Program nauczania języka niemieckiego w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i technikum

Transkrypt

1 języka niemieckiego w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i technikum Kurs podstawowy dla rozpoczynających naukę na poziomie IV.0 lub ją kontynuujących na poziomie IV.I Spis treści 1. Informacje ogólne Wstęp Ogólna koncepcja programu Specyfika programu Adresaci programu Kwalifikacje nauczycieli Charakterystyka uczniów w wieku licealnym Warunki realizacji założeń programowych Liczebność grup językowych Czas realizacji programu Wyposażenie sal lekcyjnych i materiały dydaktyczne Cele nauczania Ogólne cele nauczania i zadania szkoły Cele wychowawcze w nauce języka obcego Cele szczegółowe w nauce języka obcego Zakres tematyki i treści nauczania Treści nauczania wymagania szczegółowe Funkcje językowe i intencje komunikacyjne poszczególnych bloków tematycznych Poziom IV.0 dla początkujących Poziom IV.1 dla kontynuujących naukę (zakres podstawowy) na podbudowie wymagań poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego Zagadnienia gramatyczne

2 8. Realizacja założeń programowych Praca na lekcji Pomoce naukowe Materiały do nauczania, podręczniki Organizacja pracy na lekcji Cele i techniki nauczania podstawowych sprawności językowych Sprawność słuchania ze zrozumieniem Sprawność czytania ze zrozumieniem Sprawność mówienia Sprawność pisania Interakcja i mediacja ustna i pisemna Nauczanie słownictwa Nauczanie gramatyki Nauczanie wymowy Nauczanie pisowni Przykładowy scenariusz lekcji Strategie samodzielnego uczenia się Praca z Europejskim portfolio językowym Ocenianie i kontrola osiągnięć uczniów Zakładane umiejętności ucznia w szkole Słuchanie Czytanie Mówienie Pisanie Reagowanie ustne Reagowanie pisemne Ustne lub pisemne przetwarzanie wypowiedzi mediacja Techniki oceniania wypowiedzi ustnych i pisemnych Kryteria oceniania wypowiedzi ustnych i pisemnych Kryteria oceniania wypowiedzi ustnych Kryteria oceniania wypowiedzi pisemnych Przykładowe wymagania na poszczególne oceny w zakresie wypowiedzi ustnych Przykładowe wymagania na poszczególne oceny w zakresie wypowiedzi pisemnych Rozwijanie umiejętności samooceny Ocenianie wewnątrzszkolne Bibliografia

3 1. Informacje ogólne Przedmiot: język niemiecki Typ szkoły: liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum Etap nauki: IV etap nauki, poziom IV.0 dla rozpoczynających naukę i IV.1 dla kontynuujących naukę Autorki: Krystyna Łuniewska, Urszula Tworek, Zofia Wąsik Krystyna Łuniewska absolwentka filologii germańskiej na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz podyplomowych studiów w zakresie filologii germańskiej (Pädagogische Hochschule Potsdam), wykładowca Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych w Białymstoku oraz konsultantka do spraw języka niemieckiego w Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku. Posiada stopień nauczyciela dyplomowanego, ma ponadto uprawnienia egzaminatora maturalnego, prowadzi zajęcia warsztatowe oraz kursy doskonalące dla nauczycieli języków obcych. Jest autorką i współautorką serii podręczników do nauki języka niemieckiego w szkołach ponadgimnazjalnych oraz licznych materiałów dydaktycznych do nauczania języka niemieckiego. Urszula Tworek absolwentka filologii germańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i studiów podyplomowych w zakresie filologii germańskiej (Pädagogische Hochschule Potsdam). Nauczycielka języka niemieckiego w Zespole Szkół im. E. Kwiatkowskiego w Myszkowie i wykładowca w Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Posiada stopień nauczyciela dyplomowanego. Jest współautorką serii podręczników do nauki języka niemieckiego w szkołach ponadgimnazjalnych oraz materiałów pomocniczych do nauki języka niemieckiego (testy maturalne). Zofia Wąsik absolwentka Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydziału Humanistycznego w zakresie filologii germańskiej oraz podyplomowych studiów w Kolegium Zarządzania i Finansów w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Posiada stopień nauczyciela dyplomowanego, ma uprawnienia egzaminatora maturalnego. Jest nauczycielką języka niemieckiego z wieloletnim stażem. Obecnie pracuje w I LO im. St. Staszica w Lublinie. Jest współautorką serii podręczników do nauki języka niemieckiego w szkołach ponadgimnazjalnych oraz materiałów pomocniczych do nauki języka niemieckiego (testy maturalne). 2. Wstęp Umiejętność porozumiewania się w kilku językach niesie ze sobą wiele korzyści: przełamuje stereotypy kulturowe, ułatwia zrozumienie i akceptację innych ludzi, umożliwia studiowanie w innym kraju, zwiększa możliwości na rynku pracy. Już w 2002 roku na szczycie w Barcelonie szefowie państw i rządów Unii Europejskiej wezwali do nauczania co najmniej dwóch języków obcych począwszy od bardzo młodego wieku. Celem długoterminowym Komisji Europejskiej jest zwiększenie wielojęzyczności u jednostek w takim stopniu, aby każdy nabył praktycznych umiejętności porozumiewania się w dwóch językach poza językiem ojczystym 1. W Polsce, podobnie jak w większości państw członkowskich Unii Europejskiej, uczniowie uczą się najczęściej języka angielskiego jako pierwszego języka obcego, jednak z perspektywy polskiej wybór języka niemieckiego jako pierwszego lub drugiego nauczanego języka obcego jest jak najbardziej wskazany. Jest to bowiem język sąsiadującego z Polską kraju o dużym znaczeniu gospodarczym, zajmujący drugą (obok języka francuskiego) pozycję wśród najpowszechniej poznawanych języków w Europie. Nowa Podstawa programowa 2, obowiązująca od roku szkolnego 2009/2010, uwzględnia wymienione powyżej aspekty i wprowadza obowiązkowe nauczanie drugiego języka obcego począwszy od gimnazjum. Zakłada ona, iż absolwenci szkół ponadgimnazjalnych powinni umieć skutecznie porozumiewać się w mowie i piśmie w co najmniej dwóch językach obcych. Wydaje się, że będzie to możliwe dzięki zmienionemu podejściu do nauczania języków obcych. W świetle nowej Podstawy programowej pierwszy język obcy jest nauczany od początku szkoły podstawowej. W gimnazjum uczeń kontynuuje naukę tego języka oraz rozpoczyna naukę drugiego języka obcego. Przyjmuje się, że jednym z tych języków będzie język angielski jeśli uczeń nie uczył się go w szkole podstawowej, powinien rozpocząć naukę tego języka w gimnazjum. Każdy uczeń liceum i technikum uczy się więc obowiązkowo co najmniej dwóch języków obcych. Może kontynuować naukę obu języków, których uczył się w gimnazjum lub kontynuować naukę jednego języka z gimnazjum oraz rozpocząć naukę nowego języka. Można uczyć się w szkole dwóch lub trzech języków obcych, jednak nauka pierwszego języka obcego musi być kontynuowana od szkoły podstawowej do końca gimnazjum. Szkoła podstawowa Gimnazjum Pierwszy język obcy Drugi język obcy Liceum 1 Nowa strategia ramowa w sprawie wielojęzyczności, Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno- Społecznego oraz Komitetu Regionów z dnia , dokument dostępny pod adresem pl/com/2005/com2005_0596pl01.pdf. 2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 4 z 2009 r., poz. 17). 78

