Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie FARMACJA APTECZNA za rok 2014 ( r.)

Transkrypt

1 Helena Makulska-Nowak Warszawski Uniwersytet Medyczny Zakład Farmakodynamiki ul. Banacha 1 B Warszawa tel.: Warszawa, dnia r. Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie FARMACJA APTECZNA za rok 2014 ( r.) I. Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na obszarze województwa, w tym: dostępność do świadczeń opieki zdrowotnej Dostępność do leków, zarówno na terenie miasta stołecznego Warszawy jak i województwa mazowieckiego jest w pełni zadowalająca. Na dzień 30. czerwca 2014 roku ogólna liczba aptek wynosiła 1746, w tym na terenie m. st. Warszawy funkcjonowało 656 aptek. Ponadto na terenie województwa mazowieckiego w roku 2014 działały 72 apteki szpitalne i 1 apteka zakładowa oraz 95 działów farmacji aptecznej, a także 157 punktów aptecznych. Obowiązywało także 219 zezwoleń wydanych na prowadzenie hurtowni farmaceutycznych, składów celnych i konsygnacyjnych. ocena rozmieszczenia podmiotów leczniczych Rozmieszczenie aptek na terenie miasta stołecznego Warszawy i województwa mazowieckiego jest nieprawidłowe, nieracjonalne. Od kilkunastu lat apteki powstają w sposób lawinowy, chaotyczny, co spowodowało, że w niektórych punktach miasta są wręcz skupiska aptek. Wynika to z nie w pełni satysfakcjonujących zapisów legislacyjnych. Sytuacja ta stała się źródłem wielu niekorzystnych zjawisk, o których informowałam w poprzednich sprawozdaniach, takich jak konkurowanie ceną leków refundowanych, zdecydowanym obniżeniem statusu ekonomicznego aptek małych (osiedlowych, rodzinnych i średnich), które nie wytrzymywały konkurencji szczególnie z sieciami aptek. Oczekiwano, że ustawa refundacyjna ograniczy to niewłaściwe źródło konkurencji. Z przykrością informuję, że zmiana przepisów, dotyczących leków refundowanych, poprawiła tę sytuację w nieznacznym tylko stopniu. Apteki powinny konkurować jakością usług farmaceutycznych, a nie cenami leków. Mimo, że likwidacji uległa znaczna część aptek, w ich miejsce pojawiają się ciągle nowe. Szkoda tylko, że likwidacji ulegają te, które pracowały najrzetelniej, dysponowały najlepiej wykształconą kadrą farmaceutyczną, w których nigdy nie pojawiły się jakiekolwiek działania nieetyczne. 1

2 ocena zabezpieczenia kadr medycznych w reprezentowanej dziedzinie, w tym ocena prawidłowości rozmieszczenia specjalistów na terenie województwa Wymogi prawa farmaceutycznego oraz inspekcji nadzoru farmaceutycznego powinny zabezpieczać obecność niezbędnego personelu fachowego, zatrudnianego przez poszczególne apteki. Liczba zatrudnionych na terenie województwa mazowieckiego magistrów farmacji Mn a koniec grudnia 2014 roku wynosiła 4303 osoby, z tej liczby 1043 osób posiada tytuł specjalisty. Oprócz pełnoetatowych pracowników należy dodatkowo uwzględnić jeszcze grupę 171 emerytów, z których część podejmuje zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu. Jednoznaczna ocena prawidłowości rozmieszczenia pracowników posiadających specjalizację z dziedziny farmacji aptecznej jest niezwykle trudna, z uwagi na znaczną rotację pracowników, która zmienia się wraz z pojawianiem się nowych aptek, które muszą spełniać wymogi prawa farmaceutycznego i oczekiwania Inspekcji Nadzoru Farmaceutycznego. W ostatnich kilku latach obserwuje się napływ fachowych pracowników aptek z innych regionów kraju. ocena zabezpieczenia kadry pielęgniarskiej Nie dotyczy. jednostki, które należy restruktyzować (podać przyczyny) Na obecnym etapie realizacji ostatniej ustawy refundacyjnej trudno przewidzieć jej ostateczne następstwa. ocena kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej Usługi farmaceutyczne, a szczególnie realizację recept na leki refundowane mogą świadczyć tylko placówki, które podpisały wymagane umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. W umowach NFZ wymagano dokładnego przedstawienia aktualnego stanu zatrudnienia fachowych pracowników, wykazu ich kwalifikacji zawodowych, stażu pracy i zajmowanego stanowiska. Nad zespołem pracowników poszczególnych aptek czuwa także Komisja do spraw aptek samorządu zawodowego w warszawskiej Izbie Aptekarskiej. Właściciele mają obowiązek powiadamiania zarówno Izby Aptekarskiej jak i Nadzoru Farmaceutycznego o każdej zmianie w zakresie zatrudnienia pracowników fachowych. II. Nadzór nad szkoleniem kadr medycznych 1. Ocena potrzeb szkoleniowych na najbliższą przyszłość. Szkolenie absolwentów Wydziałów Farmaceutycznych, zatrudnionych w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych na terenie województwa mazowieckiego, prowadzone jest dwukierunkowo, w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2003 roku w sprawie ciągłych szkoleń farmaceutów zatrudnionych w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych (Dz. U. Nr 132, poz z dnia 29 lipca 2003 r.) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 maja 2003 roku w sprawie specjalizacji oraz uzyskiwania tytułu specjalisty przez farmaceutów (Dz. U. Nr 101, poz. 941). Szkolenia organizowane są przez Studium Kształcenia Podyplomowego na Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Samorząd Zawodowy Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie. 2

