Analiza diagnostyczna potencjału inwestycyjnego Miasta Zamość na tle trendów inwestycyjnych dominujących w polskiej gospodarce

Transkrypt

1 Analiza diagnostyczna potencjału inwestycyjnego Miasta Zamość na tle trendów inwestycyjnych dominujących w polskiej gospodarce Dr Bogusław Klimczuk Zamość, listopad 2010 Oś Priorytetowa 2. Infrastruktura ekonomiczna, Działanie 2.4 Marketing gospodarczy, Schemat B

2 Spis streści WSTĘP... 4 I. STAN I TRENDY INWESTYCYJNE W POLSCE PO 2005 ROKU... 5 I.1 Charakterystyka inwestycji przedsiębiorstw po 2005 roku... 5 I.2 Klimat inwestycyjny w Polsce...14 I.3 Wnioski...16 II. REGIONALNE I WOJEWÓDZKIE PROGRAMY ROZWOJU PRZEZ INWESTYCJE I INNOWACJE...17 II.1 Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej...17 II.1 Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego...20 II.3 Regionalna Strategia Innowacji...28 II.4 Wnioski...30 III. WALORY INWESTYCYJNE MIASTA ZAMOŚĆ...31 III.1 Wnioski...40 IV. OGRANICZENIA STANOWIĄCE BLOKADY DLA INWESTOWANIA W ZAMOŚCIU NA TLE SYTUACJI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO...42 IV.1 Wnioski...45 V. PREZENTACJA WYBRANYCH INWESTYCJI, ZREALIZOWANYCH W ZAMOŚCIU PO 2005 ROKU...47 V.1 Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu, jedynego obiektu z Województwa Lubelskiego wpisanego na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO...47 V.2 Budowa Centrum Kultury Filmowej w Zamościu...52 V.3 Projekt Konserwacja, renowacja i adaptacja na cele kultury Zespołów Fortyfikacji Starego Miasta w Zamościu 55 V.4 Projekt Zwiększenie atrakcyjności turystycznej regionu poprzez modernizację i unowocześnienie jedynego w Województwie Lubelskim Ogrodu Zoologicznego w Zamościu...58 V.5 KREDYT INKASO SA jedyne przedsiębiorstwo z Zamościa, notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie...63 V.6 INFO-TV-FM Spółka z o.o. przedsiębiorstwo innowacyjne na rynku usług medialnych...65 V.7 Wnioski

3 VI. PREZENTACJA BEST PRACTICES W PROMOWANIU INWESTOWANIA...69 VI.1 Suwałki przykład kompleksowości działań...70 VI.2 Ruda Śląska kompleksowa promocja wizerunkowa w celu zatrzymania mieszkańców...72 VI.3 Ostrów Wielkopolski przykład promocji skierowanej do wewnątrz, do inwestorów własnych...73 VI.4 GUSSING, BURGENLAND, AUSTRIA przykład pozyskania inwestorów przez gminę i region peryferyjny w oparciu o nowoczesne technologie...76 VI.5 Wnioski...79 VII. PROGRAMY PROMOCJI INWESTOWANIA W MIASTACH PARTNERSKICH ZAMOŚCIA...80 VII.1 Schwäbisch Hall...80 IX. METODY I SKUTKI PROMOCJI INWESTOWANIA PODEJMOWANE PRZEZ WŁADZE SAMORZĄDOWE, INSTYTUCJE I AGENCJE RZĄDOWE ORAZ SZCZEGÓLNIE EURO-PARK MIELEC I URZĄD MARSZAŁKOWSKI W LUBLINIE...84 IX.1 Działalność Lubelskiego Centrum Obsługi Inwestora...84 XI.2 Działania przyciągające inwestorów do Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego (LOM)...86 IX.3 Promocja miejsca inwestycji Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych...90 IX.4 Działania w sferze promocji miejsca inwestycji Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec...96 IX.5. Wnioski X. REKOMENDACJE

4 WSTĘP Niniejsze opracowanie powstało w ramach realizacji projektu Strefa Zamość-rozwój gospodarczy miasta na bazie inwestorów zewnętrznych Projekt dofinansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata , Oś Priorytetowa 2. Infrastruktura ekonomiczna, Działanie 2.4 Marketing gospodarczy, Schemat B Celem opracowania jest: przeprowadzenie analizy stanu inwestycji w Polsce (zagranicznych i rodzimych), z prezentacją dominujących obecnie trendów oraz opisem tendencji w zachodzących po 2005 roku zmianach, wskazanie i scharakteryzowanie regionalnych ( ściana wschodnia ) i wojewódzkich (lubelskie) programów rozwoju poprzez inwestycje i innowacje, wskazanie i opisanie walorów inwestycyjnych Zamościa (strukturalnych, społecznych, innych), wskazanie i opisanie ograniczeń strukturalnych, społecznych i innych, stanowiące blokady dla inwestowania w Zamościu, opisanie - z podaniem źródeł finansowania i przebiegiem realizacji wybranych inwestycji, zrealizowane w Zamościu po 2005 roku, wskazanie i opisanie co najmniej trzech best practices w promowaniu inwestowania w innych miastach, o podobnej jak Zamość strukturze społecznej i gospodarczej, w tym jeden przykład z innego kraju UE, wskazanie i opisanie, jeżeli istnieją programów promocji inwestowania w miastach partnerskich Zamościa, opisanie metod i skutki promocji inwestowania podejmowanych przez władze samorządowe, instytucje i agencje rządowe oraz szczególnie Euro-Park Mielec i Urząd Marszałkowski w Lublinie. Według Walta W. Rostowa, autora popularnej przed laty koncepcji konwergencji gospodarczej, kraje nie posiadające wystarczających zasobów rodzimego kapitału mogą zdynamizować rozwój ekonomiczny dzięki napływowi bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Wykorzystanie kapitału w tej formie jest swoistą transakcją wiązaną, realizowaną w trzech płaszczyznach: kapitału, technologii i doświadczenia. 4

5 Należy je zatem, traktować nie tylko jako dodatkową podaż kapitału, lecz szerzej: jako transfer różnorodnych czynników produkcji, wśród których umiejętności technologiczne, menadżerskie i marketingowe odgrywają istotną rolę. Teorie te nadal nie utraciły aktualności. Najważniejsza zmiana jaka dokonała się od czasu ich powstania polega na tym, że obecnie inwestorami działającymi w skali globalnej są nie tylko amerykańskie, japońskie i zachodnioeuropejskie koncerny, oferujące markowe produkty, ale także enigmatyczne firmy z egzotycznych krajów arabskich i azjatyckich, z których większość powstała w wyniku procesów przemieszczania aparatu wytwórczego (redeployment) wielkich korporacji, czy też krajowe firmy, które w toku swego, organicznego rozwoju osiągają przewagi konkurencyjne i dysponują kapitałem czy zdolnościami inwestycyjnymi. Zapotrzebowanie na bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) 1 znacząco przewyższa ich podaż. Stwarza to zjawisko ostrej walki konkurencyjnej o pozyskanie inwestora zagranicznego. Jest to konkurencja pomiędzy różnymi krajami a także regionami, a w ich ramach pomiędzy mniejszymi jednostkami organizacyjnymi. Jak wykazują doświadczenia Polski i innych krajów, bezpośrednie inwestycje zagraniczne są bardzo korzystne dla regionów, w których są lokowane. Są to nie tylko korzyści krótkoterminowe, jak np. rozwiązanie problemu bezrobocia, ale przede wszystkim długoterminowe, takie jak: wprowadzenie nowych urządzeń i technologii, rozwój nowych gałęzi przemysłu, wzrost eksportu, tworzenie nowych rynków zbytu dla lokalnych poddostawców, rozwój kwalifikacji miejscowego rynku pracy itp. I. STAN I TRENDY INWESTYCYJNE W POLSCE PO 2005 ROKU I.1 Charakterystyka inwestycji przedsiębiorstw po 2005 roku W I kwartale 2010 r. do Polski napłynęło 3,5 mld EUR kapitału w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). To ok. 40% napływu w całym 2009 r. i niemal 2,5-krotnie więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Blisko połowa napływu BIZ wynikała z reinwestowania zysków przez inwestorów już obecnych na polskim rynku (623 mln EUR). Ok. 30% stanowiły inwestycje w kapitały własne (369 mln EUR). Pozostały napływ wynikał z napływu środków w postaci kredytów od 1 Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ), z angielskiego Foreign Direct Invenstment (FDI) 5

6 inwestorów bezpośrednich. Tę ostatnią pozycję należy traktować jako dowód zaufania do polskiej gospodarki. W I kwartale 2010 roku nastąpiło spodziewane niewielkie ożywienie inwestycyjne w skali świata. Jego źródłem, obok reinwestycji, mają być jednak przede wszystkim znów narastające po kryzysie fuzje i przejęcia. Ten rodzaj BIZ w krajach Europy Środkowo-Wschodniej występuje jednak jak dotąd na relatywnie niewielką skalę. Z kolei inwestycje typu greenfield na świecie uległy na początku 2010 r. pewnemu zahamowaniu. Tymczasem w Polsce nie tylko wartość salda napływu BIZ kształtuje się na wysokim poziomie, ale także liczba nowych projektów typu greenfield (w I kwartale 2010 było ich 60) przekracza ubiegłoroczną średnią. Analitycy przewidują dalszy rozwój polskiej gospodarki w skali ok. 4,5% w roku 2010 i osiągnięcie najlepszych wyników w roku Dla całego regionu powinien to być rok stabilnego wzrostu o średnio 4% rocznie. Dla porównania w roku bieżącym przewiduje się wzrost gospodarczy w Rosji na poziomie 5% rocznie, dla Ukrainy 4,5%, Estonii 2-5%, Litwy 2,8%. Dane te powinny m.in. spowodować reakcję zwrotną instytucji finansowych przyznających naszym krajom wyższe statuty zaufania rynkowego. Wiele danych potwierdza wciąż duże zainteresowanie ze strony zagranicznych koncernów. Ponadto Polska plasuje się w czołówce krajów Europy Środkowo- Wschodniej w zakresie planowanych i realizowanych inwestycji z funduszy strukturalnych. Według raportu Banku Światowego Doing Business 2009, dla biznesmenów inwestujących w naszym kraju, główną barierę stanowią skomplikowane procedury administracyjne związane z procesem inwestycyjnym, niska jakość ustawodawstwa oraz trudne w interpretacji i często nowelizowane przepisy podatkowe. Inwestorzy skarżą się też na brak skutecznego, instytucjonalnego wsparcia oraz efektywnego systemu zachęt inwestycyjnych. Poważną przeszkodą jest słabe przygotowanie infrastrukturalne gruntów oraz uregulowanie kwestii związanych z ich stanem faktycznym i prawnym. Perspektywy napływu inwestycji zagranicznych pogarszają szybko rosnące koszty pracy i produkcji, a także problemy z pozyskaniem i utrzymaniem pracowników. Brakuje dobrze rozwiniętej infrastruktury drogowej, kolejowej i lotniczej, a zbyt niskie limity emisji CO 2 nałożone 6

7 przez KE w latach mogą spowodować wzrost cen energii elektrycznej i spadek produkcji przemysłowej. W odpowiedzi na postulaty świata biznesu, we wrześniu 2008 r. polski rząd przygotował czteroletni program reform, dzięki któremu Polska ma stać się najbardziej przyjaznym przedsiębiorcom krajem UE. Program dotyczy lepszego stanowienia prawa, zakłada wsparcie dla przedsiębiorczości i innowacyjność. Administracja ma sprzyjać rozwojowi biznesu oraz stworzyć warunki do efektywnego gospodarowania środkami publicznymi. W liczbach bezwzględnych w 2008 roku do Polski napłynęło mln EUR zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Złożyły się na to: - środki przeznaczone na zakup udziałów lub akcji w kwocie mln EUR, - środki przeznaczone na zakup nieruchomości stanowiące 456 mln EUR, - ujemne reinwestowane zyski w wysokości 438 mln EUR, - dodatnie saldo obrotów kredytowych w wysokości mln EUR. Z kwoty mln EUR stanowiacej napływ kapitału zagranicznego w 2008 roku najwięcej środków zostało ulokowanych w podmiotach zajmujących się pośrednictwem finansowym (3.013 mln EUR), obsługą nieruchomości, informatyka, wynajmem maszyn i pozostałymi usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej (2.605 mln EUR), handlem i naprawami (1.455 mln EUR), przetwórstwem przemysłowym (1.442 mln EUR) oraz wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energie elektryczna, gaz i wodę (1.047 mln EUR). Bardzo istotną rolę w napływie inwestycji zagranicznych odgrywa Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Biorąc pod uwagę podstawowe wskaźniki giełdowe, GPW plasuje się w czołówce średniej wielkości giełd europejskich i pozostaje jedną z największych giełd regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Niemniej jednak, nie można zapominać, że udział GPW w europejskim rynku giełd papierów wartościowych nadal jest symboliczny. Udział kapitalizacji GPW to nadal zaledwie 1,29% kapitalizacji giełd europejskich. Pomimo dynamicznego wzrostu warszawskiego rynku giełdowego w 2009 r., GPW nadal odgrywa niewielką rolę na europejskim rynku kapitałowym. Zmniejszył się wprawdzie dystans do średniej wielkości giełd europejskich ale problemy strukturalne nie pozwolą Giełdzie w Warszawie na dogonienie czołówki. GPW jest drugim największym rynkiem Europy Środkowo-Wschodniej ale żeby uzyskać status regionalnego centrum finansowego niezbędnych jest kilka dodatkowych atutów o charakterze jakościowym, gdyż pod względem ilościowym wyprzedza Polskę Rosja. 7

8 Dynamiczny wzrost rynku giełdowego w 2009 r. zachęcił do aktywności inwestorów indywidualnych, którzy zwiększyli swoje zaangażowanie w obrotach na GPW do 27%. Odbyło się to przy spadku obrotów realizowanych przez inwestorów zagranicznych oraz niewielkim spadku obrotów realizowanych przez inwestorów instytucjonalnych. Pomimo rosnącego znaczenia inwestorów instytucjonalnych inwestorzy indywidualni są nadal znaczącą grupą aktywnie inwestujących na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Rośnie także liczba rachunków maklerskich, których na koniec 2009 r. było 1,1 mln. Biorąc pod uwagę udział inwestorów indywidualnych w akcjonariacie spółek na koniec IV. kwartału 2009 r., gospodarstwa domowe posiadały aktywa finansowe spółek notowanych o wartości 41mld PLN. Oznacza to, że ich udział w kapitalizacji krajowych spółek notowanych na GPW jest na poziomie 10%. Z kolei maleje znacznie inwestorów zagranicznych zarówno w obrotach realizowanych na GPW, jak i w akcjonariacie notowanych spółek. W perspektywie kolejnych lat wartość akcji będących w posiadaniu inwestorów zagranicznych będzie rosła, niemniej jednak znacznie tych inwestorów nie będzie już tak duże jak w latach ubiegłych, zwłaszcza w kontekście udziału w akcjonariacie spółek. Rozwój krajowych instytucji finansowych zwiększa możliwości inwestycyjne, zwiększając jednocześnie wartość kapitału będącego w ich dyspozycji. W roku 2009 zaangażowanie inwestorów instytucjonalnych w obrotach realizowanych na GPW nieznacznie spadło, z 39% w roku poprzednim do 37%. Biorąc jednak pod uwagę wartość obrotów pozostała ona na nie zmienionym poziomie w stosunku do roku poprzedniego. Największą grupą inwestorów pozostają Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, których udział w drugiej połowie roku 2009 wzrósł do 41%. Wzorem rozwiniętych rynków kapitałowych, rola profesjonalnych pośredników w zakresie inwestycji (w tym inwestycji giełdowych) będzie stale rosnąć wpływając na wzrost zaangażowania inwestorów instytucjonalnych w obroty na rynku giełdowym. Otwarte Fundusze Emerytalne stanowią obok TFI drugą najważniejszą grupę inwestorów instytucjonalnych na GPW. Pod względem wartości zaangażowanych środków na rynku giełdowym ich udział wynosi 12,9% kapitalizacji GPW. W okresie najbliższych 5 lat należy oczekiwać dalszego wzrostu zaangażowania OFE na rynku giełdowym, niemniej jednak, wzrost znaczenia TFI, będzie także widoczny zwłaszcza w okresie hossy i dużego zainteresowania funduszami ze strony indywidualnych klientów. 8

9 Według danych NBP w 2007 roku w Polsce zainwestowano mln EUR. Łączna kwota BIZ nie uwzględnia kapitału w tranzycie 2, Wartość BIZ jaka napłynęła do Polski w roku 2006 wyniosła mln EUR, z czego mln EUR stanowił kapitał w tranzycie. Po skorygowaniu wartości BIZ o kapitał w tranzycie, napływ kapitału do Polski w 2006 roku wyniósł mln EUR. Odpowiednio, w roku 2005 było to mln EUR. Wykres 1. Napływ BIZ do Polski w latach w mln EUR Napływ BIZ Kapitał w tranzycie Źródło: Narodowy Bank Polski W 2007 roku głównym składnikiem napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich były reinwestowane zyski 3, których udział wyniósł 41,5%. Ich wartość w roku 2007 wzrosła w stosunku do poprzedniego roku o 22,3%. Dowodzi to, iż kondycja finansowa zagranicznych firm działających w Polsce jest bardzo dobra i osiągają one dobre wyniki ekonomiczne. Świadczy to także o tym, iż zagraniczne firmy decydują się na dalsze inwestowanie i poszerzanie zakresu i skali swojej działalności gospodarczej w Polsce. A zatem Polska w ocenie zagranicznych inwestorów jest krajem atrakcyjnym do inwestowania. W 2007 roku środki przeznaczone na zakup akcji lub udziałów w krajowych przedsiębiorstwach bezpośredniego inwestowania wyniosły mln EUR i były niższe o 2 Termin ten oznacza środki zagraniczne powiększające kapitały własne podmiotów zagranicznych działających w Polsce, które następnie są inwestowane przez te firmy w tworzonych za granicą spółkach lub oddziałach. Środki te nie miały więc bezpośredniego wpływu na polską gospodarkę. 3 Reinwestowane zyski wylicza wyłącznie w przypadku inwestycji bezpośrednich. Nie dotyczą one inwestycji portfelowych ani pozostałych inwestycji. Zgodnie z zasadami sporządzania bilansu płatniczego reinwestowane zyski są traktowane tak jakby zostały wypłacone inwestorowi bezpośredniemu i dopiero potem ponownie przez niego zainwestowane. Wynika to z faktu, ze inwestor bezpośredni poprzez fakt posiadania znacznej części przedsiębiorstwa bezpośredniego inwestowania (co najmniej 10%) ma wpływ na decyzję o pozostawieniu w przedsiębiorstwie należącego do niego zysku 9

10 1.773 mln EUR, tj. o 31,5% niż w roku poprzednim. Podobne zjawisko miało miejsce w obrotach kredytowych miedzy podmiotami powiązanymi kapitałowo. Ich dodatnie saldo wyniosło mln EUR i było o mln EUR, tj. o 28,1% niższe niż rok wcześniej. Tabela 1. Struktura napływu BIZ do Polski w latach w mln EUR Rok Akcje udziały Reinwest owane zyski Kredyty inwestorów Ogółem napływ kapitału Kapitał w tranzycie Napły w netto BIZ Polski x x Źródło: Narodowy Bank Polski Z kwoty mln EUR stanowiącej napływ kapitału zagranicznego w 2007 roku najwięcej środków zostało ulokowanych w podmiotach prowadzących działalność w zakresie przetwórstwa przemysłowego, obsługi nieruchomości, informatyki, nauki, wynajmu maszyn i pozostałych usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, pośrednictwa finansowego oraz handlu i napraw. Według szacunków NBP w 2007 roku największymi inwestorami były kraje Unii Europejskiej, skąd pochodziło 85,3% ogólnej kwoty BIZ, w tym najwięcej z Francji, Niemiec, Austrii, Włoch oraz Szwecji. Największymi natomiast inwestorami spoza Unii Europejskiej byli nierezydenci pochodzący ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Antyli Holenderskich, Korei Południowej i Japonii. Najczęściej BIZ trafiały do: przetwórstwa przemysłowego, obsługi nieruchomości, informatyki, nauki, wynajmu maszyn i urządzeń i usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, pośrednictwa finansowego oraz transportu, gospodarki magazynowej i łączności. 10

11 Wykres 2. Struktura geograficzna napływu BIZ do Polski w 2007 roku Kraje Unii Europejskiej Głównie: Pozostałe kraje Głównie: - Francja - USA - Niemcy - Antyle Hol. - Austria - Korea Płd. - Włochy - Japonia - Szwecja Źródło: Narodowy Bank Polski W porównaniu z innymi krajami, z którymi Polska konkuruje o pozyskanie BIZ, do naszego kraju napłynęło w 2007 roku najwięcej kapitału. Według danych do Polski napłynęła kwota mln EUR, podczas gdy do: 1. Czech ,7 mln EUR, 2. Bułgarii ,9 mln EUR, 3. Węgier ,0 mln EUR. W przeliczeniu jednak wielkości BIZ na jednego mieszkańca ww. kraje prezentują się zdecydowanie lepiej niż Polska. W Polsce wartość BIZ na jednego mieszkańca wyniosła 337, podczas gdy w: 1. Czechach EUR, 2. Bułgarii EUR 3. Węgrzech 401 EUR. 11

12 Wykres 3. Struktura napływu BIZ do Polski w 2007 roku Pozostałe 24% Przetwórstwo przemysłowe 20% Transport, gospodarka magazynowa i łączność 9% Źródło: Narodowy Bank Polski Handel i naprawy 12% Pośrednictwo finansowe 15% Obsługa nieruchomości, informatyka, pozostałe usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 20% W latach , skierowane do Polski bezpośrednie inwestycje zagra-niczne wyniosły łącznie prawie 62 mld EUR. Zwiększony strumień BIZ podniósł udział Polski w transferach globalnych z 0,7% w okresie przedakcesyjnym do 1,1% w latach Zjawisko to w raporcie 5 Lat Polski w Unii Europejskiej przypisano podniesieniu wiarygodności naszego kraju na forum międzynarodowym, ale pogląd taki wydaje się nazbyt uproszczony. Wydaje się, że na decyzje inwestorów istotny wpływ wywarły ponadto takie okoliczności jak: pozytywna ocena sytuacji w całym regionie Europy Środkowej, a zwłaszcza spełnienie kryteriów wejścia do strefy euro przez Słowację, wzrost ratingu naszego kraju, 12

