MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ARKUSZA KONKURSOWEGO IV EDYCJA POWIATOWEGO KONKURSU BIOLOGICZNEGO MARZEC 2014

Transkrypt

1 MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ARKUSZA KONKURSOWEGO IV EDYCJA POWIATOWEGO KONKURSU BIOLOGICZNEGO ZASADY OCENIANIA: MARZEC Za rozwiązanie zadań arkusza można uzyskać maksymalnie 53 pkt 2. Model odpowiedzi uwzględnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest ścisłym wzorcem sformułowania/poza odpowiedziami jednorazowymi do zadań zamkniętych. 3. Za odpowiedzi do poszczególnych zadań przyznaje się wyłącznie pełne punkty. 4. Za zadania otwarte za które można przyznać tylko jeden punkt,przyznaje się punkt wyłącznie za odpowiedź w pełni poprawną. 5. Za zadania otwarte za które można przyznać więcej niż jeden punkt, przyznaje się tyle punktów,ile prawidłowych elementów odpowiedzi/zgodnie z wyszczególnieniem w kluczu/przedstawił uczestnik konkursu. 6. Jeśli podano więcej odpowiedzi/argumentów,cech itp./niż wynikało to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi/liczonych od pierwszej/,ile jest w poleceniu 7. Jeśli podane w odpowiedzi informacje świadczą o zupełnym braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczają udzielonej prawidłowej odpowiedzi, lub błąd merytoryczny, odpowiedź taką należy ocenić na zero punktów. Numer Max pkt. zadania Oczekiwana odpowiedź 1. A) Przykłady poprawnej odpowiedzi: wytwarzana jest energia w postaci ATP / energia biologicznie użyteczna / energia / (niezbędna do funkcjonowania komórki). 1.pkt zachodzi synteza ATP z energii uwalnianej podczas utleniania związków organicznych. Uczeń otrzymuje: 1 p. za poprawne wyjaśnienie podanego określenia

2 mitochondriów, uwzględniające funkcję mitochondriów, czyli wytwarzanie energii 0 p. za odpowiedź nieodnoszącą się do wytwarzania energii w tych organellach lub odpowiedź merytorycznie niepoprawną, np. odnoszącą się do magazynowania energii, lub brak odpowiedzi b) Przykłady poprawnej odpowiedzi: Liczba mitochondriów zależy od 1pkt zapotrzebowania komórki / tkanki na energię (im większe zapotrzebowanie komórki na energię, tym mitochondria są liczniejsze). od funkcji komórki, np. praca komórek mięśniowych. od aktywności metabolicznej / intensywności metabolizmu komórki. 1 p. za poprawne określenie związku pomiędzy liczbą mitochondriów a zapotrzebowaniem komórki na energię lub funkcją związaną z zapotrzebowaniem na energię, np. intensywne podziały komórkowe, praca mięśni 0 p. za odpowiedź nieodnoszącą się do zapotrzebowania komórki na energię, np. liczba mitochondriów zależy od rodzaju tkanki, z której komórki pochodzą / od rodzaju komórki lub odpowiedź całkowicie niepoprawną, lub brak odpowiedzi c) Przykłady poprawnej odpowiedzi: 1pkt. Funkcją erytrocytów jest przenoszenie tlenu i dlatego brak mitochondriów sprawia, że : nie zachodzi w nich oddychanie tlenowe, które powodowałoby zużycie tlenu. oddychają one beztlenowo i nie zużywają tlenu, który przenoszą. 1 p. za poprawne uzasadnienie braku mitochondriów jako przystosowania erytrocytów do transportu tlenu, odnoszące się do niezużywania transportowanego tlenu 2. Za zaznaczenie właściwego wiersza w tabeli D/ osteoporoza, niedokrwistość 1pkt

