniem modelu systemu elektronicznego zajmował się głównie K. W. W sprawie przyczyn wykorzystania w pracy tekstów pochodzących ze stron internetowych, bez podania źródeł, M. S. zeznał, że było to wynikiem niedopatrzenia, a K. W. że nie miał dostatecznej wiedzy o zasadach cytowania i wpisywał do bibliografii pozycje zamieszczone pod artykułami i opracowaniami, z których korzystał. (dowód: akta kontroli str ) W dokumentach nazwanych Recenzja pracy dyplomowej, Ocena pracy dyplomowej dotyczących każdego z ww. dyplomantów w pkt 4 (ocena merytoryczna pracy) stwierdzono m.in. Tezy kompletne, dobór źródeł właściwy, bibliografię stanowią pozycje literatury fachowej, popularnonaukowej i www. Oba dokumenty zawierają nieczytelne podpisy osoby, która je wystawiła, w miejscu przeznaczonym na podpis promotora. 13 Poprzez wskazanie źródeł w przypisach lub odesłanie do bibliografii. 11

12 Praca uzyskała ocenę bardzo dobrą. Recenzent tej pracy, prof. dr hab. Henryk Noga, również wystawił jej ocenę bardzo dobrą. Recenzent ww. pracy prof. dr hab. Henryk Noga zeznał m.in., że w czasie dokonywania recenzji pracy nie dysponował, i nadal nie dysponuje, narzędziami służącymi do weryfikacji ewentualnego podobieństwa recenzowanych prac z innymi źródłami. Dodał także, że przy sporządzaniu recenzji tej pracy koncentrował się na stronie merytorycznej, naukowej oraz na konstrukcji pracy, które nie wzbudziły jego zastrzeżeń, a oceniając pracę nie miał świadomości, że obszerne jej fragmenty zostały przekopiowane ze stron www bez podania źródeł, z których pochodzą. (dowód: akta kontroli str ) W związku z pismem kontrolera NIK informującym Rektora o wykorzystaniu w ww. pracy inżynierskiej fragmentów dzieł zamieszczonych na stronach internetowych bez podania źródeł, z których pochodzą Komisja składająca się z pracowników Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Technicznego UP w składzie: prof. dr hab. inż. Jerzy Jura, dr hab. inż. Kazimierz Jaracz, dr inż. Krzysztof Mroczka, stwierdziła m.in., że: - podstawowy cel pracy, to jest wykonanie modelu dydaktycznego, hybrydowego układu pozyskiwania energii został zrealizowany i stanowi osiągnięcie autorów pracy; - w pracy znajdują się liczne [ ] zapożyczenia i cytaty z literatury oraz z Internetu nieudokumentowane we właściwy w pracach dyplomowych sposób, co poważnie obniża wartość przedstawionego jako praca inżynierska opracowania; - nie znajduje wystarczających, merytorycznych podstaw do wdrożenia procedury pozbawienia tytułu zawodowego inżyniera [ ] autorów pracy. (dowód: akta kontroli str ) b) Analiza w Programie pracy inżynierskiej R. Ch. pt. Modelowanie i analizy źródeł energii odnawialnej z wykorzystaniem oprogramowania MATLAB (z 2013 r.) wykazała, że zamieszczono w niej m.in. 181 fragmentów (łącznie wyrazów) zidentyfikowanych jako zapożyczenia ze strony internetowej o adresie bez podania źródła, z którego pochodzą. Przegląd tej strony www ujawnił, że fragmenty, o których wyżej mowa, pochodzą z pracy magisterskiej pt. Zespół elektrowni wiatrowych autorstwa Zbigniewa Śmigielskiego, obronionej w 2007 r. na Wydziale Elektrycznym Politechniki Wrocławskiej. W bibliografii pracy inżynierskiej R. Ch. nie zamieścił ww. pracy magisterskiej, a także nie wskazał źródła pochodzenia fragmentów zapożyczonych z tej pracy oraz ich autora. Ponadto analiza w Programie ww. pracy inżynierskiej wykazała, że zamieszczono w niej m.in. 9 fragmentów zidentyfikowanych jako najobszerniejsze zapożyczenia ze stron www (frazy liczące od 81 do 203 wyrazów) bez podania źródeł, z których pochodzą 14. Przegląd tych stron internetowych ujawnił, że w ww. pracy: - zamieszczone są 2 fragmenty cudzych dzieł, podpisanych imieniem i nazwiskiem bez wskazania tytułów tych dzieł i ich autorów; - bibliografia nie zawiera adresów stron www, na których znajduje się 6 z 9 zidentyfikowanych fragmentów. Wartość współczynnika podobieństwa 2 dla tej pracy wyniosła 24,3%. R. Ch. podpisał 6 marca 2013 r. oświadczenie o samodzielnym napisaniu ww. pracy i nienaruszeniu praw autorskich w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim. (dowód: akta kontroli str , 697, ) R. Ch. zeznał m.in., że temat napisanej przez niego pracy inżynierskiej został wybrany z listy tematów zaproponowanych