4 lub Szkoła podstawowa Gimnazjum Pierwszy język obcy lub Drugi język obcy Szkoła podstawowa Gimnazjum Pierwszy język obcy Drugi język obcy Liceum Trzeci język obcy Liceum Trzeci język obcy Nowa Podstawa programowa zakłada, że uczniowie przechodzący na następny etap nauczania powinni mieć możliwość kontynuowania nauki języków. Ponadto powinni uczyć się w grupie osób reprezentujących zbliżony poziom umiejętności językowych. Oznacza to, że na lekcjach języków obcych będzie obowiązywał podział na grupy w zależności od stopnia zaawansowania znajomości języka. Czasem może to oznaczać odejście od typowego systemu klasowo-lekcyjnego i przydzielanie uczniów do grupy językowej niezależnie od przydziału do klasy. Takie rozwiązania organizacyjne mogą spowodować obniżenie liczebności grup, co sprzyjać będzie bardziej efektywnej nauce. Podstawą zakwalifikowania ucznia do odpowiedniej grupy zaawansowania powinien być przeprowadzony na początku roku szkolnego test różnicujący. Umożliwi on określenie poziomu językowego uczniów rozpoczynających naukę w liceum lub technikum (IV poziom edukacyjny) i pomoże zakwalifikować ich do odpowiedniej grupy zaawansowania. Warto jednak zachować pewną elastyczność przy podziale na grupy zaawansowania i dopuścić możliwość zmiany grupy przez pewien początkowy okres (np. dwa tygodnie) oraz umożliwić przesunięcia do grup wyższych i niższych (w zależności od postępów ucznia) w trakcie całego roku szkolnego. Mamy nadzieję, że opracowany przez nas program ułatwi nauczycielom organizację procesu dydaktycznego i pozwoli na osiągniecie jak najlepszych wyników nauczania. 3. Ogólna koncepcja programu Niniejszy program opiera się na założeniach ujętych w nowej Podstawie programowej kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Zawarty w tym dokumencie opis wymagań w zakresie języ- ka obcego na wszystkich etapach edukacyjnych jest powiązany z Europejskim Systemem Opisu Kształcenia Językowego 3, opracowanym na zlecenie Rady Europy. Wykorzystano w nim między innymi poziomy kompetencji językowej do opisu efektów kształcenia na koniec każdego etapu edukacyjnego. Zgodnie z ESOKJ nauczanie na etapie szkoły ponadgimnazjalnej powinno lekko przewyższać poziom A2 w przypadku rozpoczynania nauki języka (poziom IV.0 dla początkujących) oraz prowadzić do poziomu B1 w przypadku kontynuacji nauki w zakresie podstawowym (poziom IV.1 na podbudowie III.0) w sześciostopniowej skali poziomów biegłości w zakresie poszczególnych umiejętności językowych. Wymagania zawarte w nowej Podstawie programowej do nauczania języka obcego odzwierciedlają także zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy w kwestii rozwijania tzw. kompetencji kluczowych. Zadaniem nauczyciela, oprócz kształcenia umiejętności porozumiewania się w języku obcym, jest doskonalenie u uczniów dodatkowych kompetencji (np. posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi, umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości do wykonywania zadań i rozwiązywania problemów, krytycznej analizy informacji, właściwego odbioru i wykorzystywania mediów, posługiwania się strategiami komunikacyjnymi, umiejętności pracy w zespole, świadomości społecznej i obywatelskiej itp.). Wydaje się też potrzebne, by uczeń nabył w szkole umiejętność czerpania satysfakcji z własnych osiągnięć i motywowania się do koniecznej w zmieniającym się świecie nauki przez całe życie. Kształtowanie postaw umożliwiających odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie należy bez wątpienia do jednego z ważniejszych celów kształcenia ogólnego. Kolejnym ważnym celem powinno być przygotowanie uczniów do egzaminu maturalnego z języka niemieckiego zdawanego na poziomie podstawowym Specyfika programu Prezentowany program w całości uwzględnia założenia ujęte w nowej Podstawie programowej, odwołuje się do standardów zaproponowanych w ESOKJ i kładzie stosowny nacisk na rozwiniętą w tym dokumencie koncepcję Europejskiego portfolio językowego 4. Program uwzględnia też wymogi egzaminu maturalnego z języka niemieckiego zdawanego na poziomie podstawowym przedstawione w informatorze przygotowanym przez Centralną Komisję Egzaminacyjną 5. Program promuje otwartość na odmienne dziedzictwo kulturowe, kształtuje postawy szacunku dla innych narodów, rozwija tolerancję i kształtuje pozytywne nastawienie do wielokulturowości 3 Council of Europe: D. Coste, B. North, J. Sheils, J. Trim, Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, Warszawa 2003, Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli. Odwołując się do Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, będziemy w dalszej części posługiwać się skrótem ESOKJ. 4 M. Pawlak, Europejskie portfolio językowe dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów, Warszawa 2006, Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli. Odwołując się do Europejskiego portfolio językowego, będziemy w dalszej części posługiwać się skrótem EPJ. 5 Centralna Komisja Egzaminacyjna, Informator o egzaminie maturalnym z języka obcego nowożytnego od roku szkolnego 2011/2012, dokument dostępny pod adresem 79

