Dzieciństwo. Ciężka to rzecz urodzić się i nauczyć się żyć pamiętnik, 1942 r.

Transkrypt

1 Dzieciństwo Henryk Goldszmit (pseud. Janusz Korczak) urodził się w 1878 lub 1879 roku w Warszawie. Dokładna data nie jest znana, gdyż ojciec Józef Goldszmit, warszawski adwokat, pochłonięty prowadzeniem kancelarii, nie zadbał we właściwym czasie o sporządzenie metryki. Dobra sytuacja materialna rodziny pozwalała na dostatnie życie. Goldszmitowie mieszkali w reprezentacyjnej części centrum Warszawy, wyznaczanej przez ulice: Bielańską, Krakowskie Przedmieście, Miodową, Nowosenatorską (Moliera) i Plac Krasińskich. Ciężka to rzecz urodzić się i nauczyć się żyć Henryk Goldszmit jako dziecko, ok roku Warszawa, ul. Bielańska, ok roku Warszawa, ul. Miodowa, ok. 1905/1912 roku Warszawa, Plac Krasińskich Henryk był potomkiem postępowej żydowskiej rodziny Goldszmitów ze strony ojca, oraz rodziny Gębickich ze strony matki. Pierwszym lekarzem w rodzinie był pradziadek Maurycy Gębicki, po ukończeniu w 1808 roku studiów został lekarzem chirurgiem II stopnia w Piotrkowie Trybunalskim. Lekarzem był również dziadek Hirsz Goldszmit, po którym, zgodnie z tradycją, wnuk otrzymał swoje imię. Dziadek studiował na Uniwersytecie Lwowskim, w 1838 roku uzyskał stopień lekarza chirurga II rzędu, pracował w Szpitalu Starozakonnych w Hrubieszowie. Warszawa, Plac Krasińskich z widokiem na Sobór Św. Trójcy ok roku

2 Lata szkolne Byłem dzieckiem, które godzinami może bawić się samo, dzieckiem, o którym nie wie się, że dziecko jest w domu. Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście ok roku Ogród Saski lata 90-te XIX w. Ogród Saski z widokiem na Pałac Saski lata 90-te XIX w. Wczesne dzieciństwo Henryka Goldszmita upływało w dobrych warunkach. Pierwszych doświadczeń społecznych dostarczały mu kontakty ze światem zarówno biedniejszych, jak i bogatszych rodzin ówczesnej Warszawy. Pod opieką bony, spędzał wiele czasu w Ogrodzie Saskim, poznawał atrakcje miasta: ulice, domy, ogrody i ludzi. Pierwsze nauki pobierał Ogród Saski przy zegarze słonecznym ok roku w szkole Augustyna Szmurły przy ul. Freta 16. Później uczył się w gimnazjum męskim na Pradze. Doktor Zygmunt Kramsztyk twierdzi, że ogrody winny być otwarte dla wszystkich bez wyjątku mieszkańców miasta. Ogród zamknięty drażni i upokarza Wypędzanie dzieci nie dość wykwintnie ubranych psuje je, budzi w nich niechęć do rodziców, którzy nie mogą im dać strojnych sukienek, zazdrość i gniew głuchy a usprawiedliwiony. Wypędzanie dzieci z ogrodu oburza nas Ogrody przede wszystkim dla dzieci, a bardziej jeszcze dla dzieci bez bon. ogrody i skwery [w:] głos, 1904 r.

3 Studia Szkoła zmierzchu dnia wczorajszego uczy przyszłego lekarza czytać czarne znaczki na białym papierze przez lat dwadzieścia, a kiedy przyćmi mu wzrok, przytępi słuch, uśpi znużony umysł rzuca go nagle w odmęt najbardziej złożonego Budynek Biblioteki Głównej Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego życia życia w tysiącu kierunkach od nieznanej mu uprzednio normy. Zatapiają falą nowych wyrazów, oślepiają błyskawicami obcych barw i światełek i wreszcie wydają rozkaz: Idź i lecz ludzi jesteś lekarzem. Lekarz dochodzi do chorego i patrzy zdziwiony: To coś, co się porusza, nie jest książką. Co ja mam z tym począć? szkoła życia szpital [w:] społeczeństwo, 1908 r. W 1898 roku Henryk Goldszmit rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Wydział początkowo posiadał zaledwie 22 katedry. Zapleczem dla zajęć klinicznych były słabo urządzone budynki szpitalne, usytuowane w różnych częściach miasta. Wykładowcami w większości byli Rosjanie. Nauka na Wydziale Lekarskim była płatna. Warszawa, ul. Nowy Świat, widok na Pałac Staszica ok roku Spis studentów z roku Henryk Goldszmit w mundurze Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego ok roku

