Wubieg ej dekadzie gwa townie

Transkrypt

1 Metodyka pomiaru rodzaje narz dzi pomiarowych i ich zastosowanie w dermatologii estetycznej lek. med. Joanna Magdziarz-Orlitz*, dr hab. n. med. Bo ena Dziankowska-Bartkowiak** *Solmed Centrum Medycyny Estetycznej i Dermatologii, Cz stochowa **Zak ad Immunodermatologii, Uniwersytet Medyczny w odzi kierownik: prof. dr hab. n. med. El bieta Waszczykowska Wubieg ej dekadzie gwa townie wzros a popularnoêç zabiegów chirurgii plastycznej, jak te zabiegów niechirurgicznych w dermatologii estetycznej. Przyczynà tego zjawiska jest rozwój technik medycznych, pozwalajàcych w sposób nieinwazyjny, w krótkim czasie, z niewielkimi objawami ubocznymi, poprawiç lub zlikwidowaç defekty estetyczne, b dàce wynikiem choroby, fizjologicznego procesu starzenia si lub niezadowolenia z w asnego wyglàdu. Wzros o równie zainteresowanie psychologicznymi aspektami tych zabiegów. W efekcie nastàpi jednoczesny rozwój psychodermatologii, która pozwala na stwierdzenie zwiàzku mi dzy stanem dermatologicznym a stanem psychicznym cz owieka. Dotychczas g ównym zadaniem lekarzy by o leczenie choroby podstawowej i minimalizowanie skutków ubocznych. Wielokrotnie zapominano, e satysfakcja z terapii zale y nie tylko od jej bezpoêredniego wyniku, lecz tak e od tego, jaki b dzie efekt kosmetyczny oraz jak pacjent b dzie postrzegany przez otoczenie. Niezadowolenie pacjenta z wyglàdu twarzy, cia a, stanu skóry, w zwiàzku z obecnymi teleangiektazjami, bliznami, nadmiernym ow osieniem, fotostarzeniem bàdê pojawieniem si zmarszczek, jest g ównym powodem poddawania si zabiegom estetycznym. Skóra jest najwi kszym narzàdem cia a oraz pe ni istotnà funkcj biologicznà, jej stan daje poêrednià informacj o funkcjonowaniu ca ego organizmu. Wed ug Clarka skóra jest sposobem, w jaki ukazujemy siebie sobie samym i innym i narzàdem kosmetycznym [1]. Wyglàd zewn trzny to nie tylko ubiór, ale równie stan w osów, paznokci, skóry, wyglàd twarzy, ràk, szyi. Ca- oêç naszego wyglàdu zewn trznego wp ywa na to, jak postrzegamy siebie, na samoocen, pewnoêç siebie, relacje z innymi ludêmi, a tak e postrzeganie i ocen przez innych. Przez wiele lat problemy chorób skóry i ich znaczenie w aspekcie psychologicznym, ze wzgl du na niewielkie ryzyko zagro enia ycia, by y bagatelizowane. Tym bardziej zmiany o charakterze kosmetycznym czy estetycznym by y i sà traktowane wielokrotnie jako ma o istotne. Zmiany tego rodzaju, z punktu widzenia czysto fizycznego stanu zdrowia, mogà mieç niewielkie znaczenie. Jednak w definicji zdrowia wg WHO uzyskujemy informacj, e zdrowie to stan pe nego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i spo ecznego [2]. Stàd te pewne tzw. problemy estetyczne mogà znaczàco wp ywaç 178 DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.12 /NR 3 /2010

2 PSYCHODERMATOLOGI A na ycie pacjentów i ich rodzin. Ich wynikiem mogà byç równie zaburzenia spo eczne w postaci ograniczenia ycia towarzyskiego, seksualnego, rodzinnego lub zawodowego. Dla wi kszoêci ludzi bardzo du e znaczenie ma sfera emocjonalna oraz opinie innych ludzi. Powstajàce pod ich wp ywem oceny w asnego wyglàdu mogà mieç ró ny charakter: mogà pojawiaç si uczucia negatywne, takie jak wstyd, l k, z oêç, poczucie winy, bàdê te pozytywne satysfakcja, duma z w asnego wyglàdu, poczucie w asnej warto- Êci [3]. Dotychczas przeprowadzono szereg badaƒ, które mia y na celu okre- Êlenie wp ywu chorób skóry takich jak: atopowe zapalenie skóry, toczeƒ rumieniowaty uk adowy, uszczycowe zapalenie stawów, tràdzik ró owaty, tràdzik pospolity na pewnoêç siebie, samoocen, relacje z innymi bàdê akceptacj przez innych ludzi, a tak e na jakoêç ycia pacjenta. Natomiast ocena wp ywu zabiegów estetycznych na poczucie w asnej wartoêci, pewnoêci siebie, na