PORADNIK WODOMIERZE WIRNIKOWE

Transkrypt

1 NR KATALOGOWY 1940 PORADNIK MIESZKANIOWE I DOMOWE WODOMIERZE WIRNIKOWE JEDNOSTRUMIENIOWE - JS WIELOSTRUMIENIOWE - WS Fabryka Zintegrowanych Systemów Opomiarowania i Rozliczeń Toruń ul. Targowa 12/ 22 tel. (056) fax. (056) office@metron.torun.pl ISO 9001 ISO 14001

2 Spis treści. Spis treści...2 Spis rysunków...3 I. Wstęp... 4 II. Wymagania ogólne dla wodomierzy III. Wymagania ogólne dotyczące instalacji wodociągowej z wodomierzem... 5 IV. Wymagania dotyczące doboru właściwej wielkości wodomierza Analiza rzeczywistych przyłączy i zalecane przykłady doboru wodomierza: Inne aspekty dotyczące doboru wodomierza:... 7 V. Wodomierze mieszkaniowe JS Miejsce wbudowania wodomierzy mieszkaniowych Warunki i sposób wbudowania wodomierzy mieszkaniowych: Wymagane i zalecane sposoby zabudowy wodomierzy mieszkaniowych: Systemy zdalnego przekazywania danych wodomierzy mieszkaniowych VI. Wodomierze domowe JS i WS Miejsce wbudowania wodomierzy domowych Warunki i sposób wbudowania wodomierzy domowych Wymagane i zalecane sposoby zabudowy wodomierzy domowych...22 VII. Przykłady zabudowy wodomierzy JS i WS VIII. Ogólne warunki uŝytkowania wodomierzy Uruchomienie zestawu wodomierzowego UŜytkowanie wodomierza Przeglądy, konserwacja i naprawy Pakowanie, przechowywanie i transport IX. Warunki bezpieczeństwa i aspekty środowiskowe ZagroŜenia bezpieczeństwa Aspekty środowiskowe...35 X. Załączniki WaŜniejsze zarządzenia i akty prawne oraz normy...36 Strona: 2 Stron:36

3 Wykaz rysunków. Rys. 1. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z łącznikami (podstawowy). Zalecane długości odcinków prostych przed i za wodomierzem Rys. 2. Pozycje pracy wodomierza JS Rys. 3. Sposób zabudowy rurki montaŝowej podczas płukania instalacji Rys. 4. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z zaworem zwrotnym Rys. 5. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z łącznikiem kompensacyjnym ŁR Rys. 6. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z przedłuŝaczem Rys. 7. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z przewodem elastycznym Rys. 8. Uchwyt-konsola z wbudowanym wodomierzem JS Rys. 9. Zabezpieczanie wodomierza JS za pomocą obudowy Rys. 10. Zestaw wodomierza JS z zaplombowanymi elementami złącznymi. Tradycyjne plombowanie zestawu Rys. 11. Zestaw wodomierza JS z zaplombowanymi elementami złącznymi. Plombowanie zestawu przy uŝyciu plomb zatrzaskowych Rys. 12. Zestaw wodomierza JS z zaplombowanymi elementami złącznymi. Plombowanie wodomierza w obudowie przy uŝyciu plomb zatrzaskowych Rys. 13. Schemat wbudowania wodomierza JS z nadajnikiem impulsów (z przewodowym modułem przekazywania) Rys. 14. Schemat struktury systemu Sumator SIM i Sumator SIM 16.01A Rys. 15. Schemat wbudowania wodomierza JS z nadajnikiem impulsów (z bezprzewodowym - modułem radiowym MR 01) Rys. 16. Przykłady schematu działania Systemu Opomiarowania Mediów S110.CR Rys. 17. Schemat wbudowania wodomierza WS wariant z łącznikami (podstawowy). Zalecane długości odcinków prostych przed i za wodomierzem Rys. 18. Schemat wbudowania wodomierza WS 15 (zabudowa kołnierzowa) Rys. 19. Schemat wbudowania wodomierza WS wariant z osadnikiem Rys. 20. Uchwyt-konsola z wbudowanym wodomierzem WS Rys. 21. Zabudowa wodomierza w studzience wodomierzowej Rys. 22. Zabudowa wodomierza JS w instalację DN15 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Rys. 23. Zabudowa wodomierza JS w instalację DN15 wariant z elementem kompensacyjnym ŁR Rys. 24. Zabudowa wodomierza JS-DN15 w instalację DN20 wariant z przedłuŝaczami redukcyjnymi Rys. 25. Zabudowa wodomierza JS w instalację DN20 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Rys. 26. Zabudowa wodomierza JS w instalację DN20 wariant z przedłuŝaczem. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Rys. 27. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN15 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Rys. 28. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN Rys. 29. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN Rys. 30. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN32 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Rys. 31. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN40 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Rys. 32. Zabudowa wodomierza kołnierzowego WS w instalację DN Strona: 3 Stron:36

4 I. Wstęp. Niniejszy poradnik dotyczy Wodomierzy wirnikowych suchobieŝnych: jednostrumieniowych (JS) i wielostrumieniowych (WS) produkcji METRON, słuŝących do pomiaru objętości wody pitnej (zimnej) i wody do celów gospodarczych i przemysłowych (ciepłej lub gorącej) przepływającej w zamkniętej instalacji wodociągowej (rurociągu). Przedstawione są tu: - wymagania względem wodomierza jak i instalacji wodociągowej; - metody i wytyczne doboru wodomierzy; - miejsca i sposoby wbudowania; - zalecane zabudowy dla róŝnych długości i średnic wodomierzy; - warunki techniczne montaŝu; - uŝytkowanie i przeglądy wodomierzy. - warunki bezpieczeństwa i aspekty środowiskowe W zaleŝności od przeznaczenia i miejsca wbudowania, wodomierze METRON-u moŝemy podzielić na: - Mieszkaniowe JS: o wielkości Q n = 0,6; 1,0 i 1,5 m 3 /h przeznaczone do zabudowy w mieszkaniu, szybie instalacyjnym, na klatce schodowej budynku, itp. - Domowe JS: o wielkości Q n = 2,5 m 3 /h i WS: o wielkości Q n = 1,5; 2,5; 3,5; 6,0; 10 i 15 m 3 /h przeznaczone do zabudowy w budynku jedno lub wielorodzinnym (np. piwnicy), w studzience wodomierzowej, itp. II. Wymagania ogólne dla wodomierzy. KaŜdy wodomierz przy odbiorze naleŝy sprawdzić czy nie uległ uszkodzeniu zewnętrznemu podczas transportu, dotyczy to zwłaszcza osłony liczydła, pierścienia łączącego a takŝe przewodu elektrycznego w wykonaniu z nadajnikiem impulsów. Ponadto naleŝy sprawdzić stan plomb z cechami legalizacyjnymi lub zabezpieczającymi, ich zamocowanie a takŝe oznaczenie wodomierza. 1. Wodomierz posiada następujące oznaczenia, które są umieszczone na tarczy liczydła, głowicy bądź na korpusie: - nazwę lub znak producenta, np. logo METRON-u; - podstawowe oznaczenie wodomierza (typ, rodzaj, wielkość i odmianę), np. JS 1,0 44; - numer katalogowy wodomierza, np ; - znak aprobaty typu, np. RP T ; - klasa obciąŝeń (C, B, A) oraz znak pozycji zabudowy wodomierza (H lub V), np. B-H; - nominalny strumień objętości w m 3 /h, np. Q n 1,0 m 3 /h (lub w starszych q p 1,0 m 3 /h); - oznaczenie jednostki miar w m 3 (przy bębenkach na tarczy liczydła); - jedną lub dwie strzałki wskazujące kierunek przepływu; - rok produkcji, np. 2006; - numer producenta (fabryczny), np.: ; - maksymalne dopuszczalne ciśnienie robocze, jeŝeli jest większe niŝ 10 bar, np. PN 16; - maksymalną stratę ciśnienia, przy Qmax, np. p 100 kpa; - maksymalną dopuszczalną temperaturę pracy, jeŝeli jest większa niŝ 30 C np. t max 90 C; - wartość impulsowania nadajnika lub modułu przekazywania, np. 100 litrów/impuls 2. Wodomierz przeznaczony jest do pomiaru objętości wody i jako urządzenie pomiarowe zalegalizowane przez Obwodowy Urząd Miar posiada: - aktualną aprobatę typu Głównego Urzędu Miar Polska; - atest higieniczny Państwowego Zakładu Higieny Polska; - plombę legalizacyjną zgodną z przepisami Głównego Urzędu Miar Polska; - gwarancję udzieloną przez producenta: - ponadto pewność, Ŝe wyrób jest zgodny z normą PN-ISO Strona: 4 Stron:36