4 Studia Kształcenie lekarzy Uniwersytet Warszawski. Otóż wartość naukowa ciała profesorskiego z roku na rok zmniejszała się i wreszcie obniżyła się do tego stopnia, że Pieczęć Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego z 1906 roku profesor Uniwersytetu Warszawskiego nie tylko w kraju, ale nawet w Cesarstwie nosi miano nieuka. Prywat docentów u nas nie ma. Większość katedr teoretycznych jest bez asystentów, a w klinikach pracują młodzi lekarze w skromnej liczbie, którzy na oddział prywatny dostać się nie mogli. W laboratoriach nikt nie pracuje. Nie ma wcale katedr pediatrii, chorób usznych, gardlanych i nosa itd. recenzja książki: medycyna w samorządzie. stan obecny lecznictwa publicznego w królestwie polskim [w:] krytyka lekarska, 1906 r. W tamtym czasie nie było w Warszawie ani katedry, ani akademickiej kliniki pediatrii, chociaż w Rosji pediatria osiągała już wysoki poziom. Na ziemiach polskich, jako nowa dyscyplina medyczna, wyodrębniła się z położnictwa. Pierwsze osobne szpitale dziecięce pojawiały się dopiero około połowy XIX wieku (w 1845 roku we Lwowie, w 1869 w Warszawie). Wykłady z pediatrii pierwszy prowadził w 1864 roku prof. Maciej Leon Jakubowski, dyrektor pierwszej katedry pediatrycznej powstałej w 1876 roku w Krakowie. W 1908 roku ukazało się specjalistyczne pismo Przegląd Pediatryczny, pod redakcją dr. Józefa Brudzińskiego. Z jego inicjatywy, w dwa lata później, powstała Sekcja Lekarzy Pediatrów w Towarzystwie Lekarskim Warszawskim. W 1917 roku założono Polskie Towarzystwo Pediatryczne. Plan Instytutu Anatomo-Patologicznego z 1901 roku Widok ogólny Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie, 1901 rok Nowy Teatr Anatomiczny przy szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie, 1901 rok

5 Praca Po uzyskaniu dyplomu w 1905 roku Henryk Goldszmit (Janusz Korczak jego literacki pseudonim użyty po raz pierwszy w 1900 roku) rozpoczął pracę w warszawskim szpitalu dziecięcym im. Bersonów i Baumanów przy ul. Śliskiej, zbudowanym w latach z funduszy Majera Bersona i jego córki Pauliny Bauman dla dzieci żydowskich. W placówce tej znajdowało się wówczas 25 łóżek. W szpitalnym ambulatorium porad udzielano wszystkim małym pacjentom, bez względu na wyznanie. Korczak zobowiązany był do całodobowej opieki nad chorymi, także do kontrolowania higieny w kuchni i dezynfekcji. Prowadził też bibliotekę szpitalną. Szpital im. Bersonów i Baumanów ok roku Za dzienne konsultacje u bogatych, na bogatych ulicach, kazałem sobie płacić po trzy i pięć rubli. Bezczelność tyle, ile Anders, więcej od Kramsztyka, Bączkiewicza profesorskie honoraria. Ja, miejscowy lekarz, popychadło, kopciuch szpitala Bersonów Leczyłem bezpłatnie dzieci socjalistów, nauczycieli, dziennikarzy, młodych adwokatów, nawet lekarzy wszystko postępowcy Przyjmowałem po dwadzieścia kopiejek, bo w Talmudzie napisane stoi, że bezpłatny lekarz nie pomaga choremu. Karta ewidencyjna przebiegu służby wojskowej W maju 1905 roku Korczak, jako młody lekarz wcielony do armii rosyjskiej, uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej. Został przydzielony do Tyłowej Wagon sanitarny dla rannych oficerów. Charbin 1905 rok Komisji Ewakuacyjnej, gdzie pracował jako młodszy ordynator szpitala zbiorczego w Charbinie, w prowizorycznych pociągach sanitarnych, a także jako kierownik punktu ewakuacyjnego na stacji Taołaj Dżao i rozjazdu nr 71 południowej Kolei Wschodnio-Chińskiej. Ładujemy pociąg: dwadzieścia towarowych wagonów, przerobionych na wagony dla chorych tiepłuszki, każda na dwudziestu chorych; dwie tiepłuszki, każda na osiem dla ciężko chorych. o wojnie. w pociągu sanitarnym [w:] głos, 1905 r. Bohaterskie czyny oddziałów sanitarnych Czerwonego Krzyża, lata 1904/1905