13 spowolnienie wzrostu gospodarczego w niektórych krajach śródziemnomorskich, co skłoniło firmy z tego obszaru do poszukiwania alternatywnych rynków w nowych krajach Unii Europejskiej, podniesienie kapitału zapasowego z zysków wygenerowanych w przedsiębiorstwach bezpośredniego kredytowania, komparatywna przewaga nad krajami piętnastki w produkcji o dużym udziale pracy żywej, miękka zarówno w układzie globalnym, jak i w skali naszego kraju polityka kredytowa, nie poddawana rewizji do czasu załamania światowych rynków finansowych. Inwestorzy zagraniczni koncentrowali swą działalność w województwach o stosunkowo dobrze rozwiniętej infrastrukturze. Natomiast regiony o taniej sile roboczej, lecz słabo uzbrojone, o niskim stopniu urbanizacji, nawet jeśli utworzono na ich obszarze specjalne strefy ekonomiczne (SSE), nie budziły większego zainteresowania potencjalnych inwestorów. W 2007 r. 61% przedsiębiorstw z przewagą kapitału zagranicznego (lub w pełni kontrolowanych przez zagranicznych udziałowców) działało w województwach: mazowieckim, dolnośląskim, śląskim i wielkopolskim. Bardzo rzadko inwestorzy decydowali się na podjęcie działalności w województwach: podkarpackim i lubelskim (tylko 2% firm miało udziałowca zagranicznego) oraz warmińskomazurskim, podlaskim i świętokrzyskim (po 1% firm z przewagą kapitału zagranicznego). Wpływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich na koniunkturę, polegał głównie na tym, że pobudzały one aktywność inwestycyjną krajowych producentów, zarówno kooperujących jak i konkurujących z firmami należącymi do zagranicznych właścicieli. Polskie przedsiębiorstwa, pod groźbą upadłości, bądź wrogiego przejęcia starały się nadążać za postępem technicznym, by w porę obniżać koszty, poprawiać jakość i wzbogacać asortyment wyrobów. Sprostanie temu wyzwaniu pobudzało krajowy popyt inwestycyjny, wymagało bowiem instalowania przyjaznych środowisku naturalnemu, materiało- i energooszczędnych linii produkcyjnych, zakupu najnowszych licencji i knowhow. Zmiany wywołane kryzysem r. przynoszą stopniowy spadek udziału inwestycji w sektory kapitałochłonne oraz produkcyjne na rzecz usługowych. Takie zjawisko jest szczególnie zauważalne w Europie. Polska stała się po Irlandii najpoważniejszym kierunkiem na Starym Kontynencie do lokowania inwestycji z sektora BPO. W skali świata nasz kraj jest w stanie konkurować z Nikaraguą, Kostaryką i Malezją, 13

14 nawet mimo niższych ulg podatkowych i skromniejszych zachęt inwestycyjnych. A jest o co konkurować zważywszy, że po raz pierwszy od 2003 r. projekty BPO z zakresu sprzedaży, marketingu i usług dla biznesu stały się najliczniejszą grupą wśród nowych projektów inwestycyjnych na świecie. Dla Polski istotne jest także, że przedsiębiorstwa wybierają dziś lokalizacje kierując się przede wszystkim niskim poziomem ryzyka. I.2 Klimat inwestycyjny w Polsce Od 2007 roku Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych 4 S.A. corocznie realizuje badania klimatu inwestycyjnego, wśród firm prowadzących działalność gospodarczą w Polsce. Wynikiem badania w roku 2009, podobnie jak w latach poprzednich miało być określenie, w jakim stopniu środowisko gospodarcze i instytucjonalne sprzyja rozwojowi aktywności gospodarczej podmiotów na polskim rynku. Respondentami byli przedstawiciele 70 firm prowadzących działalność gospodarczą w Polsce. Ponadto w celach porównawczych wykorzystano wynik badań z lat Analizy dla 2007 r. opierają się o dane od 121 firm, a dla 2008 r. od 84. Przed rozpoczęciem realizacji badań cyklicznych opracowano kilkanaście czynników mających w opinii badaczy istotny wpływ na całokształt klimatu inwestycyjnego w Polsce. Analiza nastrojów przedsiębiorców została przeprowadzona zgodnie z tym założeniem dla trzech kategorii czynników klimatu inwestycyjnego: - uwarunkowań makroekonomicznych (wielkość rynku, stabilność gospodarcza i polityczna, charakter prowadzonej polityki fiskalnej, dostępność do zasobów), - jakości instytucji państwowych (sądownictwo, prawo, regulacje, współpraca z władzami), - jakości infrastruktury (drogi, telekomunikacja). Narzędzie badawcze składało się z 20 pytań. Każde z pytań dotyczyło jednego z czynników klimatu inwestycyjnego w Polsce. Wszystkie czynniki zostały poddane ocenie pod względem oddziaływania na podejmowanie inwestycji i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce. Do oceny zastosowano pięciostopniową skalę (1 bardzo zła, 2 zła, 3 średnia, 4 dobra, 5 bardzo dobra). 4 Opracowano na podstawie Klimat inwestycyjny w Polsce w 2009 r. Raport z badania ilościowego Raport wykonany przez GfK Polonia sp. z o.o. na zlecenie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. Warszawa, wrzesień 2009 r. 14

15 Na rozwój przedsiębiorczości w największym stopniu wpływają czynniki makroekonomiczne. Objęci badaniem przedsiębiorcy ogólny stan klimatu inwestycyjnego w Polsce ocenili na 3,3 punktu. Ponad jedna trzecia z nich uznała, że jest w tym zakresie dobrze lub bardzo dobrze. Łącznie 12% miało przeciwne zdanie. W porównaniu do wyników z lat 2007 i 2008 nastroje przedsiębiorców nieco poprawiły się. W obu poprzednich pomiarach klimat inwestycyjny oceniany był średnio na ocenę 3,1. Podobnie jak w poprzednich latach zdecydowanie najsłabszym wymiarem klimatu inwestycyjnego Polsce okazał się stan infrastruktury drogowej (1,9 punktu). Pozostałymi najniżej ocenianymi czynnikami w 2009 roku były: jasność i spójność przepisów dotyczących podatków (2,6 punktu), oraz zamówień publicznych (2,7 punktu), wysokość podatku VAT (2,7 punktu), a także proces uzyskiwania licencji i/lub koncesji (2,7 punktu). Jak wskazują kolejne fale badania do najsilniejszych aspektów klimatu inwestycyjnego w Polsce zaliczyć można wielkość rynku Unii Europejskiej (4 punkty) i wielkość rynku krajowego (3,8 punktu). W bieżącym roku stosunkowo wysokie noty przedsiębiorcy wystawiali takim czynnikom jak: dostępność materiałów, surowców i komponentów (średnia 3,7 punktu), stabilność polityczna (3,6) oraz dostępność wykwalifikowanej siły roboczej (3,6). Zauważyć przy tym należy, że są to aspekty, które od roku 2007 odnotowują zdecydowaną poprawę wyników. Dotyczy to zwłaszcza stabilności politycznej, która jeszcze dwa lata temu należała do najniżej ocenianych wymiarów klimatu inwestycyjnego w Polsce. Ogólny klimat inwestycyjny wyżej oceniają firmy funkcjonujące na rynku najdłużej powyżej 15 lat (średnio o 0,5 punktu niż ogół firm). Dodatkowo przedsiębiorstwa oparte na polskim kapitale są pozytywniej nastawione w tym zakresie niż firmy z przewagą kapitału zagranicznego. Średnia ocena wyrażona przez rodzime firmy wyniosła 3,6 punktu w stosunku do 3,2 w przypadku firm zagranicznych. Znaczne różnice w ocenie sytuacji na polskim rynku pomiędzy firmami polskimi a zagranicznymi obserwuje szczególnie w zakresie nieruchomości. Zarówno jakość gruntów inwestycyjnych jak i proces zakupu nieruchomości zdecydowanie lepiej oceniany jest przez przedsiębiorstwa polskie (średnia ocena wyższa o 0,6 punktu). Kolejnymi aspektami, które bardziej doceniają rodzimi przedsiębiorcy to: dostępność materiałów, surowców i komponentów, dostępność wykwalifikowanej siły roboczej oraz możliwość pozyskania finansowania. We wszystkich przypadkach średnia ocen wśród polskich firm jest o 0,5 punktu wyższa. 15

16 Przeprowadzona analiza wskazuje na umiarkowanie pozytywne nastawienie przedsiębiorców wobec inwestowania w Polsce. Średnie wyniki kluczowych aspektów klimatu inwestycyjnego w Polsce należy bowiem zinterpretować przez pryzmat ogólnoświatowej sytuacji ekonomicznej. Pomimo globalnego kryzysu nastroje przedsiębiorców w stosunku do roku 2007 poprawiły się. Żaden z badanych wymiarów nie został oceniony istotnie niżej niż w pomiarach poprzednich, co świadczy o umiarkowanym optymizmie podmiotów inwestujących w Polsce. I.3 Wnioski - Polska pozostaje jednym z najciekawszym miejsc w Europie do realizacji inwestycji, zarówno o charakterze portfelowym jak i green field - gospodarka polska i inwestycje w niej podążają za trendami globalnymi więcej regionów włączanych jest do globalnego obrotu gospodarczego. Prowadzi to do włączanie się regionów do globalnej konkurencji gospodarczej, rosnąca współzależności regionów, - najistotniejszymi czynnikami kreującymi inwestycje w Polsce w latach były a. rozszerzenie UE, b. dostępność komunikacyjna, c. wielkość rynku pracy i jakość kadr (kapitał ludzki), d. sprawność instytucji państwowych i samorządowych, - mechanizmy terytorialnego różnicowania inwestycji kapitałowych są i pozostaną źródłem pogłębiania dysproporcji regionalnych, przede wszystkim między obszarami metropolitalnymi i regionami peryferyjnymi, - zmiany strukturalne w polskiej gospodarce wzmacniać będą obszary metropolitalne - najważniejszą barierą do przezwyciężenia przez obszary słabiej rozwinięte pozostanie bariera kapitału ludzkiego (demograficzna i społeczna), - drugą zasadniczą barierą jest bariera dostępności, - gospodarka oparta na wiedzy a taka jest obecnie budowana w Polsce wymaga intensywnych personalnych kontaktów, a przede wszystkim połączenia szybkim transportem publicznym, - rozwój współczesnych usług logistycznych sprawia, iż wzrasta rola transportu i magazynów w drodze. Nowego znaczenia nabierają zintegrowane systemy 16

17 transportowe, a w tym nowego znaczenia nabiera transport szynowy i kombinowany, a szczególną rolę zaczynają odgrywać tzw. centra logistyczne. II. REGIONALNE I WOJEWÓDZKIE PROGRAMY ROZWOJU PRZEZ INWESTYCJE I INNOWACJE II.1 Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) jest jednym z instrumentów polityki regionalnej, do których ponadto należą: regionalne programy operacyjne wdrażane przez samorządy województw oraz krajowe programy operacyjne: Innowacyjna Gospodarka, Infrastruktura i Środowisko, Kapitał Ludzki, Pomoc Techniczna oraz programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) jest programem stworzonym do zarządzania środkami finansowymi przeznaczonymi na zrównoważony rozwój terenów wschodniej Polski w zakresie wzmocnienia konkurencji gospodarczej, upowszechnienia technologii komunikacyjnych (internet szerokopasmowy), wspierania działalności badawczo-naukowej, poprawy infrastruktury drogowej (powiązania komunikacyjne województw Polski Wschodniej), rozwoju turystyki itp. Ma on na celu podniesienie atrakcyjności inwestycyjno-turystycznej pięciu wschodnich województw kraju: Warmińsko-Mazurskiego, Podlaskiego, Lubelskiego, Świętokrzyskiego i Podkarpackiego Budżet PO RPW opiewa na kwotę 2,7 mld EUR, w tym 2,2 mld EUR pochodzi z funduszy UE. Z instrumentów przewidzianych do realizacji w ramach PO RPW korzystają m.in. uczelnie wyższe, jednostki samorządu terytorialnego, GDDKiA, przedsiębiorstwa. Głównym celem programu jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez realizację sześciu celów szczegółowych: stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy, zwiększenie dostępu do Internetu szerokopasmowego w Polsce Wschodniej, rozwój wybranych funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich, 17

18 poprawę dostępności i jakości powiązań komunikacyjnych województw Polski Wschodniej, zwiększenie roli zrównoważonej turystyki w gospodarczym rozwoju makroregionu, Tabela 2. Osie priorytetowe Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej Tabela 2. Oś Osie Krajowy wkład Całkowity wkład priorytetowa priorytetowe Programu Wkład Operacyjnego UE Rozwój Polski Wschodniej publiczny publiczny Nowoczesna gospodarka Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Źródło Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Centra rozwoju regionalnego Infrastruktura transportowa Turystyka zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju oparta na walorach naturalnych Pomoc techniczna Razem Beneficjentami projektów programu mogą być szkoły wyższe, Jednostki Samorządu Terytorialnego, stowarzyszenia, jednostki naukowe, jednostki badawczo rozwojowe w tym jednostki Polskiej Akademii Nauk, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, GDDKiA, urzędy statystyczne, biura planowania przestrzennego, organizacje turystyczne, instytucje otoczenia biznesu i innowacji agencje, fundacje rozwoju regionalnego ki lokalnego, kluby biznesu, centra obsługi inwestorów, izby gospodarcze, centra transferu technologii, parki technologiczne i przemysłowe, inkubatory przedsiębiorczości, Instytucja Zarządzająca Programem oraz Instytucja Pośrednicząca. W ramach PO RPW przewidziano następujące tryby wyboru projektów do realizacji: a) indywidualny 18

19 Na liście projektów indywidualnych ujęto kluczowe projekty, których realizacja w największym stopniu przyczynia się do osiągnięcia celów PO RPW. IZ PO RPW przeprowadziła nabór projektów na listę projektów indywidualnych w formie zgłoszeń i poddała zgłoszenia weryfikacji, w której udział wzięli przedstawiciele samorządów województw Polski Wschodniej. Weryfikacja zgłoszeń oparta była o ogólne informacje o projektach bądź koncepcje projektów, bez wymogu przedstawiania oryginałów dokumentów lub dokumentacji technicznej. Umieszczenie projektu na liście projektów indywidualnych jest wstępną deklaracją jego realizacji i wiąże się z zarezerwowaniem przez IZ PO RPW na ten cel środków w ramach budżetu PO RPW. Projekty, które zostały uwzględnione na liście projektów indywidualnych nie podlegają procedurze konkursowej. Ich realizacja będzie jednak uzależniona od wyników negocjacji Programu z Komisją Europejską, spełnienia przez projekty wymogów formalnych i merytorycznych oraz ich akceptacji (pełnej dokumentacji łącznie z wnioskiem o dofinansowanie projektu). IZ PO RPW pisemnie informuje każdego ze zgłaszających o wynikach rozpatrzenia projektu oraz poddaje listę konsultacjom społecznym poprzez umieszczenie na stronie internetowej oraz przeprowadzenie konferencji uzgodnieniowych na poziomie centralnym i regionalnym. Równolegle z procesem konsultacji społecznych propozycje projektów zostają poddane weryfikacji na poziomie MRR, pod kątem analizy stopnia ich przygotowania oraz oceny realności przyjmowanych przez beneficjentów założeń i szacunków. Na liście projektów indywidualnych PO RPW znalazły się również projekty o charakterze ponadregionalnym, za których przygotowanie i realizację odpowiada bezpośrednio IZ PO RPW lub właściwa instytucja, której IZ PO RPW powierzy takie zadania, są to: Projekt Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej, Projekt Promocja gospodarcza Polski Wschodniej, Projekt Promocja turystyczna Polski Wschodniej, Projekt Trasy rowerowe Polski Wschodniej. b) konkursowy Instytucją odpowiedzialną za przeprowadzenie postępowania konkursowego, w szczególności za przygotowanie dokumentacji konkursowej, ogłoszenie konkursu, informowanie potencjalnych beneficjentów o zasadach konkursu, powołanie komisji oceniających projekty oraz rekomendowanie projektów do dofinansowania, jest IP PO RPW. 19

20 W województwie lubelskim na realizację projektów znajdujących się na Liście projektów indywidualnych w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, zaktualizowanej 30 lipca 2009 roku zostało przeznaczonych 1856,9 mln EUR, z czego dofinansowanie to aż 1357,69 mln EUR. W ramach PO RPW w Zamościu realizowane są dwa projekty konkursowe: - Adaptacja i wyposażenie Centrum Badań i Transferu Technologii PWSZ w Zamościu budżet - 13 mln PLN - Uzbrojenie gruntów na terenie Podstrefy Zamojskiej SSE "Euro-Park-Mielec 6 mln PLN II.1 Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego jest jednym z 16 regionalnych programów operacyjnych, których zadaniem jest realizacja Strategii Rozwoju Kraju oraz Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia wspierających wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Głównym celem programu jest zwiększenie konkurencyjności regionu poprzez wsparcie rozwoju sektorów nowoczesnej gospodarki i przez stymulowanie innowacyjności, jak również poprawa warunków inwestowania w województwie lubelskim oraz zwiększenie atrakcyjności Lubelszczyzny jako miejsca do zamieszkania, pracy i wypoczynku. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata wspiera następujące obszary działalności: 1. Przedsiębiorczość i innowacje (Oś Priorytetowa I) 2. Infrastruktura ekonomiczna (Oś Priorytetowa II) 3. Atrakcyjność obszarów miejskich i tereny inwestycyjne (Oś Priorytetowa III) 4. Społeczeństwo informacyjne (Oś Priorytetowa IV) 5. Transport (Oś Priorytetowa V) 6. Środowisko i czysta energia (Oś Priorytetowa VI) 7. Kultura, turystyka i współpraca międzyregionalna (Oś Priorytetowa VII) 8. Infrastruktura społeczna (Oś Priorytetowa VIII) 9. Pomoc techniczna (Oś Priorytetowa XI) 20

21 Na realizację wszystkich zadań w ramach lubelskiego RPO przeznaczone zostało ponad miliard euro, a konkretnie 1 155,9 mln EUR. Pieniądze będą przyznawane przez siedem kolejnych lat ( ). Wykres 4. Struktura budżetowa osi priorytetowych RPO Lubelskie Źródło Przedsiębiorczość i innowacje (Oś Priorytetowa I). Celem osi priorytetowej I jest wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w regionie. Realizacja Osi Priorytetowej przyczyni się do wzrostu konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw (zwłaszcza sektora MŚP) inwestujących na terenie województwa lubelskiego. Dzięki udzielonemu wsparciu wzrośnie skala wykorzystania nowych technologii i rozwiązań stosowanych w nowoczesnej gospodarce tak w sferze produkcyjnej, jak i w usługach. Wsparcie w ramach tej Osi przyczyni się do polepszenia stopnia powiązań pomiędzy światem 21

22 nauki, a sektorem przedsiębiorstw, a co za tym idzie do wykorzystywania nowoczesnych rozwiązań technologicznych w praktyce. Infrastruktura ekonomiczna (Oś Priorytetowa II). Celem priorytetu II jest stworzenie przyjaznego otoczenia dla prowadzenia działalności gospodarczej na Lubelszczyźnie. Poprzez realizację działań Osi Priorytetowej II zwiększy się dostęp do usług oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu zarówno pod względem przestrzennym (lepiej rozwinięta sieć), jak i jakościowym (szerszy wachlarz usług), co umożliwi wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw oraz ich bardziej równomierne rozmieszczenie na obszarze województwa. Poza bezpośrednim wsparciem finansowym przedsiębiorstw, realizowanym w Osi Priorytetowej I RPO WL, kluczowe znaczenie dla ich rozwoju ma zapewnienie sprzyjających warunków dla otoczenia, w jakim funkcjonują, szczególnie poprzez zwiększenie dostępności do infrastruktury wsparcia biznesu oraz jakości i dostępności specjalistycznych usług. Prowadzenie działalności gospodarczej bowiem w coraz większym stopniu wiąże się z potrzebą korzystania z różnorodnych usług doradczych, informacyjnych oraz finansowych. Grupy beneficjentów: a) Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia b) Jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną c) Instytucje otoczenia biznesu d) Szkoły wyższe e) Przedsiębiorcy f) Partnerzy społeczni i gospodarczy g) Jednostki naukowe h) Organizacje pozarządowe i) Jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną (nie wymienione wyżej) Atrakcyjność obszarów miejskich i tereny inwestycyjne (Oś Priorytetowa III). Celem priorytetu III jest wzrost atrakcyjności inwestycyjnej regionu poprzez wsparcie dla Obszarów rewitalizowanych i terenów inwestycyjnych. Miasta regionu posiadają słabnącą dynamikę rozwoju, a ich negatywny wizerunek potęgowany jest między innymi poprzez zjawiska takie jak: degradacja, bądź niezadowalający stan zachowania tkanki zabytkowej miast, postępująca dekapitalizacja przeważającej części zasobów mieszkaniowych (dzielnice 22

23 wielkopłytowych osiedli bloków mieszkaniowych wybudowanych na przestrzeni lat tych), zły stan przestrzeni publicznych, infrastruktury technicznej oraz niedostosowanie systemów komunikacyjnych do wzrostu natężenia ruchu pojazdów. Sytuację tę pogarsza fakt, że miasta regionu rozwijają się nadmiernie wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, podczas gdy wewnątrz granic obszarów zurbanizowanych znajduje się wiele niedoinwestowanych terenów. Innym problemem ośrodków miejskich w regionie są niewykorzystywane obszary po dawnych zakładach przemysłowych i jednostkach wojskowych. Z racji swoich poprzednich funkcji zajmują one zwykle duże przestrzenie oraz ulokowane są w strategicznych punktach w pobliżu głównych szlaków komunikacyjnych. Po przekształceniu mogą one służyć zlokalizowaniu różnych form aktywności gospodarczej. Ponadto w regionie znajduje się duża liczba obszarów, które przy odpowiednich nakładach na infrastrukturę techniczną staną się magnesem przyciągającym nowe inwestycje. Grupy beneficjentów: Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia Jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną Organizacje pozarządowe Kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych Jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną (nie wymienione wyżej) Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, Towarzystwa Budownictwa Społecznego Społeczeństwo informacyjne (Oś Priorytetowa IV). Celem priorytetu IV jest wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój lokalnej i regionalnej infrastruktury oraz usług społeczeństwa informacyjnego. Poprawa jakości i dostępności oraz upowszechnienie technologii informacyjno komunikacyjnych jest jednym z kluczowych czynników wzrostu konkurencyjności regionalnej. Na terenie Lubelszczyzny funkcjonuje niewiele nowoczesnych rozwiązań spełniających wymogi strategii e-polska, co przekłada się na niskie wykorzystanie technik ICT zarówno w usługach sektora prywatnego, jak też w usługach publicznych świadczonych przez administrację. W zakresie osi priorytetowej IV RPO WL przewidziano wsparcie dla budowy szerokopasmowych sieci szkieletowych lokalnych i regionalnych będących uzupełnieniem i współdziałających z siecią szerokopasmową realizowaną ramach PO RPW. 23

24 Grupy beneficjentów: Jednostki samorządu terytorialnego Związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego Samorządowe jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną Szkoły wyższe Organizacje pozarządowe Kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i innych związków wyznaniowych Jednostki naukowe, które tworzą i rozbudowują infrastrukturę techniczną pod warunkiem, że jest zagwarantowany do niej otwarty dostęp dla wszystkich podmiotów Straż Pożarna, Policja Podmioty działające w oparciu o ustawę z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno - prywatnym (Dz. U. Nr 169, poz. 1420) Regionalne i lokalne organizacje turystyczne nie działające w celu osiągnięcia zysku. Transport (Oś Priorytetowa V). Celem priorytetu V jest poprawa wewnętrznej i zewnętrznej dostępności komunikacyjnej Lubelszczyzny. Realizacja priorytetu przyczyni się do rozwiązania jednego z największych problemów województwa lubelskiego, jakim jest słaba dostępność komunikacyjna regionu. Poprawa jakości i efektywności funkcjonowania komunikacji miejskiej i regionalnego transportu kolejowego zachęci mieszkańców do korzystania ze środków transportu publicznego, co znacząco wpłynie na odciążenie układów komunikacyjnych miast, zwiększy bezpieczeństwo ruchu drogowego i będzie miało pozytywny wpływ na środowisko naturalne. W związku z prognozowanym wzrostem zapotrzebowania na usługi transportu lotniczego, konieczna jest modernizacja i rozbudowa portu lotniczego w oparciu o istniejącą infrastrukturę lotniskową. Umożliwi ona szybkie i sprawne kontakty regionu z innymi obszarami i ośrodkami na terenie Polski i Europy. Inwestycje w infrastrukturę lotniskową zwiększą atrakcyjność inwestycyjną regionu jak i mobilność mieszkańców. Podniosą one także geostrategiczną pozycję Metropolii Lublin w obszarze Polski Wschodniej w zakresie tranzytu ze środkowej części do krajów bałtyckich oraz Europy Wschodniej. Grupy beneficjentów: 24