5 Aprobata typu, atest higieniczny oraz zgodność z normą PN-ISO 4064 dają gwarancję, Ŝe materiały, z których wykonano zarówno wodomierz jak i elementy złączne łączące go z instalacją wodociągową: - spełnią wymagania dla materiałów dopuszczonych do kontaktu z wodą pitną; - posiadają niezbędną odporność na korozję, osadzanie się róŝnego rodzaju związków chemicznych, twardą wodę i zanieczyszczenia drobinami piasku; - spełnią wymagania wynikające z odpowiednich przepisów pod względem zabezpieczenia wodomierzy przed oddziaływaniem zewnętrznego pola magnetycznego; - nie będą wywoływać korozji pozostałych elementów instalacji wodociągowej, a wodomierz zachowa klasę dokładności podczas eksploatacji. WaŜność legalizacji upływa przed ustalonym okresem w przypadku: - uszkodzenia wodomierza; - uszkodzenia lub zerwania cechy legalizacyjnej (plomby); - stwierdzenia, Ŝe błędy wskazań wodomierza przekraczają błędy graniczne dopuszczalne. 3. Sposób zabudowy wodomierzy wymaga akceptacji: - dostawcy wody, np. Zakładu Wodociągowego; - osoby prawnej lub fizycznej powołanej do eksploatacji instalacji wodociągowej, np. Administracji Osiedla. III. Wymagania ogólne dotyczące instalacji wodociągowej z wodomierzem. Dla prawidłowej pracy wodomierza powinny być zachowane, co najmniej następujące ogólne wymagania instalacyjne: Wodomierz w miejscu wbudowania powinien być zabezpieczony przed moŝliwością uszkodzenia mechanicznego oraz nie moŝe być naraŝony na wstrząsy lub wibracje wzbudzane pracującymi w sąsiedztwie urządzeniami. Wodomierz nie powinien być naraŝony na nadmierne napręŝenia spowodowane przez instalację wodociągową lub jej wyposaŝenie, (jeŝeli jest to konieczne naleŝy zainstalować go na cokole lub w uchwycie - konsoli do wodomierza). Wodomierz nie moŝe być wbudowany w przewodach instalacyjnych ciepłej wody uŝytkowej, w której występuje cyrkulacja wody Norma PN-98/B pkt Wodomierz powinien być zabezpieczony przed zbyt wysoką temperaturą wody i otaczającego powietrza, bezpośrednim promieniowaniem słonecznym, zalaniem wody Q max (q s ), zanieczyszczeniami i zewnętrznym oddziaływaniem środowiska korozyjnego. Przewody wodociągowe przed i za wodomierzem powinny być tak zamocowane, aby Ŝadna część instalacji nie mogła przemieścić się pod naporem wody lub podczas prac montaŝowych. Ukształtowanie przewodów instalacji wodociągowej oraz zastosowanie odpowiednich elementów armatury powinno zabezpieczyć wodomierz przed niesprzyjającymi warunkami hydraulicznymi (tj. brakiem wody w instalacji, kawitacją, gwałtownym falowaniem i uderzeniami dynamicznymi wody, itd.). Wszystkie rodzaje połączeń naleŝy wykonać starannie a uszczelki powinny być zakładane współosiowo względem przewodu. IV. Wymagania dotyczące doboru właściwej wielkości wodomierza. Za kryterium doboru właściwej wielkości (średnicy nominalnej) wodomierza powinny słuŝyć zawsze warunki pracy wodomierza tj. przeciętna i maksymalna wartość roboczego strumienia, temperatura i ciśnienie wody przepływającej w instalacji wodociągowej, a nie jej średnica. Od 1997 roku obowiązująca norma międzynarodowa PN ISO "Wodomierze do wody pitnej zimnej Wymagania instalacyjne, (która zastąpiła normę PN-91 M-54910) określiła kryteria doboru wodomierzy i wyposaŝenia instalacji wodociągowych, w celu zapewnienia dokładnego i stałego pomiaru i niezawodnego odczytu wodomierza. Strona: 5 Stron:36

6 W punkcie 2 w/w normy PN. "Kryteria doboru wodomierzy" zdefiniowano jednoznacznie, iŝ: Typ, klasa obciąŝeń i wielkość wodomierzy są określone według warunków pracy instalacji, ze szczególnym uwzględnieniem następujących czynników: - osiągalnego ciśnienia zasilania; - właściwości fizycznych i chemicznych wody; - dopuszczalnej straty ciśnienia na wodomierzu; - spodziewanych strumieni objętości: strumienie objętości Q min, Q n, Q max wodomierza powinny odpowiadać przewidywanym warunkom przepływu w instalacji; - dostosowania rodzaju wodomierza do warunków instalacji. Zapis tej normy powinien być podstawową wytyczną do doboru wodomierza. METRON jako producent urządzeń pomiarowych od lat prowadzi badania i analizy dotyczące optymalnego doboru wodomierzy. Zalecane przez producenta dla wodomierzy, dopuszczalne (maksymalne) obciąŝenia dobowe i miesięczne przedstawia poniŝsza tabela. Wielkość Wodomierze Przetworniki Q n (m 3 ) m 3 /dobę m 3 /miesiąc m 3 /dobę m 3 /miesiąc 0,6 2, , , , , , Jak wynika z naszych doświadczeń, oparcie się tylko i wyłącznie na normie PN-92/B i normatywach wypływu wody z punktów czerpalnych dla mieszkań, bez uwzględnienia obserwowanego od kilku lat spadku zuŝycia wody przez mieszkańców, moŝe powodować nieoptymalny dobór wodomierza. Aby prawidłowo dobrać wodomierz zaleca się, na podstawie spodziewanych w instalacji strumieni objętości wody, wybrać wodomierz kierując się typem, klasą obciąŝeń i wielkością wodomierza, podaną przez producenta. 1. Analiza rzeczywistych przyłączy i zalecane przykłady doboru wodomierza: Przykład A - Budynek w Olsztynie: - ilość mieszkań 71 - suma normatywnych wypływów na 1 mieszkanie qn=0,89 dm 3 /s qn=0,89 dm 3 /s *71mieszkań=63,19 dm 3 /s - Na podstawie normy PN-92/B przeprowadzając wyliczenia otrzymujemy następujący przepływ obliczeniowy q dla budynku: q=1,7*( qn) 0,21-0,7=1,7* (63,19) 0,21-0,7=3,36 dm 3 /s tj. 12,1 m 3 /h - Dla takiego przepływu na przyłączu koniecznym byłoby zastosowanie wodomierza WS 15 (DN50). Rzeczywiste strumienie objętości dla tego samego przyłącza uzyskane w wyniku rejestracji faktycznego zuŝycia wody w ciągu 8 dni: Strona: 6 Stron:36