3 Warto przypomnieć, że niemal wszystkie rodzaje szkolenia podyplomowego farmaceuci podejmują na własny koszt. Od chwili rozpoczęcia szkolenia ciągłego, to jest od stycznia 2005 roku, wydano aptekarzom, zamieszkującym województwo mazowieckie łącznie certyfikatów, potwierdzających ukończenie kursów i zdobycie punktów edukacyjnych. W roku 2014 wydano 438 takich certyfikatów. W ostatnich latach wyraźnie spada zainteresowanie płatnymi kursami szkolenia ciągłego i fakt ten niewątpliwie związany jest obniżającym się statusem ekonomicznym poszczególnych placówek (wynikającym z nadmiernej liczby aptek w stosunku do potrzeb) oraz wysoką konkurencyjnością bezpłatnych kursów prowadzonych za pomocą internetu (finansowanych przez różne podmioty gospodarcze). Szkolenie ciągłe, realizowane przez Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego WUM obejmowało kursy z zakresu 48 tematów, zatwierdzonych przez Dyrektora CMKP. Drugim ważnym kierunkiem edukacyjnym dla absolwentów Wydziałów Farmaceutycznych jest szkolenie specjalizacyjne. Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego realizuje specjalizacje w dziedzinie farmacji aptecznej i farmacji szpitalnej. Uczestniczy także, wspólnie z Gdańskim Uniwersytetem Medycznym, w specjalizacji przemysłowej. Specjalizację z zakresu farmacji aptecznej w roku 2014 realizowało 94 farmaceutów [I rok 21 osób + 1 osoba (tryb uzupełniający), II rok 36 osób, III rok 37 osób]. Specjalizację z zakresu farmacji szpitalnej w podstawowym, 3-letnim trybie szkolenia realizowało 16 farmaceutów, w trybie uzupełniającym 7 osób. W czerwcu 2014 roku, w wyniku postępowania kwalifikacyjnego, przyjęto kolejnych 11 farmaceutów do rozpoczęcia specjalizacji z dziedziny farmacji aptecznej. Dyplomy specjalisty w obydwu sesjach egzaminacyjnych, po zaliczeniu egzaminu praktycznego i ogólnopolskiego testu w CEM, w 2014 roku uzyskało 59 farmaceutów (farmacja apteczna 34 osoby, farmacja szpitalna 25 osób). Oprócz szkolenia prowadzonego przez Studium Kształcenia Podyplomowego WF WUM Komisja doskonalenia zawodowego Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie zorganizowała 101 wykładów o różnorodnej, szerokiej tematyce. W przyszłości należałoby oczekiwać większego zainteresowania i udziału ze strony farmaceutów zarówno w szkoleniu ciągłym jak i specjalizacyjnym. Ograniczone zainteresowanie szkoleniem specjalizacyjnym może wynikać z faktu, iż w dotychczasowej praktyce, jedyną motywacją do zdobycia tytułu specjalisty jest chęć podwyższenia kwalifikacji oraz osobista satysfakcja z uzyskanego tytułu. Nie przekłada się to jednak na określone korzyści dla kariery zawodowej. Dodatkowo, niskie zainteresowanie szkoleniem specjalizacyjnym jest także spowodowane stosunkowo wysokim kosztem kształcenia, które jest jednak bezpośrednio uzależnione od liczebności grup edukacyjnych. Z przykrością informuję, że jest to również powodem braku możliwości rozszerzania zakresu kierunków specjalizacji, gdyż pojedyncze, zgłaszające chęć uczestnictwa osoby, nie są w stanie podźwignąć ciężaru finansowego całego cyklu szkoleniowego. 3

