Janusza Korczaka. Janusz Korczak wielki przyjaciel dzieci. Część 1: od roku 1878/1879 do 1912

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Janusza Korczaka. Janusz Korczak wielki przyjaciel dzieci. Część 1: od roku 1878/1879 do 1912"

Paulina Szczepańska
8 lat temu
Przeglądów:

1 Janusz Korczak wielki przyjaciel dzieci konkurs dla uczniów klas IV VI szkół podstawowych województwa mazowieckiego w roku szkolnym 2012/2013 Życie i twórczość Janusza Korczaka Część 1: od roku 1878/1879 do 1912

2 Do historii przeszedł jako Janusz Korczak, ale naprawdę nazywał się Henryk Goldszmit. Przyszedł na świat w zamożnej, żyjącej w Polsce od wielu pokoleń rodzinie żydowskiej, 22 lipca 1878 lub 1879 roku w Warszawie, najprawdopodobniej w domu przy ulicy Bielańskiej 18. Zapewne dziwisz się, że nie ma pewności co do roku, w którym urodził się Janusz Korczak. Wynika to z faktu, że jego tata nie dopilnował sporządzenia metryki syna we właściwym czasie. Ojciec Janusza Korczaka Józef Goldszmit żył w latach Był cenionym warszawskim adwokatem. Napisał rozprawę o talmudycznym, żydowskim prawie rozwodowym, stosowanym w Pol- Janusz Korczak w dzieciństwie sce pomiędzy XI i XIX wiekiem. Zabiegał także o utworzenie ochronek dla ubogich dzieci żydowskich. korczak_w_obiektywie.htm Mama Cecylia z Gębickich żyła w latach 1853/ Prowadziła pensjonat dla uczniów w Warszawie. Starsza siostra Anna była przysięgłym tłumaczem. Przez wiele lat mieszkała w Paryżu. Niestety nie wiemy kiedy i w jakich okolicznościach zginęła. Swoją edukacyjną drogę mały Henryk rozpoczął w 1886 roku w prywatnej szkole Augustyna Szmurły. Placówka przygotowywała uczniów do nauki w gimnazjum. Mieściła się przy ulicy Freta w Warszawie. Panowała w niej żelazna dyscyplina, nauczyciele byli surowi, dzieci żyły w ciągłym strachu przed karą i niesprawiedliwością. Henryk tak wspomina swój pobyt w szkole: W ogóle za moich czasów niedobre były szkoły. Surowo było i nudno. Nic nie pozwalali. Tak było obco, zimno i duszno, że kiedy się później śniła, zawsze się spocony budziłem i zawsze szczęśliwy, że sen, a nie prawda. [...] Pamiętam, jeden chłopiec dostał wtedy rózgi. Nauczyciel kaligrafii go bił. [...] Strasznie się wtedy bałem. (H. Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, Czytelnik, Warszawa 1961, s. 22) W latach Henryk Goldszmit uczęszczał do VII Rządowego Gimnazjum Męskiego na warszawskiej Pradze. Również tu panowała żelazna dyscyplina. Najmniejsze przewinienie karane było karcerem lub usunięciem ze szkoły. Lekcje prowadzone były w języku rosyjskim (nawet te z języka polskiego). Warszawa znajdowała się wtedy pod zaborem rosyjskim, to znaczy należała do państwa rosyjskiego. Henryk uwielbiał czytać. W jego notatkach znajdujemy wyznanie: Mając piętnaście lat wpadłem w szaleństwo, furię czytania. Świat mi znikł sprzed oczu, tylko książka istniała... 2