7 Z przeprowadzonych rejestracji maksymalny strumień objętości nie przekroczył wartości 5,3 m 3 /h. Dla tego przyłącza zalecamy wodomierz WS 6,0 (DN 32) w klasie metrologicznej "B". Przykład B - Budynek w Olsztynie: - ilość mieszkań 20 - suma normatywnych wypływów na 1 mieszkanie qn=0,89 dm 3 /s qn=0,89 dm 3 /s * 20mieszkań=17,8 dm3 /s - Przepływ obliczeniowy q dla budynku (w oparciu o normę PN-92/B-01706) wynosi: q=0,682 * ( qn) 0,45-0,14=0,682 * (17,8) 0,45-0,14=2,36 dm 3 /s tj. 8,46 m 3 /h Rzeczywiste strumienie objętości dla tego samego przyłącza uzyskane w wyniku rejestracji faktycznego zuŝycia wody w ciągu 8 dni: Z rejestracji rzeczywista wartość maksymalna strumienia objętości wynosiła 3,12 m 3 /h. Dla tego przyłącza zalecamy wodomierz WS 3,5 (DN 25) w klasie metrologicznej "B". Nieoptymalny dobór wodomierza do rzeczywistych strumieni, jakie występują w sieci, zastosowanie na przyłączu wodomierza przewymiarowanego powoduje, iŝ kaŝdego dnia nie rejestrowana jest pewna grupa małych przepływów, nie wspominając o wyŝszych kosztach samego wodomierza. 2. Inne aspekty dotyczące doboru wodomierza: Klasa obciąŝeń wodomierza (podana przez producenta w karcie katalogowej wyrobu) powinna być optymalną dla oczekiwanego układu pomiarowego. Wodomierze do wody wytwarzane są w klasie A, B, C lub D. Wodomierz posiadający klasę "A" (mierniczo najniŝszą) jest najmniej dokładny, a wodomierz posiadający klasę metrologiczną "D" (mierniczo najwyŝszą) jest najdokładniejszy. Wodomierze jednostrumieniowe JS produkowane przez METRON mają wyraźnie zaznaczoną klasę obciąŝeń A, B lub C Strona: 7 Stron:36

8 zaleŝną od sposobu zamontowania. Dla tzw. zabudowy poziomej (H) mamy klasę B (lub C) natomiast dla tzw. zabudowy pionowej (V) mamy klasę A (lub B). Dla wodomierzy wirnikowych METRON JS i WS wartość strumienia objętości, przy której wodomierz moŝe pracować w sposób ciągły bez naraŝenia jego wewnętrznych mechanizmów na przyspieszone zuŝycie eksploatacyjne wynosi 0,6 x Q n ( gdzie Q n - wartość nominalnego strumienia objętości wodomierza). Przy doborze wodomierzy dla wody ciepłej (i gorącej) niedopuszczalne jest przekroczenie wartości maksymalnej dopuszczalnej temperatury roboczej, wskazanej dla danego wodomierza. W przypadku bardzo duŝej dynamiki przepływów występujących na przyłączu wodociągowym, (gdy zakres pomiarowy pojedynczego wodomierza nie zapewnia właściwego opomiarowania przyłącza) zaleca się stosować wodomierze w instalacjach równoległych lub wodomierze sprzęŝone. V. Wodomierze mieszkaniowe JS. 1. Miejsce wbudowania wodomierzy mieszkaniowych. Miejsce wbudowania wodomierza w mieszkaniu powinno być suche, łatwo dostępne dla montaŝu i demontaŝu, obsługi, konserwacji oraz wygodne do odczytu jego wskazań. Wodomierze mieszkaniowe zaleca się montować w szybach instalacyjnych (w łazienkach, WC lub kuchniach), dopuszcza się instalowanie wodomierzy w miejscu zamykanym, jeŝeli po jego otwarciu bezpośredni stan wskazań liczydła będzie mógł być odczytany bez utrudnień. Miejsce wbudowania wodomierza mieszkaniowego na klatce schodowej powinno być zabezpieczone przed moŝliwością ingerencji osób niepowołanych. Wodomierze mieszkaniowe nie powinny być naraŝone na wstrząsy lub wibracje pracujących w pobliŝu urządzeń oraz zalanie wodą i korozyjne działanie środowiska zewnętrznego. Temperatura w miejscu wbudowania wodomierza nie powinna być niŝsza niŝ 4 C i nie większa od 50 C, zaś wilgotność względna powietrza do 80%. 2. Warunki i sposób wbudowania wodomierzy mieszkaniowych: Sposób wbudowania wodomierza w instalację powinien uniemoŝliwić pobór wody przed wodomierzem. Kierunek strzałki umieszczonej na korpusie wodomierza powinien być zgodny z kierunkiem przepływu wody przez wodomierz. Przewody przed i za wodomierzem powinny być ukształtowane w sposób zapewniający całkowite wypełnienie przewodu wodą oraz uniemoŝliwiając gromadzenie się powietrza przed miejscem i w miejscu wbudowania wodomierza (patrząc zgodnie z kierunkiem przepływu wody). W przewodzie ciepłej wody, w którym wbudowano wodomierz, nie moŝe występować cyrkulacja wody. Odcinki przewodu przed i za wodomierzem powinny być wykonane współosiowo jako odcinki proste, których długość nie moŝe być mniejsza niŝ: - przed wodomierzem, odcinek L 5 D r (D r - średnica przewodu-rury); - za wodomierzem, odcinek L 3 D r (D r - średnica przewodu-rury); liczonej od czoła korpusu wodomierza do czoła gniazda zaworu odcinającego. Strona: 8 Stron:36

9 Rys. 1. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z łącznikami (podstawowy). Zalecane długości odcinków prostych przed i za wodomierzem. Warunek uznaje się za spełniony, jeśli wodomierz mieszkaniowy produkcji METRON-u zostanie wbudowany z wykorzystaniem łączników będących w wyposaŝeniu dodatkowym wodomierza (długość łącznika uznaje się za wymagany odcinek prosty przed i za wodomierzem). Sposób mocowania przewodów, przed i za wodomierzem powinien wyeliminować moŝliwość przenoszenia się na wodomierz napręŝeń, drgań i wstrząsów, które mogą występować w instalacji. Tarcza liczydła wodomierza powinna być usytuowana w takim połoŝeniu, aby odczyt mógł się dokonywać bez utrudnień (bez stosowania dodatkowych urządzeń lub narzędzi). Wodomierz powinien być zamontowany w pozycji pracy zgodnej z oznakowaniem podanym na tarczy przez producenta ( litera H - oznacza pozycję pracy wodomierza w poziomie, V - oznacza pozycję pracy wodomierza w pionie, natomiast występujące obok litery A, B lub C - oznaczają klasę obciąŝeń wodomierza). Jeśli jest to konieczne (np. dla ułatwienia odczytu) dopuszcza się montowanie wodomierza JS produkcji METRON-u w połoŝeniu ukośnym (skręcenie nie większe, niŝ 90 ) które to naleŝy jednak traktować jako pionową pozycję zabudowy. Strona: 9 Stron:36