25 Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia Jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną Jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną Przedsiębiorcy Środowisko i czysta energia (Oś Priorytetowa VI). Celem priorytetu VI jest poprawa stanu, zachowanie bioróżnorodności oraz zapobieganie degradacji środowiska naturalnego. Realizacja działań w ramach Osi priorytetowej VI doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, mającego wpływ na jakość życia mieszkańców województwa, będącego jednocześnie elementem jego atrakcyjności gospodarczej. Czyste, mało przekształcone przyrodniczo obszary przekładają się na atrakcyjność turystyczna regionu, zaś odpowiednia infrastruktura wodnokanalizacyjna oraz gospodarka odpadami umożliwi a prowadzenie działalności gospodarczej bez generowania znaczących kosztów środowiskowych. W ramach priorytetu wspierane będą głównie projekty dotyczące wymiany lub zastępowania standardowych źródeł ciepła (takich jak np. kotłownie węglowe) na zasilane źródłami alternatywnymi (np. biomasa) w obiektach użyteczności publicznej, gdzie beneficjentem jest jednostka samorządu terytorialnego, a wybudowana infrastruktura nie jest przeznaczona do produkcji energii na rynek. Projekty realizowane będą zgodnie z Wojewódzkim Programem Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego, ze szczególnym uwzględnieniem terenów gdzie występują niedobory energii oraz gdzie występują naturalne zasoby OZE. Grupy beneficjentów: Jednostki samorządu terytorialnego, Związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, Samorządowe jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną, Spółki prawa handlowego, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki, Spółki wodne, Zakłady opieki zdrowotnej 25

26 Jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych działające w sferze ochrony środowiska, Podmioty działające w oparciu o ustawę z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publicznoprywatnym (Dz. U. Nr 169, poz.1420), Instytucje uczestniczące w Krajowym Systemie Ratowniczo - Gaśniczym, Parki narodowe i krajobrazowe oraz inne podmioty sprawujące nadzór nad obszarami chronionymi, PGL Lasy Państwowe wraz z jego jednostkami organizacyjnymi, organizacje pozarządowe działające w obszarze ochrony przyrody, jednostki naukowe, szkoły wyższe, ogrody botaniczne i zoologiczne oraz muzea przyrodnicze Kultura, turystyka i współpraca międzyregionalna (Oś Priorytetowa VII). Celem priorytetu VII jest zwiększenie udziału sektorów kultury i turystyki w gospodarce województwa lubelskiego oraz wzmocnienie powiązań międzynarodowych regionu. Województwo Lubelskie to jeden z ciekawszych przyrodniczo i kulturowo regionów Polski. Jednym z bardziej perspektywicznych kierunków tworzenia miejsc pracy w sektorze usług rynkowych na terenie Lubelszczyzny jest rozwój turystyki. Aby go zapewnić należy podjąć działania w celu podniesienia jakości standardów i wyeliminowania braków w infrastrukturze turystycznej. W realizacji projektów dotyczących dziedzictwa kulturowego, obiektów kultury oraz infrastruktury podnoszącej atrakcyjność turystyczną województwa uwzględniony zostanie aspekt wpływu realizacji tych przedsięwzięć na rozwój gospodarczy i ekonomiczny danego obszaru. Dotyczy to np. podniesienia atrakcyjności miast pod względem dostępności do dóbr kultury, co przekłada się na atrakcyjność do zamieszkania i inwestowania. Jednocześnie wysoka jakość publicznych usług i obiektów kulturalnych i turystycznych sprzyja podnoszeniu atrakcyjności danego obszaru, wpływa na zwiększenie liczby turystów i lokalizowaniu przedsięwzięć sektora prywatnego. Poprzez realizację działań w ramach współpracy międzyregionalnej dotyczących organizowania imprez kulturalnych i turystycznych, szkoleń, seminariów, wydawaniu publikacji i biuletynów informacyjnych oraz aktywnej promocji w kraju i za granicą, w pełniejszym stopniu wykorzystana zostanie atrakcyjności turystyczna i inwestycyjna regionu oraz szanse jego rozwoju. Grupy beneficjentów: Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia Jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną 26

27 Kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych Instytucje otoczenia biznesu PGL Lasy państwowe i jego jednostki organizacyjne Parki narodowe i krajobrazowe Szkoły wyższe Organizacje pozarządowe Jednostki naukowe Jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną (nie wymienione wyżej) Infrastruktura społeczna (Oś Priorytetowa VIII). Celem priorytetu VIII jest poprawa warunków kształcenia oraz dostępu do wiedzy, usług medycznych i pomocy społecznej. Działając w ramach priorytetowych obszarów Strategii Lizbońskiej niezwykle istotne jest podnoszenie atrakcyjności regionu jako miejsca do inwestowania i przebywania. Na obecnym etapie rozwoju społecznego i gospodarczego Lubelszczyzny kwestia atrakcyjności jest ściśle powiązana z organizacją czasu wolnego oraz usług społecznych. Poprawa jakość życia nabiera w tym zakresie takiego samego znaczenia, jak przeciwdziałanie negatywnym trendom migracyjnym, czy działanie na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy. W związku z powyższym realizacja działań na rzecz kapitału społecznego doprowadzi do poprawy stanu infrastruktury edukacyjnej, zdrowotnej i pozostałej sfery społecznej. Grupy beneficjentów: Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia Jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną Partnerzy społeczni i gospodarczy Organizacje pozarządowe Kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych Osoby prawne i fizyczne będące organami prowadzącymi szkoły i placówki Szkoły wyższe Zakłady opieki zdrowotnej działające w publicznym systemie ochrony zdrowia Jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną (nie wymienione wyżej) 27

28 II.3 Regionalna Strategia Innowacji Regionalna Strategia Innowacji jest strategicznym dokumentem określającym cele i kierunki działań innowacyjnych na różnych poziomach w Województwie Lubelskim. RSI to również ciągły proces rozwoju systemu innowacji w regionie oraz świadomości systematycznego rozwoju potencjału innowacyjnego. RSI to analiza potencjału badawczo naukowego regionu oraz poziomu technologicznego przedsiębiorstw, ich możliwości do tworzenia i absorpcji innowacji oraz pobudzenia współpracy i wymiany doświadczeń pomiędzy firmami a ośrodkami badawczo rozwojowymi. Jednym z elementów rozwoju Regionalnej Strategii Innowacji jest realizacja projektów systemowych w ramach działania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki przez Departament Gospodarki i Innowacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego. Obecnie w Departamencie Gospodarki i Innowacji realizowane są cztery projekty systemowe w ramach PO KL: Badania i analizy potencjału gospodarczego regionu w kontekście strategicznych dziedzin rozwoju województwa, Stypendia naukowe dla doktorantów, Wsparcie Regionalnego Systemu Innowacji, Moduł portalu dotyczący zagadnień innowacji i transferu technologii w regionie. Badania i analizy potencjału gospodarczego regionu w kontekście strategicznych dziedzin rozwoju województwa Głównym celem projektu jest zainicjowanie funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą w regionie. Podstawowym zadaniem projektu jest przeprowadzenie pilotażowego projektu badawczego, którego wynikiem będzie określenie: aktualnej sytuacji społeczno ekonomicznej województwa w strategicznych dziedzinach rozwoju, trendów rozwojowych gospodarki województwa lubelskiego, prognozy zmian społeczno gospodarczych w regionie, a także zaproponowanie: o właściwych mechanizmów prorozwojowych możliwych do zastosowania w analizowanych sektorach gospodarki w celu uzyskania poprawy istniejącego stanu 28

29 oraz o upowszechnienie i wymiana informacji na temat wyników badań, zrealizowanych według zaprojektowanej metodologii, stanowiących w rezultacie podstawę do ich kontynuacji i rozwoju systemu w kolejnych latach. Projekt badawczy oraz jego wyniki ujęte zostaną w następujących obszarach badawczych: - Przedsiębiorczość i innowacyjne technologie, - Nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo rolne, - Środowisko i wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, - Kultura, turystyka na obszarach atrakcyjnych turystycznie, - Współpraca międzyregionalna, - Przewidywane kierunki wsparcia finansowego UE w ramach RPOWL i POKL w województwie lubelskim wynikające z badań przedstawionych obszarów kluczowych. Stypendia naukowe dla doktorantów Celem projektu jest wsparcie procesów innowacyjnych w regionalnej gospodarce poprzez system wsparcia stypendiami 114 doktorantów kształcących się na kierunkach uznanych za przyczyniające się do wzmocnienia konkurencyjności i rozwoju gospodarczego Lubelszczyzny, wskazanych w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego. Moduł portalu dotyczący zagadnień innowacji i transferu technologii w regionie Celem głównym projektu jest budowa sieci współpracy w zakresie transferu wiedzy o charakterze gospodarczym i technologicznym poprzez rozwój systemu przekazu i wymiany informacji w regionie. Projekt zakłada stworzenie nowoczesnej platformy koordynującej działania oraz wymianę informacji pomiędzy beneficjentami ostatecznymi projektu. Jego dążeniem jest zorganizowanie społeczności wokół Lubelskiego Portalu Gospodarczego (LPG), który ogniskować będzie rozproszone źródła informacji i wiedzy. Wykorzystana przy realizacji projektu zasada Web 2.0 zakłada, że "konsument" treści jest jednocześnie autorem, dzięki czemu proces powstawania wiedzy nabiera tempa i staje się czynnikiem kształtującym środowisko skupione wokół konkretnych zagadnień i inicjatyw. 29

30 II.4 Wnioski zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym istnieją programy operacyjne i rozwojowe, które w najbliższych latach finansować mogą rozwój gospodarczy regionu i Miasta Zamość znaczna część środków w ramach RPO Lubelskie czy PO RPW została zagospodarowana i nie należy w najbliższych miesiącach spodziewać się szczególnie atrakcyjnych konkursów, jednakże czeka nas kolejny okres programowania w UE i należy już dzisiaj się do niego przygotowywać, centralne i regionalne środki w ramach programów operacyjnych wspierać będą rozwój ośrodków metropolitalnych, stosownie do Strategii Rozwoju Kraju i Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, możliwość konkurowania o duże projekty inwestycyjne lub projekty centralne, kluczowe jest tu ograniczona, według wstępnych dyskusji w kolejnym okresie programowania w UE nacisk kładziony będzie na innowacyjności i technologie stąd istotnym będzie przygotowywanie się do realizacji projektów o podobnym profilu, Miasto Zamość posiada bardzo szerokie doświadczenie w zakresie realizacji projektów finansowanych z funduszy europejskich. Atut ten można będzie wykorzystać w kolejnych okresach programowania, Samorząd lokalny i przedsiębiorstwa orz szkoły wyższe korzystają z funduszy strukturalnych, zarówno w zakresie inwestycyjnym, twardym jak i w obszarze kreowania kompetencji miękkich, czy wdrażania projektów innowacyjnych. Jest to dobry punkt wyjścia do integracji działań na rzecz pozyskania inwestorów zewnętrznych. 30

31 III. WALORY INWESTYCYJNE MIASTA ZAMOŚĆ Miasto Zamość jest stolicą gospodarczą i kulturalną regionu, określanego często jako Zamojszczyzna. W podziale administracyjnym przynależy do województwa lubelskiego. Położone jest na skraju Wyżyny Lubelskiej, w obrębie rozległego obniżenia zwanego Padołem Zamojskim, u zbiegu rzek Łabuński i Topornicy, na wysokość około 210 m n.p.m., w bezpośrednim sąsiedztwie Roztocza i Roztoczańskiego Parku Narodowego. Rysunek 1 Położenie Miasta Zamość na tle głównych szlaków komunikacyjnych Źródło 31

32 Zamość jest czwartym pod względem powierzchni miastem w województwie lubelskim, jego powierzchnia jest zbliżona do powierzchni Chełma i wynosi 30,5 km2, tj ha, w tym: użytki rolne zajmują powierzchnię 1248 ha, w tym: 952 ha stanowią grunty orne, 31 ha sady i 265 ha łąki i pastwiska, lasy i grunty leśne 65 ha, i pozostałe grunty 1735 ha. Rysunek 2 Liczba mieszkańców w Regionie Zamojskim Źródło Miasto Zamość należy do grupy powiatów tworzących Podregion Chełmsko Zamojski NUTS 3. PKB na 1 mieszkańca tego obszaru wyniósł w 2005 roku zł (dla województwa lubelskiego wynosił zł), przy średniej dla Polski zł. Niska 32

33 wartość PKB na 1 mieszkańca świadczy o słabości i nie dość dobrze rozwiniętych funkcjach gospodarczych podregionu Współczesny Zamość to trzecie, pod względem liczby mieszkańców po Lublinie ( os. dane na ) i Chełmie ( os. dane na ), miasto w województwie lubelskim. Według danych GUS na koniec 2006 roku Zamość zamieszkiwało osób. Miasto pełni rolę ośrodka regionalnego. Zlokalizowanych jest tu szereg oddziałów administracji wojewódzkiej (Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego, Sądu i Prokuratury), które swoim zasięgiem działania obejmują obszar dawnego województwa zamojskiego oraz powiaty janowski i krasnostawski. Zamość leży w odległości 60 km od polsko-ukraińskiego przejścia granicznego Hrebenne-Rawa Ruska i Zosin-Uściług. Najbliższe przejście graniczne dla Miasta Zamość z Białorusią to: Sławatycze (odległość drogowa około 150 km), a ze Słowacją Barwinek (odległość drogowa około 250 km). Przez Zamość przebiega droga ekspresowa S-17 łącząca Warszawę ze Lwowem, która jest częścią trasy Via InterMare: Morze Bałtyckie - Morze Czarne, droga krajowa nr 74 w kierunku przejścia granicznego Zosin-Uściług oraz Linia Szerokotorowa łącząca Górny Śląsk z ukraińskim i rosyjskim systemem kolejowym. Drogowa odległość Zamościa do planowanych do budowy w najbliższych latach autostrad kształtuje się następująco: A kilometrów, A kilometrów. Położenie Zamościa na przecięciu międzynarodowych szlaków komunikacyjnych stwarza dogodne warunki do obsługi handlu i tranzytu, w tym przygranicznej wymiany towarowej z obywatelami Ukrainy. Przez miasto przebiega korytarz drogowy sieci TEN-T, ale niepokojącym faktem są znaczące odległości do planowanych autostrad, co znacznie ogranicza dostępność transportową miasta. Według danych z Zarządu Dróg Grodzkich w Zamościu ilość ewidencjonowanych dróg na terenie gminy miejskiej Zamość wynosiła na koniec 2006 roku 144 km, w tym: - drogi krajowe - 15,6 km, - drogi wojewódzkie - 6,1 km, - drogi powiatowe - 48,6 km, - drogi gminne - 73,7 km. Drogi o nawierzchni twardej stanowiły 84,6% ogólnej powierzchni dróg w mieście, natomiast 12,1% stanowiły drogi o nawierzchni ulepszonej, a 3,3% - drogi gruntowe. Przez Zamość przebiegają dwie linie kolejowe: - normalnotorowa (linia nr 72 ) należąca do Polskich Kolei Państwowych Przewozy 33

34 Regionalne Region Lublin Sp. z o.o. - Zawada - Zamość - Hrubieszów Miasto, posiadająca znaczenie drugorzędne, - Linia Hutnicza Szerokotorowa ( linia nr 65 ) - Hrubieszów Towarowy - Sławków Południowy, posiada znaczenie krajowe, omija miasto od północy obwodnicą, prowadzi ruch towarowy. Miasto Zamość leży w odległości 125 km od portu lotniczego RZESZÓW- JASIONKA. W fazie realizacyjnej jest też budowa lotniska w Świdniku k/lublina i tym samym zmniejszy to odległość miasta od najbliższego portu lotniczego do 80 km. Ponadto w miejscowości Mokre (przy granicach miasta) znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Ziemi Zamojskiej. Lotnisko to obecnie ma 50 ha powierzchni i pełni głównie funkcję rekreacyjno-sportową. Aeroklub oferuje loty turystyczne nad Zamościem i Roztoczem. Organizuje szkolenia samolotowe, szybowcowe i spadochronowe. Obecnie Miasto Zamość wspólnie z powiatem zamojskim i gminą Zamość podejmuje wysiłki w zakresie pozyskania źródeł finansowania na budowę portu lotniczego. W 2007 roku została opracowana wspólna koncepcja budowy portu. Odległości drogowe z Zamościa wraz z przybliżonym czasem przejazdu przedstawia poniższe zestawienie: Zamość - Warszawa km Zamość - Lublin - 88 km Zamość - Kraków km Zamość - Szczecin km Zamość - Wrocław km (2,40h), (1,15h), (4,20h), (10,20h), (6,50h). Przejścia graniczne z Zamościa (Ukraina-Białoruś-Słowacja): Zamość - Hrebenne (Ukraina) - 59 km (50 minut), Zamość - Sławatycze (Białoruś) km (2,17 h), Zamość - Barwinek (Słowacja) km (3,28 h). Odległości z Zamościa do wybranych lotnisk: Zamość - Świdnik (lotnisko regionalne) - 79 km (1,07 h), Zamość - Kraków (Balice) km (4,50 h) 34

35 Zamość - Rzeszów (Jasionka)- 160 km (2,50 h) Zamość - Warszawa (im. Fryderyka Chopina)- 283 km (3,10 h). Stan infrastruktury technicznej odpowiada obecnemu zapotrzebowaniu. Stan infrastruktury elektroenergetycznej jest zadawalający. Miasto Zamość zasilane jest przez dwie stacje transformatorowe systemowe 220/100 kv Zamość 2 i Zamość Mokre. Stacje powiązane są ze sobą siecią 220 kv Abramowice Dobrotwór. Odbiory bytowo - komunalnezasilane są z trzech GPZ, Zamość 1 Hrubieszowska, Zamość Janowice i Zamość Majdan. Odbiory przemysłowe zasilane są wydzielonymi liniami kablowymi 15 kv do rozdzielni zakładowych 15/6/0,4 kv. Dzielnica przemysłowa miasta posiada znaczące możliwości poboru mocy (na dzień dzisiejszy wykorzystywane jest około 60% potencjału wybudowanych urządzeń). Ilość stacji transformatorowych dla odbiorców bytowo komunalnych jest wystarczająca. Dystrybucją energii na terenie miasta zajmuje się Zamojska Korporacja Energetyczna S.A. Zaopatrywaniem mieszkańców miasta w ciepło i ciepłą wodę zajmuje się Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o. o. Zamość posiada 3 oczyszczalnie ścieków, które obsługują ludzi. Ich przepustowość wynosiła na koniec 2006 roku dm3 na dobę. Wskaźniki dotyczące infrastruktury komunalnej Miasta Zamość w odniesieniu do ilości mieszkańców można uznać za zadawalające. Ponad 94% ludności korzysta z sieci wodociągowej i 89% z sieci kanalizacyjnej. Podobne wnioski można wysunąć w zakresie wskaźników dotyczących przepustowości oczyszczalni ścieków na 1000 mieszkańców oraz przepustowości oczyszczalni ścieków na 100 jednostek zarejestrowanych w systemie REGON. Głównym pracodawcą Miasta Zamość jest sektor publiczny. W roku 2004 miejsca pracy w sektorze prywatnym stanowiły zaledwie 78% miejsc pracy sektora publicznego. W roku 2006 ta dysproporcja znacząco zmalała i sektor prywatny stanowił już 90% sektora publicznego. Fakt ten częściowo związany jest ze zmniejszeniem ilości miejsc pracy w sektorze publicznym, niemniej jednak większą dynamikę można zaobserwować w zakresie powstawania miejsc pracy w sektorze prywatnym. Spadek bezrobocia w Mieście Zamość będzie, zatem związany głównie ze stymulowaniem powstawania miejsc pracy w sektorze prywatnym. Z kolei porównanie ilości miejsc pracy w sektorze prywatnym do ilości podmiotów może świadczyć o dość ograniczonych możliwościach rozwojowych firm zamojskich i prowadzeniu działalności gospodarczej (z perspektywy ilości zatrudnianych osób) w formie mikroprzedsiębiorstw. 35

36 Głównym sektorem, w którym znajdują zatrudnienie mieszkańcy Zamościa, jest handel, gdzie pracuje około 17% wszystkich zatrudnionych. Kolejnym sektorem, który tworzy znaczącą ilość miejsc pracy w mieście jest przemysł, około 15 % pracujących środki do życia zdobywa w tym sektorze. Kolejny znaczący pracodawca to edukacja, która daje zatrudnienie około 14% zatrudnionych oraz ochrona zdrowia i pomoc społeczna. Poza tymi przodującymi sektorami, znaczącymi pracodawcami są: transport, gospodarka magazynowa, łączność oraz budownictwo Średnie miesięczne wynagrodzenie w powiecie wyniosło w 2006 roku 2 359,35 zł, w tym w sektorze publicznym ,29 zł, a w prywatnym ,44 zł. Średnie wynagrodzenie w sekcji Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybactwo wyniosło 1 576,52 zł, w sekcji Przemysł i budownictwo ,52 zł, a w sekcji Usługi ,97 zł (dla usług rynkowych) i 2597,83 zł (dla usług nierynkowych). Uzyskana ogólna średnia była najwyższa dla podregionu chełmsko-zamojskiego, ale była niższa niż średnia dla podregionu lubelskiego. Jednym z głównych problemów społecznych, z jakim boryka się Zamość, jest wysoka stopa bezrobocia. Zawsze była ona wyższa niż wartość dla całej Polski (od 1 nawet do 3 punktów procentowych). Z informacji szacunkowych uzyskanych od przedstawicieli branży turystycznej wynika, że Miasto Zamość odwiedziło w 2010 roku przeszło osób. Wśród turystów odwiedzających Zamość najliczniejszą grupę stanowili mieszkańcy: Warszawy, Krakowa, Górnego Śląska, Łodzi, Gdańska, Poznania, Wrocławia i województw ościennych. Turyści zagraniczni pochodzili z Niemiec, Włoch, Francji, USA, Hiszpanii, Czech, Austrii, Słowacji, Węgier, Grecji, Rosji, Norwegii, Finlandii, Japonii i Ukrainy. Znaczną grupę stanowili turyści odbywający Podróże Sentymentalne do Lwowa. Badania ankietowe, które przeprowadzono wśród turystów odwiedzających Zamość, wykazują, że informacje o mieście uzyskali z następujących Źródeł: prasa, telewizja, Internet i targi turystyczne. Miasto Zamość posiada potencjał turystyczny w postaci miejsc noclegowych o zróżnicowanym standardzie, w tym: miejsc noclegowych w obiektach hotelowych, miejsc noclegowych w pokojach gościnnych, miejsc noclegowych w pozostałych obiektach, - 90 miejsc noclegowych w sezonowej bazie noclegowej. 36