3 Książki zastępowały mu towarzystwo, zabawę i szczęście rodzinne. Jednym z pisarzy, który wywarł ogromne wrażenie na Henryku, był Józef Ignacy Kraszewski. Lubił też czytać utwory Henryka Sienkiewicza i pisarzy młodopolskich 1. Przedłużająca się choroba psychiczna ojca i jego śmierć w 1896 roku spowodowały problemy finansowe w rodzinie Goldszmitów. Henryk zaczął udzielać korepetycji młodym uczniom, aby podreperować rodzinny budżet. Praca korepetytora pozwoliła mu zdobyć pierwsze doświadczenia w zawodzie nauczyciela. Poznał też dwa skrajne światy ówczesnej Warszawy biedę i bogactwo. W 1896 roku, a zatem jeszcze jako gimnazjalista, na łamach tygodnika satyrycznego Kolce opublikował humoreskę na temat wychowania dzieci pt. Węzeł gordyjski. Z pismem tym współpracował do 1904 roku, ogłaszając w nim około 250 tekstów. W 1898 roku Henryk Goldszmit przygotował na konkurs literacki im. Ignacego Paderewskiego dramat Którędy?, który podpisał pseudonimem Janasz Korczak. Utwór zdobył wyróżnienie. 1 Młoda Polska był to okres w literaturze, muzyce i sztuce polskiej, przypadający na lata Ciekawostka Janasz Korczak pseudonim literacki pod którym Henryk Goldszmit publikował swoje utwory, został zaczerpnięty z tytułu powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego Historia o Janaszu Korczaku i pięknej miecznikównie. Forma Janusz powstała wskutek błędu zecera, który przygotował do druku informację o wynikach konkursu. Od tego momentu będziemy pisać o naszym bohaterze, nazywając go Januszem Korczakiem. źródło: Janusz Korczak w mundurze szkoły medycznej, ok roku W latach Janusz Korczak studiował na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Pragnął zostać lekarzem tak, jak jego dziadek. Współpracował w tym czasie z pismem Czytelnia dla Wszystkich. Tygodnik literacko-powieściowy dla rodzin polskich. W latach opublikował w nim ponad 150 tekstów oraz (w odcinkach) powieść Dzieci ulicy w tygodniowym dodatku powieściowym. W 1899 roku Korczak udał się do Szwajcarii, aby dokładnie poznać myśli i działalność Johanna Heinricha Pestalozziego, pisarza i pedagoga, twórcy nowożytnego systemu i metody nauczania początkowego, zwanego ojcem szkoły ludowej. Po powrocie do kraju w 1900 roku został słuchaczem tajnego Uniwersytetu Latającego. Była to nielegalna wyższa uczelnia, na której wykładali wybitni polscy uczeni: Jan Władysław Dawid, Józef Krzywicki, Wacław Nałkowski. 3

4 W tym samym roku, na łamach pisma ilustrowanego Wędrowiec, zamieścił siedmioodcinkowy cykl artykułów pod wspólnym tytułem Dzieci i wychowanie. Publikował go pod pseudonimem Janusz Korczak. Cykl ten powstał w wyniku obserwacji życia warszawskiej biedoty z Powiśla, Starego Miasta i Ochoty. Został ponadto członkiem Towarzystwa Kolonii Letnich ( ), które wybudowało ośrodki kolonijne Wilhelmówka i Zofiówka dla dzieci chrześcijańskich oraz ośrodek Michałówka dla dzieci żydowskich. W Michałówce w 1904 i 1907 roku Korczak był wychowawcą na koloniach dla chłopców żydowskich, za tę pracę nie pobierał wynagrodzenia. W 1901 roku ukazało się książkowe wydanie pierwszej powieści Janusza Korczaka pt. Dzieci ulicy. W następnym roku Janusz Korczak włączył się do pracy w bezpłatnych czytelniach dla ubogich dzieci, które były prowadzone przez Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności. Swoją pracę w czytelniach tak Korczak opisywał w Prawidłach życia : Wydawaliśmy książki w sobotę wieczorem i w niedzielę od południa. Ale na długo przed otwarciem czytelni zbierali się czytelnicy w sieni, na schodach i na ulicy. ( ) Stali tak na spiekocie letniej i w mrozy zimowe. Nie szkoda im było i wcale się nie nudzili: jeden zamawiał książki od drugiego. W tym samym roku nazwisko Janusza Korczaka pojawiło się na liście członków Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego, które było jednym z nielicznych legalnych stowarzyszeń polskich prowadzących działalność społeczno-oświatową. W 1904 roku Janusz Korczak nawiązał współpracę z Głosem. Był to tygodnik o charakterze naukowo-literackim, społecznym i politycznym. Do 1905 roku publikował na jego łamach w rubryce Na mównicy drobne teksty, krótkie reportaże, felietony, artykuły społeczno-polityczne. W odcinkach opublikowana została w Głosie również powieść Korczaka pt. Dziecko salonu. Po uzyskaniu dyplomu lekarza, w marcu 1905 roku, Janusz Korczak rozpoczął pracę w żydowskim Szpitalu dla Dzieci im. Bersonów i Baumanów przy ulicy Śliskiej 51 w Warszawie. Opiekował się chorymi, udzielał porad w przyszpitalnym ambulatorium, świadczył wizyty domowe, popularyzował wiedzę pediatryczną, prowadził odczyty i wykłady. Współpracował w tym czasie z pismami: Krytyka Lekarska ( ), Medycyna i Kronika Lekarska ( ), Przegląd Pediatryczny (1911). W latach pełnił funkcję lekarza wojskowego na froncie wojny rosyjsko-japońskiej. W 1905 roku, podczas nieobecności Korczaka w kraju, drukiem ukazała się jego książka Koszałki Opałki. Podczas podróży zagranicznych Berlin (1907/1908), Paryż (1910), Londyn (1910 lub 1911) brał udział w wykładach z pediatrii i pedagogiki, oglądał i zwiedzał: szpitale dziecięce, zakłady prowadzące terapię i zajęcia edukacyjne dla najmłodszych, szkoły, domy opieki. Ciekawostka Podczas pobytu w Londynie Janusz Korczak podjął decyzję, że nie założy rodziny i poświęci się pracy z dziećmi. 4