10 Na rysunku 2. przedstawiono dopuszczone pozycje pracy wodomierza. Rys. 2. Pozycje pracy wodomierza JS. Przed oddaniem do eksploatacji nowej instalacji wodociągowej lub w przypadku jej naprawy (jeszcze przed wbudowaniem wodomierza), powinna ona być przepłukana w celu oczyszczenia wnętrza z piasku i innych zanieczyszczeń mogących uszkodzić wodomierz lub spowodować ograniczenie przepływu w przewodach. Strona: 10 Stron:36

11 Na okres budowy i czas płukania instalacji zaleca się zabudowanie w miejscu przeznaczonym na wodomierz rurki montaŝowej - rysunek 3. Rys. 3. Sposób zabudowy rurki montaŝowej podczas płukania instalacji. Zasady stosowania zestawu elementów montaŝowych, łączących wodomierz z instalacją wodociągową powinny być zgodne z decyzją dopuszczającą taki zestaw do stosowania przez osoby prawne lub fizyczne powołane do eksploatacji instalacji wodociągowej; np. Administrację osiedla. 3. Wymagane i zalecane sposoby zabudowy wodomierzy mieszkaniowych: Przed i za wodomierzem naleŝy zainstalować armaturę odcinającą pełno przelotową (np. zawory kulowe) celem odcięcia dopływu wody w przypadku potrzeby wymontowania wodomierza dla dokonania przeglądu lub ponownej legalizacji. W celu uniknięcia cofania się stanu wskazań na liczydle wodomierza, czyli przepływów wstecznych, które mogą występować w instalacji, zaleca się stosowanie zaworów zwrotnych rysunek 4. Rys. 4. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z zaworem zwrotnym. Strona: 11 Stron:36

12 Za wodomierzem mieszkaniowym (po stronie odpływowej) zaleca się stosowanie łącznika kompensacyjnego typu ŁR produkcji METRON-u, gwarantującego uproszczenia prac montaŝowych oraz ograniczenie oddziaływania na wodomierz napręŝeń pochodzących od innych elementów zestawu i instalacji wodociągowej, warunkiem jednak jest by przewody-rury były sztywno zamocowane do ściany (podłoŝa) rysunek 5. Rys. 5. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z łącznikiem kompensacyjnym ŁR. W przypadku wymiany-zastosowania w istniejącej instalacji wodociągowej krótszego wodomierza zaleca się stosowanie za wodomierzem (na odpływie) przedłuŝacza; kompensującego brakujący odcinek przewodu rysunek 6. Rys. 6. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z przedłuŝaczem. Strona: 12 Stron:36

13 W przypadku instalacji wodociągowych trudnodostępnych dopuszcza się stosowanie za wodomierzem przewodu-węŝa elastycznego jednocześnie mocując na sztywno przewód przed wodomierzem do ściany (podłoŝa) rysunek 7. Rys. 7. Schemat wbudowania wodomierza JS wariant z przewodem elastycznym. Do szybkiego i profesjonalnego montaŝu wodomierza mieszkaniowego zalecane jest stosowanie uchwytu-konsoli, przymocowanej sztywno do ściany (podłoŝa) rysunek 8. Konsola do wodomierza gwarantuje trwałe mocowanie wodomierza oraz eliminuje całkowicie przenoszenie na wodomierz napręŝeń, które powstają w instalacji wodociągowej, dzięki swojej konstrukcji wyklucza takŝe moŝliwość "skręcenia się" zestawu wodomierzowego. Standardowa konsola do wodomierza, wyposaŝona jest w przyłącza, które poza funkcją mocowania wodomierza kompensują takŝe róŝnice długościowe. Dodatkowo korpus konsoli moŝe umoŝliwiać regulację odstępu od ściany (podłoŝa), redukować przenoszenie się na zestaw drgań i ograniczać powstawanie hałasu. Dodatkowo w skład kompletu moŝe wchodzić armatura odcinająca oraz zawory: zwrotny, spustowy i antyskaŝeniowy. Strona: 13 Stron:36

14 Rys. 8. Uchwyt-konsola z wbudowanym wodomierzem JS. Dla wodomierza podatnego na napręŝenia pochodzące od innych elementów zestawu, instalacji wodociągowej oraz od niestarannego montaŝu (np. wodomierza z korpusem z tworzywa) zalecane jest ścisłe przestrzeganie instrukcji montaŝu lub stosowanie zamiennie na wylocie: łącznika kompensacyjnego lub przewodu-węŝa elastycznego lub mocowanie wodomierza w konsoli, zwracając uwagę na siłę dokręcenia nakrętek, elementów zestawu, a wartość momentu ich dokręcenia np.: wodomierzy JS 1,0 z osłoną z tworzywa nie moŝe przekraczać 40 Nm (wartości określonej przez producenta) rysunek 5, 7 i 8. Dla wodomierzy JS zainstalowanych na przewodach wodociągowych w celu dodatkowego zabezpieczenia przed uszkodzeniem mechanicznym, oddziaływaniem zewnętrznego pola magnetycznego oraz ingerencją osób niepowołanych zaleca się stosowanie Obudowy wodomierza METRON JS rysunek 9 Strona: 14 Stron:36

15 Rys. 9. Zabezpieczanie wodomierza JS za pomocą obudowy. Producent proponuje stosowanie róŝnych wersji Obudowy wodomierza METRON JS (np. wersję do podstawowych wykonań wodomierzy JS z liczydłem 5-cio lub 8- mio bębenkowym, zarówno do wody zimnej lub ciepłej). W celu zabezpieczenia zestawu wodomierzowego przed ingerencją osób niepowołanych zaleca się plombowanie elementów złącznych po obu stronach wodomierza poprzez wykorzystanie istniejących otworów w nakrętkach łączników - rysunek 10 lub poprzez zastosowanie plomb zatrzaskowych produkcji METRON-u, posiadających indywidualną numerację - rysunek 11 i 12. Rys. 10. Zestaw wodomierza JS z zaplombowanymi elementami złącznymi. Tradycyjne plombowanie zestawu. Strona: 15 Stron:36

16 Rys. 11. Zestaw wodomierza JS z zaplombowanymi elementami złącznymi. Plombowanie zestawu przy uŝyciu plomb zatrzaskowych. Rys. 12. Zestaw wodomierza JS z zaplombowanymi elementami złącznymi. Plombowanie wodomierza w obudowie przy uŝyciu plomb zatrzaskowych. Strona: 16 Stron:36