zdolnoêç nawiàzywania kontaktów mi dzyludzkich oraz relacje z innymi by a przedmiotem jedynie nielicznych badaƒ. Stworzono szereg skal i testów, na podstawie których podejmowano próby oceny wp ywu zabiegów estetycznych na jakoêç ycia. Jednak nie opracowano dotychczas takich znormalizowanych metod. Pomiar skutecznoêci zabiegów estetycznych jest niemo liwy z uwagi na to, e wi kszoêç pacjentów wybiera interwencje, które nie sà powiàzane z adnà bezpoêrednià korzyêcià medycznà. WÊród czynników, które mogà mieç wp yw na jakoêç ycia osób korzystajàcych z zabiegów estetycznych, wymieniane sà m.in.: akceptacja przyjació oraz rodziny, wp yw na ycie towarzyskie i zawodowe oraz poczucie szcz Êcia i pewnoêci siebie. Dla tych osób zdrowie i dobre samopoczucie sà zwiàzane z mentalnymi, emocjonalnymi i spo ecznymi konsekwencjami tego, jak wyglàdajà. Badania wykaza y, e tylko niewielki odsetek pacjentów, którzy dà à do interwencji kosmetycznej z powodu niezadowolenia z poszczególnych obszarów swojego cia a, zdradza oznaki powa niejszych problemów psychiatrycznych [4-6]. Wa nym elementem w ocenach psychodermatologicznych jest okre- Êlenie jakoêci ycia. Platon jako pierwszy zdefiniowa poj cie jakoêci ycia jako pewien stopieƒ doskona- oêci [2]. Jako poj cie filozoficzne przetrwa o ono do dziê, obejmujàc swoim zasi giem kolejne sfery. Poj cie jakoêci ycia (Quality of Life QoL) oznacza poczucie satysfakcji, wynikajàce z zaspokojenia w asnych potrzeb. Pojawi o si w terminologii amerykaƒskiej po II Wojnie Âwiatowej [7]. Poczàtkowo dotyczy o tylko sfery ekonomicznej i materialnej, oznaczajàc tzw. dobre ycie. Z czasem poj cie to zosta o rozszerzone, wprowadzono kryteria odnoszàce si do edukacji, wolnoêci, zdrowia i szcz Êcia [8]. Podstawowe obszary jakoêci ycia obejmujà nast pujàce aspekty: fizyczny, psychiczny, spo eczny oraz sprawnoêç ruchowà. JakoÊç ycia cz owieka pozostaje w Êcis ym zwiàzku ze zdolnoêciami i mo liwoêciami zaspokajania jego potrzeb. Potrzeby podzielono na bezwzgl dne i wzgl dne. Bezwzgl dne to te niezb dne do funkcjonowania: jedzenie, picie, sen, ciep o. OkreÊlono, e potrzeby wzgl dne to: poczucie bezpieczeƒstwa, mi oêci, w asnej wartoêci, akceptacji i samoakceptacji. Na podstawie wyników przeprowadzonych badaƒ ustalono, e im wi ksze zaspokojenie uzyskiwano, tym wy szy by stopieƒ jako- Êci ycia [9]. Poj cie jakoêci ycia odnosi si nie tylko do stopnia, lecz tak e do sposobu zaspokajania potrzeb. Udowodniono, e istotne znaczenie majà nie tylko same potrzeby, ale równie sposób, styl, tryb i poziom ycia, czyli wszystko, co stanowi o jego jakoêci [10]. Na poczucie jakoêci ycia wp ywajà tak e warunki mieszkaniowe, praca zawodowa, standard ycia oraz stan cywilny [11]. Wed ug WHO poj cie jakoêci ycia obejmuje ró norodne parametry, takie jak: sytuacja materialna, zdrowie, stabilnoêç polityczna, bezpieczeƒstwo, ycie rodzinne, ycie wspólnotowe, klimat i geografia, bezpieczeƒstwo zatrudnienia, wolnoêç polityczna, równoêç p ci [12]. Analizujàc teorie dotyczàce jako- Êci ycia, mo na odnieêç wra enie, e zbyt póêno zacz to rozpatrywaç aspekt jakoêci w powiàzaniu ze zdrowiem. Dopiero ostatnie dwie dekady przynios y zmian podejêcia do definicji zdrowia. Stwierdzono, e ocena stanu zdrowia czy choroby na podstawie oceny jedynie parametrów medycznych jest niewystarczajàca. Jak wiadomo, same wyniki bez pacjenta, bez jego subiektywnej oceny w asnego samopoczucia, potrzeb, efektów leczenia i oczekiwaƒ nie mogà decydowaç o zdrowiu lub chorobie [13]. Znaczàcy wp yw na zmian upodmiotowienia pacjenta i wi ksze zainteresowanie zwiàzkiem mi dzy sferà fizycznà i psychicznà ma tak e definicja zdrowia przyj ta przez WHO: pe en dobrostan psychiczny, fizyczny i spo eczny, a nie tylko brak choroby czy niedomagania [12]. Poj cie jakoêci ycia uwarunkowanej stanem zdrowia (HRQL Health Related Quality of Life) jest definiowane jako funkcjonalny efekt choroby i jej leczenia, odbierany przez pacjenta [14-17]. HRQL obejmuje cztery dziedziny: - stan fizyczny i sprawnoêç ruchowà, - stan psychiczny, - sytuacj spo ecznà, - warunki ekonomiczne i doznania somatyczne [7,16]. PodkreÊla si, e nale y rozgrani- DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.12 /NR 3 /