6 Praca O panowie! ileż to razy, mówiąc o dobroczynnych sercach mieszkańców dobroczynnej Warszawy wy sami, zdrowi będąc pozornie na ciele i umyśle przyznawaliście bez rumieńca, że nasza działalność filantropijna jest kroplą w morzu naszych potrzeb. na widnokręgach [w:] głos, 1904 r. Jeszcze przed ukończeniem studiów Korczak zaangażował się w pracę społeczną Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego i Towarzystwa Kolonii Letnich. Poznał grupę osobistości świata medycznego, działających na rzecz propagowania higieny i profilaktyki zdrowia wśród wszystkich warstw społecznych. Na łamach tygodnika Głos" pisał m.in. felietony dotyczące zdrowia społecznego. Występował przeciwko warunkom panującym w ochronkach. W Warszawie w końcu XIX w. było ponad siedemdziesiąt ochronek dla około 5000 dzieci w wieku od 3 do 5 lat. Janusz Korczak, jako młody lekarz, rozpoczął współpracę z czasopismami medycznymi. Publikował (pod prawdziwym nazwiskiem) artykuły z zakresu pediatrii. W sposób krytyczny przedstawiał również zagadnienia szersze, dotyczące zdrowia i medycyny społecznej. Jego prace ukazywały się w pismach: Krytyka Lekarska, Medycyna i Kronika Lekarska, Przegląd Pediatryczny, Opieka nad Dzieckiem. Warszawa, ul. Karowa z wiaduktem Markiewicza Szpital Dzieciątka Jezus, sala główna, 1896 rok Warszawa, ul. Krzywe Koło ok roku Dom noclegowy przy ul. Leszno 93, ok roku Medycyna i Kronika Lekarska Czasopismo tygodniowe dla lekarzy praktyków powstało z połączenia w 1908 roku czasopism Medycyna (wychodzącego od 1873 roku) i Kroniki Lekarskiej (ukazującej się od 1879 roku). Czasopismo ukazywało się przez 10 lat pod redakcją: M. Sadowskiego i J. Zawadzkiego, wydawane było przez lekarzy m.in. Ludwika Guranowskiego, Feliksa Arnsteina, Leona Babińskiego, Wacława Biehlera, Matyldę Biehler. Treść była podzielona na działy: spostrzeżenia lekarskie prace kliniczne, anatomia patologiczna, patologia ogólna, wykłady kliniczne, kazuistyka, krytyka, przegląd literatury lekarskiej, sprawozdania z posiedzeń Towarzystw Lekarskich polskich i zagranicznych, korespondencje i drobne wiadomości oraz wspomnienia pośmiertne. Współpracę z czasopismem Korczak rozpoczął w 1909 roku.