17 4. Systemy zdalnego przekazywania danych wodomierzy mieszkaniowych. W duŝych zasobach mieszkaniowych, w celu eliminacji konieczności dochodzenia do poszczególnego wodomierza i ręcznego wprowadzania danych, zaleca się stosować wodomierze przeznaczone do układów ze zdalnym odczytem danych. Wodomierze zaopatrzone w odpowiednie moduły mogą pracować w: - Systemie Monitoringu Mediów lub - Systemie Opomiarowania Mediów A) System Monitoringu Mediów oparty jest na wyrobach produkcji METRON, stanowiących odrębne jednostki handlowe, przystosowanych sprzętowo i programowo do komunikacji szeregowej - schemat działania rysunek 14a. System Monitoringu Mediów słuŝy do zbierania i przenoszenia danych, przy wykorzystaniu sieci komputerowych typu LAN Ethernet w celu monitorowania parametrów w automatycznym cyklu zbierania danych, archiwizacji danych, zarządzania danymi, odczytywania danych. Wodomierze przeznaczone do pracy w Systemie Monitoringu Mediów, zaopatrzone są w moduły przekazywania danych poprzez wyjście impulsowe - schemat wbudowania wodomierza rysunek 13. Rys. 13. Schemat wbudowania wodomierza JS z nadajnikiem impulsów (z przewodowym modułem przekazywania). Wodomierz przewodowo podłączany jest do Sumatora Impulsów SIM Do jednego Sumatora, moŝna podłączyć maksymalnie 16 urządzeń pomiarowych o jednakowej stałej impulsowania - rysunek 14a. Wodomierze mieszkaniowe z modułem przekazywania impulsów naleŝy instalować w mieszkaniach, natomiast sumatory impulsów naleŝy montować poza lokalem mieszkalnym np. na korytarzu klatki schodowej, piwnicy itp. Dostęp do danych w postaci strony www. umoŝliwia urządzenie produkcji METRON: HTTP Serwer 01, podłączane przewodowo do sumatora impulsów. Przekazywane dane (ilość impulsów, numer podłączonego urządzenia, data odczytu) mogą być przetwarzane wg indywidualnych potrzeb np. przeniesienie do arkusza kalkulacyjnego lub eksportowanie danych do innych programów rozliczeniowych. Strona: 17 Stron:36

18 Rys. 14. Schemat struktury systemu Sumator SIM i Sumator SIM 16.01A. Strona: 18 Stron:36

19 B) System Opomiarowania Mediów, oparty jest na wyrobach produkcji METRON, stanowiących odrębne jednostki handlowe, przystosowanych sprzętowo i programowo do komunikacji radiowej lub szeregowej - schemat działania rysunki 16 i 14b. Wodomierze przeznaczone do pracy w Systemie Opomiarowania Mediów, zaopatrzone są zaleŝnie od wybranej komunikacji w moduły radiowe lub w moduły przekazywania danych poprzez wyjście impulsowe. Komunikacja radiowa w Systemie Opomiarowania Mediów odbywa się poprzez współpracę wodomierzy z modułem radiowym z Centralką Rejestrującą CR, która słuŝy do zbierania, przechowywania i przekazywania danych drogą radiową, otrzymanych z urządzeń pomiarowych. - schemat działania rysunek 16. Rys. 15. Schemat wbudowania wodomierza JS z nadajnikiem impulsów (z bezprzewodowym - modułem radiowym MR 01). Wodomierze mieszkaniowe z modułem radiowym - schemat wbudowania wodomierza rysunek 15 - naleŝy instalować w mieszkaniach natomiast Centralki Rejestrujące naleŝy montować poza lokalem mieszkalnym w miejscu ogólnodostępnym np. na korytarzu klatki schodowej itp. w odległości pozwalającej na poprawne komunikowanie się urządzeń - 10m (max 15m). Centralka Rejestrująca moŝe prowadzić rejestrację odczytów max 1000 urządzeń pomiarowych. Zaleca się takie rozmieszczanie urządzeń pomiarowych, aby obszary zbierania danych przez centralkę częściowo się pokrywały. Odczyt danych, odbywa się (bezprzewodowo) drogą radiową poprzez terminal inkasencki z modemem radiowym produkcji METRON i odpowiednim oprogramowaniem. Zebrane dane są wprowadzane do komputera PC z programem firmy Metron Ewidencja zintegrowana słuŝącym do rejestracji i rozliczeń zuŝycia mediów. Komunikacja szeregowa w Systemie Opomiarowania Mediów odbywa się poprzez współpracę wodomierzy z modułem przekazywania danych poprzez wyjście impulsowe z sumatorem impulsów SIM A, który zlicza impulsy z max 16 podłączonych wodomierzy - schemat działania rysunek 14b. Strona: 19 Stron:36

20 Rys. 16. Przykłady schematu działania Systemu Opomiarowania Mediów S110.CR. Odczyt danych odbywa się za pomocą terminala inkasenckiego z odpowiednim oprogramowaniem, wyposaŝonego w kabel specjalny, który podłączany jest do Sumatora na czas odczytu danych. Zebrane dane są wprowadzane do komputera PC i mogą być obrabiane w programach komputerowych wg indywidualnych potrzeb. Strona: 20 Stron:36

21 VI. Wodomierze domowe JS i WS. 1. Miejsce wbudowania wodomierzy domowych. Wodomierz domowy naleŝy wbudować do instalacji wodociągowej lub przemysłowej łącznie z odpowiednią armaturą, tworzącą razem zestaw wodomierzowy, zgodnie z wymaganiami PN-ISO Ad1 i PN-B Ponadto przy zabudowie wodomierzy domowych naleŝy kierować się, co najmniej następującymi wymaganiami: Zestaw wodomierzowy powinien być umieszczony w budynku w miejscu wyodrębnionym z pomieszczenia gospodarczo-uŝytkowego, w którym chroniony by był przed mrozem oraz zabezpieczony od wpływów instalacji gazowej i elektrycznej. W przypadku braku takiego miejsca moŝe być umieszczony w studzience wodomierzowej poza budynkiem (wtedy to zestaw powinien być zamontowany odpowiednio wysoko nad dnem studzienki, która wyposaŝona być powinna w osadnik lub odprowadzenie wody zabezpieczające go przed zalaniem). Miejsce wbudowania zestawu wodomierzowego w budynku powinno być suche, odpowiednio oświetlone, łatwo dostępne dla montaŝu, demontaŝu, obsługi, konserwacji oraz odczytu wskazań wodomierza. Temperatura pomieszczenia nie powinna być niŝsza niŝ 4 C i nie większa od 50 C, zaś wilgotność względna powietrza do 80%, a jego wysokość nie mniejsza niŝ 1,8 m. Miejsce wbudowania powinno być zabezpieczone przed moŝliwością dostępu osób niepowołanych. Wodomierze nie powinny być naraŝone na wstrząsy lub wibracje pracujących w pobliŝu urządzeń oraz zalanie wodą i korozyjne działanie środowiska zewnętrznego. 2. Warunki i sposób wbudowania wodomierzy domowych. Przewody wodociągowe powinny być ukształtowane w taki sposób, aby następowało całkowite ich wypełnienie wodą bez moŝliwości tworzenia się poduszki powietrznej. Przewód wodociągowy przed i za zestawem wodomierzowym powinien być tak umocowany, aby Ŝaden element zestawu wodomierzowego nie mógł zmienić swojego połoŝenia pod naporem uderzenia wodnego. Przed i za wodomierzem powinna być zainstalowana armatura odcinająca pełno przelotowa (zawory lub zasuwy). Odcinki przewodu przed i za wodomierzem powinny być wykonane współosiowo jako odcinki proste, których długość powinna być nie mniejsza niŝ: o przed wodomierzem, odcinek L 5 D r (D r - średnica przewodu-rury) o za wodomierzem, odcinek L 3 D r (D r - średnica przewodu-rury) liczonej od czoła korpusu wodomierza do czoła gniazda zaworu odcinającego. Przed i za wodomierzem nie dopuszcza się nagłych zmian przekroju przewodu wodociągowego. W przypadku wbudowania wodomierzy przeznaczonych do poziomego instalowania odcinki przewodu powinny być usytuowane w poziomie. Przed zainstalowaniem wodomierza instalacja powinna być przepłukana w celu usunięcia zanieczyszczeń mogących uszkodzić wodomierz lub spowodować ograniczenie przepływu. Na czas płukania instalacji zaleca się w miejsce wodomierza zamontować rurkę montaŝową. W przypadku, kiedy nastąpiło płukania przewodów z zabudowanym zestawem wodomierzowym, po jego zakończeniu naleŝy bezwzględnie oczyścić sito wodomierza i osadnika, (jeśli znajduje się on w zestawie wodomierzowym). Usytuowanie wodomierza powinno być zgodne z przewidzianym przez producenta połoŝeniem roboczym. Strona: 21 Stron:36