3 czyç tak e takie terminy, jak jakoêç ycia i poczucie jakoêci ycia oraz paradoks zdrowia i choroby. JakoÊç ycia odnosi si do obiektywnego wymiaru, natomiast poczucie jako- Êci ycia jest subiektywnym odczuciem, kszta towanym przez sfer psychicznà, emocje, uczucia [18]. Paradoks zdrowia wyst puje wtedy, kiedy mimo braku objawów somatycznych pacjent czuje si chory, a paradoks choroby gdy pacjent czuje si zdrowy mimo istnienia objawów [19]. W ostatnich 50 latach nastàpi znaczny wzrost zainteresowania problematykà wizerunku cia a. Dla wielu osób oznacza on jedynie wyglàd zewn trzny, atrakcyjnoêç fizycznà bàdê urod, które wp ywajà na zachowanie, emocje, samoocen, poczucie w asnej wartoêci [20]. Brak jest jednoznacznej definicji wizerunku cia a, w zwiàzku z czym zast pczo u ywane sà terminy takie jak: zadowolenie z wyglàdu, zadowolenie z cia a, samoocena atrakcyjnoêci, zniekszta cenia wizerunku cia a [21]. W definicji wizerunku cia a zawarto nast pujàce aspekty: poznawczy, emocjonalny, behawioralny zachowania i element oddzia ywania Êrodowiska. Aspekt poznawczy jest analizowany w obszarze percepcji cia a oraz w asnych przekonaƒ dotyczàcych wyglàdu, sprawnoêci i atrakcyjno- Êci. Aspekt emocjonalny obejmuje wskaênik niezadowolenia z wyglàdu i àczy si z negatywnymi emocjami l kiem, wstydem, depresjà, co wp ywa niekorzystnie na samoocen. Aspekt behawioralny, wp ywajàcy na wizerunek cia a, to: çwiczenia fizyczne, dieta, ubranie, kosmetyki [22]. Cia o cz owieka mo e byç postrzegane w kategorii zdrowia i choroby, sprawnoêci i niedo noêci, m odoêci i staroêci, urody i brzydoty, a co za tym idzie mo e byç êród em radoêci i satysfakcji lub cierpienia, wstydu i poczucia nis- Metodyka pomiaru rodzaje narz dzi pomiarowych i ich zastosowanie w dermatologii estetycznej STRESZCZENIE S owa kluczowe: jakoêç ycia, zabiegi estetyczne Problemy natury estetycznej cz sto by y i sà bagatelizowane. Zmiany tego rodzaju, w aspekcie czysto fizycznego zdrowia, mogà mieç niewielkie znaczenie. Jednak w definicji zdrowia wed ug WHO uzyskujemy informacj, e zdrowie to stan pe nego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i spo ecznego. Dlatego uwa a si, e pewne tzw. problemy estetyczne mogà znaczàco wp ywaç na ycie pacjentów i ich rodzin. Ich wynikiem mogà byç równie zaburzenia spo eczne w formie ograniczenia ycia towarzyskiego, seksualnego, rodzinnego czy zawodowego. JednoczeÊnie w ostatnich latach obserwuje si wzrost zainteresowania chirurgicznymi i niechirurgicznymi zabiegami estetycznymi. Ocena wp ywu zabiegów estetycznych na poczucie w asnej wartoêci, pewno- Êci siebie, zdolnoêci w nawiàzywaniu kontaktów mi dzyludzkich oraz relacji z innymi ludêmi by a przedmiotem jedynie nielicznych badaƒ. Stworzono skale i testy, na podstawie których podejmowano próby oceny wp ywu zabiegów estetycznych na jakoêç ycia, jako wa nego elementu w ocenach psychodermatologicznych. Jednak nie opracowano dotychczas takich znormalizowanych metod, a w dotychczasowym piêmiennictwie brak jest jednoznacznych danych pozwalajàcych na okreêlenie zwiàzku pomi dzy zabiegami korygujàcymi defekty estetyczne a ocenà jakoêci ycia pacjentów. Stàd te wydaje si zasadne przeprowadzenie badaƒ w celu próby znormalizowania testów oceny jakoêci ycia pacjentów poddawanych zabiegom estetycznym. The methodology of the