5 naszego kontynentu, wychowuje w kulturze dialogu i wzajemnego zrozumienia. Program jest oparty na komunikacyjnej metodzie nauczania. Został pomyślany w taki sposób, że poszczególne elementy języka przedstawiane są zawsze w konkretnych kontekstach komunikacyjnych po to, by uczeń jak najczęściej był konfrontowany z żywym językiem, a przedstawione treści tematyczne były zgodne z zainteresowaniami młodzieży, prowokowały do dyskusji, zajmowania sprecyzowanych stanowisk i stosowania odpowiedniej argumentacji. Szczególny nacisk został położony na równomierne rozwijanie wszystkich sprawności językowych, jednak zawsze w kontekstach komunikacyjnych. Program uwzględnia rozwiązania metodyczne wspierające rozwój odpowiedzialności i autonomię ucznia, np. trening strategii uczenia się, wykorzystywanie nowoczesnych technologii informacyjnych i zachęcanie do uczenia (się) poprzez działanie, proponując realizację ciekawych projektów. Prezentowany program proponuje nauczanie języka niemieckiego stosownie do potrzeb, zdolności i możliwości uczniów. 4. Adresaci programu Użytkownikami programu mogą być: nauczyciele języka niemieckiego, którzy posiadają wymagane przez władze oświatowe kwalifikacje do nauczania języka niemieckiego w szkołach ponadgimnazjalnych, uczniowie i ich rodzice w celu zapoznania się z wymaganiami na tym etapie edukacji, władze szkolne (dyrektorzy szkół) w celu zapewnienia optymalnych warunków, umożliwiających realizację przedstawionych koncepcji programowych Kwalifikacje nauczycieli Kwalifikacje do nauczania języków obcych w szkołach ponadgimnazjalnych określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 roku w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli 6. Kwalifikacje do nauczania języka niemieckiego, m.in. w szkołach, posiada osoba, która: 1. ukończyła studia magisterskie na kierunku filologicznym w specjalności języka niemieckiego lub lingwistyki stosowanej w zakresie języka niemieckiego oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub 2. ukończyła studia wyższe w kraju, w którym językiem urzędowym jest język niemiecki oraz posiada przygotowanie pedagogiczne; 3. ukończyła studia pierwszego stopnia: a) na kierunku filologicznym w specjalności języka niemieckiego oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub b) w specjalności języka niemieckiego lub lingwistyki stosowanej w zakresie języka niemieckiego oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, lub 4. ukończyła nauczycielskie kolegium języków obcych w specjalności języka niemieckiego, lub 5. ukończyła studia wyższe na dowolnym kierunku (specjalności) i legitymuje się: a) świadectwem złożenia państwowego nauczycielskiego egzaminu z języka niemieckiego stopnia II, o którym mowa w załączniku do rozporządzenia, lub b) świadectwem znajomości języka niemieckiego w stopniu zaawansowanym lub biegłym, o którym mowa w załączniku do rozporządzenia, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne. Od nauczyciela należy oczekiwać, że będzie sprawdzał wartość poznanych lub samodzielnie opracowanych strategii i technik nauczania, przewidywał ich konsekwencje, rozważał zalety i wady. Refleksyjny praktyk ze stosownym wykształceniem i starannym przygotowaniem pedagogicznym, doskonalący swój warsztat zawodowy, potrafiący zaktywizować uczniów, pomóc im rozwijać wszystkie sprawności i umiejętności językowe, jest nauczycielem, którego oczekują uczniowie i ich rodzice Charakterystyka uczniów w wieku licealnym Poziom rozwoju społeczno-emocjonalnego, sprawności umysłowej oraz zdolności młodzieży w wieku licealnym jest zróżnicowany, różne jest bowiem tempo ich rozwoju, różny też wiek wkraczania w okres dojrzewania i osiągania dojrzałości. Należy też wziąć pod uwagę stres związany ze zmianą środowiska szkolnego. Nie wszyscy uczniowie potrafią zaakceptować nową szkołę, nowe środowisko, dlatego nauczyciel powinien stwarzać atmosferę życzliwości, szacunku i akceptacji, która zachęci uczniów do współpracy. Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych mają rozwinięte poczucie sprawiedliwości, potrzebę niezależności i akceptacji, poszukują wzorców do naśladowania i podkreślają swoją dorosłość. Potrafią systematyzować nabytą wiedzę i są w stanie rozwijać umiejętności pracy indywidualnej i zespołowej, a w starszych klasach sterować własnym uczeniem się. 6 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 50, poz. 400). 7 Warto zapoznać się z publikacją H. Komorowskiej, Metodyka nauczania języków obcych w Polsce ( ), w: Języki Obce w Szkole, Zeszyt specjalny nr 6, Warszawa 2007, Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli. 80

6 5. Warunki realizacji założeń programowych Efektywność nauczania języka niemieckiego, według proponowanego programu, zależy od warunków, w jakich jest on realizowany. Ważne są m.in. takie elementy, jak: liczebność grup językowych, odpowiednie wyposażenie pracowni językowych, dostęp do materiałów dydaktycznych Liczebność grup językowych Efektywna nauka języka obcego jest możliwa tylko w małej grupie, liczącej do 15 osób. Taka liczba uczniów umożliwia nauczycielowi aktywizację uczących się języka obcego oraz indywidualne podejście do każdego ucznia, sprzyja też rozwijaniu wszystkich sprawności językowych, głównie mówienia. Zakładamy jednak, że odpowiednia organizacja pracy na lekcji umożliwi realizację tego programu nawet w większych grupach (do 24 osób). Prowadzenie zajęć jest wówczas znacznie trudniejsze dla nauczycieli i zdecydowanie mniej efektywne dla uczniów. Przy podziale na grupy należy uwzględnić stopień zaawansowania językowego Czas realizacji programu Program jest dostosowany do nauki języka niemieckiego w zakresie podstawowym dla uczniów rozpoczynających naukę (poziom IV.0) lub ją kontynuujących (poziom IV.I), dlatego optymalny czas jego realizacji to 2 3 godziny tygodniowo Wyposażenie sal lekcyjnych i materiały dydaktyczne W celu realizacji założeń niniejszego programu nauczania konieczne jest korzystanie z odpowiednio wyposażonych pracowni języka niemieckiego. Niezbędnym narzędziem pracy będzie odtwarzacz płyt kompaktowych, bez którego nie da się pracować z nagraniami przeznaczonymi do rozwijania i ćwiczenia sprawności słuchania ze zrozumieniem. Przydatny może być też sprzęt wideo i DVD. Zalecany jest także komputer z dostępem do internetu i rzutnikiem multimedialnym. Jeśli nie będzie to możliwe, nauczyciel i uczący się języka niemieckiego powinni mieć zapewniony dostęp do pracowni komputerowej. Pracownia lub, jeśli nie ma takiej możliwości, biblioteka szkolna powinna być wyposażona w słowniki jedno- lub dwujęzyczne, mapy, podręczniki do gramatyki, opracowania na temat kultury krajów niemieckojęzycznych, płyty CD oraz DVD. Dobrze byłoby udostępnić uczniom prasę niemieckojęzyczną lub poinformować o odpowiednich witrynach internetowych. W pracowni powinno być także miejsce przeznaczone na ekspozycję prac uczniów i prezentację materiałów zrealizowanych w ramach prac projektowych Cele nauczania 6.1. Ogólne cele nauczania i zadania szkoły Nowa Podstawa programowa jasno nakreśla nadrzędny cel pracy edukacyjnej każdego nauczyciela. Jest nim dążenie do wszechstronnego rozwoju osobowego uczniów (w wymiarze zdrowotnym, psychicznym, intelektualnym, moralnym i duchowym) i ich rozwoju społecznego. Konieczna jest harmonijna realizacja zadań w zakresie nauczania, kształcenia umiejętności i wychowania 9. Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego na IV etapie edukacyjnym należą: czytanie umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa; myślenie matematyczne umiejętność wykorzystywania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym; myślenie naukowe umiejętność wykorzystywania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa; umiejętności komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i w piśmie; umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi; umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się; umiejętność pracy zespołowej 10. Z podstawy programowej wynikają także cele ogólne nauczania języka obcego na etapie edukacji ponadgimnazjalnej. Główne cele dotyczące nauki niemieckiego jako drugiego języka w zakresie podstawowym, gdy nauczanie tego języka stanowi kontynuację nauczania w gimnazjum na podbudowie wymagań poziomu III.0, są następujące: opanowanie języka na poziomie zapewniającym w miarę sprawną komunikację w odniesieniu do spraw życia codziennego; 8 Por. Podstawa programowa z komentarzami. Tom 3. Języki obce w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, dokument dostępny pod adresem s Tamże, s Tamże, s