3 3. Za poprawne podanie każdej z dwóch wspólnych cech nabłonków po Poprawne odpowiedzi: występowanie błony podstawnej ścisłe ułożenie komórek mało substancji międzykomórkowej zbudowane są tylko z jednej warstwy komórek 4. Za prawidłową ocenę wszystkich trzech stwierdzeń 1pkt 1 F; 2 F; 3 P 5. Za sformułowanie prawidłowego wniosku dotyczącego zmian tętna i pojemności wyrzutowej serca u dzieci U dzieci między pierwszym a piętnastym rokiem życia maleje częstość tętna, natomiast rośnie pojemność wyrzutowa serca. 6. Za poprawne uzupełnienie wszystkich wierszy w tabeli Porównywana cecha Hemoglobina Mioglobina Liczba łańcuchów 4 1 polipeptydowych w cząsteczce Powinowactwo do tlenu (większe / mniejsze) Nazwa związku powstałego z połączenia z tlenem mniejsze oksyhemoglobina większe oksymioglobina 7. Za poprawną ocenę wszystkich informacji dotyczących cyklu pracy serca 1. P; 2. F; 3. F 8. a) tętnica wątrobowa B, żyła wrotna C, żyła wątrobowa A 1 p za poprawne przyporządkowanie do wszystkich trzech naczyń krwionośnych ich oznaczeń literowych

4 0 p. za błędne przyporządkowanie oznaczeń literowych do jednego lub dwóch, lub wszystkich naczyń b) B ponieważ tym naczyniem dostarczana jest utlenowana krew z dużego krwiobiegu do wątroby. 1 p. za poprawne podanie litery oznaczającej opisane naczynie krwionośne i poprawne uzasadnienie wyboru tego naczynia, odwołujące się do roli tętnic w dużym obiegu krwi 0 p. za podanie tylko oznaczenia literowego naczynia krwionośnego i niepoprawne uzasadnienie lub brak uzasadnienia, lub podanie poprawnego uzasadnienia przy błędnie podanym oznaczeniu literowym naczynia, lub odpowiedź w obu częściach niepoprawną, lub brak odpowiedzi 9. Za poprawne podanie jednego podobieństwa i jednej różnicy w budowie kręgosłupa noworodka po Przykłady poprawnych odpowiedzi: Podobieństwo: jednakowa liczba kręgów Różnica: kręgosłup noworodka: nie ma wykształconych charakterystycznych krzywizn (lordoz i kifoz) w przeciwieństwie do kręgosłupa dorosłego człowieka. ma tylko jedną krzywiznę: wygięcie do tyłu, natomiast kręgosłup dorosłego człowieka ma 4 wygięcia: do przodu i do tyłu (2 lordozy i 2 kifozy). jest wygięty łukowato a dorosłego człowieka wygięty jest esowato Do uznania odp. podobieństwo: kręgosłup jest podobnie wygięty na odcinku II różnica: jeżeli odniesie się do różnej wielkości kręgów 10. Za poprawne podanie wszystkich nazw odcinków kręgosłupa (I kolumna) Za poprawne podanie liczby kręgów (II kolumna) Odcinek Nazwa Liczba kręgów I szyjny 7 II piersiowy 12 III lędźwiowy 5 IV krzyżowy Za podanie prawidłowej nazwy jednego hormonu wraz z jego funkcją