measurement types of measuring tools and their application in the aesthetic dermatology SUMMARY Key words: quality of life, aesthetic treatments Aesthetic problems have been often underestimated. This kind of modifications may have low significance in relation to physical health. However we obtain information from the WHO definition of health that health is "a state of complete, well-being of physical, mental and social health". That is why, it is considered, that some so called aesthetic problems, can greatly affect lives of patients and their families. They may also result in social disorders such as limiting the social, sexual, family or professional life. In the recent years there has been observed a growing interest in surgical and nonsurgical aesthetic treatments. Evaluation of the influence of aesthetic treatments on self-esteem, self-confidence, ability in establishing interpersonal contacts and relationships with the others was the aim of only a few studies. Attempts of the evaluation of the influence of aesthetic treatments on the quality of life, as an important element in psycho-dermatological evaluations, were made based on created scales and tests. However, such standardized methods were not drawn up so far and there is a lack of conclusive data in the nowadays literature, that would allow to determine the relation between treatments correcting aesthetic defects and the evaluation of the quality of the life of patients. Therefore, it seems to be reasonable to carry out researches in order to standardize the tests of the quality of life of patients after aesthetic treatments. 180 DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.12 /NR 3 /2010

4 PSYCHODERMATOLOGI A kiej wartoêci. Zadowolenie z wyglàdu oraz atrakcyjnoêç fizyczna sà nierozerwalnie zwiàzane z aspektem psychologicznym, emocjami, samoocenà, wp ywajà na nasze relacje z ludêmi, kontakty zawodowe, spo eczne, rodzinne na poczucie jakoêci ycia. Osoby, które nie akceptujà pewnych estetycznych problemów, dotyczàcych poszczególnych cz Êci cia a z powodu choroby lub z powodu nieakceptowania zmian zachodzàcych z up ywem czasu, cz sto decydujà si na zabiegi chirurgii plastycznej lub te zabiegi z zastosowaniem nowoczesnych metod medycyny estetycznej. Pragnienie zmiany, poprawienia swojego wyglàdu jest najcz Êciej wynikiem krytycznej reakcji otoczenia, a zabiegi, którym si poddajà, majà na celu podniesienie samooceny, atrakcyjnoêci, jako- Êci ycia, pozyskanie lepszej pracy, wy szego statusu spo ecznego [22, 23]. Satysfakcja pacjenta oraz poprawa jakoêci ycia sà dominujàcymi wzgl dami, które determinujà sukces zabiegu estetycznego. Interwencje estetyczne zarówno chirurgiczne, jak i niechirurgiczne mogà poprawiç jakoêç ycia i psychologiczne samopoczucie pacjenta [23]. Nie zawsze jednak techniczne aspekty zabiegów estetycznych muszà skutkowaç zadowoleniem pacjentów. Dlatego pozytywne psychologiczne rezultaty, jakie mogà byç osiàgni te po zastosowaniu interwencji estetycznych, mogà byç mierzone tylko przez badanie jakoêci ycia [23]. Istniejà jednak pewne ograniczenia oceny jakoêci ycia po zabiegach estetycznych. Jednà z nich jest stosowanie ró nych kwestionariuszy i skal do oceny rezultatów, czego przyczynà jest brak jednego, znormalizowanego narz dzia pomiarowego. Pacjenci majà równie ró ne oczekiwania i wyobra enia o klinicznych rezultatach zabiegów, mniej lub bardziej realistyczne. Ró ne mogà byç równie cele takich terapii. Jedni chcà wyglàdaç m odziej, atrakcyjniej, inni zlikwidowaç gniewny, zm czony czy zestresowany wyraz twarzy. Wszystkie te czynniki muszà byç wzi te pod uwag podczas oceny rezultatów zabiegów estetycznych i przy wyborze kwestionariuszy pomiarowych [23,24]. Metodyka pomiaru rodzaje narz dzi pomiarowych