7 Berlin / Paryż W latach i 1910, w celu uzupełnienia wiedzy, Korczak wyjechał za granicę. Szkolił się w nowoczesnych klinikach Berlina i Paryża. Uczestniczył w kursach dla lekarzy praktyków, słuchał wykładów wybitnych specjalistów. Berliński szpital i niemiecka literatura Przegląd Pediatryczny Pierwsze polskie czasopismo specjalistyczne poświęcone pediatrii. Publikowano tam artykuły poglądowe i kazuistyczne, streszczenia artykułów oryginalnych krajowych i zagranicznych, korespondencje oraz wiadomości bieżące. Pismo powstało z inicjatywy Józefa Polikarpa Brudzińskiego, naczelnego lekarza szpitala Anny Marii w Łodzi. Pierwszy numer czasopisma został wydany we wrześniu 1908 roku w Krakowie pod redakcją Ludwika Andersa. Czasopismo ukazywało się do wybuchu I wojny światowej. Korczak publikował w nim od 1910 roku. Kontynuacją Przeglądu Pediatrycznego było wydawane w Warszawie od 1921 roku czasopismo Pediatria Polska organ Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego. lekarska nauczyły mnie myśleć o tym, co wiemy, i powoli, systematycznie posuwać się naprzód. Paryż nauczył mnie myśleć o tym, czego nie wiemy, a wiedzieć pragniemy, musimy, będziemy Siłę chcenia, ból niewiedzy, rozkosz poszukiwania dał mi Paryż. Technikę uproszczeń, wynalazczości drobiazgów, ład szczegółów wyniosłem z Berlina. Wielka synteza dziecka oto co mi się śniło, gdy w bibliotece paryskiej z rumieńcem wzruszenia czytałem dziwne dzieła francuskich klasyków-klinicystów. jak kochać dzieci. internat, 1920 r. Berlin. Klinika Charité ok roku Paryż. Szpital Charité XIX wiek Krytyka Lekarska Berlin. Klinika Charité ok roku Pierwsze naukowe czasopismo o charakterze filozoficzno-lekarskim w Europie. Powstało z inicjatywy Zygmunta Kramsztyka, który był jednocześnie jego wydawcą i redaktorem. Pierwszy numer ukazał się w styczniu 1897 roku. Miesięcznik poświęcony był zagadnieniom ogólnolekarskim związanym z krytycznym poglądem na stan współczesny i przyszłość nauki lekarskiej. Pismo propagowało postęp i humanizm, walczyło o reformę służby zdrowia, stało na straży etyki lekarskiej. Rozwijały się działy teorii i krytyki medycyny oraz historii medycyny. Ze względu na wysoki poziom i wszechstronność poruszanych zagadnień współpracę z czasopismem wysoko sobie ceniono. Publikowali w nim m.in.: Władysław Biegański, Seweryn Sterling, Adam Wrzosek, Franciszek Grodecki, Maurycy Bornstein, od 1906 roku Korczak. Trudności finansowe i zmniejszenie liczby współpracowników przyczyniły się do zamknięcia wydawnictwa w roku 1907.

8 Wychowawca dzieci Współpracę z Towarzystwem Kolonii Letnich, których inicjatorem był lekarz higienista Stanisław Markiewicz, Janusz Korczak rozpoczął w 1904 roku, jako dozorca (wychowawca) dzieci, na koloniach letnich w Michałówce. Był to letni ośrodek kolonijny, wybudowany dla ubogich dzieci żydowskich dzięki ofiarności darczyńców, synów Michała Edelmana. Od 1907 roku Korczak należał do grona lekarzy kwalifikujących dzieci na kolonie. W Wilhelmówce ośrodku kolonijnym dla polskich chłopców ufundowanym przez spadkobierców Wilhelma Raua, przemysłowca warszawskiego sprawował również opiekę medyczną. Ja osobiście nie potrafię sobie wyobrazić człowieka, który będąc członkiem Towarzystwa Higienicznego, nie byłby jednocześnie członkiem Towarzystwa Kolonii Odjazd dzieci na kolonie letnie z Dworca Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, 1892 rok Letnich. Ja nawet w ogóle lekarza nie członka Towarzystwa Kolonii Letnich z trudnością sobie wyobrażam. za rubla 6400 [w:] głos, 1904 r. Korczak na kolonii letniej wśród wychowawców w Wilhelmówce, 1908 rok Odjazd dzieci na kolonie letnie z Dworca Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, 1892 rok Cztery tygodnie spędzają dzieci na koloniach letnich prawie trzy dekady trzy razy po dziesięć dni. Są to dzieci, z którymi mama nie pozwalała się bawić, bo mogą popsuć Jurka: nauczyć go bić się, gwizdać na palcach, mówić psia krew i nos rękawem wycierać. A dusze tych Józków, Jaśków i Franków bogate; dopiero je życie zuboży. józki, jaśki i franki, 1911 r.