7 przygotowanie do egzaminu maturalnego z języka niemieckiego na poziomie podstawowym. Celem nauczania niemieckiego jako trzeciego języka, rozpoczynającego się od poziomu zerowego (IV.0), jest opanowanie języka na poziomie zapewniającym minimum komunikacji językowej. Treści nauczania na etapie ponadgimnazjalnym mają koncentrować się na rozwijaniu poszczególnych sprawności językowych: rozumienia ze słuchu, mówienia, czytania ze zrozumieniem, pisania, interakcji i mediacji ustnej oraz pisemnej. Treści nauczania powinny: umożliwiać nabywanie ogólnych wiadomości na temat kultury krajów niemieckojęzycznych; służyć stałemu poszerzaniu zakresu funkcji językowych umożliwiających posługiwanie się językiem niemieckim w sytuacjach życia codziennego; przyczyniać się do opanowania struktur gramatycznych umożliwiających uczniom formułowanie prostych wypowiedzi w odniesieniu do teraźniejszości, przeszłości i przyszłości; umożliwiać rozróżnianie formalnego i nieformalnego stylu języka (poziom IV.1); umożliwiać nabywanie umiejętności językowych poprzez kontakt z autentycznymi wypowiedziami ustnymi i pisemnymi oraz umiejętności korzystania z technik komputerowych (poziom IV.1). Realizacja programu pozwoli uczniom zaczynającym naukę języka niemieckiego w szkole ponadgimnazjalnej osiągnąć poziom A2+, a kontynuującym B1, względnie B1+ (zgodnie z ESOKJ). Szkoła powinna zapewnić uczniom wszechstronną pomoc w rozwijaniu poczucia własnej wartości oraz wiary we własne możliwości. Szczególnie istotnym zadaniem liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum jest przygotowanie uczniów do podjęcia studiów i pracy. Uczniom należy pomóc w doskonaleniu umiejętności samodzielnego, efektywnego uczenia się języka niemieckiego, stwarzać im okazje do samooceny postępów w nauce, doskonalenia umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji, w tym autentycznych materiałów, których wybór odpowiada zadaniom wychowawczym. Ważne jest także zapewnienie uczniom kontaktu z językiem niemieckim (np. przez organizowanie wymiany ze szkołami w Niemczech), możliwości wykorzystania znajomości języka przy wykonywaniu prac zespołowych (np. projektów), czy uczestniczenie w programach międzynarodowych. Z pewnością rozwija to w uczniach otwartość na świat, ciekawość i tolerancję wobec innych kultur, ale także tożsamość opartą na dziedzictwie kultury ojczystej Cele wychowawcze w nauce języka obcego Nauczanie i wychowanie na tym etapie kształcenia stanowią naturalną konsekwencję nauczania i wychowania na etapie poprzednim. Ze względu na konieczność zachowania ciągłości i spójności między poszczególnymi etapami kształcenia i wychowania należy stosować odpowiednio zasady ogólne, przyjęte dla szkoły podstawowej i gimnazjum, uwzględniając poziom rozwoju społecznoemocjonalnego młodzieży w wieku licealnym. W pracy wychowawczej nauczyciele powinni wspierać rodziców w ich zadaniach wychowawczych, tak aby umożliwiać uczniom stopniowe przejmowanie odpowiedzialności za własne życie i zmierzenie się z takimi wyzwaniami współczesnego świata, jak integracja, globalizacja, postęp naukowo-techniczny 11. Nauczanie języka obcego sprzyja kształtowaniu i rozwijaniu u uczniów m.in.: ciekawości i otwartości wobec innych kultur, w szczególności niemieckiego obszaru językowego; umiejętności słuchania, podejmowania dialogu z przedstawicielami innych kultur i religii; tolerancji i zrozumienia wobec innych kultur i religii; umiejętności pracy i współdziałania w zespole; otwartości na potrzeby drugiego człowieka przez kształtowanie takich cech charakteru, jak koleżeństwo, przyjaźń, wrażliwość na potrzeby innych, gotowość do udzielania pomocy, współodpowiedzialność, poczucie użyteczności; wykorzystywania doświadczeń nabytych w uczeniu się innych przedmiotów, w szczególności języka polskiego, historii, innych języków obcych Cele szczegółowe w nauce języka obcego Cele szczegółowe powinny uwzględniać opanowanie wszystkich sprawności językowych na podstawowym poziomie biegłości komunikacyjnej zgodnie z: nową Podstawą programową, standardami dydaktyki nauczania języków obcych, wymaganiami stawianymi maturzystom przystępującym do egzaminu maturalnego w zakresie podstawowym. Na poziomie IV.0 uczniowie rozpoczynający naukę języka niemieckiego powinni: w ramach znajomości środków językowych posługiwać się podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych; w ramach rozumienia wypowiedzi rozumieć proste i krótkie wypowiedzi ustne, artykułowane wyraźnie i powoli, w standardowej odmianie języka, a także krótkie i proste wypowiedzi pisemne w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych; 11 Tamże, s