22 Sposób wbudowania zestawu wodomierzowego w instalację powinien uniemoŝliwiać pobór wody przed wodomierzem. Wodomierz i pozostałe elementy zestawu wodomierzowego powinny być zainstalowane zgodnie z oznaczonym na nich kierunkiem przepływu wody (strzałką). Na wodomierz nie powinny oddziaływać w sposób ciągły napręŝenia pochodzące zarówno od instalacji jak i armatury wodomierzowej. W razie potrzeby zestaw wodomierzowy naleŝy montować w konsoli do wodomierza lub wykonać pod niego odpowiedni cokół lub podpory. W instalacji ciepłej lub gorącej wody, w którą wbudowano wodomierz, nie moŝe występować cyrkulacja wody Norma PN 98/B pkt W przypadku zestawu wodomierzowego będącego częścią uziemienia elektrycznego naleŝy wykonać jego metaliczne bocznikowanie. Przekrój przewodu bocznikującego oraz jego zamontowanie naleŝy ustalić w zaleŝności od stopnia wymaganego zabezpieczenia zgodnego z PN-E : 1992r. 3. Wymagane i zalecane sposoby zabudowy wodomierzy domowych. Wymagane sposoby zabudowy wodomierzy domowych w zestawach wodomierzowych zawarte są w normie PN-ISO Ad1 oraz PN-B Najczęściej stosowanym sposobem wbudowania wodomierza domowego produkcji METRON-u w zestaw wodomierzowy przedstawia rysunek 17. Rys. 17. Schemat wbudowania wodomierza WS wariant z łącznikami (podstawowy). Zalecane długości odcinków prostych przed i za wodomierzem. Wodomierze domowe WS 15 produkcji METRON-u przystosowane są do zabudowy kołnierzowej. Wymiary montaŝowe kołnierzy DN 50 są zgodnie z normą PN-ISO 7005 (posiadają przylgę zgrubną z rowkami i 4 otwory o średnicy 18mm). Instalacja wodociągowa w miejscu wbudowania powinna posiadać kołnierze (z identycznie owierconymi otworami) przygotowane przed zainstalowaniem wodomierza. Do montaŝu naleŝy zastosować śruby M16 oraz załoŝyć koncentrycznie dwie uszczelki nie przysłaniając średnicy przewodu. Ze względu na masę wodomierza, zalecany jest jego montaŝ na cokole lub w uchwycie-konsoli, patrz rysunek 18. Strona: 22 Stron:36

23 Rys. 18. Schemat wbudowania wodomierza WS 15 (zabudowa kołnierzowa). Jeśli w dostarczanej wodzie występują zanieczyszczenia mechaniczne zaleca się umieszczenie w zestawie wodomierzowym przed wodomierzem osadnika przeznaczonego do wstępnej filtracji wody. Osadnik montuje się połoŝeniu "korkiem do dołu, zgodnie ze strzałką wskazującą kierunek przepływu wody na jego korpusie rysunek 19. Rys. 19. Schemat wbudowania wodomierza WS wariant z osadnikiem. Strona: 23 Stron:36

24 W przypadku występowania napręŝeń od instalacji oraz do szybkiego i profesjonalnego montaŝu wodomierza domowego zalecane jest stosowanie uchwytu-konsoli, przymocowanej sztywno do ściany (podłoŝa) rysunek 20. Rys. 20. Uchwyt-konsola z wbudowanym wodomierzem WS. W przypadku, gdy budynek nie posiada piwnicy, nie ma moŝliwości technicznych na wydzielenie stosownego miejsca lub, gdy trwają dopiero prace budowlane dopuszcza się umieszczenie wodomierza domowego poza budynkiem, w studzience wodomierzowej. Jeszcze do niedawna zestawy wodomierzowe montowane były w tradycyjnych studzienkach budowanych z kręgów betonowych lub murowane z cegły i były bardzo podobne do studzienek kanalizacyjnych. Obecnie zalecane są specjalne mrozoodporne studzienki wodomierzowe. W zaleŝności od typu wykorzystywana jest w niej: - geotermika ziemi (studnia bez dna, z boczną otuliną izolującą i hermetyczną, ocieploną górą zabezpieczoną pokrywą działanie na zasadzie termosu, zestaw wodomierzowy umieszczony jest na górze w odległości od 0,2 do 0,3m pod pokrywą). - poduszka izolacyjna (wodoszczelna beczka z tworzywa, z umieszczoną na górze poduszką izolacyjną i zamknięta pokrywą, zestaw wodomierzowy umieszczony jest tu przy dnie na głębokości od 1,0 do 1,5m i posiada moŝliwość wyciągania go na górę do odczytu). PowyŜsze studzienki wodomierzowe z izolacją cieplną wyposaŝone w stosowną armaturę połączeniową przystosowane są do zabudowy wodomierzy METRON JS i WS o średnicach od DN 15 do DN 32. Zabezpieczają one zestaw przed zamarznięcie, są łatwe w eksploatacji i stwarzają dogodne warunki do odczytu wskazań wodomierza rysunek 21. Strona: 24 Stron:36

25 Rys. 21. Zabudowa wodomierza w studzience wodomierzowej Za odpowiednią głębokość wbudowania a następnie za gwarancję bezpieczeństwa eksploatacji i zabezpieczenia zestawu wodomierzowego przed zamarznięciem w studzience odpowiada z zasady jej uŝytkownik. Strona: 25 Stron:36

26 VII. Przykłady zabudowy wodomierzy JS i WS. PoniŜej prezentujemy zalecane sposoby zabudowy wodomierzy JS i WS w instalacjach wodociągowych w zaleŝności od długości wbudowania jak i średnicy DN: Wodomierze JS 0,6 1,5 DN Uszczelka G 1/2 -B Nakrętka G3/ Kpl Łącznik 15E Rys. 22. Zabudowa wodomierza JS w instalację DN15 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Uwaga: Elementy dodatkowe np. przedłuŝacze, łączniki kompensacyjne itp. Mogą być instalowane (montowane) TYLKO NA WYLOCIE WODOMIERZA, a ich nakrętki dokręcane maksymalnym momentem określonym przez producenta wodomierzy. Wodomierze JS 0,6 1,5 DN Uszczelka Uszczelka Kpl Nakrętka G3/ Łącznik ŁR Nakrętka G3/ Kpl G 1/2 -B Łącznik 15E Rys. 23. Zabudowa wodomierza JS w instalację DN15 wariant z elementem kompensacyjnym ŁR15. Strona: 26 Stron:36

27 Wodomierze JS 0,6 1,5 DN Uszczelka PrzedłuŜacz reduk Uszczelka Nakrętka G Łącznik 20E Kpl Rys. 24. Zabudowa wodomierza JS-DN15 w instalację DN20 wariant z przedłuŝaczami redukcyjnymi. Wodomierze JS 1,0 2,5 ( G1) DN Uszczelka Nakrętka G Kpl Łącznik 20E Rys. 25. Zabudowa wodomierza JS w instalację DN20 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Strona: 27 Stron:36