5 Przykłady poprawnej odpowiedzi: Nazwa hormonu: insulina lub glukagon Funkcja: insulina obniża stężenie glukozy we krwi lub glukagon podwyższa stężenie glukozy we krwi 12. Za poprawny wybór każdej z dwóch właściwości enzymu po 1 pkt Poprawne odpowiedzi: 1. A / Są specyficznie względem substratu. 2. D / Dany enzym najlepiej funkcjonuje w określonym przedziale ph. 13. Za każdy poprawny argument odnoszący się do polecenia a) i b) po Przykłady poprawnych odpowiedzi: a) Larwy włośnia osadzając się w mięśniach oddechowych mogą upośledzać ich pracę, co w konsekwencji może doprowadzić do mniej wydajnej wentylacji płuc i niedotlenienia organizmu. b) Larwy włośnia w mięśniach otaczając się otoczką tworzą cystę i w tej postaci są: odporne na działanie leków trudne do usunięcia. 14. Za zaznaczenie dokończenia zdania Poprawna odpowiedź D. / relaksyna 15. Za poprawne przyporządkowanie wszystkich trzech elementów. I F II B III C 16. Za poprawne wyjaśnienie roli powietrza zalegającego. Przykład odpowiedzi: Powietrze to zapobiega sklejaniu się pęcherzyków płucnych podczas wydechu. Powietrze to zapobiega zapadaniu się płuc. 17. a) Za poprawne podanie wszystkich neuronów uczestniczących w łuku odruchowym A (neuron) pośredniczący, B (neuron) czuciowy, C (neuron) ruchowy / motoneuron) b) Za poprawne zaznaczenie strzałkami na rysunku kierunku impulsu nerwowego Poprawna odpowiedź 1

6 18. Za poprawne ustalenie kolejności elementów ucha kolejność: 2, 4, 3, 1, 6, a) Za podanie obu prawidłowych nazw komórek siatkówki 1 pkt czopki pręciki b) Za poprawne określenie na czym polega wskazana choroba, odwołujące się do widzenia przy słabym natężeniu światła, wraz z podaniem przyczyny tej choroby spowodownej błędami żywieniowymi Przykład poprawnej odpowiedzi: Tzw. kurza ślepota słabe widzenie przy niskim natężeniu światła, np. o zmroku. Najczęstszą przyczyną kurzej ślepoty jest niedobór lub brak w diecie witaminy A / dieta uboga w produkty zwierzęce i roślinne zawierające β-karoten. 20. miejsce mutacji: Mutacja ta polega na wstawieniu do nici syntetyzowanej nukleotydu, który nie jest komplementarny do nukleotydu w nici matrycowej (jest to substytucja). 21. Za prawidłowe przedstawione graficznie mutacje po Za poprawne wyjaśnienie wybranej mutacji KWIATKWIATUSZEK duplikacja, KWIATUSZ delecja Duplikacja polega na podwojeniu odcinka chromosomu. Delecja polega na utracie pary nukleotydów lub kilku par. 22. a) GUU ACU CUC 3 pkt

7 1 p. za poprawny zapis sekwencji wszystkich nukleotydów we wskazanym fragmencie mrna 0 p. za błędny zapis nawet jednego nukleotydu lub odpowiedź niepełną, lub brak odpowiedzi b) trzy aminokwasy 1 p. za podanie poprawnej liczby aminokwasów kodowanych przez wskazany fragment RNA 0 p. za odpowiedź błędną lub brak odpowiedzi 23. A Poprawna odpowiedź a) B. / wirusów. 1 p. za poprawne zaznaczenie grupy patogenów, której dotyczy opis w tekście 0 p. za odpowiedź niepoprawną b) Przykłady poprawnych odpowiedzi: grypa, AIDS, katar, ospa wietrzna, ospa prawdziwa, gorączka krwotoczna Ebola, SARS, odra, choroba Heinego Medina / Denga, opryszczka, świnka, różyczka, żółta febra, wirusowe zapalenie wątroby 1 p. za podanie dwóch poprawnych przykładów chorób wirusowych człowieka 0 p. za odpowiedź niepełną, np. podanie jednego przykładu choroby wirusowej człowieka lub odpowiedź merytorycznie niepoprawną 24. a) Za poprawne uzasadnienie bezpieczeństwa szczepionki biotechnologicznej, uwzględniające jej zawartość () i sposób podawania () Przykład poprawnej odpowiedzi: Zawartość szczepionki: W takiej szczepionce występuje tylko białko antygenowe zarazka (które człowiek może łatwo zwalczyć za pomocą przeciwciał) a w szczepionce tradycyjnej występują również inne białka bądź metabolity zarazka (co może powodować np. uczulenia lub inne zaburzenia). Sposób podawania: Taką szczepionkę podaje się z pokarmem, a więc: bezboleśnie (a szczepionka tradycyjna podawana jest zwykle przez iniekcję) bez zagrożenia infekcją (a szczepionka tradycyjna podawana jest zwykle przez iniekcję, co niesie ryzyko infekcji). b) Za poprawny wybór wszystkich trzech cech odporności wywołanej podaniem opisanej szczepionki