9 Dom Sierot Rzuciłem szpital dla Domu Sierot. Mam poczucie winy. Raz przymusowo wyjechałem (wojna). Drugi raz na rok do Berlina. Trzeci raz pół roku niespełna do Paryża. Po światło, po wiedzę. Teraz, kiedy już wiem, że nie wiem i dlaczego nie wiem, gdy mogę w myśl naczelnego postulatu Nie szkodzić choremu wypływam na nieznane wody. Szpital dał mi tak wiele, a ja mu, niewdzięczny, tak mało. Brzydka dezercja. Życie ukarało. Budynek Domu Sierot, ok roku Sala główna w Domu Sierot, 1940 rok Dotychczasowe doświadczenia Korczaka, zdobyte m. in podczas pobytów za granicą, otworzyły przed nim nowe horyzonty, uczyły innego spojrzenia, wnikliwej obserwacji i ostrożnego diagnozowania. Kształtowały też postawę lekarską i humanistyczną, potwierdzając, że jej najważniejszym kryterium jest dobro dziecka, jego zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne, wielka synteza dziecka. W 1908 roku zaangażował się w działalność Towarzystwa Pomoc dla Sierot, którego głównym zadaniem była planowa, wieloletnia opieka nad osieroconymi dziećmi wyznania mojżeszowego. W dwa lata później został członkiem zarządu Towarzystwa, zainicjował budowę domu dla sierot. W 1912 roku opuścił Szpital im. Bersonów i Baumanów i przeniósł się do Domu Sierot przy ul. Krochmalnej 92. Dziecko ma prawo żądać opieki, nie jako liczba lecz jako osobnik, nie tylko w imię dobra społecznego, lecz w imię ludzkiej godności. przegląd pediatryczny, 1911 r.

10 I Wojna Światowa Jako lekarz wojskowy armii rosyjskiej brał udział w pierwszej wojnie światowej. Ze swoją dywizją przebył szlak spod Warszawy przez Prusy Wschodnie do Galicji Wschodniej. W 1915 roku otrzymał nominację na młodszego ordynatora dywizyjnego lazaretu w Głuboczku na Wołyniu. Pod jego opieką znajdowało się około dwustu chorych i rannych. Odwiedzał też w tym czasie okoliczne przytułki dla dzieci, a w Kijowie internat dla polskich uczniów szkoły rzemieślniczej. Przez pół roku pracował jako lekarz w sierocińcach pod Kijowem. Do Warszawy powrócił w czerwcu 1918 roku. Artyleria rosyjska w Galicji, 1915 rok Wojna rewolucja zaraza okrutna rosyjska zima. Powierzono mi cztery internaty dla dzieci zbłąkanych na froncie i wysiedlonych. Rozmieszczone w chałupach i willach pod Kijowem. Mój dzień roboczy trwał szesnaście godzin. Po ciemku, brnąc po kolana w śniegu, dwa razy obchodziłem teren. Zakraplałem zaropiałe oczy, jodynowałem zaświerzbioną skórę, opatrywałem wrzody. Wozy sanitarne na Wołyniu, 1915 rok Ranny żołnierz, 1915 rok Wojskowa pomoc sanitarna, 1915 rok Kiedy szliśmy przez Ostrołękę do Prus Wschodnich, sklepiczarka pytała nas: Co będzie z nami, panowie oficerowie? Bo my cywile za co mamy cierpieć? Wy co innego: idziecie na pewną śmierć.

11 Wojna polsko-bolszewicka W czasie wojny polsko-bolszewickiej ( ), jako oficer Wojska Polskiego, służył w zmilitaryzowanym szpitalu epidemicznym w Łodzi, następnie w Warszawie, m.in. w Szpitalu Ujazdowskim. Przegląd oddziału Wojska Polskiego na Placu Saskim, lata 1919/20 Wypis z kartoteki osobowej Korpusu Sanitarnego Polski plakat z 1920 roku, lit. Władysław Główczewski Generał Józef Haller pod Radzyminem, 1920 rok Rękopis życiorysu z 1919 roku Oświadczam, iż w służbie stałej, jako lekarz zawodowy W.P. pozostać obecnie nie pragnę", 1919 rok