28 Wodomierze JS 1,0 2,5 ( G1 ) DN Uszczelka PrzedłuŜacz Uszczelka Nakrętka G Łącznik 20E Kpl Rys. 26. Zabudowa wodomierza JS w instalację DN20 wariant z przedłuŝaczem. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Wodomierze WS 1,5 DN G 1/2 -B Uszczelka Nakrętka G 3/ Łącznik 15E Kpl Rys. 27. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN15 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Strona: 28 Stron:36

29 Wodomierze WS 2,5 DN Uszczelka Nakrętka G Łącznik 20E Kpl a) - Wariant podstawowy Uszczelka PrzedłuŜacz Uszczelka Nakrętka G Łącznik 20E Kpl b) - Wariant z przedłuŝaczem 50 a) wariant podstawowy b) wariant z przedłuŝaczem (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Rys. 28. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN20. Strona: 29 Stron:36

30 Wodomierze WS 3,5 DN Uszczelka Nakrętka G1 1/ Kpl Łącznik 25E a) - Wariant podstawowy Uszczelka Nakrętka G1 1/ Kpl Łącznik 25E b) - Wariant z przedłuŝaczem 60 a) wariant podstawowy b) wariant z przedłuŝaczem (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Rys. 29. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN25. Strona: 30 Stron:36

31 Wodomierze WS 6,0 DN Uszczelka Nakrętka G 1 1/ Łącznik 32E Kpl Rys. 30. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN32 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Wodomierze WS 10 DN Uszczelka Nakrętka G Łącznik 40E Kpl Rys. 31. Zabudowa wodomierza WS w instalację DN40 wariant podstawowy. (w oparciu o elementy złączne wg PN-ISO) Strona: 31 Stron:36

32 Wodomierze WS 15 DN (lub 270) 3 18 Uszczelka (lub 275) Rys. 32. Zabudowa wodomierza kołnierzowego WS w instalację DN50. VIII. Ogólne warunki uŝytkowania wodomierzy. 1. Uruchomienie zestawu wodomierzowego. Po prawidłowym zainstalowaniu wodomierza w przyłączu układ naleŝy odpowietrzyć. W tym celu otwieramy odpowietrzniki i powoli odkręcamy zawór odcinający przed wodomierzem (po uprzednim otwarciu punktów czerpalnych). Wtedy woda doprowadzana jest wolno, a powietrze opuszczające instalację nie spowoduje uszkodzenia wodomierza. Uwaga: Nagłe otwarcie zaworu odcinającego przed wodomierzem bez wcześniejszego otwarcia punktów czerpalnych moŝe uszkodzić wodomierz w wyniku uderzenia spręŝonego powietrza. Podczas odpowietrzania zestaw wodomierzowy powinien zachować całkowitą szczelność i wytrzymałość na ciśnienie robocze panujące w przewodach wodociągowych. W czasie przepływu wody wskazówki liczydła wodomierza powinny obracać się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Po odpowietrzeniu przewodów połączeniowych i danego zestawu wodomierzowego oraz po sprawdzeniu jego szczelności wodomierz powinien pozostawać napełniony wodą. Po zakończeniu czynności uruchomienia wodomierzy w danym budynku lub mieszkaniu, etc. naleŝy przedstawić je do odbioru technicznego przez przedstawiciela instytucji odpowiedzialnej za eksploatację instalacji wodociągowej: o dla wodomierzy mieszkaniowych - np. Administracji Osiedla, o dla wodomierzy domowych - Zakładu Wodociągowego, wg ustalonej przez daną instytucję procedury. Po odbiorze technicznym kaŝdy zestaw wodomierzowy powinien być opatrzony plombą zabezpieczającą instytucji odpowiedzialnej za eksploatację instalacji wodociągowej, np. Administracji Osiedla. Strona: 32 Stron:36

33 2. UŜytkowanie wodomierza. W trakcie eksploatacji wodomierza zawory odcinające umieszczone przed i za wodomierzem powinny być całkowicie otwarte. Podczas uŝytkowania wodomierz powinien być całkowicie napełniony wodą. Eksploatacja wodomierza przy maksymalnym strumieniu objętości, Q max, określonym przez producenta w danych katalogowych powinna być krótkotrwała i nie przekraczać łącznie 1 godziny w okresie międzylegalizacyjnym. Podczas eksploatacji wodomierza, niedopuszczalne są uderzenia hydrodynamiczne w przewodach rurociągu oraz wibracje, mające bezpośredni wpływ na stabilność charakterystyki metrologicznej wodomierza oraz jego trwałość. Podczas uŝytkowania naleŝy sprawdzać czy rzeczywiste warunki eksploatacji odpowiadają przeznaczeniu wodomierza szczególnie pod względem dopuszczalnego ciśnienia, temperatury i przepływów. 3. Przeglądy, konserwacja i naprawy. Wodomierz jest urządzeniem mierniczym i moŝe zmienić podczas eksploatacji swe parametry pomiarowe. Pogarszanie tych właściwości jest na ogół wynikiem agresywnego działania wody (tworzą się osady związków: wapnia, Ŝelaza, manganu) powodujące zuŝycie się części mechanicznych w wodomierzu. W trakcie uŝytkowania wodomierza naleŝy dokonywać okresowych przeglądów technicznych polegających na: o sprawdzeniu, czy w obrębie zestawu wodomierzowego nie ma przecieków, o sprawdzeniu, czy po otwarciu zaworów odcinających obracają się wskazówki liczydła wodomierza, o oczyszczeniu osłony liczydła wodomierza, o sprawdzeniu stanu plomb legalizacyjnych i zabezpieczających (uŝytkownika). Uwaga: Do czyszczenia nie naleŝy stosować środków chemicznych działających szkodliwie na materiały, z których wykonane są części wodomierza. Wykonywanie jak najczęściej (zalecane: raz na miesiąc) odczytów wskazań, a w szczególności wodomierzy mieszkaniowych. Cykliczność odczytów inkasenckich ustala instytucja odpowiedzialna za eksploatację instalacji wodociągowej. W systemie rozliczeń zuŝycia wody podstawą do rozliczeń z dostawcą wody są wskazania wodomierza domowego. Wskazania wodomierzy mieszkaniowych stanowią podstawę do rozliczeń pomiędzy administracją budynku a lokatorami zamieszkującymi dane mieszkanie. W celu stwierdzenia nieprawidłowości wskazań danego wodomierza wywołanych jego awarią, nieprawidłowym uŝytkowaniem lub ingerencją osób niepowołanych zaleca się, aby instytucja zajmująca się rozliczeniem zuŝycia wody dokonywała bieŝącej analizy wskazań wodomierzy w danym mieszkaniu, budynku itp. Po upływie okresu waŝności cechy legalizacyjnej wodomierz naleŝy wymontować, dokonać jego przeglądu i ponownej legalizacji lub wymienić na nowy. Wymiana wodomierza w przypadku jego uszkodzenia lub ponownej legalizacji naleŝy do obowiązków uŝytkownika wodomierza (instytucji pobierającej opłatę za zuŝytą wodę): o dla wodomierzy mieszkaniowych - np. administracji budynku, osiedla o dla wodomierzy domowych - Zakładów Wodociągowych. Naprawy powinny być wykonywane u producenta lub w odpowiednio do tego przygotowanych punktach napraw serwisowych. W przypadku konieczności wymiany części naleŝy stosować tylko oryginalne części zapasowe dostarczone przez METRON. Po naprawie wodomierze podlegają sprawdzeniu i legalizacji. Części zamienne do wodomierzy ujęte są w katalogach i będą wysyłane na specjalne zamówienie. Strona: 33 Stron:36