8 w ramach tworzenia wypowiedzi samodzielnie formułować bardzo krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne i pisemne w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych; w ramach reagowania na wypowiedzi uczestniczyć w prostej rozmowie i w typowych sytuacjach reagować ustnie lub pisemnie w sposób zrozumiały, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych; w ramach przetwarzania wypowiedzi zmieniać formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. Na poziomie IV.1 uczniowie kontynuujący naukę języka niemieckiego na podbudowie poziomu III.0 powinni: w ramach środków językowych posługiwać się w miarę rozwiniętym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych) umożliwiających realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych; w ramach rozumienia wypowiedzi rozumieć proste, typowe wypowiedzi ustne, artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka, a także proste wypowiedzi pisemne w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych; w ramach tworzenia wypowiedzi samodzielnie formułować krótkie, proste, zrozumiałe wypowiedzi ustne i pisemne w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych; w ramach reagowania na wypowiedzi uczestniczyć w rozmowie i w typowych sytuacjach reagować w sposób zrozumiały, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych; w ramach przetwarzania wypowiedzi zmieniać formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. Ponadto uczniowie powinni opanować następujące umiejętności: dokonywanie samooceny (np. przy użyciu portfolio językowego) i wykorzystywania techniki samodzielnej pracy nad językiem (np. korzystanie ze słownika, poprawianie błędów, prowadzenie notatek, zapamiętywanie nowych wyrazów, korzystanie z tekstów w języku niemieckim); współdziałanie w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych pracach projektowych; korzystanie ze źródeł informacji w języku niemieckim (np. z encyklopedii, mediów, instrukcji obsługi), również za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych; stosowanie strategii komunikacyjnych (np. domyślanie się znaczenia wyrazów z kontekstu, rozumienie tekstu zawierającego nieznane słowa i zwroty) oraz strategii kompensacyjnych (np. zastąpienie innym wyrazem, opis) w przypadku, gdy nie znają lub nie pamiętają jakiegoś wyrazu; znajdowanie podobieństw i różnic między językami 12. Realizacja przedstawionych tutaj celów inaczej będzie przebiegać w grupach rozpoczynających naukę języka od poziomu zerowego (IV.0) i kontynuujących naukę po kursie w gimnazjum (IV.1). W tej drugiej grupie uczniowie przygotowujący się do egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym będą posługiwać się w miarę rozwiniętym zasobem środków językowych, rozumieć trudniejsze teksty, uczestniczyć w rozmowach wymagających argumentowania, negocjowania, przekonywania itp. Szczegółowe cele dotyczące podstawowych sprawności językowych zostaną omówione w rozdziale Zakres tematyki i treści nauczania Treści nauczania wymagania szczegółowe Zakres tematyczny obowiązujący uczniów szkół ponadgimnazjalnych jest określony przez nową Podstawę programową. Niniejszy program umożliwia realizację podstawowych wymagań ogólnych w zakresie następujących bloków tematycznych: człowiek, dom, szkoła, praca, życie rodzinne i towarzyskie, żywienie, zakupy i usługi, podróżowanie i turystyka, kultura, sport, zdrowie, nauka i technika, świat przyrody, państwo i społeczeństwo, elementy wiedzy o krajach niemieckiego obszaru językowego oraz o kraju ojczystym. Każdy z tych zakresów obejmuje zagadnienia cząstkowe. Powinny one być wybierane w zależności od poziomu językowego uczniów i wymagań maturalnych oraz zrealizowane w ciągu 3 4 lat. Proponujemy spiralną organizację treści kształcenia. Spiralny układ treści obejmuje elementy już znane, które poprzez powtarzanie utrwalają się i pogłębiają, oraz elementy nowe, związane z poprzednimi i wykraczające poza nie. 12 Tamże, s

9 7.2. Funkcje językowe i intencje komunikacyjne poszczególnych bloków tematycznych Poziom IV.0 dla początkujących Ogólne zakresy tematyczne Tematyka szczegółowa Funkcje językowe / Intencje komunikacyjne Człowiek Dane personalne uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących danych osobowych, np. nazwiska, wieku, miejsca zamieszkania itp.; nawiązywanie i kończenie rozmowy: powitanie i pożegnanie; prowadzenie rozmowy przez telefon; informowanie o niezrozumieniu, prośba o powtórzenie lub wolniejsze mówienie; pytanie o znaczenie wyrazów lub zwrotów, literowanie Wygląd zewnętrzny Cechy charakteru Uczucia i emocje Zainteresowania Problemy etyczne opisywanie wyglądu osób; uzyskiwanie i udzielanie informacji na ten temat opisywanie i charakteryzowanie osób udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat stanów emocjonalnych, sympatii, antypatii, niechęci; przedstawianie własnej opinii na temat związków uczuciowych pomiędzy ludźmi (rodzina, miłość, przyjaźń itp.); wyrażanie pozytywnych i negatywnych stanów emocjonalnych pytanie o zainteresowania innej osoby; udzielanie informacji na temat własnych zainteresowań uzyskiwanie informacji na temat postaw i poglądów etycznych innych ludzi; odmowa udzielania informacji, kiedy dany temat jest sprzeczny z poglądami i systemem wartości rozmówcy Dom Miejsce zamieszkania udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat miejsca zamieszkania, adresu itd. Opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia Wynajmowanie mieszkania opisywanie miejsc i przedmiotów w domu i jego okolicy, rodzajów mieszkań, pomieszczeń, sprzętów i ich układu; udzielanie i uzyskiwanie informacji na ten temat opisywanie miejsc, przedmiotów i czynności związanych z wynajęciem mieszkania; uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących warunków mieszkaniowych, potrzeb, zakazów, pozwoleń; negocjowanie np. warunków wynajmu mieszkania, wysokości czynszu; formułowanie ogłoszeń Szkoła Przedmioty nauczania nazywanie przedmiotów szkolnych, opisywanie czynności wykonywanych na lekcjach; wyrażanie i uzasadnianie opinii o przedmiotach szkolnych Praca Oceny i wymagania Życie szkoły Kształcenie pozaszkolne Zawody i związane z nimi czynności oraz warunki zatrudnienia Praca dorywcza udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat ocen i wymagań; opisywanie czynności (np. w czasie zajęć języka obcego) relacjonowanie wydarzeń z życia szkoły i klasy (spotkania, wycieczki, dzień sportu, wymiana międzyszkolna, konflikty, przemoc); opisywanie ludzi, miejsc i czynności udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat zajęć pozaszkolnych opisywanie ludzi, miejsc i czynności związanych z różnymi zawodami; wyrażanie opinii na temat predyspozycji do danego zawodu, oczekiwań związanych z przyszłym zawodem i miejscem pracy; uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących warunków zatrudnienia; formułowanie listu motywacyjnego i życiorysu uzyskiwanie i udzielanie informacji związanych z pracą dorywczą; opisywanie miejsc i czynności 84