Oceniajàc jakoêç ycia pacjentów z rozpoznanà jednostkà chorobowà stosuje si kwestionariusze ogólne (generic measures) oraz swoiste dla danej choroby (disease-specific measures) [25,26]. Kwestionariusze ogólne pozwalajà oceniç ogólnà jakoêç ycia, w zale noêci od wp ywu choroby lub leczenia, natomiast kwestionariusze swoiste uwzgl dniajà jednostk chorobowà [25,27]. Specyfika chirurgicznych i niechirurgicznych zabiegów estetycznych utrudnia jednak wybór odpowiedniego kwestionariusza. Podkre- Êla si, e mimo ogromnego wzrostu liczby wykonywanych zabiegów, niewiele jest informacji dotyczàcych ich wp ywu na jakoêç ycia pacjentów oraz nie uda o si znormalizowaç metody okreêlajàcej satysfakcj pacjenta z zabiegu. A w aênie satysfakcja pacjenta i poprawa jakoêci ycia sà dominujàcymi wzgl dami, które determinujà sukces zabiegu [23,28,29]. Do chwili obecnej nie zosta y przeprowadzone badania porównawcze przydatnoêci poszczególnych skal i kwestionariuszy do oceny wp ywu medycznych zabiegów estetycznych na jakoêç ycia pacjentów. Sà natomiast prace wykorzystujàce poszczególne metody do oceny szeregu zagadnieƒ i problemów zwiàzanych z tym tematem. Potwierdzeniem braku znormalizowanych narz dzi pomiarowych, stosowanych w ocenie satysfakcji pacjenta i jakoêci ycia po estetycznych zabiegach chirurgicznych i niechirurgicznych, jest systematyczny przeglàd pomiaru wyników. Uwzgl dniono w nim 442 artyku y i zidentyfikowano pomiary wyników raportowanych przez pacjenta w celu oceny satysfakcji pacjentów i/lub jakoêci ycia po przeprowadzonym zabiegu. Pomiary te zosta y podzielone na kilka podkategorii, w których zastosowano odpowiednie kwestionariusze: operacja nosa, odm adzanie skóry, lifting twarzy, operacja powiek i wyglàd ogólny. W poszczególnych kategoriach znalaz y zastosowanie nast pujàce kwestionariusze: Ocena wyników operacji kosmetycznej nosa (Rhinoplasty Outcomes Evalution), Spis korzyêci Glasgow (Glasgow Benefit Inventory), Test organizacyjny wyglàdu twarzy (Facial Appearece Sorting Test), Kwestionariusz satysfakcji z leczenia zmarszczek (Facial Lines Treatment Satisfaction Questionnaire), Ocena wyników odm adzania skóry (Skin Rejuvenation Outcomes Evalution), Kwestionariusz wyników leczenia zmarszczek (Facial Lines Outcomes Questionnaire), Ocena rezultatu liftingu twarzy (Facelift Outcomes Evaluation), Skala wyglàdu Derriforda 59 (Derriford Appearance Scale 59). Stwierdzono, e brak jest wiarygodnych narz dzi oceniajàcych wyniki chirurgicznych i niechirurgicznych zabiegów, a opracowanie jednolitego, obiektywnego pomiaru pozwoli oby na wybór leczenia, wiarygodne porównanie technik zabiegowych, a tak e umo liwi- oby iloêciowe oznaczenie uzyskanych efektów leczenia [29]. Obecnie ocena jakoêci ycia jest elementem pomocnym w kwalifikacji i wyborze pacjentów do zabiegów oraz jedynà formà umo liwiajàcà okreêlenie iloêciowe efektywnoêci i zrozumienia rezultatów zabiegów estetycznych [23]. Jak wspomniano, pomiar jakoêci ycia zwiàzany jest z ocenà ró nych sfer ycia pacjenta. Dla pacjentów DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.12 /NR 3 /

5 poddajàcych si zabiegom estetycznym zdrowie i dobre samopoczucie sà nierozerwalnie zwiàzane z emocjonalnymi i spo ecznymi konsekwencjami w asnego wyglàdu [23, 30,31]. W dotychczasowych badaniach, oceniajàcych jakoêç ycia proponowane jest stosowanie ró norodnych kwestionariuszy, w tym: skali SF 36 (Short Form-36 Health Survey), DLQ1 Skali dermatologicznego indeksu jakoêci ycia (Dermatology Life Quality Index), Kwestionariusza pomiaru zdrowia (Health Measurment Qustionnaire), Kwestionariusza zagadnieƒ osobistych (Personal Resources Questionnaire), Skali sposobów radzenia sobie (Ways of Coping Scale), Skali Centrum Badaƒ Epidemiologicznych nad Depresjà (Center for