34 MoŜliwe uszkodzenia wodomierzy w okresie ich uŝytkowania i sposoby ich usunięcia. Nazwa uszkodzenia, objawy zewnętrzne Zmniejszony wypływ wody w punktach czerpalnych lub brak przepływu przez wodomierz. Przeciek w obrębie zestawu wodomierzowego. Woda przepływa przez wodomierz, a wskazówki jego liczydła nie obracają się. Przeciek w obrębie wodomierza. Zerwanie plomby legalizacyjnej lub uŝytkownika. Widoczne ślady ingerencji MoŜliwa przyczyna uszkodzenia Zabrudzone sito wodomierza. Uszkodzenia uszczelnienia elementów złącznych wodomierza. Awaria wirnika wodomierzowego. Awaria uszczelnienia wodomierza. Umyślna ingerencja osoby niepowołanej w zestaw wodomierzowy. Umyślna ingerencja osoby nieupowaŝnionej Sposób usunięcia uszkodzenia Wymontować wodomierz i przeczyścić lub wymienić jego sito. Dokręcić lub wymontować zestaw wodomierzowy, wymienić uszczelki elementów złącznych wodomierza. Wymontować wodomierz w celu jego naprawy. Wymontować wodomierz w celu jego ponownej legalizacji lub wymienić na nowy. Wymontować wodomierz w celu jego naprawy i ponownej legalizacji. Uwagi odnośnie naprawy Tylko przez osoby upowaŝnione do napraw przez jednostkę odpowiedzialną za eksploatację instalacji wodociągowej. Naprawa tylko i wyłącznie w serwisie producenta. Legalizacja wodomierzy tylko i wyłącznie w jednostkach uprawnionych do legalizacji przyrządów pomiarowych. Naprawa oraz ponowna legalizacja tylko i wyłącznie w serwisie producenta. Uwaga: Producent zastrzega sobie prawo wprowadzania zmian konstrukcyjnych w miarę postępu technicznego. Zmiany te mogą być niewidoczne, ale zasadnicze cechy typu wodomierza będą zachowane. 4. Pakowanie, przechowywanie i transport. W zaleŝności od sposobu dystrybucji wodomierze pakowane są do opakowań jednostkowych (w pudełko) lub zbiorczych (w pudło lub skrzynię) a z nich z kolei formowana jest jednostka transportowa (na palecie płaskiej). Opakowanie zabezpiecza skutecznie wodomierz przed uszkodzeniem na czas transportu i składowania. Otrzymane z dostawy lub wymontowane z sieci wodomierze naleŝy przechowywać w połoŝeniu liczydłem do góry w pomieszczeniu, w którym temperatura wynosi od 4ºC do 50ºC, wilgotność względna powietrza nie przekracza 80%, wolnym od wstrząsów i oparów Ŝrących wpływających na składowane wyroby. Transport powinien odbywać się krytymi środkami transportu w opakowaniach fabrycznych lub zastępczych w pełni zabezpieczających wodomierze przed uszkodzeniem wskutek występujących drgań lub wstrząsów. Strona: 34 Stron:36

35 IX. Warunki bezpieczeństwa i aspekty środowiskowe. Wodomierz jest przyrządem pomiarowym bezpiecznym w eksploatacji pod warunkiem prawidłowego zamontowania w instalacji i uŝytkowania zgodnego z przeznaczeniem. 1. ZagroŜenia bezpieczeństwa. Przy obsłudze i w trakcie uŝytkowania mogą wystąpić zagroŝenia związane bezpośrednio z wodomierzem: ZagroŜenia mechaniczne: o upadek niewłaściwie przenoszonego wodomierza, o wyciek wody i zalanie pomieszczenia (zły montaŝ lub za duŝe ciśnienie w sieci). ZagroŜenia termiczne: o wody ciepłej lub gorącej lub wyciekiem wody z instalacji. By przeciwdziałać zagroŝeniom naleŝy obsłudze zapewnić oświetlone łatwo dostępne miejsce o utwardzonym podłoŝu nie zagraŝającym upadkiem i zastosować specjalne osłony zabezpieczające. 2. Aspekty środowiskowe. METRON realizuje wiele przedsięwzięć proekologicznych ukierunkowanych na ochronę środowiska zgodnie z normą ISO 14001: Elementy składowe wodomierza nie zawierają substancji szkodliwych dla zdrowia i środowiska. Wodomierze posiadają dopuszczenie do kontaktu z wodą pitną, potwierdzonym atestem Państwowego Zakładu Higieny. Wycofane z eksploatacji wodomierze, moŝna przekazać do producenta, który przetworzy je w procesie recyclingu lub wykorzysta je w wodomierzach regenerowanych. Części wodomierzowe zaopatrzone są w cechę materiałową umoŝliwiającą ich segregację. Opakowania wodomierzy nie zawierają substancji szkodliwych i nadają się do powtórnego wykorzystania lub jako surowiec wtórny. Strona: 35 Stron:36

36 X. Załączniki. 1. WaŜniejsze zarządzenia i akty prawne oraz normy. Rozporządzenie: Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 luty 2004 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać wodomierze Dz.U. Nr 40 poz. 360 projekt Rozporządzenie: Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia... r. w sprawie zasadniczych wymagań dla przyrządów pomiarowych podlegających ocenie zgodności, gdzie zał. Nr 1 zawiera: zasadnicze wymagania specyficzne dla wodomierzy. Rozporządzenie: Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie prawidłowej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych - Dz.U. Nr 77 poz. 730 zał. nr 6 Dyrektywa Nr 2004/22/WE: Parlamentu Europejskiego i RADY z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie przyrządów pomiarowych PN-92/B PN-B PN-81/B PN-ISO PN-ISO Ad1 PN-ISO Instalacje wodociągowe. Wymagania w projektowaniu. Zabudowa zestawów wodomierzowych w instalacjach wodociągowych. Wymagania i badania przy odbiorze. Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne. Wymagania badania przy odbiorze. Wodomierze do wody pitnej zimnej. Wymagania. Wodomierze do wody pitnej zimnej. Wymagania instalacyjne. Wodomierze do wody pitnej zimnej. Metody badań i wyposaŝenie. Jest w przygotowaniu norma Unii Europejskiej pr. EN 14154, która ma obejmować: pr. EN Wodomierze.- Wymagania ogólne. pr. EN Wodomierze.- Instalacje i warunki uŝytkowania. pr. EN Wodomierze.- Metody badań i wyposaŝenie. PN-88/M-54901/00 PN-88/M-54901/01 PN-88/M-54901/02 PN-92/M-54901/03 PN-92/M-54901/04 PN-88/M-54901/05 Elementy złączne wodomierzy skrzydełkowych. Wymagania i badania. Elementy złączne wodomierzy skrzydełkowych. Osadniki. Elementy złączne wodomierzy skrzydełkowych. PrzedłuŜacze. Elementy złączne wodomierzy skrzydełkowych. Łączniki. Elementy złączne wodomierzy skrzydełkowych. Nakrętki do łączników. Elementy złączne wodomierzy skrzydełkowych. Uszczelki. Strona: 36 Stron:36