10 Życie rodzinne i towarzyskie Okresy życia Członkowie rodziny, koledzy, przyjaciele Czynności życia codziennego Formy spędzania czasu wolnego Święta i uroczystości Styl życia Konflikty i problemy opisywanie ludzi, zjawisk i czynności związanych z różnymi etapami życia; przedstawianie własnych planów i działań uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących członków rodziny, kolegów i przyjaciół; opisywanie ludzi, ich cech charakteru, zainteresowań, upodobań i niechęci opisywanie czynności życia codziennego; uzyskiwanie i udzielanie informacji na ten temat; relacjonowanie wydarzeń uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat form spędzania czasu wolnego; relacjonowanie wydarzeń; opisywanie osób, miejsc i czynności; wyrażanie i obrona własnych opinii relacjonowanie wydarzeń (przyjęcie urodzinowe, przygotowania do świąt, np. Bożego Narodzenia, i ich przebieg); opisywanie ludzi i czynności opisywanie ludzi, miejsc, zjawisk i czynności; uzyskiwanie i udzielanie informacji na ten temat relacjonowanie wydarzeń; udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat konfliktów i problemów w domu i szkole Żywienie Artykuły spożywcze uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat artykułów spożywczych, np. ich ilości, pochodzenia i jakości; opisywanie przedmiotów i miejsc Przygotowanie potraw Posiłki Lokale gastronomiczne opisywanie przygotowania potraw (składniki, czynności); udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat sposobów przygotowania potraw udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat posiłków, np. czasu i miejsca ich spożywania, ulubionych potraw, umiejętności ich przyrządzania nawiązywanie rozmowy z kelnerem / kelnerką; uzyskiwanie informacji, np. na temat cen; wyrażanie pozytywnych i negatywnych opinii na temat walorów smakowych potraw Zakupy i usługi Rodzaje sklepów udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat rodzajów sklepów i ich położenia; opisywanie miejsc, ludzi i czynności związanych z tym tematem Podróżowanie i turystyka Towary uzyskiwanie i udzielanie informacji, np. na temat oferty towarowej, cen, promocji; opisywanie przedmiotów Sprzedawanie i kupowanie inicjowanie i kończenie rozmowy; udzielanie i uzyskiwanie informacji; relacjonowanie zdarzeń, np. z pobytu w centrum handlowym i zrobionych tam zakupów Reklama Korzystanie z usług Środki płatnicze Środki transportu Informacja turystyczna Baza noclegowa przekazywanie informacji o produktach prowadzenie rozmów w typowych sytuacjach związanych z korzystaniem z usług (poczta, salon fryzjerski itp.); udzielanie i zasięganie informacji dotyczących danej usługi udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat form płacenia (gotówka, karta) uzyskiwanie i udzielanie informacji (kasa biletowa, informacja kolejowa itp.); wyrażanie preferencji związanych ze środkami transportu (zalety i wady wybranych środków transportu) uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat atrakcji turystycznych, możliwości spędzania czasu w danym miejscu, w danej miejscowości itp. uzyskiwanie i udzielanie informacji związanych z bazą noclegową, rezerwacją miejsc hotelowych, standardem usług itd.; nawiązywanie i prowadzenie rozmowy z obsługą hotelową 85

11 Ogólne zakresy tematyczne Podróżowanie i turystyka Wycieczki Zwiedzanie Tematyka szczegółowa Funkcje językowe / Intencje komunikacyjne uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat oferty biur podróży opisywanie miejsc wartych zwiedzenia; udzielanie i zasięganie informacji na temat atrakcji turystycznych, zabytków, muzeów i ich lokalizacji Kultura Dziedziny kultury opisywanie miejsc, zjawisk i czynności związanych z poszczególnymi dziedzinami kultury (film, teatr, literatura, sztuka, muzyka, muzeum, galeria, koncerty itd.) Twórcy i ich dzieła Uczestnictwo w kulturze Media uzyskiwanie i udzielanie informacji na ten temat uzyskiwanie i udzielanie informacji (kasa biletowa, informacja telefoniczna o repertuarze, koncertach itd.); wyrażanie własnej opinii, np. zachwytu, znudzenia udzielanie i zasięganie informacji związanych z mediami; prośba o opinię i wyrażanie opinii własnej; przedstawianie odmiennego punktu widzenia Sport Dyscypliny sportu udzielanie i zasięganie informacji na temat uprawiania różnych dziedzin sportu Zdrowie Sprzęt sportowy Imprezy sportowe Sport wyczynowy Samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie Higieniczny tryb życia opisywanie przedmiotów wykorzystywanych do uprawiania sportu relacjonowanie wydarzeń związanych z imprezami sportowymi (np. dzień sportu w szkole); udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat imprez sportowych (terminy, bilety) opisywanie ludzi, miejsc i czynności związanych z wyczynowym uprawianiem sportu zasięganie i udzielanie informacji dotyczących samopoczucia; nawiązywanie rozmowy w celu umówienia się na wizytę u lekarza; negocjowanie w sprawie terminu wizyty u lekarza; opisywanie dolegliwości w trakcie wizyty u lekarza; zasięganie informacji na temat leków, czasu trwania leczenia, zaleceń lekarza; relacjonowanie wydarzeń związanych z chorobą, leczeniem zasięganie informacji na temat trybu życia; udzielanie informacji na temat czynności i zachowań składających się na higieniczny tryb życia Nauka i technika Odkrycia naukowe udzielanie i zasięganie informacji na temat odkryć naukowych, które mają dzisiaj ważne znaczenie, zarówno negatywne, jak i pozytywne Obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych Technologie informacyjnokomunikacyjne uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat obsługi sprzętów udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat współczesnych mediów elektronicznych; opisywanie czynności i zjawisk związanych z korzystaniem z komputera i internetu Świat przyrody Klimat uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat pogody Świat roślin i zwierząt Krajobraz Zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego wyrażanie opinii na temat roli zwierząt w życiu człowieka; opisywanie miejsc występowania roślin i zwierząt, np. parku, lasu opisywanie krajobrazu i jego elementów (krajobraz miejski, wiejski, morze, góry, las itp.) opisywanie czynności i zjawisk zagrażających środowisku naturalnemu człowieka; udzielanie i uzyskiwanie informacji o organizacjach ekologicznych, sposobach i celach ich działania; udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat działań mających na celu ratowanie i ochronę środowiska naturalnego 86