37 Ponadto miejsc konsumpcyjnych w zakładach gastronomicznych, takich jak: restauracje, kawiarnie, bary pizzerie, i dodatkowe sezonowe miejsca w ogródkach pod parasolkami. Wykształcenie ludności jest wskaźnikiem w dużym stopniu obrazującym potencjał powiatu do rozwoju i dokonywania zmian strukturalnych. O możliwościach rozwojowych danego obszaru może świadczyć poziom wykształcenia mieszkańców. Najbardziej wiarygodne dane pochodzą ze Spisu Powszechnego w 2002 r. Struktura wykształcenia w Zamościu jest lepsza niż struktura dla województwa. W Zamościu obserwujemy wyraźnie wyższy odsetek ludności z wyższym wykształceniem niż w województwie lubelskim i ogólnie w Polsce, a odsetek ludności z wykształceniem podstawowym ukończonym i nieukończonym oraz bez wykształcenia jest niższy niż w kraju i w województwie. W roku szkolnym 2007/2008 w szkołach zawodowych prowadzonych przez Miasto Zamość uczy się uczniów, 910 słuchaczy szkół policealnych i dla dorosłych oraz 70 uczniów w ODZ. W zasadniczych szkołach zawodowych dla młodzieży naukę pobiera 646 uczniów, tj.17,8% ogółu młodzieży uczącej się w szkołach zawodowych. W szkołach zasadniczych tylko około 38% uczniów to dziewczęta, które preferują kierunki ekonomiczne. Najwięcej młodzieży uczy się w zawodach gastronomicznych - 34,5% i mechanicznych- 23,1%. Ponadto na terenie Miasta Zamość istnieją dwie szkoły zawodowe nie publiczne o uprawnieniach szkół publicznych prowadzone przez osoby prawne i fizyczne. Do szkół tych uczęszcza 334 uczniów. W technikach i szkołach równorzędnych po szkole podstawowej dla młodzieży naukę pobiera 2080 uczniów tj. 57,3% uczniów szkół zawodowych. Kierunki kształcenia w technikach przedstawiają się następująco: obsługa i naprawa pojazdów samochodowych (292 osoby), mechatronik (103 osoby), ekonomista, handlowiec (274 osoby), technik budowlany (93 osoby), architekt krajobrazu (36 osób), usługi gastronomiczne (105 osób), kucharz (94 osoby), elektryk (279 osób), hotelarstwo (90 osób), geodeta (38 osób), informatyk (131 osób), elektronik (164 osoby). Najwięcej uczniów zdobywa zawód technika elektryka, technika obsługi i napraw pojazdów samochodowych oraz technika ekonomisty. Ponadto na terenie Miasta Zamość funkcjonują 4 technika niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych, do których uczęszcza 189 uczniów w następujących zawodach: informatyk, fryzjer, hotelarstwo i gastronomia. W liceach profilowanych dla młodzieży uczy się 848 uczniów tj. 23,4% uczniów uczęszczających do szkół zawodowych. Kierunki kształcenia przedstawiają 37

38 się następująco: ekonomiczno administracyjny, zarządzanie informacją, socjalny, usługi gospodarcze, kształtowanie środowiska. Największym powodzeniem cieszą się profile zarządzania informacją i ekonomiczno - administracyjny. Ponadto na terenie Miasta Zamość istnieje jedno liceum profilowane niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych, prowadzone przez ZDZ, do którego uczęszcza 93 uczniów w 4 oddziałach. Liceum prowadzi naukę w dwóch profilach: usługowo - gospodarczym (49 uczniów) i zarządzania informacją (44 uczniów). W technikach uzupełniających dla młodzieży naukę pobiera 56 uczniów tj. 1,5% młodzieży uczącej się w szkołach zawodowych. W szkołach policealnych i dla dorosłych naukę pobiera 910 słuchaczy. Największy odsetek słuchaczy uczy się w liceum ogólnokształcącym i profilowanym. Z zawodów największym powodzeniem cieszy się informatyka, hotelarstwo oraz żywienie i gospodarstwo domowe. Ponadto na terenie Miasta Zamość istnieją trzy szkoły policealne dla młodzieży, niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych oraz 10 szkół niepublicznych dla dorosłych. Do szkół policealnych uczęszcza 182 osoby, a dla dorosłych 997 słuchaczy. W Zamościu swoje siedziby ma pięć szkół wyższych, do których uczęszcza około 6 tysięcy studentów. Starają się one nawiązywać do znakomitej tradycji Akademii Zamojskiej. Są to: - Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji (uczelnia niepaństwowa, kształci około 3,5 tys. studentów), - Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna (uczelnia niepaństwowa, kształci około 1,0 tys. studentów), - Instytut Nauk Rolniczych w Zamościu Akademii Rolniczej w Lublinie (uczelnia państwowa, kształci ok. 500 studentów), - Zespół Kolegiów Nauczycielskich (szkoła publiczna, kształci około 240 studentów), - Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa (szkoła publiczna, kształci około 1000 studentów). Szkolnictwo wyższe jest stosunkowo nową, gałęzią gospodarki miasta, która pojawiła się na początku lat 80-tych, zaś jej dynamiczny rozwój nastąpił od połowy lat 90-tych. Popyt na usługi szkolnictwa wyższego będzie się nadal utrzymywał ze względu na wyż demograficzny ludności w wieku do 24 lat oraz ukierunkowanie się uczelni na zaspokajanie popytu 38

39 mieszkańców południowo-wschodniej części województwa lubelskiego w tym zakresie. Obszar ten charakteryzuje się niskim odsetkiem ludności z wyższym wykształceniem. Ta druga przesłanka sprzyjać będzie utrzymywaniu się popytu na naukę na poziomie wyższym, tym bardziej, że koszty kształcenia w Zamościu są zdecydowanie niższe w porównaniu z kosztami, jakie osoby studiujące musiałyby ponieść w innych ośrodkach akademickich. Szkoły te współpracują z licznymi placówkami naukowymi w Polsce i za granicą. Na terenie miasta funkcjonują trzy ośrodki badawczo-rozwojowe. Najważniejsze z nich to: Centrum Badawczo-Szkoleniowe przy WSZiA Wschodni Klub Techniki i Racjonalizacji w Zamościu. Centrum Badań i Transferu Technologii PWSZ w Zamościu 39

40 III.1 Wnioski Miasto Zamość jest jednym z bardziej atrakcyjnych inwestycyjnie powiatów Lubelszczyzny. Decyduje o tym: korzystna lokalizacja - położenie Zamościa na przecięciu międzynarodowych szlaków komunikacyjnych, położenie geopolityczne w pobliżu granicy z Ukrainą, w pobliżu dwóch przejść granicznych drogowo-kolejowych, niepowtarzalne walory architektury - wpis na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Tytuł jednego z Siedmiu Cudów Polski, posiadanie znakomitego dziedzictwa kulturowego utrzymującego wizerunek miasta jako unikalnego ośrodka historycznego, relatywnie wysoki poziom przedsiębiorczości wśród mieszkańców miasta i jego dalszy rozwój, korzystne warunki demograficzne - wysoki wskaźnik osób posiadających wyższe wykształcenie, duży odsetek osób w wieku produkcyjnym, wolne, dogodnie położone, uzbrojone tereny inwestycyjne, położone w obrębie Podstrefy Zamojskiej SSE EURO-PARK MIELEC, o powierzchni 35 ha, dobrze rozwinięta infrastruktura komunalna, społeczna i gospodarcza wysoki poziom rozwoju infrastruktury technicznej (duże rezerwy wody pitnej, energii elektrycznej, ciepła i gazu oraz rezerwy przepustowości istniejącej oczyszczalni ścieków), unikalna w skali kraju, ciągle rozbudowywana, sieć własnej infrastruktury teletechnicznej, która może służyć w przyszłości zarówno jako narzędzie bezpłatnego dostępu do Internetu dla mieszkańców jak i podwaliną pod rozwój nowoczesnych usług (e-biznes, e-learnig, e-helth), otoczenie miasta - od północy, wschodu i południa Zamość otoczony jest ekologicznymi obszarami węzłowymi o znaczeniu międzynarodowym, wskazanymi do ochrony w koncepcji ogólnopolskiej sieci ekologicznej ECONET Polska i w sieci obszarów chronionych NATURA Te niezwykle atrakcyjne turystycznie i krajoznawczo regiony, o zdrowym klimacie i nieskażonym środowisku naturalnym położone są w odległości zaledwie 20 km od miasta, co predysponuje je do utworzenia atrakcyjnego kompleksu turystyczno- krajoznawczego w skali ponadregionalnej 40

41 ożywienia ruchu turystycznego, prorozwojowa polityka władz lokalnych. 41

42 IV. OGRANICZENIA STANOWIĄCE BLOKADY DLA INWESTOWANIA W ZAMOŚCIU NA TLE SYTUACJI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W latach Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przeprowadził badania nad atrakcyjnością inwestycyjną województw w Polsce. Przy ocenie atrakcyjności wzięto pod uwagę szereg czynników, którym nadano następujące wagi: - dostępność transportowa (20 procent), - wielkość i jakość zasobów pracy (25 procent), - chłonność rynku zbytu (15 procent), - poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej (10 procent), - poziom rozwoju infrastruktury społecznej (5 procent), - poziom bezpieczeństwa powszechnego (5 procent), - aktywność wobec inwestorów (20 procent). Z badań PAIiIZ wynika, że 83 proc. firm nie chce inwestować w biedniejszym rejonie naszego kraju. Takie plany ma tylko 5 proc. przedsiębiorców, ale za to głównie z sektora usług nowoczesnych. Choć 83. proc. badanych firm nie chce inwestować w na wschodzie, to odważne przedsiębiorstwa można znaleźć w takich branżach jak: maszynowa, chemiczna, a także turystyka biznesowa. Dobrze oceniana jest za to siła robocza w tym regionie. Około 30 proc. inwestorów ocenia "zdecydowanie dobrze" i "raczej dobrze" kwalifikacje mieszkańców Polski Wschodniej. 13,6 proc. firm jest przeciwnego zdania Najwyższą atrakcyjnością w Polsce Wschodniej w zakresie zasobów i kosztów pracy odznacza się województwo podkarpackie. Głównym atutem Podkarpacia jest najniższy w kraju przeciętny poziom wynagrodzeń. Ranking województw zamykają cztery województwa w tym trzy z Polski Wschodniej: lubelskie, warmińsko-mazurskie i podlaskie. W przypadku tych województw słabą stroną jest względnie słaba jakość zasobów pracy w każdym aspekcie zarówno pracujących, bezrobotnych jak i absolwentów. Występują też pewne deficyty jakościowe niski poziom przedsiębiorczości. Atutem tych obszarów są natomiast niskie koszty pracy. 42

43 Tabela 4. Atrakcyjność inwestycyjna województw Pięć województw Polski Wschodniej charakteryzuje się niską chłonnością rynku. Słaba jakość tego czynnika inwestycyjnego wynika z faktu, że są to regiony relatywnie słabo zaludnione, w których gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa cechują się niższą od przeciętnej siłą nabywczą. Cztery województwa Polski Wschodniej odznaczają się niskim poziomem rozwoju infrastruktury gospodarczej. Są to województwa: warmińsko mazurskie, lubelskie, świętokrzyskie i podlaskie. Na obszarach tych słabo rozwinięty jest sektor finansów, ubezpieczeń, doradztwa i obsługi nieruchomości (otoczenie biznesu) oraz infrastruktura badawczo-rozwojowa. Atutem jest wysoka pozycja województwa świętokrzyskiego w zakresie działalności targowo-wystawienniczej. Nieco lepiej na tle regionu prezentuje się województwo podkarpackie, gdzie względnie dobrze jest rozwinięty sektor badawczo-rozwojowy. Ocena poziomu rozwoju infrastruktury społecznej objęła analizę intensywności działalności kulturalnej oraz stanu infrastruktury turystycznej i towarzyszącej. Województwa Polski Wschodniej cechują się przeciętnym bądź niższym od przeciętnej poziomem rozwoju infrastruktury społecznej. 43

44 W szczególności dotyczy to województw: podkarpackiego, świętokrzyskiego, podlaskiego i lubelskiego. W tych województwach zarówno poziom rozwoju infrastruktury kultury, jak i infrastruktury turystyki jest zdecydowanie niższy od przeciętnej. Szczególnie jest to wyraźne w przypadku województwa lubelskiego zamykającego zestawienie. Nieco lepiej na tle regionu prezentuje się województwo warmińsko-mazurskie, które odznacza się dobrze rozwiniętą infrastrukturą turystyczną. Cztery województwa Polski Wschodniej odznaczają się najwyższym poziomem bezpieczeństwa powszechnego w kraju. Są to województwa: podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i podlaskie. Jest to efekt niskiego lub przeciętnego poziomu przestępczości i ponadprzeciętnego wskaźnika wykrywalności przestępstw. Ranking aktywności województw wobec inwestorów zamykają trzy województwa z Polski Wschodniej lubelskie, świętokrzyskie i podlaskie. Wszystkie one cechują się niewielką liczbą atrakcyjnych ofert lokalizacyjnych oraz małą intensywnością działalności informacyjnej. Nieco lepiej na tle regionu prezentuje się województwo warmińsko-mazurskie, które odznacza się przeciętną (w skali kraju) aktywnością wobec inwestorów. Podsumowując, pięć województw Polski Wschodniej należy do regionów o najniższej atrakcyjności inwestycyjnej. Zajmują one niskie lokaty w większości analizowanych czynników atrakcyjności. Wyjątkiem jest bezpieczeństwo powszechne, którego poziom w tych województwach jest względnie wysoki. Za główne bariery rozwojowe Miasta Zamość w kontekście przedstawionych powyżej uwarunkowań regionalnych uznać należy: - w sferze infrastruktury technicznej zasobów oraz gospodarki przestrzennej: Położenie z dala od głównych centrów przemysłowych i aglomeracji miejskich kraju, a co za tym idzie z dala od wiodących ciągów komunikacyjnych, Brak perspektyw na modernizację i rozwój połączeń drogowych z Warszawą i Aglomeracją Śląską, co znacznym stopniu utrudnia dostępność transportową miasta, Niska jakość infrastruktury kolejowej (za wyjątkiem Linii Hutniczej Szerokotorowej), brak planów modernizacji, w dającej się przewidzieć przyszłości, linii kolejowych Zamość Lublin i Zamość Rzeszów, - w sferze społecznej i bezpieczeństwa publicznego 44

45 Odpływ młodych i wykształconych ludzi (i wykwalifikowanych kadr) do innych rejonów Polski (Europy). Wysoki udział osób długotrwale bezrobotnych i ludzi młodych w ogólnej liczbie osób pozostających bez pracy, Duża liczba osób pozostających bez prawa do zasiłku, Zmniejszająca się liczba mieszkańców migracje, szczególnie ludzi młodych, Duży udział osób długotrwale bezrobotnych i uzależnionych od pomocy instytucjonalnej, Ograniczona pod względem jakościowym oferta nowych miejsc pracy, zwykle nie wymagająca wysokiego poziomu wykształcenia, Niskie dochody mieszkańców, co skutkuje ich niską siłą nabywczą. - w sferze gospodarcza Postrzeganie Miasta Zamość przez inwestorów nie jako miejsca do prowadzenia biznesu, lecz jako miejsca turystycznego, atrakcję, którą warto odwiedzić, jeden z 7 Cudów Polski, Zbyt mała liczba dużych, innowacyjnych, rozwiniętych technologicznie firm, Słabo zróżnicowana struktura przemysłu, brak zakładów stosujących nowoczesne technologie, Niedobór wysoko wykwalifikowanych pracowników, Brak zakumulowanego kapitału inwestycyjnego, Powolne tempo rozwoju przedsiębiorczości własnej poza handlem detalicznym Niski poziom wyposażenia w infrastrukturę obsługującą bezpośrednio rozwój małej i średniej przedsiębiorczości, Małe zasoby finansowe ludności, brak kapitału lokalnego rzutującego na tempo rozwoju przedsiębiorczości, Mała liczba mocnych ekonomicznie podmiotów gospodarczych mogących być partnerami dla miasta w zakresie inwestycji. IV.1 Wnioski Słaba dostępność transportowa. Zamość położony jest wprawdzie na przecięciu szlaków komunikacyjnych, jednakże na uboczu głównych ośrodków przemysłowych i relatywnie daleko od dużych ośrodków miejskich, kreujących wzrost 45

46 gospodarczy. W najbliższej przyszłości pogorszy się sytuacja komunikacyjna miasta przede wszystkim z uwagi na szybki rozwój arterii komunikacyjnych A 4 i A 2 (ośrodki, z którymi Zamość może konkurować o inwestycje będą coraz lepiej dostępne komunikacyjnie Rzeszów, Lublin. Także lotniczo. Niskie kwalifikacje pracowników. Zamość posiada wprawdzie relatywnie młode, dobrze wykształcone społeczeństwo, jednakże dotychczasowy poziom dochodów sprawia, że aktywni ludzie migrują do dużych ośrodków rozwoju. Uczelnie wyższe kształcą w zawodach poszukiwanych przez rynek pracy (inżynier budownictwa, inżynier mechaniki i budowy maszyn), ale brak ofert pracy wymusza migracje zarobkowe. Występuje zjawisko selekcji negatywnej. Niska chłonność rynku lokalnego. Niski poziom dochodów mieszkańców nie kreuje silnego popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego. Relatywnie niski poziom rozwoju gospodarczego i potencjału kapitałowego firm nie przyciąga partnerów biznesowych do współpracy. Region Zamojski pozostaje obszarem inwestycyjnym firm o niskiej wartości dodanej (przemysł meblowy, produkcja materiałów budowlanych) Postrzeganie przez inwestorów regionu zamojskiego i Miasta Zamość jako miejsca pięknego, historycznego, czystego ale kompletnie nie biznesowego, Brak czytelnego przekazu marketingowego, ze Miasto Zamość może być dobrym miejscem do inwestycji, tylko trzeba mu dać szansę, tak jak wykorzystało swoja szansę w zakresie funduszy strukturalnych, 46

47 V. PREZENTACJA WYBRANYCH INWESTYCJI, ZREALIZOWANYCH W ZAMOŚCIU PO 2005 ROKU V.1 Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu, jedynego obiektu z Województwa Lubelskiego wpisanego na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Wniosek o dofinansowanie projektu pt. Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu, jedynego obiektu z województwa lubelskiego wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO złożony został w dniu 25 kwietnia 2008 r. w Departamencie Strategii i Rozwoju Regionalnego (DSiRR) Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w ramach konkursu nr 06/RPOWL/7.1/2008 na realizację projektów w ramach Osi Priorytetowej VII Kultura, turystyka i współpraca międzyregionalna, Działanie 7.1 Infrastruktura kultury i turystyki, Kategoria I: Ochrona dziedzictwa kulturowego Projekty regionalne Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata Projekt pt. Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu, jedynego obiektu z województwa lubelskiego wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO stanowi kontynuację i uzupełnienie projektów zrealizowanych na obszarze zamojskiego zespołu staromiejskiego w latach ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Poszczególne zadania ujęte w projekcie są końcowymi lub jednymi z końcowych elementów wypełniających ostatnią lukę w zagospodarowaniu istniejącego krajobrazu na obszarze na którym są zlokalizowane, stanowiąc jednocześnie ich centralne elementy. I tak np. projekt zagospodarowania Rynku Wodnego dotyczy zieleńca znajdującego się między ulicami: Moranda, Żeromskiego, Bazyliańską i Kościuszki. Wszystkie wymienione ulice zostały przebudowane w latach W przypadku Ratusza, jego oficyn oraz otoczenia, projekt dotyczy remontu elewacji frontowej oraz wieży i schodów Ratusza, adaptacji piwnic Oficyn na cele turystyczne, remontu schodów Ratusza oraz przebudowy terenów otaczających lub przyległych do Ratusza tj. Rynku Solnego i Placu Jaroszewicza wraz z przyległymi ulicami oraz ulic Solnej i Ratuszowej. Ten element projektu stanowi uzupełnienie prac realizowanych w latach w ramach projektu pt. Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu etap II, którym objęto m.in. elewacje boczne Ratusza oraz elewacje Oficyn i dziedzińca Oficyn. Ulica Solna biegnie na pewnym 47

48 odcinku między ścianą boczną Ratusza i kamienicami ormiańskimi, które zostały wyremontowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Projekt w całości zlokalizowany jest na obszarze Starego Miasta w Zamościu, najcenniejszego zabytkowego układu przestrzennego Województwa Lubelskiego. Wyjątkowa ranga i znaczenie wartości kulturowych zespołu staromiejskiego zostały docenione już w 1936 r., kiedy został objęty ochroną konserwatorską poprzez oficjalne uznanie za zabytek. Od tego czasu znajduje się pod ochroną prawną i z wyjątkiem lat wojny i okupacji niemieckiej , jest poddawany działaniom konserwatorskim i rewaloryzacyjnym. Rysunek 3 Zakres inwestycji w projekcie Źródło Projektem objęto następujące obiekty i przestrzenie publiczne: Rynek Wodny zagospodarowanie oraz budowa systemu zabezpieczenia wizyjnego i bezprzewodowego dostępu do internetu 48

49 1. Rynek Solny wraz z Placem Jaroszewicza oraz ulicami przylegającymi: Pereca i Zamenhofa, 2. ul. Solna (odcinek od Rynku Wielkiego do Rynku Solnego i od ul. Zamenhofa do Placu Stefanidesa), 3. ul. Ratuszowa (odcinek od Rynku Wielkiego do Rynku Solnego), 4. Ratusz z wieżą w zakresie remontu elewacji frontowej, schodów oraz w zakresie udostępnienia trasy turystycznej w oficynie. Celem nadrzędnym projektu, rozumianym jako efekt długoterminowy, jest wzrost liczby turystów prowadzący do tworzenia nowych miejsc pracy i wzrostu dochodów w sektorach: kultury, turystyki i pośredniej obsługi turystycznej. Kluczowym dla Zamościa typem turysty jest turysta kulturowy nastawiony z jednej strony na uczestnictwo w imprezach kulturalnych, z drugiej na poznawanie tradycji i historii miasta jako światowego dziedzictwa kultury i pomnika historii. Ważnymi odbiorcami wszelkiego rodzaju działań związanych z rozwijaniem usług i infrastruktury turystycznej bazującej na zasobach kulturowych będą także: turyści biznesowi i naukowi oraz młodzież szkolna i studenci. Oczekiwanym następstwem wzrostu liczby turystów i dochodów uzyskiwanych z turystki jest rozwój istniejących oraz powstawanie nowych przedsiębiorstw bezpośrednio tworzących przemysł turystyczny (baza noclegowa, gastronomiczna, sektor atrakcji turystycznych, informacja i przewodnictwo, sprzedaż pamiątek). Ponieważ sektor turystyki ma wpływ na gospodarkę nie tylko przez wkład do PKB czy bezpośrednie tworzenie miejsc pracy, ale wpływa również na pozostałe sektory gospodarki, projekt będzie miał wpływ na rozwój sektora pośredniej obsługi turystycznej (transport, handel i usługi nie związane bezpośrednio z turystyką). Cele bezpośrednie, rozumiane jako efekty bezpośrednie i natychmiastowe, warunkujące osiągnięcie celu nadrzędnego to: Wzrost atrakcyjności turystycznej miasta poprzez udostępnienie zabytków dotychczas nieudostępnionych, znajdujących się w otoczeniu innych zabytków i stworzenie w ten sposób nowego produktu w ofercie turystycznej miasta w postaci trasy turystycznej w piwnicach Oficyn Ratusza. Zwiększenie dostępu do kultury, a konkretnie poszerzenie możliwości obcowania z dziedzictwem kulturowym poprzez udostępnienie trasy turystycznej w Piwnicach Ratusza, 49