5 W 1908 roku po powrocie z Berlina, Janusz Korczak po raz pierwszy i w charakterze gościa brał udział w koloniach letnich dla chłopców chrześcijańskich w Wilhelmówce. Uczestniczył w pracach nad opracowaniem planu zajęć dla wychowanków, organizował teatr amatorski, opracowywał nowe techniki wychowawcze. W 1909 roku na łamach Promyka Janusz Korczak publikował w odcinkach powieść pt. Mośki, Joski i Srule. Przedstawił w niej fakty i obserwacje z pracy na kolonii letniej w Michałówce. Wydanie książkowe powieści ukazało się w tym samym roku. Natomiast fakty i wydarzenia z życia chłopców na kolonii letniej w Wilhelmówce opisał Korczak w książce Józki, Jaśki i Franki, publikowanej w odcinkach również na łamach Promyka w latach Druga powieść kolonijna w formie książkowej ukazała się w 1911 roku. W 1912 roku Janusz Korczak zakończył pracę w szpitalu i objął funkcję dyrektora w żydowskim Domu Sierot. We współpracy ze Stefanią Wilczyńską wdrażał tam w życie swoje autorskie koncepcje pedagogiczne. Słowniczek trudniejszych wyrazów: Ambulatorium jest to miejsce, gdzie udziela się potrzebującym doraźnej pomocy lekarskiej i wykonuje drobne zabiegi, np. zastrzyki, czy zmianę opatrunku. Ambulatoria mogą znajdować się przy szpitalach, w pogotowiu ratunkowym czy przychodniach/poradniach lekarskich. Karcer dawna kara szkolna, polegająca na pozostawieniu ucznia w szkole po zakończeniu lekcji; tak również nazywano miejsce, gdzie ukarany uczeń przebywał. Terminem tym określa się także celę więzienną o znacznie surowszych warunkach, małej powierzchni, często pozbawioną otworów okiennych i światła. Umieszczenie więźnia w karcerze stanowi dodatkową karę za przewinienia. Ochronka dawniej tak nazywano ośrodki opiekuńcze dla biednych lub osieroconych dzieci. Zecer, nazywany też składaczem człowiek, który dawniej pracował w drukarni i ręcznie lub maszynowo składał tekst do druku, wykorzystując do tego czcionki i inne elementy. 5

Podobne dokumenty

lekarz, pedagog, pisarz, publicysta, działacz społeczny pochodzenia żydowskiego.

lekarz, pedagog, pisarz, publicysta, działacz społeczny pochodzenia żydowskiego. JANUSZ KORCZAK Janusz Korczak, właściwie Henryk Goldszmit, znany też jako: Stary Doktor lub Pan doktor padoktor (ur. 22 lipca 1878 lub 1879 w Warszawie, zm. 5 sierpnia lub 6 sierpnia 1942 w Treblince)