przez Uniwersytet, oraz że pracę przedstawił promotorowi w dwóch etapach, najpierw część teoretyczną (ok. dwóch miesięcy przed terminem obrony pracy), a następnie część badawczą (ok. miesiąca przed terminem obrony pracy). Ponadto zeznał, że przyznaje się do wykorzystania w pracy inżynierskiej wymienionych fragmentów cudzych opracowań, bez podawania źródeł ich pochodzenia, oraz że wynikało to z jego niewiedzy co do zasad przytaczania cytatów. Zeznał również, że w pracy skupił się bardziej na stronie badawczej, a celem jego działań nie była kradzież cudzej własności intelektualnej. (dowód: akta kontroli str ) 14 Poprzez wskazanie źródeł w przypisach lub odesłanie do bibliografii. 12

13 W dokumencie nazwanym Recenzja pracy dyplomowej, Ocena pracy dyplomowej, wystawionym przez promotora dotyczącym ww. dyplomanta w pkt 4 (ocena merytoryczna pracy) stwierdzono m.in. Tezy kompletne, dobór źródeł właściwy, bibliografię stanowią pozycje literatury fachowej, popularnonaukowej i www. Praca uzyskała ocenę bardzo dobrą. Recenzent tej pracy, prof. dr hab. Henryk Noga, również wystawił jej ocenę bardzo dobrą. (dowód: akta kontroli str ) c) Analiza w Programie pracy inżynierskiej Z. C. pt. Analiza otwartych sieci bezprzewodowych w Krakowie: funkcjonalność, bezpieczeństwo, prywatność (z 2013 r.) wykazała, że zamieszczono w niej m.in. 60 fragmentów (łącznie wyrazów) zidentyfikowanych jako zapożyczenia ze strony internetowej o adresie z których co najmniej dla 7 (frazy liczące od 147 do 207 wyrazów) nie podano źródła pochodzenia 15. Przegląd strony www ujawnił, że fragmenty, o których wyżej mowa, zamieścił na niej użytkownik używający nika cysio_1. W bibliografii pracy inżynierskiej Z. C. zamieścił adres tej strony. Wartość współczynnika podobieństwa 2 dla tej pracy wyniosła 33,5%. Z. C. podpisał 22 lutego 2013 r. oświadczenie o samodzielnym napisaniu ww. pracy i nienaruszeniu praw autorskich w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim. (dowód: akta kontroli str , ) Z. C. zeznał m.in., że temat pracy inżynierskiej został zdefiniowany wspólnie przez niego i przez promotora, oraz że pracę przedstawił promotorowi w dwóch lub trzech etapach, przy czym odniósł wrażenie, że weryfikacji podlegała ostateczna wersja całości pracy. Ponadto zeznał, że zapomniał oznaczyć wymienione fragmenty jako cytaty albo program Microsoft Word, przy formatowaniu tekstu, oznaczył cyfrę przypisu jako cyfrę (bądź zmienił jej wielkość), w wyniku czego mógł wziąć ją za znak niepotrzebny i usunąć z tekstu. Zeznał również, że źródłem ze strony internetowej ściaga.pl autorstwa cysio_1 były przetłumaczone i prawdopodobnie sparafrazowane dokumenty z angielskiej wersji opracowania Sieci bezprzewodowe (na stronie podane było źródło pochodzenia informacji, ale błędnie, lub rozmyślnie, przekierowywano na inną stronę internetową). Zeznający podał także, że w chwili obecnej widzi, że zastosowany przeze niego sposób cytowania nie jest dokładny, gdyż nie wskazuje jednoznacznie na dane źródło. (dowód: akta kontroli str ) W dokumencie nazwanym Recenzja pracy dyplomowej, Ocena pracy dyplomowej, wystawionym przez promotora dotyczącym ww. dyplomanta w pkt 4 (ocena merytoryczna pracy) stwierdzono m.in. Tezy kompletne, dobór źródeł właściwy, bibliografię stanowią pozycje literatury fachowej, popularnonaukowej i www. Praca uzyskała ocenę bardzo dobrą. Recenzent tej pracy, prof. dr hab. Henryk Noga, również wystawił jej ocenę bardzo dobrą. (dowód: akta kontroli str ) d) Analiza w Programie pracy inżynierskiej M. Ł. pt. Analiza możliwości wykorzystania wolnodostępnego promieniowania elektromagnetycznego do generowania energii elektrycznej na przykładzie modelowej elektrowni (z 2012 r.) wykazała, że zamieszczono w niej m.in. 84 fragmenty zidentyfikowane jako zapożyczenia z 13 stron www (łącznie wyrazów) bez podania źródeł, z których pochodzą 16. Przegląd tych stron internetowych ujawnił, że w ww. pracy: - bibliografia nie zawiera adresu żadnej z nich; - zamieszczone są 4 fragmenty cudzych dzieł, podpisanych imieniem i nazwiskiem bez wskazania tytułów tych dzieł i ich autorów. Ponadto przegląd strony www podanej w pozycji 30 bibliografii ujawnił, że w omawianej pracy inżynierskiej zamieszczone są 23 fragmenty (łącznie słów) cudzego dzieła, podpisanego imionami i nazwiskami bez wskazania tytułu tego dzieła i jego autorów. Wartość współczynnika podobieństwa 2 dla tej pracy wyniosła 48,5%. 15 Poprzez wskazanie źródła w przypisach lub odesłanie do bibliografii. 16 Poprzez wskazanie źródeł w przypisach lub odesłanie do bibliografii. 13