12 Praca Ważąc i mierząc co tydzień stwierdziliśmy, że wzrost jest trudem, pracą i pierwszym dziecka obowiązkiem, w paru setkach wykresów zdobyliśmy ubocznie Personel i wychowankowie Naszego Domu, Pruszków, 1925 rok poprzez głód i mór wojny ciężki akt oskarżenia, ale i bezsporny dokument humanitarnej pomocy. sprawozdanie towarzystwa «pomoc dla sierot» za rok 1927", 1928 r. Fragment z artykułu Waga co tydzień" [w:] Opieka nad Dzieckiem, 1923 rok Izaak Eliasberg prezes Towarzystwa Pomoc dla Sierot", Janusz Korczak dyrektor, Stefania Wilczyńska naczelna wychowawczyni, z grupą dzieci z Domu Sierot, 1923 rok Opieka nad Dzieckiem Czasopismo specjalistyczne poświęcone ochronie macierzyństwa, opiece nad dziećmi i młodzieżą. Ukazywało się w latach jako dwumiesięcznik pod redakcją Władysława Szenajcha, lekarza naczelnego Szpitala Karola i Marii w Warszawie, Bronisława Krakowskiego, Marcelego Gromskiego. Treść czasopisma dotyczyła zagadnień medyczno-higienicznych, prawnospołecznych i wychowawczych oraz profilaktyki chorób dzieci i młodzieży. Janusz Korczak w Opiece nad Dzieckiem publikował od pierwszego rocznika. W 1919 roku rozpoczął współpracę z Marią Rogowską- Falską. Według wzorca z Domu Sierot współtworzył dom wychowawczy dla osieroconych lub biednych dzieci robotniczych Nasz Dom. Tam, poza pomocą pedagogiczną, sprawował opiekę medyczną oraz prowadził obserwacje stanu psychofizycznego. Tak jak w Domu Sierot, regularnie wykonywał pomiary wagi i wzrostu, a wyniki publikował na łamach czasopisma Opieka nad Dzieckiem. Stacja opieki w Warszawie, 1925 rok

13 Praca Do legendy przeszedł jego wykład inauguracyjny. Przyszedł z chłopcem z Domu Sierot, ustawił go przed aparatem rentgenowskim i włączył urządzenie. Chłopiec przeraził się. Na ekranie widoczne było jego serce dygocące ze strachu. Doktor powiedział do obecnych: Zapamiętajcie Pracownia rentgenologiczna Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Łodzi, 1929 rok na zawsze ten widok: Tak wygląda serce dziecka, kiedy się boi. joanna olczak-ronikier, korczak. próba biografii, 2011 r. Janusz Korczak przed 1939 rokiem Janusz Korczak z praktykantami Naszego Domu oraz grupą słuchaczy Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej, 1933 rok Jestem lekarzem. Myślę formułami szpitala i zapewne dlatego nie widzę żadnego podobieństwa między operacją chirurgiczną, przecięciem ropnia, a uderzeniem. Uderzyć dziecko niekarne to uderzyć gorączkującego chorego w malignie. To nie operacja, a gwałt i chamstwo. bez gniewu" [w:] praca szkolna, 1929 r. W latach dwudziestych był wykładowcą psychologii dziecka w instytucjach kształcenia nauczycieli i wychowawców m.in. w Prywatnym Seminarium Ochroniarskim Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich, w Państwowym Seminarium dla Nauczycieli Religii Mojżeszowej oraz w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1922 roku rozpoczął współpracę z Państwowym Instytutem Pedagogiki Specjalnej. Inaugurację Instytutu uświetnił oryginalnym wykładem przy użyciu aparatu rentgenowskiego, pokazał serce przestraszonego chłopca. Na I Zjeździe Pediatrów Polskich wygłosił referat Zadanie lekarza w internacie. W latach trzydziestych pracował dla Kasy Chorych, tworzył m. in. projekty ruchomej wystawy higienicznej i kursy dla pielęgniarek. Był biegłym sądowym do spraw dzieci przy Sądzie Okręgowym. Swoje obserwacje i przemyślenia przedstawił w licznych publikacjach specjalistycznych. Ruchoma wystawa higieniczna, 1925 rok