12 Świat przyrody Klęski żywiołowe opisywanie zjawisk i czynności dotyczących klęsk żywiołowych (powodzie, pożary); uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat rodzaju klęski, wyrządzonych szkód, pomocy poszkodowanym Państwo i społeczeństwo Elementy wiedzy o krajach niemieckiego obszaru językowego oraz kraju ojczystym z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz problematyki integracji europejskiej Konflikty wewnętrzne i międzynarodowe Przestępczość Polityka społeczna Wiadomości krajoznawcze i kulturoznawcze na temat Niemiec, Austrii i Szwajcarii Wiadomości na temat kraju ojczystego udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat takich wydarzeń, jak wojny, demonstracje, akty przemocy i terroru relacjonowanie wydarzeń (np. kradzieży); zasięganie i udzielanie informacji na ten temat udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat polityki społecznej w Polsce i innych krajach oraz instytucji zajmujących się realizowaniem jej założeń uzyskiwanie i udzielanie informacji kulturoznawczych; opisywanie miejsc, ludzi i zjawisk charakterystycznych dla tych krajów (miast, zabytków, sławnych ludzi, kultury, kuchni itp.) udzielanie informacji na temat kraju ojczystego, swojego regionu, miasta, wsi (zabytki, możliwości spędzania wolnego czasu, atrakcje turystyczne, sposób życia, kultura, kuchnia) Poziom IV.1 dla kontynuujących naukę (zakres podstawowy) na podbudowie wymagań poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego Ogólne zakresy tematyczne Tematyka szczegółowa Funkcje językowe / Intencje komunikacyjne Człowiek Dane personalne uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących danych osobowych, np. nazwiska, wieku, miejsca zamieszkania itp.; nawiązywanie i kończenie rozmowy: powitanie i pożegnanie; prowadzenie rozmowy przez telefon; informowanie o niezrozumieniu, prośba o powtórzenie lub wolniejsze mówienie; pytanie o znaczenie wyrazów lub zwrotów, literowanie i prośba o przeliterowanie (imienia, nazwiska, nazwy miejscowości) Wygląd zewnętrzny Cechy charakteru Uczucia i emocje Zainteresowania Problemy etyczne opisywanie wyglądu osób oraz uzyskiwanie i udzielanie informacji na ten temat opisywanie i charakteryzowanie ludzi; przedstawianie opinii własnej i osób trzecich na temat cech danych osób i ich zachowań udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat stanów emocjonalnych, sympatii, antypatii, niechęci; przedstawianie własnej opinii na temat związków uczuciowych pomiędzy ludźmi (rodzina, miłość, przyjaźń itp.); wyrażanie pozytywnych i negatywnych stanów emocjonalnych pytanie o zainteresowania innej osoby; udzielanie informacji na temat własnych zainteresowań wyrażanie własnych poglądów w kwestiach etycznych; uzyskiwanie informacji na temat postaw i poglądów etycznych innych ludzi; odmowa udzielania informacji, kiedy dany temat jest sprzeczny z poglądami i systemem wartości rozmówcy Dom Miejsce zamieszkania udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat miejsca zamieszkania, adresu itd.; opisywanie miejsca i lokalizacji Opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia opisywanie miejsc i przedmiotów w domu i jego okolicy, rodzajów mieszkań, pomieszczeń, sprzętów i ich układu; udzielanie i uzyskiwanie informacji na ten temat 87

13 Dom Ogólne zakresy tematyczne Tematyka szczegółowa Wynajmowanie, kupno i sprzedaż mieszkania Funkcje językowe / Intencje komunikacyjne opisywanie miejsc, przedmiotów i czynności związanych z wynajęciem, kupnem lub sprzedażą mieszkania; uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących warunków mieszkaniowych, potrzeb, zakazów, pozwoleń; negocjowanie np. warunków wynajmu mieszkania, wysokości czynszu itd.; formułowanie ogłoszeń Szkoła Przedmioty nauczania opisywanie miejsc i czynności związanych z poszczególnymi przedmiotami szkolnymi; wyrażanie i uzasadnianie opinii Praca Życie rodzinne i towarzyskie Życie rodzinne i towarzyskie Oceny i wymagania Życie szkoły Kształcenie pozaszkolne System oświaty Zawody i związane z nimi czynności oraz warunki pracy i zatrudnienia Praca dorywcza Rynek pracy Okresy życia Członkowie rodziny, koledzy, przyjaciele Czynności życia codziennego Formy spędzania czasu wolnego Święta i uroczystości Styl życia Konflikty i problemy udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat ocen i wymagań; opisywanie czynności (np. w czasie zajęć języka obcego); wyrażanie swojej opinii i oczekiwań dotyczących zajęć lekcyjnych relacjonowanie wydarzeń z życia szkoły i klasy (spotkania, wycieczki, dzień sportu, wymiana międzyszkolna, konflikty, przemoc); opisywanie ludzi, miejsc i czynności; przedstawianie i uzasadnianie własnych opinii i stanów emocjonalnych udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat zajęć pozaszkolnych; relacjonowanie wydarzeń udzielanie i uzyskiwanie informacji dotyczących systemu oświaty w Polsce i krajach niemieckojęzycznych opisywanie ludzi, miejsc i czynności związanych z różnymi zawodami; wyrażanie opinii na temat predyspozycji do danego zawodu, oczekiwań związanych z przyszłym zawodem i miejscem pracy; uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących warunków zatrudnienia; formułowanie listu motywacyjnego i życiorysu uzyskiwanie i udzielanie informacji związanych z pracą dorywczą; opisywanie miejsc i czynności; relacjonowanie wydarzeń (praca w czasie wakacji) uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących sytuacji na rynku pracy; opisywanie miejsc, ludzi, zjawisk i czynności związanych z tym tematem opisywanie ludzi, zjawisk i czynności związanych z różnymi etapami życia; relacjonowanie wydarzeń; przedstawianie własnych planów i działań uzyskiwanie i udzielanie informacji dotyczących członków rodziny, kolegów i przyjaciół; opisywanie ludzi, ich cech charakteru, zainteresowań, upodobań i niechęci opisywanie czynności; uzyskiwanie i udzielanie informacji na ten temat; relacjonowanie wydarzeń uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat form spędzania czasu wolnego; relacjonowanie wydarzeń; opisywanie osób, miejsc i czynności; negocjowanie; wyrażanie i obrona własnych opinii relacjonowanie wydarzeń (przyjęcie urodzinowe, przygotowania do świąt i ich przebieg); opisywanie ludzi i czynności uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat stylu życia; opisywanie ludzi, miejsc, zjawisk i czynności, wyrażanie opinii na temat postaw i wzorców zachowań relacjonowanie wydarzeń; udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat konfliktów i problemów w domu i szkole; negocjowanie np. podziału obowiązków domowych; proponowanie rozwiązań w sytuacjach konfliktowych 88