50 zawierającej nieznane dotychczas relikty architektoniczne, pochodzące zarówno z okresu funkcjonowania obiektu, jak i z lat wcześniejszych i wyposażonej w sprzęt multimedialny. Poprawa estetyki i atrakcyjności Starego Miasta poprzez odpowiednie wyeksponowanie obiektów w krajobrazie w oparciu o badania historyczne oraz odpowiednie zagospodarowanie terenu wokół obiektów. Stworzenie warunków dla organizacji na terenie Starego Miasta większej liczby wydarzeń kulturalnych, turystycznych i innych. Zmniejszenie zjawiska sezonowości ruchu turystycznego na terenie Miasta Zamość produktem Projektu będzie działająca cały rok trasa turystyczna w piwnicach Oficyn. Wydłużenie czasu pobytu turysty w Zamościu poprzez udostępnienie zabytków dotychczas nie udostępnionych oraz zagospodarowanie otoczenia zabytków w sposób atrakcyjny i przyjazny dla użytkowników, zachęcający do zatrzymania się na dłużej, odpoczynku i relaksu. Wzrost atrakcyjności komercyjnej (inwestycyjnej) Starego Miasta, poprzez podniesienie walorów estetycznych zabytkowych obiektów i poprawę jakości przestrzeni publicznych.. Poprawa bezpieczeństwa na obszarze objętym projektem i zabezpieczenie nowo powstałej infrastruktury przed zagrożeniami dzięki zamontowaniu systemu zabezpieczenia (nadzoru) wizyjnego. Dokończenie procesu rewitalizacji, zapoczątkowanego na szeroką skalę w roku 2004 przy współfinansowaniu z Unii Europejskiej w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego poprzez wyremontowanie, zrewitalizowanie i zagospodarowanie obiektów wraz otoczeniem, stanowiących ostanie elementy w istniejącym zagospodarowaniu krajobrazu. Zachowanie dla przyszłych pokoleń obiektów o dużym znaczeniu historycznym i kulturalnym. W wyniku realizacji Projektu zrewitalizowanych zostanie 2,58 ha zespołów obiektów zabytkowych. Na podaną liczbę składa się powierzchnia ulic: Solnej i Ratuszowej, powierzchnia Rynku Solnego wraz z przyległymi ulicami oraz powierzchnia Rynku Wodnego oraz terenu przyległego. Obszary poddane rewitalizacji zostaną w zagospodarowane sposób przyjazny, odpowiedni dla użytkowników poprzez budowę miejsc parkingowych, fontanny, wprowadzenie małej architektury jak np. ławki, zieleń, kosze na śmieci. Odpowiednie wyeksponowanie wykonanych elementów w krajobrazie w oparciu o badania historyczne oraz dzięki 50

51 zastosowaniu technologii i materiałów zgodnych z tradycją i historycznymi technikami wykonania, zdecydowanie podniesie ich atrakcyjność. Zabytki wraz z otoczeniem, których atrakcyjność była dotychczas obniżona przez ich zły stan techniczny i/lub zagospodarowanie, staną się miejscami chętniej odwiedzanymi przez turystów oraz mieszkańców. Odnowione elementy architektury staną się niejako nowymi produktami turystycznymi na obszarze Starego Miasta. Dotyczy to zarówno trasy turystycznej jak i przebudowanych rynków Wodnego oraz Solnego z przyległymi ulicami. Zrealizowanie Projektu przyczyni się do poszerzenia oferty turystyczno-kulturalnej, co ma kluczowe znaczenie dla wydłużenia czasu pobytu turystów odwiedzających Zamość. Ważną atrakcją zrealizowaną w ramach Projektu będzie trasa turystyczna udostępniona w piwnicach Oficyn Ratusza. Udostępniony zostanie w ten sposób zabytek, znajdujący się w otoczeniu innych zabytków, dotychczas nie udostępniony. Długość trasy wyniesie 76 mb, a powierzchnia użytkowa 207,85 m2. Do zwiedzania udostępnione zostaną odkryte w trakcie remontu w poziomie piwnic relikty wcześniejszej zabudowy, urządzenia odwadniające oraz studnia. Trasa zostanie wyposażona w nowoczesny sprzęt multimedialny, na którym prezentowana będzie historia Ratusza i Oficyn, Miasta Zamościa Twierdzy oraz inne informacje na temat dziedzictwa kulturowego Województwa Lubelskiego, Polski i świata, jak również dotyczące turystki i kultury. Na trasie przewiduje się montaż: kamer systemu monitoringu, punktów bezprzewodowego dostępu do Internetu (Hot-Spot), kiosków multimedialnych (Infomatów). Oprócz sprzętu multimedialnego, trasa wyposażona będzie w standardowe tablice informacyjne, gabloty. Uruchomiona trasa turystyczna wzbogaci ofertę turystyczno-kulturalną miasta. 51

52 V.2 Budowa Centrum Kultury Filmowej w Zamościu Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata Wartość całego projektu ,51zł, wysokość dofinansowania RPO WL ,77 zł., Polski Instytut Sztuki Filmowej zł Realizacja projektu w ogromnym stopniu przyczyni się do lepszego wykorzystania istniejących zasobów kulturowych i potencjału ludzkiego środowiska kulturowego. Dziedzictwo kulturowe Zamościa i działalność kulturalna i turystyczna bazująca na tym dziedzictwie będą stanowić ważny czynnik konkurencyjności województwa lubelskiego. Rezultaty osiągnięte dzięki realizacji projektu znacznie podniosą rangę Zamościa, jako jednego z ośrodków życia kulturalnego i turystycznego w województwie. Projekt łączy elementy dziedzictwa ze współczesną działalnością kulturalną. Realizacja projektu jest kontynuacją długofalowego procesu tworzenia z miasta obszaru atrakcyjnego, pozwalającego mieszkańcom czerpać zyski z wartości kulturowych zabytkowego zespołu staromiejskiego Budynek kina zawarto w wydłużonej formie trójkąta z zaokrąglonymi narożnikami. Wykorzystując optymalnie przestrzeń wewnętrzną rozmieszczono poszczególne pomieszczenia. Od strony ul. Odrodzenia zaprojektowano atrakcyjną wizualnie elewację. Zasadnicze funkcje kina realizowane będą poprzez projekcje odbywające się w trzech salach: sala nr 1 na 374 miejsca sala nr 2 na 172 miejsca sala nr 3 na 110 miejsc Wszystkie sale kinowe zaprojektowano, jako dostępne dla niepełnosprawnych tj: sala nr 1-13 miejsc, sala nr 2-2 miejsca, sala nr 3-2 miejsca Winda w holu wejściowym umożliwia korzystanie z wszystkich funkcji obiektu przez osoby upośledzone ruchowo, korzystające z wózków. Sale projekcyjne dodatkowo wyposażone będą w systemy audiowizualne umożliwiające prowadzenia prezentacji systemem kongresowym w tłumaczeniem symultanicznym. W poczekalni od wejścia do sal projekcyjnych przewidziano wygodne miejsca dla widzów oczekujących na seans filmowy. W ich sąsiedztwie 52

53 zlokalizowano sanitariaty dla mężczyzn, kobiet i osób niepełnosprawnych. Wejścia do sal znajdują się w wydzielonych strefach, dostępnych jedynie dla widzów z biletami. Do strefy poczekalni wchodzi się z holu w którym zlokalizowano kasy biletowe, bar popcornowy i kawowy. Obok nich przewidziano stoliki. Obok holu wejściowego wzdłuż elewacji wschodniej ciągnie się hol, który może być wykorzystywany jako przestrzeń wystawiennicza, zakończony schodami i windą prowadzącymi na pozostałe kondygnacje oraz do garażu podziemnego. Na poziomie I piętra zlokalizowano połączoną kabinę projekcyjną wraz z zapleczem dla obsługi, magazyn, wentylatornię oraz od strony wschodniej - pomieszczenie biura jednoprzestrzennego. Na poziomie II piętra umieszczono pomieszczenia biurowe, salę klubową, kawiarenkę internetową i sanitariaty oraz wielofunkcyjną galerię wystawową. W podpiwniczeniu przewidziano garaż zamknięty o powierzchni wewnętrznej około 1080 m2 dla 38 miejsc postojowych oraz węzeł cielny, hydrofornię oraz pomieszczenie techniczne. Parkowanie pojazdów możliwe będzie również na placu przed budynkiem (100 miejsc parkingowych). Powierzchnia zabudowy obiektu wynosi około 1570 m2. Powierzchnia wewnętrzna części nadziemnej budynku wynosi ogółem około 3000 m2. W założeniach do projektu przyjęto wyświetlanie filmów w następujących formatach obrazowych: 2,39 : 1 Cinemascope z anamorfozą obrazu, 1,85 : 1 Wide Screen (kaszeta amerykańska, amerykański standard"), 1,66 : 1 kaszeta europejska, europejski standard" System nagłośnienia: Dolby Digital Surround EX. Nagłośnienie służyć będzie również projekcjom filmowym w systemach: Dolby-Stereo, Dolby-Stereo SR oraz Dolby-Digital, a także w przyszłości projekcjom programów telefonicznych i videofonicznych w systemie Dolby Digital- Surround. To samo nagłośnienie może być wykorzystane także dla programów monofonicznych, klasycznej stereofonii dwukanałowej oraz dla wszelkich, współczesnych formatów multimedialnych stereofonii dwukanałowej oraz wszelkich, współczesnych formatów multimedialnych stereofonii wielokanałowej (trzy, cztery, pięć oraz 5+1 i 6+1 kanałów).w celu uzyskania jak najlepszej reprodukcji dźwięku zostanie zrealizowana jako integralna część zespołu ekranowego, akustyczna odgroda głośnikowa, tzw. baffle-wall Zamość to miasto, które w Planie Marketingu Turystyki Województwa Lubelskiego na lata zostało sklasyfikowane jako teren o najwyższej atrakcyjności 53

54 turystycznej, o predyspozycjach do rozwoju krajoznawczej turystyki kulturowo - miejskiej oraz jako obszar turystyczno rekreacyjny o najwyższej preferencji. Stare Miasto w 1992 roku zostało zaliczone do zabytków o największej wartości artystyczno-historycznej w skali światowej i wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Projekt ma charakter wieloaspektowy. W swoich założeniach łączy elementy z zakresu: kultury, turystyki, edukacji i rekreacji. Inwestycja dotycząca budowy nowoczesnego Centrum Kultury Filmowej przyciągnie rocznie ponad odbiorców o różnych preferencjach, wśród nich między innymi: widzów kinowych, twórców niezależnych klubów filmowych, uczestników organizowanych festiwali, wystaw, konferencji oraz sympozjów. Wśród odbiorców najliczniejszą grupę będą stanowili mieszkańcy regionu (w tym dzieci i młodzież) a także turyści oraz środowika twórcze, związane z polską kinematografią. Projekt budowy Centrum Kultury Filmowej ułatwi dostęp do wydarzeń kulturalnych oraz przyczyni się do promocji Zamościa, jako miejsca sprzyjającego tym wydarzeniom, nowoczesnego oraz otwartego na potrzeby mieszkańców i turystów. Rezultaty osiągnięte dzięki realizacji Projektu znacznie podniosą rangę Zamościa jako jednego z ważniejszych ośrodków życia kulturalnego w województwie. Projekt łączy elementy oparte na historii ze współczesną działalnością kulturalną. Zamość jako ośrodek kulturalny może w przyszłości stać się elementem marketingu turystycznego i urbanistycznego swojego regionu Projekt budowy Centrum Kultury Filmowej jest projektem autorskim samorządowej instytucji kultury Kina Stylowy" z siedzibą w Zamościu, której założeniem statutowym jest upowszechnianie kultury filmowej poprzez: rozpowszechnianie filmów, organizację imprez o charakterze filmowym, tworzenie programów edukacji filmowej oraz wspieranie amatorskiego ruchu filmowego. W Centrum zostanie utworzona biblioteka wydawnictw i czasopism filmowych oraz miejsce na archiwizację plakatów, fotosów, ulotek, katalogów i publikacji związanych z działalnością statutową. Centrum z założenia ma być miejscem spotkań ludzi bardziej lub mniej związanych z kinem: twórców i zwykłych widzów, artystów i naukowców, profesjonalistów i amatorów. W CKF znajdzie swoją siedzibę Dyskusyjny Klub Filmowy Kadr" i Młodzieżowy Klub Twórców Filmowych. Przewidziano miejsce na wystawy poświęcone kinu, min. planuje się wystawy plakatu filmowego, wystawy poświęcone historii kinematografii miasta Zamościa i okolic. W salach seminaryjno-kinowych będą odbywać się projekcje istniejących zamojskich festiwali 54

55 filmowych: Międzynarodowych Dni Filmu Religijnego Sacrofilm" i Letniej Akademii Filmowej. Ponadto konkursy kina niezależnego, warsztaty filmowe dla młodzieży, programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży pt. Zamojska Akademia Filmowa". Program filmowy zostanie wzbogacony o przeglądy tematyczne, retrospektywy oraz premiery filmowe. Po realizacji Projektu CKF w roku 2010 przewidziano wprowadzenie poniższych ofert programowych: 1. Zamojska Akademia Filmowa - edukacyjny program dla dzieci i młodzieży. 2. Koło filmowe Statyw". 3. Dni Filmu Religijnego Sacrofilm". 4. Letni Festiwal Filmowy a w nim: 5. Konkurs kina niezależnego 6. Warsztaty filmowe dla młodzieży pt. Wakacje z kamerą" 7. Projekcje kina letniego 8. Pokazy rekomendowane przez Sieć Kin Studyjnych 9. Kino z gwiazdami 10. Przeglądy filmowe 11. Stałe imprezy okolicznościowe. Mikołaj w Kinie Ferie w Kinie W ramach Projektu przewidywane są również wernisaże i maratony filmowe. Wszystko w celu przekazania społeczności jak najwięcej nowości i wiadomości ze świata filmu, który tak szybko się rozwija. Oferta programowa proponowana przez CKF, to również wynajem sal seminaryjno-konferencyjnych. Zróżnicowanie wielkości sal (374, 172 i 110 osób) daje zainteresowanym możliwość wyboru pomieszczenia najbardziej odpowiedniego dla danego przedsięwzięcia. V.3 Projekt Konserwacja, renowacja i adaptacja na cele kultury Zespołów Fortyfikacji Starego Miasta w Zamościu Wartość projektu wg Umowy Finansowej: EUR Dofinansowanie z Mechanizmu Finansowego EOG: EUR Dofinansowanie w ramach Programu Operacyjnego Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego: PLN. Projekt zawiera bardzo duży zakres robót o 55

56 zróżnicowanym charakterze i dotyczy obiektów o bardzo dużym znaczeniu historycznonaukowym. Inwestycją objętych zostanie pięć zespołów obiektów fortecznych, obecnie niedostatecznie wykorzystywanych i zaniedbanych: Bastion VII z Nadszańcem i Bramą Lwowską Starą, Brama Lubelska Nowa, Brama Lubelska Stara z Kojcem, Brama Szczebrzeska z Wartownią oraz Kazamata Bastionu I. Przy tak skomplikowanym zakresie prac, dla bezpieczeństwa inwestycji oraz dobra obiektów zabytkowych realizację projektu podzielono na dwa etapy. W ramach Etapu I realizowane będą następujące zadania: 1. Remont zespołu fortecznego Bastionu VII i wprowadzenie funkcji muzealnoekspozycyjnych. Zakres prac obejmuje: rekonstrukcję wału przy murze kurtyny, remont Nadszańca, remont płaszczyzny bastionu, remont fosy, renowację murów obronnych i kurtyny, remont kojca i słoniczoła, modernizację galerii strzelniczych oraz kazamat, organizację Muzeum Rozwoju Fortyfikacji. 2. Remont Bramy Lubelskiej Nowej z murem kurtyny. W skład zespołu fortecznego Bramy Lubelskiej Nowej wchodzi kilka obiektów obronnych. Prace zaplanowane do realizacji to: zagospodarowanie terenu przyległego do Bramy, remont konserwatorski budynku z wprowadzeniem nowej funkcji, rekonstrukcja odcinka kurtyny murów obronnych wraz z wprowadzeniem w przestrzeń nasypów wałowych funkcji handlowej, odsłonięcie w części zachodniej dawnej twierdzy. 3. Modernizacja obiektu Kazamaty w obszarze Bastionu I wraz z zagospodarowaniem otaczającego terenu, nadbudowa murów fortecznych, adaptacja pomieszczeń Kazamaty dla potrzeb użytkownika, rekonstrukcja dwóch pomieszczeń dawnej galerii strzelniczej, uporządkowanie terenu fragmentu Bastionu, zagospodarowanie terenu na spodzie zrekonstruowanej fosy na dwa boiska, wykonanie fragmentu traktu pieszego. 4. Zamontowanie wizyjnego sytemu monitoringu zabezpieczającego zabytkowe obiekty obronne przed zagrożeniami W ramach Etapu II realizowane będą następujące zadania: 1. Remont Bramy Lubelskiej Starej z murem kurtyny, poterną i Kojcem. Zespół fortyfikacji będzie przeznaczony na cele kultury (sala teatralna). Infrastruktura towarzysząca (zaplecze) zostanie umieszczona pod nasypami ziemnymi. Zadanie polega na przeprowadzeniu remontu o charakterze konserwatorskim w budynkach Bramy i Kojca, w tym rozbudowie budynku Bramy o aneksy wschodni i zachodni oraz przywróceniu otworu dawnego przejazdu z 56

57 częściowym odtworzeniem mostu zwodzonego. W Kojcu zrekonstruowany będzie fragment muru Carnota wraz z uczytelnieniem fosy. 2. Remont Bramy Szczebrzeskiej z murem kurtyny i galerią strzelniczą oraz Wartownią. Zadanie obejmuje: remont i modernizację obiektów z rekonstrukcją fragmentów murów obronnych z galerią strzelniczą i wałem ziemnym, wprowadzenie nowej kubatury, schowanej pod wałem ziemnym. Zespół fortyfikacji Bramy Szczebrzeskiej będzie przeznaczony na cele ekspozycyjne i punkt informacji kulturalno turystycznej oraz na punkt nadzoru monitorującego Starówki. 3. Zamontowanie wizyjnego sytemu monitoringu zabezpieczającego zabytkowe obiekty obronne przed zagrożeniami. Wszystkie rozwiązania przestrzenne, funkcjonalne oraz detale architektoniczne, a także przyjęte materiały i technologie wykonania zostały zawarte w Projektach budowlanych i uzgodnione z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Lublinie Delegatura w Zamościu. Przyjęte rozwiązania nie niszczą struktury przestrzennej obiektów zabytkowych, maksymalnie eksponują obiekt, a współczesne funkcje wprowadzane będą tak, aby nie niszczyć tkanki zabytkowej. Wszelkie prace prowadzone będą pod nadzorem archeologicznym i konserwatorskim. Odsłaniane elementy będą dokumentowane, a badania konserwatorskie będą uzupełniane. REZULTATY 16 odrestaurowanych obiektów historycznych o powierzchni 7008,7 m2 13 obiektów zabytkowych zaadoptowanych na cele kulturalne 4195,82 m2 powierzchnia odremontowanych obiektów, która zostanie zaadoptowana na cele kultury) około 8,8 ha powierzchnia poddana rewitalizacji Wyposażenie dla Muzeum Rozwoju Fortyfikacji armaty, granatniki, manekiny żołnierzy, artylerzystów, oficerów oraz plansze opisujące i przedstawiające Twierdzę Zamość, System monitoringu zabezpieczający obiekty zabytkowe przed zagrożeniami Strona internetowa poświęcona obiektom fortecznym zrewitalizowanym w ramach projektu PL0023 Konserwacja, renowacja i adaptacja na cele kultury zespołów fortyfikacji Starego Miasta w Zamościu 57

58 V.4 Projekt Zwiększenie atrakcyjności turystycznej regionu poprzez modernizację i unowocześnienie jedynego w Województwie Lubelskim Ogrodu Zoologicznego w Zamościu Wartość ogółem: ,36 zł Wnioskowane dofinansowanie: ,44 zł Wniosek o dofinansowanie projektu pt. Zwiększenie atrakcyjności turystycznej regionu poprzez modernizację i unowocześnienie jedynego w Województwie Lubelskim Ogrodu Zoologicznego w Zamościu złożony został do dofinansowania z działania 7.1 Infrastruktura kultury i turystyki w ramach konkursu Nr konkursu: 22/RPOWL/7.1/2009 Ogród Zoologiczny w Zamościu jest jedynym tego typu obiektem w Polsce Wschodniej. Istnieje potrzeba wykorzystania specyfiki i unikalności ZOO oraz zwiększenia jego potencjału dzięki realizacji inwestycji ukierunkowanych na zwiększenie atrakcyjności turystycznej Zamościa poprzez podnoszenie standardów krajobrazowych, budowę produktu turystycznego opartego na kompleksie ZOO, zwiększenie intensywności i równomierności nasycenia ruchem turystycznym w zakresie turystyki przyrodniczej. Rysunek 4. Zakres realizacji prac na terenie ZOO w ramach projektu 58

59 Źródło Przedmiotem projektu jest przebudowa i unowocześnienie ZOO w Zamościu polegająca na przebudowie istniejących obiektów kubaturowych, budowie nowych obiektów kubaturowych, wybiegów dla zwierząt, modernizacji i budowie nowych ciągów pieszych, dróg wewnętrznych, parkingu dla zwiedzających, dróg dojazdowych, budowie infrastruktury teleinformatycznej i monitoringu oraz zainstalowanie urządzeń multimedialnych zapewniających eksponowanie walorów turystycznych i krajoznawczych ZOO, uzbrojeniu i urządzeniu terenu. Część istniejących obecnie obiektów zużytych technicznie i nieprzydatnych funkcjonalnie zostanie wyburzona. Powstanie 12 zupełnie nowych obiektów kubaturowych (niektóre z nich z wybiegami), tj.: 1. Pawilon z wybiegami dla małych drapieżników 2. Pawilon dla ptaków grzebiących 3. Zaplecze stajenne dla zwierząt Australii: kangur rudy i struś emu z wybiegami 4. Trzy stajnie dla zwierząt kopytnych z wybiegami. 5. Trzy stajenki dla nowych gatunków małych zwierząt kopytnych eksponowanych w mini-zoo z wybiegami. 6. Budynek umywalni i sanitariatu w zespole MINI ZOO 7. Budynek kasy dodatkowej 8. Zimowisko dla ptactwa. Dwa obiekty kubaturowe zostaną wyremontowane, przebudowane i unowocześnione pawilon małp oraz gawra (wraz z wybiegiem) dla niedźwiedzi. Do tego dochodzi jeszcze wybudowana woliera dla ptactwa przy zimowisku. Łącznie po w wyniku realizacji projektu otrzymamy 15 obiektów infrastruktury turystycznej, nowoczesnych, przyjaznych zarówno dla zwiedzających, jak i dla zwierząt. biekty wyposażone zostaną w nową lub zmodernizowaną infrastrukturę techniczną, w zależności od potrzeb danego obiektu oraz objęte zostaną systemem monitoringu. Do uatrakcyjnienia ZOO i polepszenia warunków zwiedzania w ogromnym stopniu przyczyni się także wykonanie zagospodarowania terenu w sposób użyteczny i przyjazny dla użytkowników. Wybudowane zostaną miejsca parkingowe. Zmodernizowane zostaną istniejące oraz wybudowane nowe ciągi piesze i drogi wewnętrzne. Zmodernizowana zostanie zieleń w otoczeniu wykonanych obiektów, co podniesienie walory estetyczne terenu ZOO oraz jakość zwiedzania. Bardzo atrakcyjnym elementem nowej infrastruktury ZOO będzie MINI ZOO (plac 59