14 Epilog Dużo złego przyniosła wojna dla ludzkiego ciała i dla sumienia. Odpis podania z prośbą pozostawienia dzieci w Domu Sierot, ok roku Warszawa, początek ul. Krochmalnej, ok roku Po zajęciu Warszawy, 28 października 1939 roku Niemcy zarządzili spis ludności, według którego w mieście było ok. 30% ludności żydowskiej. Szczegółowym spisem objęto również środowisko medyczne. Od listopada 1939 roku Żydów obowiązywał nakaz noszenia opasek z gwiazdą Dawida. Także kwestionariusz lekarski Korczaka został oznaczony tym znakiem. Na podstawie zarządzenia gubernatora Ludwika Fischera, 2 października 1940 roku utworzono, a w listopadzie zamknięto getto warszawskie, które było największym skupiskiem ludności żydowskiej w Europie. Zarządzenie dotyczyło również Domu Sierot przy ul. Krochmalnej 92, który musiał przeprowadzić się na teren getta. Korczak, w trosce o dzieci i ich dom, poszukiwał wsparcia wśród wpływowych ludzi i instytucji, aby nie przenosić sierocińca na teren zamkniętej dzielnicy żydowskiej. Jednak starania nie powiodły się. W tym czasie, nawiązywał kontakty z innymi ośrodkami opieki nad dziećmi żydowskimi, m.in. z Głównym Domem Schronienia przy ul. Dzielnej 39. Odezwa do Żydów z apelem o pomoc, luty 1940 rok Mur getta między domami Placu Mirowskiego 9 a ul. Krochmalną 12, 1941 rok

15 Epilog Mieszkańcy getta znaleźli się w katastrofalnie ciężkiej sytuacji. Szybko wzrastała liczba śmiertelnie wyczerpanych, chorych i głodnych dorosłych i dzieci. Korczak usilnie zabiegał o wszelką pomoc dla dzieci, walcząc o ich przetrwanie. Dzień zaczął się wagą. Maj dał duży spadek. Ubiegłe miesiące bieżącego roku niezłe i maj jeszcze niezatrważający. Ale czekają nas Odezwa do chrześcijan z apelem o pomoc dla dzieci, grudzień 1940 roku w najlepszym już razie dwa miesiące przednówka. To jest pewne. A ograniczenie w zarządzeniach władz i dodatkowe interpretacje, wewnętrzne skupienie mają pogorszyć sytuację Godzina sobotniego ważenia dzieci to godzina silnych emocji. Podanie do Biura Rady Żydowskiej o przyjęcie do pracy w Głównym Domu Schronienia przy ul. Dzielnej 39, luty 1942 roku Ciężka to rzecz urodzić się i nauczyć się żyć. Pozostaje mi wiele łatwiejsze zadanie: umrzeć. Po śmierci może być znów ciężko: ale nie myślę o tym. Ostatni rok czy miesiąc, czy godzina? Chciałbym umierać świadomie i przytomnie. Nie wiem, co powiedziałbym dzieciom Dzieci w getcie w latach 1940/42 na pożegnanie.

16 Epilog Sprawozdanie lekarskie Epidemia szaleje. Śmiertelność ogarnia młodsze grupy w stu procentach, średnie w pięćdziesięciu procentach, starsze w liczbie niedającej się ustalić, sądząc jednak z wyniszczenia dzieci będzie w najbliższych tygodniach wysoka Momentem fatalnym jest osłabienie instynktu życia u większości dzieci brak reakcji na chłód i głód. Wniosek: przewiduję nie spadek liczby zmarłych dzieci, ale zmianę charakteru zgonów. Nie do utrzymania przy życiu są niemowlęta, dzieci szkolne o wadze poniżej piętnastu do dwudziestu kilo wreszcie dostarczane przez policję w agonii lub uszkodzone w tym stopniu przez złą gospodarkę, że cały ustrój bądź poszczególne narządy niezdolne są do wzmożonej pracy w razie lepszego odżywiania Łatwo przerwać szybko umieralność w zakładzie, jeśli nie będzie się przyjmowało dzieci skazanych na zagładę, a agonizujące kierować się będzie do szpitala Trzeba mieć odwagę patrzeć prawdzie w oczy. Okulary Janusza Korczaka (jedyny ocalały osobisty przedmiot) sprawozdanie z drugiej dekady (dzielna 39)", marzec 1942 r. 5 sierpnia 1942 roku cały personel Domu Sierot wraz z podopiecznymi dostał rozkaz stawienia się na Umschlagplatz, z którego odchodziły transporty do obozu zagłady w Treblince. Życie moje było trudne, ale ciekawe. O takie właśnie prosiłem Boga w Młodości. Obwieszczenie przesiedlenie na Wschód" z dnia 22 lipca 1942 roku, rozpoczynające akcję wywozu Żydów z Warszawy do Treblinki