Epidemiologic Studies Depression Scale CESD), Skali zadowolenia z ycia (Questions on Life Satisaction questionnaire), Globalnej skali poprawy estetycznej (Global Aesthetic Improvement Scale) [32-35]. Jednym z badaƒ, wykorzystujàcym 4 kwestionariusze, by o prospektywne korelacyjne badanie 105 pacjentów poddajàcych si planowej operacji kosmetycznej, w którym okreêlano parametry takie jak wskaênik jakoêci ycia, depresji, wsparcia spo ecznego i radzenia sobie. Stwierdzono korzyêci psychologiczne przez znaczàce i d ugotrwa e zwi kszenie jakoêci ycia [36]. W innych badaniach pomiaru jakoêci ycia zastosowano Skal wyglàdu Derriforda (The Derriford Apperance Scale-DAS59) do oceny wiarygodnoêci, zasadnoêci i wra liwoêci na zmiany. Skala ta jest instrumentem pozwalajàcym oceniç cierpienie, zaburzenia czynnoêci u ludzi przewra liwionych co do swojego wyglàdu oraz u osób z oszpeceniem i deformacjami. Dostarczy a wa nych danych dla kontroli klinicznej oraz oceny danego sposobu leczenia w porównaniu z innymi metodami [36,37]. W kolejnym badaniu przeprowadzono pomiar wyników kosmetycznych operacji twarzy w badaniu prospektywnym, na grupie 78 pacjentów, z pomocà 4 metod pomiarowych: Oceny rezultatów lifingu Twarzy (Facelift Outcomes Evalution), Oceny wyników operacji kosmetycznych nosa (Rhinoplaty Outcomes Evalution), Oceny wyników operacji kosmetycznej powieki (Blepharoplaty Outcomes Evalution), Oceny wyników odm adzania skóry (Skin Rejuvenation Outcomes Evalution). Pacjenci doêwiadczyli znacznej poprawy jakoêci ycia, a satysfakcja yciowa wzros a od 37% do wi cej ni 84% po przeprowadzonych zabiegach [38]. Oceny wp ywu estetycznej operacji plastycznej na jakoêç ycia w aspekcie zdrowia i wyglàdu dokonano równie w grupie 228 pacjentów, stosujàc test sk adajàcy si z 3 modu ów: ogólnej satysfakcji z ycia, zdrowia i wyglàdu. Odnotowano popraw jakoêci ycia, zw aszcza w odniesieniu do zadowolenia z wyglàdu cia a i zdrowia. Stwierdzono równie, e 85% badanych podda- oby si leczeniu ponownie, a 94% poleci oby takie zabiegi innym [34]. Inni autorzy podj li prób oszacowania poprawy subiektywnie rozumianej jakoêci ycia i zdrowia psychicznego na podstawie wspó czynników satysfakcji pacjenta w badaniu przeprowadzonym u 25 kobiet. Zastosowano wówczas 2 kwestionariusze Profil subiektywnej jakoêci ycia (Subjective quality of life profile SQLP) oraz Kwestionariusz zdrowia ogólnego (General health questionnaire GHQ12). Wyniki badania wykaza y korzystny wp yw operacji plastycznej piersi i brzucha na subiektywnà jakoêç ycia pacjentów, dotyczàcà zdrowia fizycznego, bólu, wyglàdu zewn trznego, ycia towarzyskiego [39]. Kwestionariusz Freiburga, dotyczàcy zabiegów dermatologii estetycznej oraz operacji plastycznych, wykorzystano w badaniu oceny jakoêci ycia po zastosowanym leczeniu. Ponad 80% pacjentów oceni o leczenie zmarszczek mimicznych przy u yciu toksyny botulinowej jako korzystne [40]. Popraw jakoêci ycia stwierdzono równie w badaniu przeprowadzonym w grupie 20 kobiet z chorobami skóry twarzy, u których zastosowano kosmetyki kolorowe maskujàce skór [41]. Nieod àcznà kwestià zwiàzanà z jakoêcià ycia jest stan psychiczny pacjentów poddajàcych si ró nym zabiegom estetycznym. Mogà one wp ywaç na psychiczne samopoczucie pacjentów. Pozytywne zmiany u pacjentów by y zwiàzane z zadowoleniem ze swojego wyglàdu, poprawieniem nastroju, zmniejszeniem stanu przygn bienia, depresji, zaniepokojenia i ogólnym poczuciem zdrowia [23,42]. Wa nym elementem wydaje si weryfikacja zaburzeƒ psychicznych pacjentów, gdy informacja taka pozwala na dobór odpowiedniej metody leczenia i decyduje o efektywno- Êci i sukcesie zabiegu. Liczna grupa pacjentów zg aszajàcych si na estetyczny zabieg medyczny wykazuje zdrowà ch ç poprawienia wyglàdu. Niekiedy