60 zabaw), zaprojektowany przede wszystkim dla dzieci młodszych. Zaprojektowano zaplecze stajenne (3 stajenki) z wybiegami dla nowych gatunków małych zwierząt kopytnych eksponowanych w mini-zoo (m.in. koza domowa, osioł afrykański, osioł somalijski, osioł nubijski, kuc) i budowę obiektów towarzyszących: małej umywalni dziecięcej i sanitariatu, placu zabaw z nawierzchnią elastyczną z zestawem zabawek z drewna impregnowanego, montaż automatów do wydawania karmy, ławki parkowe. Ten element projektu będzie stanowił plac zabaw dla dzieci przy budynkach małego ZOO oraz miejsce relaksacyjne dla dorosłych przy istniejącym stawie. Na placu przy budynkach małego ZOO dla zwierząt, zaplanowano ustawienie 3 kompletów zabawowych. Atrakcyjność terenu podniesie również wykonana ścieżka dydaktyczna, utworzona z 10 tablic interaktywnych. Poszczególne plansze będą przedstawiać wybrane gatunki zwierząt parków krajobrazowych. Odbiorcy będą mieli możliwość zapoznać się z ich wyglądem, biologią, stanem zagrożenia i sposobami ochrony. Istnienie takiej ścieżki przybliży zwiedzającym gatunki występujące w ich otoczeniu, a przez to bardziej uwrażliwi na konieczność ochrony przyrody, uatrakcyjni zwiedzanie, jak również wydłuży jego czas. Łącznie kompleks Ogrodu Zoologicznego wzbogaci się o około 32 szt. sprzętu i wyposażenia w ramach budowy małej infrastruktury. Bardzo ważnym aspektem wpływającym na atrakcyjność i nowoczesność ZOO oraz na rozwój społeczeństwa informacyjnego będzie budowa infrastruktury teleinformatycznej oraz zainstalowanie urządzeń multimedialnych zapewniających eksponowanie walorów turystycznych i krajoznawczych Ogrodu Zoologicznego. Za pośrednictwem nowoutworzonej strony internetowej przedmiotowego projektu ułatwiony zostanie dostęp do informacji dotyczących funkcjonowania kompleksu Ogrodu Zoologicznego (dojazd, godziny otwarcia, ceny biletów, grupy zorganizowane itp.). W ramach projektu zaplanowano wykorzystanie szerokopasmowego dostępu do Interentu w celu korzystania z usług sieciowych - przewidziano przyłącza infrastruktury teleinformatycznej do budynków w postaci rurociągów kablowych wraz ze studniami rewizyjnymi oraz rurociągów kablowych i słupów dla kamer monitoringu zewnętrznego oraz wyposażenie budynków wewnątrz w urządzenia. Obraz z kamer przekazywany za pomocą szerokopasmowego Internetu umożliwi zapoznanie się ze zwyczajami zwierząt zamieszkałych w Ogrodzie połączone z ich obserwacją audiowizualną na telebimach i infomatach oraz stronie internetowej ogrodu w wybranych grupach tematycznych. Zaprojektowano sieć hot spotów, która zasilana będzie siecią światłowodową. Powstanie 6 punktów bezprzewodowego dostępu 60

61 do Internetu (Hot-Spot). System urządzeń teletechnicznych i monitorujących umożliwi przeglądanie wybranych zapisanych zasobów o życiu zwierząt ogrodu zoologicznego oraz informacji na temat życia dzikich zwierząt. Zaprojektowana infrastruktura teletechniczna umożliwi ponadto obserwację oraz rejestrację całego terenu ogrodu oraz prowadzenie zajęć dla dzieci połączonych z pokazami audiowizualnymi w obszarze MINI ZOO. Zaprojektowano ponadto audioprzewodnik zainstalowany na serwerze. Informacje udostępniane będą przez sieć hot spotów zasilanych siecią światłowodową do urządzeń posiadających możliwość korzystania z usług. Zainstalowanych zostanie 5 kiosków multimedialnych (Infomatów) oraz 1 telebim zewnętrzny. Dzięki wykorzystaniu szerokopasmowego Internetu możliwe będzie prowadzenie videolekcji, szkoleń, prezentacji w czasie rzeczywistym on-line.. Realizacja inwestycji pozwoli na wprowadzenie nowej formy przekazywania wiedzy z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć teleinformatycznych. W sumie osiągnięte zostaną następujące wskaźniki produktu: 1. Liczba nowych/zmodernizowanych obiektów infrastruktury turystycznej - 15 szt. 2. Powierzchnia nowych/zmodernizowanych obiektów infrastruktury turystycznej ,30 m 2 3.Powierzchnia terenów zagospodarowanych na cele turystyczne i kulturalne - 7 ha 4. Liczba obiektów zabezpieczonych/wyposażonych w monitoring - 15 szt. 5.Liczba obiektów ze zmodernizowaną infrastrukturą techniczną i sanitarną - 15 szt. 6. Liczba miejsc parkingowych powstałych przy obiektach adaptowanych na cele kulturalne lub turystyczne 80 szt. 7. Liczba zakupionego sprzętu i wyposażenia [szt.] Liczba bezpośrednio utworzonych nowych miejsc pracy (EPC) (szt.) - 4 W efekcie realizacji projektu nie tylko zwiększy się atrakcyjność ekspozycji i warunków zwiedzania, ale także poprawią się warunki bytowania zwierząt. Zwierzęta umieszczone będą w sztucznie stworzonym środowisku charakterystycznym dla każdego gatunku. Odwiedzający będą mogli oglądać je na tle stylizowanej na naturalną topografii z zasadniczymi cechami odpowiedniego ekosystemu. I tak np. efektem przebudowy pomieszczenia i wybiegu niedźwiedzi brunatnych będzie stworzenie ekspozycji z częścią skalistą imitującą góry, ze zbiornikiem wodnym pozwalającym na naturalne kąpiele, oraz z naturalnym podłożem i drzewostanem. Niedźwiedzie uzyskają możliwość naturalnych zachowań z kopaniem gawry włącznie. W kreowaniu ekspozycji zwierząt ważne są formy i metody oddzielenia ich od zwiedzających 61

62 celem zapobieżenia zagrożeniom zarówno dla zwiedzających jak i dla zwierząt. Dlatego też w projekcie uwzględniono rozwiązania i technologie urządzenia wybiegów w postaci przegród stosownych dla konkretnego gatunku, w tym pasy zieleni, fosy, skarpy, mury oporowe, ruchome kamienie, palisady z głazów lub drewna, cieki wodne. Niezbędne zabezpieczenia planowane są jako woliery z siatki stalowej powlekanej, ogrodzenia z siatki zgrzewanej, paneli ze szkła bezpiecznego. Ogrodzenia uzupełnione zostaną systemem 'pastucha elektrycznego". Wykonane pomieszczenia i wybiegi zapewnią z jednej strony pełną możliwość podziwiania zwierząt, z drugiej realizację zadań hodowlanych (utrzymanie gatunku). Realizacja projektu przyczyni się do poprawy warunków bytowania zwierząt przebywających obecnie w ZOO oraz do zwiększenia atrakcyjności ZOO poprzez wprowadzenie nowych gatunków i ekspozycji tj.: na nowych wybiegach dla kopytnych pojawią się 2 nowe gatunki antylop afrykańskich. Pozostałe gatunki (obecnie hodowane) zyskają nowoczesne funkcjonalne stajnie poprawiające wydatnie warunki hodowli i ekspozycji. powstanie nowy wybieg dla zwierząt australijskich gdzie przez cały rok będzie można podziwiać kangury, kazuary lub emu oraz łabędzie czarne. obecny staw dzięki podzieleniu go wolierą na 3 niezależne części pozwoli na zwiększenie ilości eksponowanych gatunków o 5-10 gatunków gęsi i kaczek, pelikany, ibisy czerwone, żurawie japońskie, czaple. Na stawie umieszczona zostanie hodowla Lemurów katta, w małpiarni powstanie nowa ekspozycja mieszana dla kilku gatunków lemurów madagaskarskich. Wewnątrz małpiarni powstanie także tropikalna ekspozycja motyli połączona z ekspozycją botaniczną orchidei i tillandsji, w budynku ptaków grzebiących pojawią się nowe gatunki kuraków (6 szt) i 8 nowych gatunków tropikalnych gołębi. w budynku małych drapieżników pojawią się 2 nowe gatunki mangust i 2 gatunki kotowatych i 2 nowe gatunki łaszowatych. Celem bezpośrednim Projektu, rozumianym jako natychmiastowy wpływ zrealizowanego przedsięwzięcia na otoczenie społeczno ekonomiczne uzyskany w roku bezpośrednio następującym po roku zakończenia Projektu jest wzrost liczby odwiedzających Ogród Zoologiczny. Celem długoterminowym projektu jest wzrost znaczenia turystyki, jako czynnika stymulującego rozwój społeczno-gospodarczy Zamościa i Lubelszczyzny, prowadzący do 62

63 tworzenia nowych miejsc pracy i wzrostu dochodów w sektorach: kultury, turystyki i pośredniej obsługi turystycznej. Biorąc pod uwagę skalę przedsięwzięcia i zakres i charakter prac, oznaczający nadanie tej placówce zupełnie nowej jakości, po realizacji projektu będziemy mieli do czynienia z wypromowaniem nowego produktu turystycznego, co z kolei przełoży się na osiągnięcie celów projektu, w szczególności do wzrostu liczby odwiedzających Ogród Zoologiczny, zmniejszenia zjawiska sezonowości ruchu turystycznego poprzez zapewnienie całorocznej ekspozycji, wydłużenia czasu pobytu turysty w Zamościu poprzez zagospodarowanie terenu ZOO w sposób atrakcyjny i przyjazny dla użytkowników, zachęcający do zatrzymania się na dłużej, odpoczynku i relaksu, zwiększenia liczby ofert programowych/atrakcji w zakresie turystyki. V.5 KREDYT INKASO SA jedyne przedsiębiorstwo z Zamościa, notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie Kredyt Inkaso S.A. działa w branży zarządzania wierzytelnościami, w sektorze obrotu wierzytelnościami z tytułu usług powszechnych. Specjalizuje się w zakupie dużych pakietów wierzytelności uznanych przez pierwotnych wierzycieli za trudne do odzyskania oraz w dochodzeniu ich zapłaty na własny rachunek. Model biznesu Kredyt Inkaso S.A. oparty jest na pełnym outsourcingu działań operacyjnych (dochodzenia zapłaty), które to działania zlecane są wyspecjalizowanym podmiotom zewnętrznym. Szczególnie istotna jest ścisła współpraca w zakresie działań prawnych z Kancelarią Prawniczą FORUM Radca Prawny Krzysztof Piluś i S- ka spółka komandytowa. Kancelaria działa jako pełnomocnik procesowy, podejmując wszelkie czynności prawne mające na celu odzyskanie wierzytelności kupowanych przez Kredyt Inkaso S.A. Model ten umożliwia zgodne z prawem nabycie roszczenia wobec dłużników o zwrot kosztów dochodzenia zapłaty należności. Egzekucja komornicza należności może być prowadzona przez co najmniej 10 lat po uzyskaniu tytułu wykonawczego, bez możliwości podniesienia zarzutu przedawnienia. Przez lata współpracy z Kancelarią Prawniczą FORUM stworzono efektywny model prowadzenia postępowań, który - wraz z dedykowanym systemem informatycznym gwarantującym pełną standaryzację i automatyzację działań - pozwala na eliminację kosztów stałych, takich jak call-center, rozbudowany mailing-room czy sieć windykatorów terenowych. Outsourcing obsługi prawnej i czynności operacyjnych znacząco wpływa na wysoką 63

64 efektywność działalności Kredyt Inkaso S.A.. Współpraca z Kancelarią opiera się na zasadzie powiązania kosztów obsługi z generowanymi przez nią przychodami - co oznacza, że ponoszone koszty są proporcjonalne do przychodów. Tabela 5. Podstawowe dane finansowe Kredyt Inkaso SA L.p. WYBRANE DANE FINANSOWE W tys. zł 2009/ / / Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów Zysk (strata) na działalności operacyjnej Zysk (strata) brutto Zysk (strata) netto Aktywa razem Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Kapitał własny Kapitał zakładowy Liczba akcji Wartość księgowa na jedną akcję 17,95 16,06 14, Zadeklarowana lub wypłacona dywidenda na jedną akcję 1,01 0,09 0,16 Źródło Nabywane pakiety wierzytelności, pochodzą przede wszystkim z niezapłaconych faktur za usługi telekomunikacyjne, odsetek za zwłokę oraz kar umownych. Pakiety wierzytelności 64

65 generują przychody i przepływy pieniężne przez wiele lat, co powoduje niską wrażliwość przyjętego modelu biznesowego na wahania koniunktury. Średnia wartość nominalna wierzytelności (rozumiana jako suma należności głównej oraz odsetek naliczonych do dnia zakupu) w portfolio firmy wynosi poniżej 1,7 tys. zł. Dzięki dużej ilości dłużników oraz znacznemu rozproszeniu kwot wierzytelności nie występuje koncentracja ryzyka Kredyt Inkaso SA najdłużej współpracuje z Polską Telefonią Cyfrową sp. z o.o. operatorem sieci ERA. Na przestrzeni 8 lat obie firmy zawarły umowy cesji 25 pakietów wierzytelności, na podstawie których Kredyt Inkaso S.A. nabyła prawa do dochodzenia zapłaty długu w ponad 38 tys. spraw. Do grona najważniejszych kontrahentów Spółki należą również Telekomunikacja Polska S.A., PTK Centertel sp. z o.o. operator sieci Orange (z którymi to dokonujemy transakcji od września 2007 roku) oraz Polkomtel S.A. operator sieci Plus (pierwsza transakcja listopad 2007). Od chwili rozpoczęcia działalności portfolio Kredyt Inkaso S.A. zostało zasilone przez operatorów telekomunikacyjnych już ponad trzystu dwudziestoma tysiącami spraw Aktywa spółki wynoszą 146 mln zł. Nabyte wierzytelności stanowią 90% sumy bilansowej. Ich wielkość ma bezpośrednie przełożenie na przychody w przyszłych okresach. Wartość kapitałów własnych na dzień 31 marca 2010 r. wyniosła 98,6 mln zł (obecnie 16,95 zł na 1 akcję). Wskaźnik cena do wartości księgowej wynosi 0,73. Spółka jest zatem notowana z dyskontem względem wartości księgowej. V.6 INFO-TV-FM Spółka z o.o. przedsiębiorstwo innowacyjne na rynku usług medialnych INFO-TV-FM Spółka z o.o. z siedzibą w Zamościu, powstała 15 września 2003 roku w wyniku połączenia spółek INFO Inwestycje Sp. z o.o. (istniejącej od r. ) i TV-FM Sp. z o.o. ( istniejącej od r. ). Dynamiczny rozwój rynku telekomunikacyjnego pozwolił przedsiębiorstwu w krótkim czasie uruchomić kilkanaście obiektów nadawczych, by po kilku latach funkcjonowania na rynku usług radiodyfuzyjnych stać się poważnym graczem tego segmentu rynku. W chwili obecnej firma, rozwija się dynamicznie na rynku usług radiodyfuzyjnych, posiada własne obiekty nadawcze - maszty i wieże telekomunikacyjne zlokalizowane na terenie całego kraju, świadcząc usługi emisji programów radiowych i telewizyjnych zarówno dla nadawców publicznych jak i komercyjnych. Ponadto buduje i wyposaża ośrodki nadawcze w nowoczesne systemy telekomunikacyjne. Spółka posiada certyfikat jakości ISO oraz zezwolenie 65

66 telekomunikacyjne wydane przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (obecnie UKE). INFO-TV-FM działa aktywnie w Krajowym Forum DVB-T, będąc jedną z dwóch firm w Polsce prowadzących eksperymentalną emisję cyfrowej telewizji naziemnej z własnego Radiowo Telewizyjnego Centrum Nadawczego w Leżajsku. Przedstawiciele spółki biorą również udział w pracach Międzyresortowego Zespołu do Spraw Wprowadzenia Telewizji i Radiofonii Cyfrowej. W Polsce Spółka aktywnie uczestniczy w pracach nad wdrożeniem innowacyjnej technologii mobilnej telewizji w systemie DVB-H. INFO-TV-FM jest operatorem telekomunikacyjnym w zakresie radiodyfuzji, świadczącym usługi emisji programów radiowych i telewizyjnych dla nadawców publicznych i komercyjnych. Spółka wpisana jest do Krajowego Rejestru Przedsiębiorstw Telekomunikacyjnych, posiada certyfikaty ISO oraz Przedsiębiorstwo Fair Play. INFO-TV-FM buduje maszty i wieże telekomunikacyjne na potrzeby własne oraz kontrahentów zewnętrznych. Udostępnia również własną infrastrukturę nadawczą operatorom telefonii komórkowej oraz innym instytucjom. Spółka wyposaża radiowo-telewizyjne centra nadawcze w kompletne urządzenia do emisji programów radiowych i telewizyjnych (nadajniki, systemy antenowe i urządzenia peryferyjne), prowadzi procesy inwestycyjne począwszy od wyboru właściwej lokalizacji, poprzez uzyskanie wymaganych prawem decyzji administracyjnych, do uruchomienia emisji. INFO-TV-FM wprowadza na polski rynek cyfrowe i analogowe urządzenia do transmisji naziemnej i satelitarnej. Spółka Info-TV-FM wygrała konkurs na rezerwację częstotliwości do świadczenia audiowizualnych usług medialnych w technologii DVB-H. Wielkim przegranym, stawianym wcześniej w roli faworyta, jest spółka Mobile TV, którą pod koniec 2008 r. założyło czterech operatorów komórkowych. Właścicielem większości udziałów INFO-TV-FM jest NFI Magna Polonia.. Emisja programów radiowych i telewizyjnych z obiektów nadawczych, jest podstawową usługą świadczoną przez INFO-TV-FM. Do tego celu wykorzystywana jest sieć nadajników radiowych i telewizyjnych uznanych światowych producentów, umieszczonych na obiektach nadawczych. INFO-TV-FM zapewnia szeroką gamę urządzeń dodatkowych tworzących kompletne zestawy nadawcze dla radia i telewizji. Usługi świadczone są na terenie całego kraju z własnych obiektów nadawczych Spółki, bądź obiektów dzierżawionych. Spółka prowadzi 66

67 również emisję programów telewizyjnych w systemie DVB-T z własnego Centrum Nadawczego w Leżajsku. (więcej informacji na temat Telewizji Cyfrowej w dziale DVB-T/DVB-H ). Oferta INFO- TV-FM w zakresie budowy obiektów nadawczych obejmuje projektowanie, budowę, montaż masztów i wież antenowych oraz konstrukcji wsporczych pod anteny nadawcze na istniejących obiektach na terenie całego kraju. Instalację anten nadawczych, odbiorczych i innych urządzeń radiowych. Projektowanie, dobór, dostawę nadawczych systemów antenowych, nadajników radiowych i telewizyjnych oraz innych urządzeń radiowych. Kompleksową realizację procesów budowlanych, od znalezienia lokalizacji dla systemów nadawczych, poprzez uzyskanie decyzji lokalizacyjnej, środowiskowej, pozwolenia na budowę po uzyskanie decyzji o użytkowaniu. Spółka świadczy ponadto usługi konserwacji, serwisu, napraw wysokościowych obiektów budowlanych i urządzeń radiowych. 67

68 V.7 Wnioski Miasto Zamość realizuje szereg przedsięwzięć inwestycyjnych, o bardzo szerokim spektrum, które przyczyniają się w ogromnym stopniu do poprawy jego atrakcyjności turystycznej, komfortu życia mieszkańców i perspektyw rozwoju, Zrewitalizowany zespół Starego Miasta czy Ogród Zoologiczny będą magnesem, przyciągającym w przyszłości turystów, co widoczne jest już obecnie w postaci wzrostu co roku liczby gości do rekordowego poziomu w roku 2010, Dla przyszłości gospodarczej miasta istotnego znaczenia nabierają inwestycje infrastrukturalne (inwestycje w uzbrojenie terenów specjalnej strefy ekonomicznej, przebudowę skrzyżowania dróg krajowych) oraz rozwojowe, realizowane także przez instytucje naukowe i badawcze (Centrum Badań i Transferu Technologii PWSZ w Zamościu, Laboratorium Budownictwa WSZiA w Zamościu, Miasto Zamość posiada unikalne doświadczenie i kadrę, która przyczynić się może do pozyskania w kolejnym okresie programowania środków finansowych na rozwój gospodarczy, nie bez znaczenia jest także potencjał partnerów miasta: szkół wyższych czy przedsiębiorców lokalnych, Bardzo istotne znaczenie będzie miała także realizacja inwestycji jeszcze nie rozpoczętych a zakontraktowanych jak: Zamość miasto UNESCO, Pomnik Historii RP produktem turystycznym polskiej gospodarki czy Utworzenie Muzeum Fortyfikacji i Broni w obrębie Bastionu III i Arsenału w Zamościu, Należy podkreślić, że wprawdzie inwestycje pro biznesowe, rozwojowe czy infrastrukturalne nie dominują w wśród pozyskanych projektów, jednakże suma środków, jaka do tej pory wpłynęła do budżetu Miasta Zamość pokazuje, że wykorzystuje ono swój potencjał historyczny, kulturowe i wiedzę, Istnieją w Zamościu przedsiębiorstwa, które z powodzeniem konkurują na rynku krajowym i są innowacyjne w swoich branżach. 68

69 VI. PREZENTACJA BEST PRACTICES W PROMOWANIU INWESTOWANIA Promocja to termin dotychczas zarezerwowany dla działań reklamowych, a szerzej marketingowych. Obecnie oprócz międzynarodowych korporacji, wielkich przedsiębiorstw krajowych i lokalnych, techniki promocji wykorzystują podmioty, które nigdy wcześniej z promocją, ani konkurencją nie miały wiele wspólnego. Media, nie tylko prezentują reklamy proszków do prania, samochodów czy usług finansowych, ale także reklamy miast, muzeum, regionów, a nawet krajów zapraszających nas do odwiedzin. Wydaje się więc, że promocja to naturalny atrybut wszystkich instytucji, organizacji, a nawet jednostek działających w społecznym otoczeniu. W sferze publicznej, a szczególnie samorządu, promocje określić możemy jako politykę władz samorządowych prowadzoną w stosunku do otoczenia, jak również w stosunku do społeczności lokalnej. Polityka ta opiera się na oddziaływaniu na odbiorców poprzez przekazywanie im informacji, które mają w odpowiednim stopniu zwiększyć wiedzę na temat podmiotu kreującego promocję (gmina, powiat, miasto). Promocja może przybierać dwa wymiary - wewnętrzny i zewnętrzny. Promocja skierowana do wewnątrz, to działalność nakierowana na mieszkańców, społeczność lokalną. Drugi wymiar promocji to działalność " na zewnątrz" - w stosunku do przyjezdnych (zarówno turystów, jak i inwestorów). Promocja spełnia cztery podstawowe funkcje: Funkcja informacyjna oznacza dostarczanie niezbędnych informacji, w celu przełamania nieznajomości. Informujemy o gminie, atrakcjach turystycznych, produktach lub wydarzeniach, z których gmina słynie. Funkcja pobudzająca to wywołanie zamierzonych postaw poprzez dostarczenie odpowiednich argumentów (czy to emocjonalnych czy też racjonalnych). Ta funkcja głównie realizowana jest poprzez kampanie wizerunkowe, w których przedstawiamy wizerunek naszej gminy np.: gmina pełna młodych ludzi, dynamiczna, nastawiona na zmiany, nowoczesna Funkcja konkurencyjna to przypomnienie i podtrzymanie wizerunku naszej gminy w świadomości potencjalnych turystów i inwestorów. Funkcja satysfakcyjna wytworzenie pozytywnego wizerunku naszej gminy u potencjalnego turysty lub inwestora. 69