14 M. Ł. podpisał 7 maja 2012 r. oświadczenie o samodzielnym napisaniu ww. pracy i nienaruszeniu praw autorskich w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim. (dowód: akta kontroli str , ) M. Ł. zeznał m.in., że temat jego pracy inżynierskiej został zdefiniowany przez promotora, oraz że pracę przedstawił promotorowi w częściach, którymi były poszczególne podrozdziały i rozdziały. Ponadto zeznał, że nie miał świadomości, że poprzez umieszczenie wymienionych fragmentów tekstów w swojej pracy inżynierskiej, bez zaznaczania cytatów i podawania źródła w bibliografii, narusza prawa autorskie. (dowód: akta kontroli str ) W dokumencie nazwanym Recenzja pracy dyplomowej, Ocena pracy dyplomowej dotyczącym ww. dyplomanta w pkt 4 (ocena merytoryczna pracy) stwierdzono m.in. Tezy kompletne, dobór źródeł właściwy, bibliografię stanowią pozycje literatury fachowej, popularnonaukowej i www. Dokument zawiera nieczytelny podpis osoby, która go wystawiła, w miejscu przeznaczonym na podpis promotora. Praca uzyskała ocenę bardzo dobrą. Recenzent tej pracy, prof. dr hab. Henryk Noga, również wystawił jej ocenę bardzo dobrą. (dowód: akta kontroli str ) W związku z pismem kontrolera NIK informującym Rektora o wykorzystaniu w pracach inżynierskich (wymienionych pod lit. b-d) fragmentów dzieł zamieszczonych na stronach internetowych bez podania źródeł, z których pochodzą Komisja składająca się z pracowników Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Technicznego UP w składzie: dr hab. inż. Krystyna Kuźniar, dr hab. Tomasz Dobrowolski, dr Stanisław Siudut, dr Paweł Solarz, stwierdziła m.in., że: - we wszystkich trzech pracach zasadniczy cel pracy został osiągnięty, a wyniki prac własnych uzyskane przez autorów stanowią ich oryginalny i znaczący, a jednocześnie dominujący wkład; - we wszystkich analizowanych pracach problemem jest właściwy, prawidłowy, zgodny z zasadami opis aktualnego stanu wiedzy, redakcja pracy i powoływanie się na wykorzystane źródła. Nieudolność i niedbałość autorów w tym względzie jest bardzo daleko posunięta, co potwierdzają m.in. opinie promotora. Jest to szczególnie widoczne w rozdziałach wprowadzających, dotyczących przeglądu literatury; - nie znajduje wystarczająco silnych podstaw merytorycznych, wynikających z naruszenia praw autorskich, do wszczęcia procedury pozbawienia tytułu inżyniera autorów [ ] prac. (dowód: akta kontroli str ) e) Analiza w Programie pracy magisterskiej S. Sz. pt. Analiza technologiczna pojazdów samochodowych z uwzględnieniem warunków bezpieczeństwa i wymagań ekologicznych (z 2012 r.) wykazała, że zamieszczono w niej m.in.: - 19 fragmentów (łącznie wyrazów) zidentyfikowanych jako zapożyczenia ze strony internetowej o adresie ekologia-w-natarciu bez podania źródła, z którego pochodzą. Przegląd tej strony www ujawnił, że fragmenty, o których wyżej mowa, pochodzą z artykułu pt. Ekologia w natarciu autorstwa użytkownika podpisanego imieniem Sebastian. - 4 fragmentów (łącznie 311 słów w podsumowaniu pracy) zidentyfikowanych jako zapożyczenia ze strony internetowej o adresie bez podania źródła, z którego pochodzą. Przegląd tej strony www ujawnił, że fragmenty, o których wyżej mowa, pochodzą z artykułu pt. Ekologia musi poczekać autorstwa Roberta Rybickiego, opublikowanego 21 września 2009 r. w tygodniku Auto Świat. W bibliografii pracy magisterskiej S. Sz. nie zamieściła ww. artykułów, a także nie wskazała źródeł pochodzenia fragmentów zapożyczonych z tych artykułów oraz ich autorów. Wartość współczynnika podobieństwa 2 dla tej pracy wyniosła 6,2%. S. Sz. podpisała 15 października 2012 r. oświadczenie o samodzielnym napisaniu ww. pracy i nienaruszeniu praw autorskich w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim. (dowód: akta kontroli str , ) S. Sz. zeznała m.in., że sama zdefiniowała temat swojej pracy magisterskiej, oraz że była ona przedstawiana promotorowi etapami. Ponadto zeznała, że nie pamięta, by 14