8 swoista, sztuczna, czynna. 25. A. P, B. F, C. F 1 p. za prawidłową ocenę prawdziwości wszystkich trzech informacji 0 p. za błędną ocenę nawet jednej informacji lub odpowiedź niepełną, lub brak odpowiedzi 26. a) Za poprawne zaznaczenie nazwy choroby, której dziedziczenie zilustrowano schematem D / fenyloketonuria b) Za całkowicie poprawnie zapisaną krzyżówkę do przedstawionego schematu wraz z zaznaczeniem w niej osoby chorej Przykład krzyżówki: ] Gamety matki A a Gamety ojca A AA Aa a Aa aa Do opisania gamet mogą być użyte inne litery niż A, a. 1pkt 27. a) Za podanie trzech cech wraz z zaznaczeniem sposobu dziedziczenia każdej z nich Za podanie dwóch cech wraz z zaznaczeniem sposobu dziedziczenia każdej z nich Przykłady poprawnych odpowiedzi (do wyboru): wzrost wysoki autosomalna włosy blond autosomalna oczy niebieskie autosomalna leworęczność autosomalna chory na hemofilię sprzężona z płcią b) Za poprawne podanie jednej cechy ilościowej Przykłady poprawnej odpowiedzi: wzrost kolor włosów kolor oczu

9 28. wykres 1: A. / drapieżnictwo wykres 2: D. / konkurencja 2 p. za poprawne przyporządkowanie sposobów oddziaływao międzygatunkowych do zmian liczebności populacji przedstawionych na obu wykresach 1 p. za poprawne przyporządkowanie jednego z dwóch oddziaływao międzygatunkowych do zmian liczebności populacji przedstawionych na wykresie 0 p. za odpowiedź niepoprawną 29. Za wpisanie obydwu odpowiednich określeń. 2. Imigracja, 3 Śmiertelność. 30. a) III, I, II / człowiek zręczny, człowiek wyprostowany, człowiek rozumny 1 p. za podanie właściwej kolejności pojawiania się na Ziemi przedstawicieli rodzaju Homo 0 p. za podanie kolejności nieprawidłowej lub odpowiedź niepełną, lub brak odpowiedzi b) Człowiek wyprostowany (Homo erectus) Człowiek rozumny (Homo sapiens) Człowiek zręczny (Homo habilis) C D A 1 p. za przyporządkowanie właściwego zespołu cech do wszystkich trzech przedstawicieli człowiekowatych 0 p. za odpowiedź niepoprawną nawet w jednym przypadku lub niepełną, lub brak odpowiedzi

10 31. Za podanie każdego poprawnego i konkretnego przykładu po 1 pkt. Przykłady odpowiedzi: Wyłączanie opcji stend-by / czuwania w sprzęcie elektronicznym (np. odbiorniku TV, komputerze, drukarce). Wymiana żarówek na energooszczędne, Wymiana starego sprzętu AGD na nowy energooszczędny / przy zakupie nowego sprzętu AGD zwracanie uwagi na jego energooszczędność. Gaszenie światła/ telewizora w pomieszczeniach, w których nikt nie przebywa, Wykorzystywanie w pralkach i zmywarkach programów prania/zmywania w niskich temperaturach. Rezygnacja z gotowania wody w czajnikach elektrycznych, jeżeli w domu jest instalacja gazowa. Instalacja baterii solarnych np. do ogrzewania wody.