70 VI.1 Suwałki przykład kompleksowości działań Miasto Suwałki znajduje się w północnej części województwa podlaskiego. Jest administracyjnym, handlowym, kulturalno-oświatowym i turystycznym centrum Suwalszczyzny. Położenie geopolityczne miasta w bezpośrednim sąsiedztwie trzech państw: Rosji (Obwód Kaliningradzki), Litwy i Białorusi oraz przy drodze międzynarodowej Via Baltica wyznacza charakter miasta przygranicznego, dając szansę stania się jednym z ważniejszych w regionie centrów wymiany handlowej. Rozwój miasta Suwałki postępował wolno, a zasadniczy zwrot nastąpił dopiero w 1975 roku, wraz z wejściem w życie nowego podziału administracyjnego kraju i awansem Suwałk do rangi stolicy województwa. Gwałtownie wzrosła wówczas liczba mieszkańców (w 1980 roku było ich 36 tysięcy, a w 1995 roku ok. 65 tysięcy). Powstały nowe, zatrudniające wielu pracowników, zakłady przemysłowe oraz osiedla mieszkaniowe. Miasto stało się znaczącym ośrodkiem handlu, turystyki, kultury i oświaty. Poważne zmiany nastąpiły po przemianach społecznogospodarczych 1989 roku. Działające w mieście zakłady z trudem dostosowywały się do warunków gospodarki rynkowej, co pociągnęło za sobą pojawienie się dużego bezrobocia. Po kolejnej reformie administracji, która weszła w życie w początku 1999 roku, miasto po raz drugi w swojej historii, utraciło status miasta wojewódzkiego. Obecnie Suwałki są siedzibą władz powiatu ziemskiego oraz grodzkiego i liczą około 70 tysięcy mieszkańców. Podstawową cechą, wyróżniającą Suwałki na tle innych podobnych miast w Polsce w zakresie promowania miejsca inwestycji to kompleksowość i spójność działań: współtworzenie Suwalskiej SSE, uruchomienie działalności Parku Naukowo-Technologicznego Polska - Wschód Sp. z o. o. (w sytuacji niewielkiej aktywności działających wówczas w mieście szkół wyższych) połączenie promocji turystycznych walorów Suwalszczyzny z promocja Suwałk jako miejsca inwestycji Miasto Suwałki prowadzi szereg działań zmierzających do zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej: wspólny z Suwalską SSE i Parkiem Naukowo-Technologicznym Polska - Wschód Sp. z o. o. udział w targach inwestycyjnych, wydawanie i dystrybucja publikacji promocyjnych i informacyjnych, bezpośrednie kontakty z potencjalnymi inwestorami. Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna ( stanowi wydzielony obszar na terenie Suwałk o powierzchni 116,20 ha, wyposażony w pełną infrastrukturę techniczną i 70

71 przygotowany do prowadzenia działalności gospodarczej na preferencyjnych warunkach. Wydatki inwestycyjne SSSE S.A. na infrastrukturę techniczną w Suwałkach wynoszą 6,14 mln złotych. W podstrefie Suwałki w 2010 r. działały 23 firmy, zatrudniające pracowników. Nakłady inwestycyjne tych firm wyniosły zł Są to firmy branży: drzewnej, tworzyw sztucznych, metalowej, elektromaszynowej, materiałów budowlanych, elektronicznej, odzieżowej, spożywczej. W Strefie obecny jest m.in. kapitał: polski, niemiecki, szwajcarski, tajwański. Największe zakłady produkcyjne na terenie Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej to: Malow Sp. z o.o., Aquael Bis Sp. z o.o., Porta KMI Fornir Sp. z o.o., Recman Sp.j. Przedsiębiorcy lokalni stworzyli w Suwałkach 1982 miejsca pracy, poziom ich inwestycji sięga 182,5 mln złotych. W czerwcu 2004 roku została powołana spółka z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą Park Naukowo Technologiczny Polska Wschód w Suwałkach Sp. z o.o. W pierwszym etapie rozwoju w latach przygotowano niezbędną infrastrukturę techniczną i komunikacyjną zapewniającą możliwość dojazdu, podłączenia do: kanalizacji deszczowej i sanitarnej, sieci wodociągowej, energetycznej i telekomunikacyjnej. Zadanie to udało zrealizować się przy dużej pomocy Unii Europejskiej w ramach projektu Przygotowanie infrastruktury dla Parku Naukowo Technologicznego Polska Wschód w Suwałkach Działalność PNT PW w zakresie przygotowania infrastruktury dla potrzeb spółki i przyszłych inwestorów została zakwalifikowana przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych do finału ogólnopolskiego konkursu Grunt na Medal W województwie podlaskim była to najlepiej przygotowana i prowadzona inwestycja oceniana w ramach tego konkursu. W latach równolegle z projektem Przygotowanie infrastruktury dla Parku Naukowo Technologicznego Polska Wschód w Suwałkach zrealizowano inne projekty w ramach europejskiego wsparcia: Park Naukowo Technologiczny Polska Wschód drogowskazem nowych technologii innowacji dla rozwoju gospodarczego Podlasia, Potencjał innowacyjny subregionu suwalskiego dla rozwoju infrastruktury nowych technologii i społeczeństwa informacyjnego esudovia, Droga do sukcesu własna firma pod opieką PN-TP-W, Wspomaganie zarządzania i funkcjonowania oraz przygotowanie założeń dla rozwoju w etapie II E-klaster Dolina Zdrowego Życia 71

72 Rozwój Parku w drugim etapie (lata ), to w szczególności realizacja projektu w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej pod nazwą: Budowa i uruchamianie nowych obiektów Parku Naukowo Technologicznego Polska Wschód w Suwałkach. Wybudowane zostaną nowe obiekty Parku: Inkubator Technologiczny Cztery laboratoria naukowo-badawcze (zlokalizowane w jednym budynku) Hala procesów logistyczno-technologicznych Międzynarodowe Wschodnie Centrum Innowacji Równolegle z programem realizacji projektu wdrażany jest sukcesywnie strategiczny program działań, który ma na celu nie tylko zagospodarowanie funkcjonalne wszystkich obiektów zbudowanych w II etapie rozwoju PNT PW, ale także funkcjonowanie form organizacyjnych i podmiotów związanych z Parkiem, które będzie m.in. gwarantowało samowystarczalność ekonomiczną. VI.2 Ruda Śląska kompleksowa promocja wizerunkowa w celu zatrzymania mieszkańców Ruda Śląska przeprowadziła jedną z pierwszych w Polsce kampanii promocyjnych, która opierała się na wykorzystaniu wizerunku ludzi związanych z miastem. Ruda Śląska to miasto leżące w centrum aglomeracji górnośląskiej, w którym w ostatnich latach rozpoczął się proces odpływu mieszkańców( ) Rozpoczęto działania kształtowania wizerunku powodującego pozytywne skojarzenia z miastem i podjęcia decyzji do zamieszkania w Rudzie Śląskiej. Precyzyjnie wytypowano grupę docelową, scharakteryzowaną pod kontem wieku, wykształcenia, płci, sytuacji rodzinnej i wysokości zarobków. Zakres terytorialny badanej grupy obejmował obszar aglomeracji jak i samej Rudy Śląskiej. Rozpoczynając kampanię w roku 2007, przeprowadzono badania ilościowe i jakościowe wśród mieszkańców Rudy i miast ościennych. Pozwoliło to zdiagnozować ówczesny wizerunek miasta. W wyniku analizy określono, że główny przekaz działań powinien podkreślać fakt, że Ruda Śląska to nowoczesne i atrakcyjne miejsce do zamieszkania, mogące być alternatywą dla innych miast aglomeracji. Specyfika miasta wynikająca z jego 72

73 specyficznej historii, braku atrakcyjnych wizualnie przestrzeni publicznych, wpłynęła na to, że kampania została oparta o wizerunek ludzi związanych z miastem. Głównym elementem kampanii były nośniki bilboardowe zlokalizowane w miastach aglomeracji górnośląskiej. Głównym celem kampanii Ludzie bogactwem Rudy było rozpoczęcie budowy pozytywnego wizerunku miasta Ruda Śląska, by spowodować w perspektywie kilku najbliższych lat napływ nowych mieszkańców z terytorium miast ościennych. Realizacja tego celu nastąpiła poprzez wykorzystanie różnych narzędzi marketingowych, tj nośniki outdoorowe, wydawnictwa drukowane, internetowe kampanie geotargetowe, eventy oraz media relations. Wykorzystano narzędzia nośniki outdoor we Stroer i Media Miejskie. (bilboardy). W roku 2008 Miasto kontynuowało kampanię pod hasłem: Odkryj nasze miasto Poznaj nasze miasto. Bohaterowie kampanii 2007 oraz inne znane osoby związane z Rudą Śląską zachęcają mieszkańców Metropolii Górnośląskiej do zamieszkania, rozpoczęcia działalności gospodarczej w Rudzie Śląskiej. Kampania była dwuetapowa. Kampania była prowadzona na nośnikach bilboardowych i w Internecie. Nowością było umieszczenie zdjęć rudzian na wlewach do paliw na wlewach na stacjach benzynowych. We wrześniu 2008 roku zorganizowano pierwszą w Polsce grę miejską, której celem była promocja miasta. Gra składała się z trzech etapów W roku 2009 zostanie zrealizowany trzeci etap kampanii pod hasłem: Szczęśliwi Ludzie mieszkają w Rudzie. Jednak analiza publikacji w mediach na temat realizowanych przez miasto Ruda Śląska projektów jest w 90 % pozytywna. VI.3 Ostrów Wielkopolski przykład promocji skierowanej do wewnątrz, do inwestorów własnych Polskie miasta przyzwyczaiły nas do intensywnych kampanii promocyjnych skierowanych głównie na zewnątrz. Natomiast marginalizacji jakby ulega wewnętrzna promocja, skierowana do mieszkańców czy społeczności lokalnych. Jest to działanie bardzo ważne, bowiem polega na budowaniu i wzmacnianiu relacji z obywatelami. Ciekawą inicjatywę w tym kierunku przedstawił Wydział Integracji Europejskiej i Promocji Miasta w Ostrowie Wielkopolskim. 73

74 Rysunek 5. Tablica wjazdowa z Katarzyną Borowicz Źródło W 2005 roku rozpoczęła się innowacyjna kampania promocyjna,,tu mieszkam. Na tablicach reklamowych (witaczach) w eksponowanych miejscach przy głównych trasach wjazdowych do miasta pojawiły się billboardy (wymiary 2 x 3m) z wizerunkiem Katarzyny Borowicz i Tomasza Jędrzejaka. W ten sposób przekaz promocji uświetniły na plakatach twarze i nazwiska znanych osób - mieszkańców Ostrowa które odniosły sukces, identyfikują się z miastem oraz podkreślają,że,,tu warto mieszkać. Wiele miast wpisuje do swoich strategii, materiałów promocyjnych nazwiska słynnych osób, czyniąc z nich swoistych ambasadorów. Przykład kampanii promocyjnej w Ostrowie pokazuje, iż można zrobić ten zabieg inaczej. W wyeksponowanych miejscach miasta zamontowano siedem plakatów z wizerunkiem Katarzyny Borowicz, która zdobyła tytuł Miss Polonia 2004, IV miejsca podczas wyborów Miss World 2004 w Chinach oraz tytułu najpiękniejszej Europejki. Zamiarem pomysłodawców było więc wykorzystanie wizerunku, popularności i sukcesów młodej Ostrowianki. Na przekaz plakatu składała się uśmiechnięta twarz Miss Polonia z koroną. Następnie uzupełnieniem graficznym tej kampanii był umieszczony na plakacie odręcznie napisany slogan,,tu mieszkam Katarzyna Borowicz oraz logo miasta. 74

75 W założeniach inicjatorów opisywana akcja promocyjna nie była próbą konkurencji turystycznej z innymi miejscowościami. Celem było zwrócenie uwagi na to, iż Ostrów Wielkopolski jest miastem urokliwym, dynamicznym, zaś jego najlepszymi ambasadorami są mieszkańcy. Natomiast miasto jest dumne z tych, którzy tutaj się urodzili, dorastali, kształcili, a teraz mogą się realizować i odnosić sukcesy zarówno w kraju, jak i zagranicą. Przesłanie to znalazło odbicie we wspomnianym haśle:,,tu mieszkam, które przejeżdżającym uświadamiało, iż mają do czynienia z miastem, gdzie społeczność lokalna jest dumna z jego zamieszkiwania. Rola mieszkańców w procesie promowania miasta jest dwojaka. Z jednej strony pozostają oni uczestnikami promocji wspierając poczynania władz lokalnych, a w ostatecznym rozrachunku korzystają z efektów, jakie przynosi promocja. Z drugiej strony zaś mieszkańcy stanowią jeden z elementów tworzących wizerunek miasta, tym samym można traktować ich jako miejski produkt. Kolejne osiem billboardów przedstawiało sylwetkę utalentowanego i widowiskowo jeżdżącego żużlowca, który zdobył liczne medale i tytuły. Tomasz Jędrzejak jest także kapitanem i liderem drużyny Klubu Motorowego Ostrów. Inicjatorzy kampanii odwołali się do wizerunku sportu żużlowego, który jest bliski mieszkańcom Ostrowa Wielkopolskiego. Rysunek 6. Tablica wjazdowa z Tomaszem Jędrzejakiem 75

76 Plakat przedstawia dynamikę tego sportu. Przekaz świadczy o rozwój życia sportowego miasta i jest elementem kreowania wizerunku jako ośrodka młodego duchem i dynamicznego. Podsumowując akcja promocyjna,, Tu mieszkam miała przede wszystkim zbudować relacje wewnętrzne, wizerunek, poczucie tożsamości i dumy wśród obywateli. Stąd akcję oparto o wizerunek osób znanych, którym udało się osiągnąć sukces, związanych z Ostrowem Wielkopolskim. Mimo, iż akcja,,tu mieszkam nie była kontynuowana przez żadne działania wspomagające, ani zaprogramowana na dłuższą perspektywę czasową, zyskała uznanie w środowisku samorządowców i mediów. Relacje o tym przedsięwzięciu znalazły się w programach ogólnopolskich, takich jak Wiadomości TVP1, TVP3, w e-biuletynie Związku Miast Polskich czy pismach fachowych, jak Wspólnota, Brief, gdzie podawane były jako dobry przykład kreowania wizerunku miasta z wykorzystaniem niskich środków finansowych. Z kolei organizatorzy konkursu "Bramy Kraju", poświęconemu witaczom (konstrukcjom promocyjno-reklamowym) ustawianym przy wjeździe i wyjeździe z miast, dodatkowo przyznali specjalne wyróżnienie dla Ostrowa Wielkopolskiego za witacze z hasłem "Tu mieszkam". Konkurs zorganizowały firmy AMS i Eskadra. Celem było nagrodzenie najlepszych, kreatywnych rozwiązań w zakresie promocji miast, regionów i produktów turystycznych. VI.4 GUSSING, BURGENLAND, AUSTRIA przykład pozyskania inwestorów przez gminę i region peryferyjny w oparciu o nowoczesne technologie Austria zalicza się do czołowych krajów w zakresie wykorzystania odnawialnych energii. Istnieje wiele regionalnych instytutów badawczych i przedsiębiorstw zajmujących się odnawialnymi źródłami energii. Specjalne sieci i przedsiębiorstwa-konglomeraty umożliwiają wzajemną wymianę wiedzy i zasobów Wykorzystywanie w coraz większym zakresie odnawialnych źródeł energii oraz stosowanie nieszkodliwych dla środowiska technologii pozyskiwania energii ma istotne znaczenie z punktu widzenia rozwoju gospodarczego. Od początku lat 80-tych udział odnawialnych nośników energii w zużyciu krajowym energii brutto wynosi ponad 20%. Dotychczas najbardziej znaczącym odnawialnym źródłem energii jest energia wód (ponad 11%). Kolejne 11% przypada głównie na biopaliwa (przede wszystkim biomasę). 76

77 I tak, obrót w zakresie wszystkich odnawialnych nośników energii bez średnich i dużych elektrowni wodnych szacowany był w roku 2004 na 1,461 mln euro, zaś w roku 2005 na 1,880 mln euro. W roku 2004 z sektorem odnawialnych nośników energii związanych było ok miejsc pracy, zaś w roku 2005 już Szczególnie zwraca uwagę fakt, że w Austrii jest wiele małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie biomasy i bioenergii. Jeśli chodzi o odnawialne nośniki energii, właśnie na tę dziedzinę obok energii wód kładzie się w Austrii największy nacisk. Również ośrodki kompetencyjne i stowarzyszenia, takie jak Austriacki Ośrodek Bioenergii i Austriackie Stowarzyszenie ds. Biomasy, zajmują się intensywnie energią odnawialną z biomasy oraz biopaliwami. Modelowym przykładem innowacyjnych działań ożywiających stagnacyjną gospodarkę ubogiego regionu o rachitycznej infrastrukturze jest gmina Guessing. W tej jednej z najbiedniejszych w latach 90 gminie w Austrii brakowało strukturalnego profilu gospodarki oraz infrastruktury komunikacyjnej i logistycznej. Młodzi ludzie, jeżdżący codziennie do pracy do odległego o 130 km Wiednia stanowili 70% ludności. Silny odpływ kapitału spowodowany był zakupami nie tylko energii kopalnych, ale także odpływem ludności i brakiem miejsc pracy. W 1990 roku Rada Gminy postawiła na energetyczny autarkizm i 100% przestawienie gospodarki na lokalne energie odnawialne. Na starcie brakowało technicznego know-how i kapitału inwestycyjnego. W gminie powstało naukowe Centrum Technologiczne, a akcesja Austrii w roku 1995 do Unii Europejskiej stworzyła władzom gminy wręcz unikalne warunki rozwoju inwestycji komunalnych. Na terenie gminy Guessing wdrożono konsekwentnie wieloletni program inwestycyjny produkcji i dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej oraz biodiesla z biomasy - dla wszystkich odbiorców. Dla realizacji tego celu rozpoczęto w roku 1994 budowę kotłowni na biomasę oraz strategicznego odcinka centralnej sieci cieplnej w miasteczku. Pierwszy odcinek sieci cieplnej miał zaopatrzyć w energię wszystkie budynki użyteczności publicznej oraz niektóre zakłady usługowe i gospodarstwa domowe. W przeciągu kilu lat powstała sieć o długości 24 km, która zaopatruje w energię cieplną wszystkich odbiorców. Kotłownia posiada dwa kotły do spalania biomasy o mocy 5 MWt i 3 MWt oraz szczytowy kocioł olejowy o mocy 6 MWt i dostarcza roczne 26 GWt do 260 obiektów. Spalane 77

78 są tu opady drewna z gminnych lasów. Wybudowanie gminnej kotłowni, w której pracuje 10 osób wymagało zainwestowania 10,2 miliona euro. W roku 2002 wpięto do sieci pierwszą elektrociepłownię, wykorzystującą zasadę zgazowania biomasy i pracę w kogeneracji CHP. Jednostkę CHP stanowią 20 cylindrowy silnik GE Jenbacher zasilany biometanem o mocy 4,5 MW i generator przystosowany do pracy w kogeneracji o mocy 2 MW. Elektrociepłownia zużywając na godzinę 2200 kg wiórów drzewnych o wilgotności 15% wytwarza 2 MWh energii elektrycznej i 4,5 MWh energii cieplnej. Dziś na terenie gminy działają 3 takie elektrociepłownie, a łączna produkcja zielonego prądu przewyższa o prawie 1/3 całkowite zapotrzebowanie gminy na energię elektryczną. Biogazownia Strem o mocy 500 kwel i 535 kwt pracuje od 2005 roku dostarczając rocznie 4,25 GWh energii elektrycznej i 4,5 GWh energii cieplnej. 4 płaskie silosy o wymiarach 15m x 70m magazynują rocznie ton biomasy (trawa, koniczyna i kukurydza zakontraktowana z 230 ha ). Biogazownia zasila w energię elektryczną 1200 gospodarstw domowych i 40 w energię cieplną. Inwestycja budowy biogazowni kosztowała 2,3mln euro i w założeniu miała 13-letni termin spłaty przy pobieraniu opłat 14,5 centów za kwh wyprodukowanej energii elektrycznej. Gmina posiada również własną biogazownię wytwarzająca na bazie rzepaku biodiesel. Najbliższe cele inwestycyjne władz gminy zakładają rozpoczęcie produkcji paliw płynnych - benzyny syntetycznej oraz syntetycznego oleju napędowego, które otrzymywane będą ze zgazowania biomasy drzewnej. W 2006 roku wytworzono w tej modelowej gminie 1,5 miliona litrów biodiesla, 57,5 GWh energii cieplnej oraz 14 GWh energii elektrycznej. W latach w małej gminie (cała gmina Guessing liczy mieszkańców) powstało ponad 1500 nowych miejsc pracy, w tym 100 om charakterze badawczo rozwojowym W wyniku realizacji programów inwestycyjnych budżet gminy wzrósł ponad czterokrotnie, a potencjał nabywczy mieszkańców powiększył się o 40 mln euro. W ciągu ostatnich 8 lat na terenie gminy zlokalizowało swoją produkcję ponad 50 zakładów produkcyjnych, w tym kilka o znacznym zapotrzebowaniu na energię elektryczną. Dwaj główni odbiorcy energii to wiodące w Austrii zakłady produkujące parkiety, które wymagają długiego suszenia poprodukcyjnego. Ponadto Model Guessing odwiedza tygodniowo ponad 400 eko-turystów i emisariuszy innych gmin na dorobku, a w kompetentnym w branży energii odnawialnych Centrum Technologicznym 78

79 odbywają się seminaria z energetyki rozproszonej stosowanej wraz z demonstracją instalacji energetycznych. Dzięki produkcji ok MWh zielonej energii elektrycznej rocznie możliwa jest dziś nie tylko spłata kredytów zaciągniętych na budowę poszczególnych obiektów, ale także prowadzenie dalszych prac inwestycyjnych przez władze gminy. To właśnie integracja wszystkich źródeł energii za pomocą sieci cieplnej, użycie najnowszej i wydajnej technologii, optymalna organizacja procesu dostaw biomasy rolniczej i odpadowej, mądra polityka edukacyjna obywateli pozwala władzom Guessing na niezwykle efektywne dysponowanie energią. W wyniku połączenia w jeden spójny plan energetycznych celów inwestycyjnych, w efekcie dokonano przebudowy infrastruktury gospodarczej gminy tak, że nowe miejsca pracy otrzymali głównie młodzi mieszkańcy Guessing i okolic. VI.5 Wnioski - proces przyciągania inwestorów nie jest jedynie skutkiem wykorzystywania przez miasta i regiony renty położenia, ale przede wszystkim rezultatem skutecznej strategii komunikacyjnej i inwestycyjnej władz samorządowych, - kluczowym dla rozwoju inwestycji zewnętrznych w regionach jest przygotowanie spójnego przekazu dla inwestorów, w którym łączy się zarówno potencjał gospodarczy, społeczny i infrastrukturalny z precyzyjna informacją o jakości usług administracji lokalnej, - nie należy zapominać o inwestorach lokalnych - kreują oni często ciekawe, innowacyjne projekty rozwojowe, - rozwój gospodarczy, przyciągnięcie nowych inwestorów wymaga wieloletniej, konsekwentnej współpracy administracji lokalnej, organizacji przedsiębiorców, uczelni wyższych - nie tylko samorząd powinien poszukiwać szans rozwojowych, - kluczowe znaczenie dla regionów ma określenie ich wizji rozwoju i zbudowanie wokół tej wizji spójnego przekazu do otoczenia biznesowego. 79