4 III. Kontrola podmiotów wykonujących działalność leczniczą Przeprowadzanie przez Wojewódzkiego Konsultanta kontroli aptek pod względem potwierdzania kwalifikacji zatrudnionych tam osób wydaje się być nie do końca uzasadnione, z uwagi na bieżące i ustawiczne kontrole, przeprowadzane przez pracowników Wojewódzkiej Inspekcji Farmaceutycznej, które mają na celu nie tylko ocenę prawidłowości realizacji recept i sporządzania leków złożonych, ale również kontrolę niezbędnego, wymaganego wyposażenia, zaś nade wszystko kwalifikacji zatrudnionego przez aptekę personelu. Brak wymaganej liczby wykwalifikowanego personelu uniemożliwia wydanie pozytywnej decyzji dotyczącej możliwości otwarcia apteki. Komisja do spraw aptek otwartych, działająca przy Okręgowej Izbie Aptekarskiej w Warszawie każdorazowo przeprowadza rozmowy kwalifikacyjne z kandydatami do objęcia stanowiska kierownika apteki, sprawdza jego kwalifikacje i udziela rękojmi. Każdy właściciel apteki ma obowiązek niezwłocznego (7 dni) informowania zarówno Nadzoru Farmaceutycznego, jak i odpowiednich organów samorządu zawodowego, o każdorazowej wymianie fachowego pracownika apteki. Aktualna sytuacja na rynku obrotu lekami, wynikająca z nieprawidłowych zapisów legislacyjnych, spowodowała powstanie nadmiernej, w stosunku do potrzeb, liczby aptek, z czego bezpośrednio wynika częsta rotacja pracowników aptek, jak również chęć zamiany wysokokwalifikowanej, fachowej kadry na tańszych pracowników technicznych, co z kolei rzutuje na jakość świadczonych usług farmaceutycznych. Z dużą satysfakcją należy tu stwierdzić, że Wojewódzka Inspekcja Nadzoru Farmaceutycznego w Warszawie, oprócz działań kontrolnych stara się w sposób znaczący pomagać ambitnym i dobrze pracującym placówkom, zaś apteki szpitalne są przedmiotem jej szczególnej troski. Ponadto były Wojewódzki Inspektor Nadzoru Farmaceutycznego, a obecnie zastępca Dyrektora Polityki Lekowej Departamentu Farmacji w Ministerstwie Zdrowia Pani mgr Małgorzata Szelachowska uczestniczy jako wykładowca w szkoleniach specjalizacyjnych, organizowanych przez Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego WUM i Okręgową Izbę Aptekarską w Warszawie. IV. Udzielone opinie i konsultacje. W roku sprawozdawczym, podobnie jak w latach ubiegłych, przygotowywano opinie dla Narodowego Funduszu Zdrowia i Konsultanta Krajowego, dotyczące różnych aspektów realizacji świadczeń farmaceutycznych, zarówno edukacyjnych, jak i związanych z codziennymi zadaniami aptek. Do NFZ przekazano opracowanie, dotyczące prawidłowego przygotowywania, dawkowania i dyspensowania oraz kosztów realizacji recept wykonanych z użyciem Adeps suillus, a także leku złożonego z zastosowaniem cholesterolu. W sposób ciągły udzielane były konsultacje telefoniczne, wyjaśniające wątpliwości pracowników poszczególnych placówek, pojawiające się w trakcie przygotowywania preparatów złożonych oraz realizacji recept lekarskich. 4

5 V. Prognozowanie potrzeb zdrowotnych populacji. W aktualnej sytuacji gospodarczej, szczególnie w zakresie gospodarki lekiem, trudno przewidzieć możliwe tendencje w kierunkach zapotrzebowania społecznego na środki lecznicze. Biorąc jednak pod uwagę fakt starzenia się polskiego społeczeństwa, należy przewidywać, że zapotrzebowanie to może wzrastać szczególnie na leki stosowane w geriatrii. Obserwowane na rynku tendencje postępującego procesu samoleczenia, manifestujące się wzrostem zainteresowania lekami z grupy OTC, mogą budzić niepokój z powodu narastającej sprzedaży tych leków w hipermarketach, przy minimalnym wzroście ich sprzedaży w aptekach, które zatrudniają wysokokwalifikowaną kadrę, przygotowaną do prowadzenia opieki farmaceutycznej. Zaopatrzenie ludności w leki winno być przedmiotem ustawicznej troski wszystkich odpowiedzialnych podmiotów, ponieważ okresowo obserwuje się niedobory niektórych środków leczniczych na rynku krajowym, wynikające najprawdopodobniej ze sprzedaży na rynki zagraniczne. VI. Podsumowanie ogólnej sytuacji w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na terenie województwa (uwagi, problemy, wnioski). Ostatnich kilkanaście lat spowodowało narastanie wielu nieprawidłowości na rynku leków w Polsce. Złe zapisy legislacyjne, w tym między innymi dotyczące chaotycznego i lawinowego otwierania nowych aptek, przy ich nadmiarze, spowodowały obniżenie statusu ekonomicznego szczególnie aptek małych, dotychczas dobrze funkcjonujących, spełniających oczekiwania pacjentów. Nieprawidłowe działania sieci aptek, które jeszcze niedawno udostępniały leki refundowane w różnych postaciach promocji, doprowadziły w konsekwencji do marnotrawstwa leków, nie w pełni wykorzystywanych przez pacjentów. Równocześnie, ta niezdrowa konkurencja, wymusiła na właścicielach dotychczas poprawnie działających aptek osiedlowych i rodzinnych obniżenie wymogów kwalifikacyjnych zatrudnianego personelu, co bezpośrednio najprawdopodobniej przełoży się na jakość świadczonych usług. Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Farmacja Apteczna H. Makulska-Nowak 5