z takich zabiegów chcà korzystaç pacjenci z dysmorfofobià, osobowoêcià narcystycznà lub histrionicznà, które wp ywajà na ich osàdy dotyczàce w asnego wyglàdu [23,43-45]. Obecnie uwa a si zaburzenia osobowoêci za trwa e wzorce zachowaƒ, form stosunku do siebie i otoczenia, które jednak ze wzgl du na swojà jakoêç i iloêç utrudniajà funkcjonowanie spo eczne, rozwój zawodowy i yciowy [43]. Dlatego nale y byç ostro nym w kwalifikacji pacjentów z zaburzeniami osobowoêci do zabiegów estetycznych. Ocena rezultatu wykonanego zabiegu estetycznego mo liwa jest je- 182 DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.12 /NR 3 /2010

6 PSYCHODERMATOLOGI A dynie poprzez ocen jakoêci ycia i satysfakcji pacjenta. Poczucie urody, zadowolenie z wyglàdu jest subiektywne, a zatem zabiegi estetyczne niekoniecznie muszà skutkowaç zadowoleniem pacjentów. Dlatego potrzebne sà badania, które pozwolà na obiektywnà ocen rezultatów i jednoczeênie u atwià lekarzom wybór odpowiedniej, skutecznej i satysfakcjonujàcej metody leczenia. PIÂMIENNICTWO 1. elazny I., Nowicki R., Majkowicz M., Samet A.: JakoÊç ycia wchorobach skóry. Przewodnik lekarza, 2004, link z dn r. 3. Gawor A., G bocka A.: Kwestionariusz do badaƒ wizerunku cia a oty ych. JakoÊç ycia wspó czesnego cz owieka. Wybrane problemy. Oficyna wydawnicza Impuls, 2008: Echavez M., Horstman W.: Relationship between lipoatrophy and quality of life. AIDS Read, 2005, 15: Alsarraf R.: Outcomes research in facial plastic surgery: a review and new directions. Aesthet Plast Surg, 2000, 24: Sarwer D.B., Wadden T.A., Pertschuk M.J., Whitaker L.A.: Body image dissatisfaction and body dysmorphic disorder in 100 cosmetic surgery patients. Plast Reconstr Surg, 1998, 101: KoÊcielak R.: Promocja zdrowia a jakoêç ycia osób przewlekle chorych i niepe nosprawnych. Psychologia i medycyna, 2007: Fallowild L.: The quality of life. London, Hunst S.M., McEven J., McKenna S.P.: Measuring health status. London, Ga ski B.: Styl ycia i jakoêç ycia próba systematyzacji poj ç. Studia Socjologiczne, 1977, Campbell A., Converse P.E., Rogers W.L.: The quality of American life: Perception, evaluation and satisfactions. New York, Russell Sage Foundation, World Health Organization: The constitution of the World Health Organization. WHO Chron, 1947, 1: Habrat B., Chmielewska K., Baran H., K szycka B.: Subjective Qualty of life in opiate dependet patients before admission, after six monaths and one-year partcipation in methadone program. Przeglàd Lekarski, 2002, 59, Schipper H., Clinch J., McMurray A., Levitt M.: Measuring the quality of life of cancer patients: the Functional Living Index-Cancer: development and validation. J Clin Oncol, 1990, 2: Felce D., Perry J.: Quality of life: It's definition and measurement. Res Dev Disabil, 1995, 16: Dziurowicz-Koz owska A.: Wokó poj cia jakoêci ycia. Psychologia JakoÊci ycia, 2002, 1: Schipper H.: Quality of life: principles of the clinical paradigm. J Psychol Oncol, 1990, 8: Aleksiƒska A.: link z dn r. 19. Raspe H.: Quality of life measurement in rheumatology. w: Guggenmoos-Holtzmann I., Bloomfield K., Flick U. (red.): Quality of life health: concepts, methods and applications. Oxford Blackwell Wissenschafts-Verlag, 1995: Garner D.M.: The 1997 body image survery results. Psychology Today, 1997, 1: G bocka A., Kulbat J.: Czym jest wizerunek cia a. Wizerunek cia a. Portret Polek. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, 2005: G bocka A.: Niezadowolenie z wyglàdu a rozpaczliwa kontrola wagi. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków, 2009: Sadick N.S.: The impact of cosmetic interventions on quality of life. Dermatology Online Journal, 14(8): Fagien S., Cox S.E., Finn J.C., Werschler W.P., Kowalski J.W.: Patient-reported outcomes with botulinum toxin type A treatment of glabellar rhytids: a double-blind, randomized, placebo-controlled study. Dermatol Surg, 2007, 33: S2-S Guyatt G.H., Feeny D.H., Patrick D.L.: Measuring health-related quality of life. Ann Int Med, 1993, 118: Scott D.L., Garrood T.: Quality of life measures: use and abuse. Bailliéres Best Pract Res Clin Rheumatol, 2000, 14(4): QoL.pdf, link z dn r. 28. Most S.P., Alsarraf R., Larrabee W.F. Jr: Outcomes of facial cosmetic procedures. Facial Plastic Surg, 2002, 18(2): Kosowski T.R., McCarthy C., Reavey P.L., Scott A.M., Wilkins E.G., Cano S.J. i in.: A systematic review of patient-reported outcome measures after facial cosmetic surgery and/or nonsurgical facial rejuvenation. Plast Reconstr Surg, 2009, 123(6): Alsarraf R: Outcomes research in facial plastic surgery: a review and new directions. Aesth Plast Surg, 2000, 24: Echavez M., Horstman W.: Relationship between lipoatrophy and quality of life. AIDS Read, 2005, 15: Shakespeare V., Cle R.P.: Measuring patient-based outcomes in a plastic surgery service: breasy reduction surgical patients. Br J Plast Surg, 1997, 50: Rankin M., Borah G.L., Perry A.W., Wey P.D.: Quality-of-life DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.12 /NR 3 /

7 outcomes after cosmetic surgery. Plast Reconstr Surg, 1998, 102: Papadopulos N.A., Kovacs L., Krammer S., Herschbach P., Henrich G., Biemer E: Quality of life following aesthetic plastic surgery: a prospective study. J Plast Reconstr Aesthet Surg, 2007, doi: /j.bjps Silvers S.L., Eviatar J.A., Echavez M.I., Pappas A.L.: Prospective, open-label, 18-month trial of calcium hydroxylapatite (Radiesse) for facial soft-tissue augmentation in patients with human immunodeficiency virus-associated lipoatrophy: one-year durability. Plast Reconstr Surg, 2006, 118: 34S-45S. 36. Klassen A., Fitzpatrick R., Goodacre T.: Measuring quality of life in cosmetic surgery patients with a condition specific instrument: the Derriford Scale. Br J Plast Surg, 1998, 51(5): Harris D.L., Carr A.T.: The Derriford Apearance Scale (DAS59): a new psychometric scale for the evaluation of patients with disfigurements and aesthetic problems of appearance. Br J Plast Surg, 2001, 54(3): Alsarraf R., Larrabee W.F. Jr, Anderson S., Murakami C.S., Johnson C.M. Jr: Measuring Cosmetic Facial Plastic Surgery Outcomes. Arch Facial Plast Surg, 2001, 3: Chahraoui K., Danino A., Frachebois C., Clerc A.S., Malka G.: Aesthetic surgery and quality of life before and four months potoperatively. Ann Chir Plast Esthet, 2006, 51(3): Sommer B., Zschocke I., Bergfeld D., Sattler G., Augustin M.: Satisfaction of patients after treatment with botulinum toxin for dynamic facial lines. Dermatol Surg, 2003, 29: Boehncke W.H., Ochsendorf F., Paeslack I., Kaufmann R., Zollner T.M.: Decorative cosmetics improve the quality of life in patients with disfiguring skin diseases. Eur J Dermatol, 2002, 12: Ching S., Thoma A., McCabe R.E.: Antony MM, Measuring outcomes in aesthetic surgery: a comprehensive review of the literature. Plast Reconstr Surg, 2003, 111: Ritvo E.C., Melnick I., Marcus G.R., Glick I.D.: Psychiatric conditions in cosmetic surgery patients. Facial Plast Surg, 2006, 22(3): Malick F., Howard J.: Understanding the psychology of the cosmetic patients. Dermatol Ther, 2008, 21(1): 47-53; 2008, 21(2): Sarwer D.B., Wadden T.A., Pertschuk M.J., Whitaker L.A.: Body image dissatisfaction and body dysmorphic disorder in 100 cosmetic surgery patients. Plast Reconstr Surg, 1998, 101: Maliƒski R.: http.// link z dn r. Adres do korespondencji: Joanna Magdziarz-Orlitz Solmed Centrum Medycyny Estetycznej i Dermatologii ul. Botaniczna 32, Cz stochowa 184 DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.12 /NR 3 /2010