80 VII. PROGRAMY PROMOCJI INWESTOWANIA W MIASTACH PARTNERSKICH ZAMOŚCIA VII.1 Schwäbisch Hall Schwäbisch Hall leżące w Badenii-Wirtembergii nad rzeką Kocher liczy mieszkańców. Miasto posiada 6 miast partnerskich: Zamość (Polska), Balikesir (Turcja), Loughborough (Anglia), Laappenranta (Finlandia), Neustrelitz (Niemcy) i Epinal (Francja). Historia miasta i okolic wiąże się wydobyciem soli, bo właśnie sól uczyniła miasto bogatym i sławnym. W 2006 roku miasto obchodziło rocznicę 850-lecia lokacji. Gospodarka Schwäbisch Hall charakteryzuje się dobrą strukturą. Szczególnie silnie reprezentowana jest branża produkcyjna, do której w pierwszym rzędzie należy przemysł dóbr inwestycyjnych (budowa maszyn, obrabiarek). Duże znaczenie ma także elektrotechnika oraz obróbka metali, zakłady poddostawcze dla przemysłu samochodowego, przerób drewna, a także przemysł spożywczy, papierniczy i poligraficzny. Największą firma w sferze usług w regionie jest budowlana kasa oszczędnościowa Bausparkasse Schwäbisch Hall Program promocji miasta jako miejsca inwestycji można podzielić na kilka obszarów: - wsparcie tworzenia nowych firm, - wsparcie rozwoju firm istniejących i pozyskania nowych inwestorów, - marketing miasta jako miejsca zakupów i odpoczynku, Działania w powyższych sferach realizowane są wspólnie z Powiatem Schwäbisch Hall za pośrednictwem: - Centrum Wspierania Przedsiębiorczości Sp. z o.o. - Wirtschaftsförderungsgesellschaft Schwäbisch Hall GmbH, - Stowarzyszeniem Schwäbisch Hall aktiv Zadaniem pierwszej struktury jest: - doradztwo przy zakładaniu firm i kreowanie przedsiębiorczości wśród ludzi młodych, - pomoc w przejmowaniu firm już istniejących przez ich następców, - doradztwo inwestycyjne i finansowe, - wsparcie firm w projektach oszczędzania energii, - tworzenie jednego okna dla osób, które chcą podjąć działalność gospodarczą na terenie powiatu lub miasta, - organizacja Targów i Giełd Kooperacyjnych, 80

81 - uczestnictwo w targach inwestycyjnych w kraju i zagranicą - wsparcie działań w sferze transferu technologii i pozyskania lub rejestracji patentów. Udziałowcem spółki Wirtschaftsförderungsgesellschaft Schwäbisch Hall GmbH jest Miasto, Powiat, lokalne banki i kasy oszczędnościowe. Miasto i powiat zlecają cześć usług i jednocześnie oczekują własnej aktywności i pozyskania finansowania w postaci projektów regionalnych, krajowych lub europejskich. W WfG Schwaebisch Hall zatrudnionych jest 11 pracowników, roczne obroty sięgają 1, 5 Mln EURO. Główne obszary działalności spółki to: - doradztwo rozwojowe dla firm, - organizacja udziału w targach - realizacja projektów rozwojowych dla poszczególnych branż (turystyka, przemysł metalowy itd.) - doradztwo w efektywnym wykorzystaniu energii - doradztwo inwestycyjne Działalność WfG GmbH ukierunkowana na rozwój inwestycji na terenie Miasta Schwaebisch Hall składa się z kilku ściśle ze sobą powiązanych elementów: Pomoc doradcza i wsparcie dla już istniejących firm np. przez ułatwienia w procedurach administracyjnych, szkolenia pracowników, organizacja misji gospodarczych, Pomoc w tworzeniu nowych firm doradztwo, szkolenia, seminaria, coaching, Poszukiwanie nowych inwestorów poza regionem: udział w targach np. Internationalen Grünen Woche (IGW) w Berlinie (wraz z prezentacją produktów lokalnych), Expo Real w Monachium, Organizacja własnych Targów Inwestycyjnych wraz z prezentacją ofert samorządu i inwestorów prywatnych, Organizacja Dni Energii Odnawialnych i Efektywności Energetycznej wraz z prezentacja firm, Pielęgnowanie kontaktów z firmami działającymi w regionie, organizacja Rocznego Spotkania Przedsiębiorców i dyskusja aktualnych problemów środowiska, 81

82 Organizacja promocji turystyki w regionie, wsparcie kampanii marketingowych w tej sferze, Działalność wydawnicza, realizacja landowych kampanii marketingowych nt. atrakcyjności Schwaebisch Hall jako miejsca inwestycji i życia. Stowarzyszenie Schwäbisch Hall aktiv powstało w 2005 roku i jego celem jest aktywizacja lokalnych przedsiębiorców na rzecz rozwoju inwestycji w mieście. Aktualnie liczy 165 członków. Jego działalność skupia się na: - organizacji regularnych imprez plenerowych: Wiosna w Schwäbisch Hall, Jesień w Schwäbisch Hall, Adwent w Schwäbisch Hall, które są szeroko reklamowane na terenie Landu, - organizacji i promocji Dni Kuchni Regionalnej, przewodników kulinarnych po mieście i regionie, - przygotowaniu i wydawaniu przewodników i materiałów reklamowych o handlu detalicznym w regionie, - organizacji targów produktu lokalnego Celem zasadniczym jego działalności jest przyciągnięcie do Miasta jak największej liczby turystów, którzy zechcą przy okazji skorzystać z bardzo różnorodnej palety restauracji, sklepów czy butików. Stowarzyszenie ściśle współpracuje z w realizacji swoich przedsięwzięć z Wirtschaftsförderungsgesellschaft Schwäbisch Hall GmbH Specyfika działalności miasta Schwäbisch Hall w sferze promocji inwestycji polega na: Partnerstwo publiczno prywatne w kreowaniu rozwoju lokalnego zadania marketingu miejsca inwestycji i wspieranie rozwoju gospodarczego realizuje specjalnie do tego celu powołana spółka, której udziałowcem jest miasto, powiat, izby gospodarcze, Intensywnym wspieraniu już istniejących firm w rozwoju (doradztwo specjalistyczne, ułatwienia inwestycyjne) Wspólnym udziale firm i samorządu w imprezach targowych o zasięgu krajowym lub światowym, Kompleksowość działań WfG GmbH zajmuje się zarówno promocją turystyki jak i rozwojem gospodarczym, 82

83 Ciągłym i stałym włączaniu przedsiębiorców w procesy marketingowe (bezpośrednio lub pośrednio, przez związki przedsiębiorców) 83

84 IX. METODY I SKUTKI PROMOCJI INWESTOWANIA PODEJMOWANE PRZEZ WŁADZE SAMORZĄDOWE, INSTYTUCJE I AGENCJE RZĄDOWE ORAZ SZCZEGÓLNIE EURO-PARK MIELEC I URZĄD MARSZAŁKOWSKI W LUBLINIE IX.1 Działalność Lubelskiego Centrum Obsługi Inwestora Lubelskie Centrum Obsługi Inwestora powstało w czerwcu 2004 r. na podstawie dwustronnego porozumienia pomiędzy Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych a Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego w Lublinie. Do głównych zadań Lubelskiego Centrum Obsługi Inwestora (COI) należy działanie na rzecz promocji oferty inwestycyjnej regionu i aktywne uczestnictwo w procesie obsługi inwestorów zagranicznych jak i krajowych, monitorowanie stanu inwestycji w regionie, prowadzenie baz danych ofert inwestycyjnych oraz doradztwo odbiorcom inwestycji. Działania COI są skierowane w szczególności na promowanie Województwa Lubelskiego, jako terenów szczególnie atrakcyjnych dla potencjalnego inwestora. Dzięki współpracy z PAIiIZ, COI może docierać z najlepszymi ofertami do bardzo szerokiego kręgu potencjalnych inwestorów zarówno krajowych jak i zagranicznych. Ponadto COI służy swoją pomocą w profesjonalnym doradztwie przy opracowywaniu kompleksowych ofert terenów i obiektów przygotowanych pod nowe inwestycje oraz promowanie ich kanałami krajowymi i zagranicznymi, dostarczaniu inwestorom wszelkich informacji gospodarczych i innych potrzebnych na etapie wyboru lokalizacji, poszukiwaniu odpowiednich lokalizacji dla inwestycji - zarówno typu greenfield jak i brownfield, poszukiwaniu lokalizacji pod inwestycje, pomocy w kontaktach z administracją rządową i samorządową oraz w organizacji współpracy z partnerami zagranicznymi. Główne zadania Centrum Obsługi Inwestora: Działania na rzecz promocji regionu pod kątem inwestycyjnym, Zapewnienie kompleksowej obsługi inwestorów na poziomie województwa, Profesjonalna pomoc doradcza przy opracowywaniu kompleksowych ofert terenów i obiektów przygotowywanych pod nowe inwestycje. 84

85 Centrum Obsługi Inwestora dostarcza inwestorom: Wszelkich informacji ekonomicznych i innych potrzebnych na etapie wyboru lokalizacji, Pomoc w znalezieniu odpowiedniej lokalizacji zarówno Greenfield jak i Brownfield, Pomoc w kontaktach z lokalnymi władzami, Pomoc w organizacji współpracy z partnerami zagranicznymi. Centrum Obsługi Inwestora ściśle współpracuje z PAIiIZ: 1. Obsługa projektów inwestycyjnych (greenfield, brownfield) wspólna obsługa projektów inwestycyjnych, obsługa przez COI-e projektów przekazanych z PAIiIZ. 2. Budowanie baz danych ofert inwestycyjnych identyfikacja posiadanych terenów inwestycyjnych,hal, magazynów, audyty zidentyfikowanych nieruchomości. 3. Opracowywanie informacji na temat gospodarki regionu sektory gospodarcze, rynek pracy, infrastruktura drogowa, edukacja, 4. Przygotowywanie listy inwestorów zagranicznych zlokalizowanych w Polsce weryfikacja listy regionalnej 5. Promocja regionów: promocja możliwości inwestycyjnych i atrakcyjności regionów oferty inwestycyjne regionów na portalu PAIiIZ i portalach regionalnych COI 6. Podnoszenie umiejętności obsługi inwestorów w regionach organizacja staży i szkoleń, udział w programach regionalnych podnoszących wiedzę przedstawicieli gmin nt. obsługi inwestorów (np. Gmina przyjazna Inwestorowi, Gmina atrakcyjna dla inwestora ). 85

86 XI.2 Działania przyciągające inwestorów do Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego (LOM) Działania promocyjne mające na celu zainteresowanie potencjalnych inwestorów ofertą są na coraz wyższym poziomie. Widoczny jest jednak brak wieloletniego planowania i koordynacji działań, dostosowania ofert do oczekiwań potencjalnych inwestorów. Bardzo rzadkim zjawiskiem są próby opracowania wieloletnich planów promocji inwestycyjnej regionów, powiatów lub grupy gmin. Na tym tle ze wszech miar pozytywnym i nowatorskim wydarzeniem na polskiej scenie gospodarczej jest realizacja projektu Lubelski Obszar Metropolitalny Przyjazny Inwestorom. Strategia promocji inwestycyjnej Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego powstała na zlecenie Urzędu Miasta Lublin realizującego projekt Lubelski Obszar Metropolitalny Przyjazny Inwestorom w ramach działania 2.4 B Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata Do opracowania strategii promocji wykorzystano informacje i wnioski zawarte w Analizie potencjału inwestycyjnego LOM, Analizie potencjału intelektualnego LOM, raportach organizacji międzynarodowych oraz instytucji finansowych. Wyniki analiz oraz strategia promocji inwestycyjnej stanowiły będą podstawę do działań z zakresu promocji wizerunkowej i bezpośredniej LOM. Stałe konsultacje przedsiębiorcy samorząd LOM W ramach realizacji strategii promocji wypracowana zostanie formuła stałych kontaktów roboczych władz LOM z przedsiębiorcami. Dotyczyć to będzie zarówno samorządu gospodarczego, jak i przedsiębiorców niezrzeszonych, bez rozróżnienia na krajowych i zagranicznych. Działanie będzie miało charakter ciągły, można założyć, że w kalendarzu władz LOM powinny znaleźć się co najmniej dwa stałe terminy w roku, gdy omawiane będą wspólnie problemy przedsiębiorców. Wspieranie instytucji otoczenia biznesu Podobnie jak w przypadku przedsiębiorców, również przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu będą ważnym podmiotem realizacji strategii promocji. Zaangażowanie różnego rodzaju instytucji nie tylko wspiera wysiłki władz lokalnych, ale również buduje klimat przedsiębiorczości. Dlatego strategia promocji zakłada następujące elementy składające się na to działanie: Przygotowanie profili (charakterystyk) instytucji otoczenia biznesu, które wyrażą chęć współpracy z władzami LOM, Ustalenie stałych terminów spotkań roboczych, Ustalenie preferowanych form i zakresu współpracy. 86

87 Szybka ścieżka udzielania odpowiedzi na zapytania inwestorów Realizacja strategii spowoduje, że lokalni przedsiębiorcy, ale szczególnie potencjalni inwestorzy, będą uzyskiwali odpowiedzi na pytania skierowane do LOM on - line na zasadach obsługi one stop shop 5. Oznacza to, że opracowane zostaną procedury szybkiej reakcji na zapytania inwestorów, obejmujące nie tylko pracowników zajmujących się na co dzień promocją i obsługą inwestorów. W tym celu podjęte zostaną również działania w celu stworzenia elektronicznego obiegu dokumentów oraz elektronicznego udostępniania informacji z zasobów różnych wydziałów (np. geodezji i gospodarki przestrzennej). Wspieranie konkurencyjności Wspieranie konkurencyjności przez władze LOM może odbywać się na wielu płaszczyznach i, jak pokazują doświadczenia krajowe i zagraniczne, jest to działanie korzystne dla lokalnej gospodarki. Dlatego w strategii promocji na polu budowania klimatu przedsiębiorczości zakłada się działania, które nie tylko przyczynią się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw lokalnych, ale również nie dopuszczą do powstania przekonania, iż jedne firmy są preferowane kosztem innych. W tym celu władze LOM będą stosowały zasady transparentności w procedurach, z jednoczesnym położeniem nacisku na jakość oferowanych produktów i usług. Wspieranie konkurencji oznacza, że władze LOM będą w ten sam sposób traktowały przedsiębiorców zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Lobbing na rzecz rozwoju lokalnej przedsiębiorczości Przyjęta zasada wspierania konkurencji nie kłóci się z lobbingiem na rzecz rozwoju lokalnej przedsiębiorczości. Oznacza to, że władze LOM będą zabiegały o jak najlepsze warunki prowadzenia działalności gospodarczej, wykażą duże zaangażowanie w celu wykorzystania możliwości, jakie stwarza polityka rozwoju gospodarczego regionu lubelskiego. Konieczna jest w tym zakresie ścisła współpraca z samorządem województwa. Opracowanie w pełni profesjonalnego Internetowego Serwisu Promocji Gospodarczej Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego (ISPG-LOM) Bardzo dobrą podstawę takiego serwisu stanowi opracowana baza ofert inwestycyjnych oraz analizy potencjału inwestycyjnego i intelektualnego LOM. Obok opracowania zakresu 5 Ang. One stop shop: pełna obsługa w jednym miejscu, zasada jednego okienka obsługi 87

88 tematycznego ISPG-LOM, należy również zwrócić uwagę na przygotowanie zasad jego aktualizacji i pozyskiwania danych. Działanie to należy wykonać w kilku etapach: Opracowanie szkieletu ISPG-LOM, wraz z koncepcją późniejszej rozbudowy, Dołączanie modułów ISPG-LOM konsekwentnie, po realizacji działań opisanych w następnych punktach, Stała aktualizacja przynajmniej w dwóch wersjach językowych. Należy podkreślić, że celem stworzenia ISPG-LOM jest zainteresowanie potencjalnych inwestorów zagranicznych ofertą inwestycyjną i nawiązaniem kontaktów z LOM. Ponieważ serwis internetowy jest jednym z najważniejszych instrumentów przekazu informacji potencjalnym inwestorom, przedsiębiorcom oraz ośrodkom opiniotwórczym w ramach prac nad strategią opracowano szczegółowy opis założeń merytorycznych ISPG-LOM. Włączanie LOM do sieci obiegu informacji kierowanych do korporacji transnarodowych Łatwy dostęp do informacji i materiałów promocyjnych LOM potencjalni inwestorzy będą mieli zapewniony poprzez włączanie ISPG-LOM do sieci, z których korzystają korporacje transnarodowe. Konieczne jest w tym zakresie opracowanie koncepcji zawierającej zbiór instytucji, domen internetowych, baz danych, w których informacje o LOM powinny być obecne. Działanie to należy rozwijać w miarę pojawiania się nowych możliwości. W pierwszej kolejności ISPG-LOM można włączyć do sieci: Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, kluczowych ambasad oraz zaprzyjaźnionych regionów i miast partnerskich. Jednym z ważniejszych punktów tego działania powinna być ścisła współpraca z urzędem marszałkowskim, w ramach jego inicjatyw promujących region. Udział LOM w targach inwestycyjnych LOM powinien uczestniczyć w starannie wybranych imprezach targowych, które w największym stopniu gwarantują obecność potencjalnych inwestorów. Ze względu na koszty związane z udziałem oraz kraje pochodzenia BIZ można przyjąć, że zainteresowanie LOM powinno skoncentrować się na rynku UE, Norwegii, Chinach, Indiach i USA. Należy założyć, że LOM powinien być obecny przynajmniej na czterech imprezach rocznie (targi i misje gospodarcze). Organizacja przyjazdowych misji gospodarczych 88

89 Aktywna promocja potencjału inwestycyjnego wymaga inicjatywy w zakresie organizowania misji gospodarczych. W tym celu LOM wynajmie specjalistyczną firmę konsultingową, która przeprowadzi akcję promocyjno informacyjną i dokona selekcji firm zainteresowanych ofertami inwestycyjnymi. LOM nawiąże również kontakty z miastami partnerskimi i dokona analiz aktualnych możliwości współpracy podmiotów gospodarczych, wykorzysta ambasady zagraniczne w Polsce i polskie ambasady poza granicami kraju do preselekcji firm zainteresowanych ofertą inwestycyjną LOM. W trakcie organizowania misji przestrzegana będzie zasada celowego doboru partnerów po stronie firm zagranicznych. Marketing celowy Obok udziału w targach inwestycyjnych oraz organizacji misji gospodarczych, LOM podejmie kroki w celu nawiązania bezpośrednich kontaktów z przedstawicielami wybranych korporacji transnarodowych. Marketing celowy będzie realizowany poprzez bezpośrednie kontakty z przedstawicielami firm, w trakcie których prezentowane będą możliwości rozwoju odpowiednich branż i sektorów łącznie z ofertą inwestycyjną LOM. Częstotliwość kontaktów oraz miejsce zostaną określone w odrębnym dokumencie analizującym zarówno struktury korporacyjne w wybranych sektorach, jak i rozkład przestrzenny ośrodków decyzyjnych. Materiały promocyjne Należy pamiętać, że potencjalni inwestorzy z reguły nie wiedzą czy podobnych cech i walorów, które promujemy nie posiadają konkurenci LOM. Aby zachęcić ich do działania na terenie LOM należy wyeksponować przewagi nad konkurentami. Właściwej oceny atrakcyjności inwestycyjnej można dokonać jedynie wówczas, gdy istnieje jakiś punkt odniesienia. Tym punktem odniesienia, a więc tłem do oceny, jest sytuacja w gminach i regionach sąsiednich. W tym celu opracowano katalog przewag jakimi dysponuje LOM nad regionem lubelskim i innymi. Inwestorzy zainteresowani są jednak kupnem korzyści, a nie cech lub przewag. Korzyści mają wymiar bardzo konkretny, finansowy. Z tego względu opracowując materiały promocyjne należy przedkładać cechy i przewagi na korzyści, jakie odniesie inwestor podejmując decyzję o inwestycji na terenie LOM. Położenie nacisku na wysoką jakość promocji i obsługi inwestorów wymaga jak najlepszego dopasowania się do aktualnych potrzeb i oczekiwań potencjalnych inwestorów. Dotyczy to zarówno tekstów informacyjnych, prezentacji filmowych, czy baz danych. Warto również pamiętać, że z badań przeprowadzonych przez PAIiIZ wynika, iż w pierwszej kolejności podstawowym źródłem informacji dla potencjalnych inwestorów jest Internet. 89

90 IX.3 Promocja miejsca inwestycji Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych PAIiIZ został stworzony w lipcu 2003 roku w wyniku połączenia Polskiej Agencji Inwestycji Zagranicznych (PAIZ) oraz Polskiej Agencji Informacyjnej (PAI) w celu koordynowania promocji gospodarczej Polski. Misją Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ) jest działanie na rzecz zwiększania napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski. Instytucja ta zachęca inwestorów zagranicznych do lokowania kapitału w Polsce, jak również przeprowadza ich przez wszystkie niezbędne procedury administracyjne oraz prawne występujące w trakcie realizacji projektu inwestycyjnego. Ponadto Agencja kreuje pozytywny wizerunek Polski w świecie oraz promuje polskie produkty i usługi, co znacząco przyczynia się do wspierania wysiłków krajowych eksporterów. PAIiIZ oferuje inwestorom: Szybki dostęp do kompleksowej informacji dotyczącej inwestycyjnego otoczenia gospodarczo-prawnego, Pomoc w znalezieniu odpowiednich partnerów oraz dostawców, jak również lokalizacji inwestycyjnych, Wsparcie w każdej fazie procesu inwestycyjnego. Obecnie PAIiIZ zajmuje się ponad 80 projektami inwestycyjnymi, w tym 20 dotyczącymi dużych zagranicznych koncernów. Organizacja działa również jako: Krajowy Punkt Kontaktowy OECD, Sekretariat Polsko-Japońskiego Komitetu Gospodarczego, Sekretariat Promotion Network Poland. 90

91 Rysunek 6. Procedura pozyskania inwestora przez PAIiIZ Źródło Promuje polskie regiony, organizuje konferencje, jak również misje dziennikarzy zagranicznych oraz misje gospodarcze. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. składa się z czterech departamentów merytorycznych oraz jednego wspierającego. Departamenty merytoryczne zajmują się bezpośrednią współpracą z inwestorami zagranicznymi oraz promocją gospodarczą Polski. Są to: Departament Obsługi Inwestora Jest odpowiedzialny za pozyskiwanie inwestorów zagranicznych oraz zapewnienie wysokiego poziomu ich obsługi. Pracownicy Departamentu udzielają merytorycznej pomocy osobom i firmom zainteresowanym przeprowadzeniem inwestycji w Polsce. Menedżerowie projektów asystują inwestorom w trakcie wszystkich procesów niezbędnych do przygotowania i rozpoczęcia inwestycji. Profesjonalna opieka specjalistów PAIiIZ pozwala im skutecznie i szybko realizować swoje strategie biznesowe w Polsce. Departament Współpracy Regionalnej 91