14 Żywienie Artykuły spożywcze uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat artykułów spożywczych, np. ich ilości, pochodzenia i jakości; opis przedmiotów i miejsc Przygotowanie potraw Posiłki Lokale gastronomiczne Diety opis przygotowania potraw (składniki, czynności); relacjonowanie wydarzeń (przyjęcia z okazji urodzin, uroczystości rodzinnych oraz świąt z uwzględnieniem przygotowanych lub podawanych potraw); udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat sposobów przygotowania potraw udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat posiłków, np. czasu i miejsca ich spożywania, ulubionych potraw, umiejętności ich przyrządzania nawiązywanie rozmowy z kelnerem / kelnerką; uzyskiwanie informacji np. na temat cen; wyrażanie pozytywnych i negatywnych opinii na temat walorów smakowych potraw; negocjowanie (propozycja wyboru innego lokalu, reklamacja w sprawie np. wysokości rachunku lub jakości podanej potrawy); relacjonowanie wydarzeń; opis wnętrza lokalu, ludzi i czynności uzyskiwanie informacji na temat żywienia, np. w czasie wizyty u lekarza; wyrażanie własnego zdania na temat żywienia i zdrowego odżywiania Zakupy i usługi Rodzaje sklepów udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat rodzajów sklepów i ich położenia; opisywanie miejsc, ludzi i czynności związanych z tym tematem Podróżowanie i turystyka Towary uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat oferty towarowej, cen, promocji; opisywanie przedmiotów itp. Sprzedawanie i kupowanie inicjowanie i kończenie rozmowy; udzielanie i uzyskiwanie informacji; relacjonowanie zdarzeń (np. pobytu w centrum handlowym i robionych tam zakupów); formułowanie ogłoszeń, np. w sprawie sprzedaży podręczników, biletów na koncert Reklama Korzystanie z usług Środki płatnicze Banki Ubezpieczenia Środki transportu Informacja turystyczna przekazywanie informacji o produktach i ich prezentacja; opisywanie zjawisk i czynności związanych z reklamą; wyrażanie opinii prowadzenie rozmów w typowych sytuacjach związanych z korzystaniem z usług (poczta, salon fryzjerski, fotograf itp.); udzielanie i zasięganie informacji dotyczących danej usługi; negocjowanie, np. w sprawie terminu wykonania usługi udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat form płacenia (gotówka, karta, możliwość zrealizowania czeku) uzyskiwanie i udzielanie informacji w typowych kontaktach z instytucjami bankowymi, np. w sprawie zakładania rachunku uzyskiwanie i udzielanie informacji w sprawie ubezpieczeń (wykupowanie polisy ubezpieczeniowej, wypłata świadczeń itd.); wypełnianie formularzy uzyskiwanie i udzielanie informacji (kasa biletowa, informacja kolejowa itp.); wyrażanie preferencji związanych ze środkami transportu (zalety i wady wybranych środków transportu) uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat atrakcji turystycznych, możliwości spędzania czasu w danym miejscu, w danej miejscowości, zakupu biletów wstępu itp.; udzielanie informacji na temat walorów turystycznych własnej miejscowości lub regionu 89

15 Ogólne zakresy tematyczne Podróżowanie i turystyka Tematyka szczegółowa Baza noclegowa Wycieczki Zwiedzanie Wypadki Funkcje językowe / Intencje komunikacyjne uzyskiwanie i udzielanie informacji związanych z bazą noclegową, rezerwacją miejsc hotelowych, standardem usług itd.; nawiązywanie i prowadzenie rozmowy z obsługą hotelową; relacjonowanie wydarzeń uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat oferty biur podróży; prowadzenie rozmowy w celu zarezerwowania miejsca; relacjonowanie wydarzeń związanych z wycieczkami opisywanie miejsc wartych zwiedzenia; udzielanie i zasięganie informacji na temat atrakcji turystycznych, zabytków, muzeów i ich lokalizacji; relacjonowanie wydarzeń związanych ze zwiedzaniem; negocjowanie w sprawie zmiany planów dotyczących zwiedzania nawiązanie i prowadzenie rozmowy prośba o pomoc, informowanie i zasięganie informacji o wydarzeniu, okolicznościach wypadku, awarii, możliwości uzyskania pomocy; relacjonowanie wydarzeń Kultura Dziedziny kultury opisywanie miejsc, zjawisk i czynności związanych z poszczególnymi dziedzinami kultury (film, teatr, literatura, sztuka, muzyka, muzeum, galeria, koncert itd.) Twórcy i ich dzieła Uczestnictwo w kulturze Media uzyskiwanie i udzielanie informacji związanych ze znanymi twórcami kultury uzyskiwanie i udzielanie informacji (kasa biletowa, informacja telefoniczna o repertuarze, koncertach itd.); relacjonowanie wydarzeń: uczestnictwo w koncertach, wystawach itp.; wyrażanie własnej opinii, np. zachwytu, znudzenia; negocjowanie w sprawie zmiany planów dotyczących udziału w danej imprezie kulturalnej udzielanie i zasięganie informacji związanych z mediami; prośba o opinię i wyrażanie własnej opinii; przedstawianie odmiennego punktu widzenia Sport Dyscypliny sportu udzielanie i zasięganie informacji na temat uprawiania różnych dziedzin sportu Zdrowie Sprzęt sportowy Imprezy sportowe Sport wyczynowy Samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie opisywanie przedmiotów potrzebnych do uprawiania sportu relacjonowanie wydarzeń związanych z imprezami sportowymi, np. dzień sportu w szkole; udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat imprez sportowych (terminy, bilety) opisywanie ludzi, miejsc i czynności związanych z wyczynowym uprawianiem sportu zasięganie i udzielanie informacji dotyczących samopoczucia; nawiązanie rozmowy w celu umówienia się na wizytę u lekarza; negocjowanie w sprawie terminu wizyty u lekarza; opisywanie dolegliwości w trakcie wizyty u lekarza; zasięganie informacji na temat leków, czasu trwania leczenia, zaleceń lekarza; relacjonowanie wydarzeń związanych z chorobą, leczeniem, pobytem w szpitalu Zdrowie Higieniczny tryb życia udzielanie informacji na temat czynności i zachowań składających się na higieniczny tryb życia; zasięganie informacji na ten temat Niepełnosprawni udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat problemów osób niepełnosprawnych; wyrażanie własnej opinii na temat integracji społecznej osób niepełnosprawnych i trudnościach z tym związanych 90

16 Zdrowie Uzależnienia zasięganie i udzielanie informacji na temat rodzajów uzależnień, powodów, dla których młodzi ludzie sięgają po środki odurzające; negocjowanie (odmowa alkoholu lub zażycia innego środka odurzającego) Ochrona zdrowia opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc i czynności związanych z ochroną zdrowia (pierwsza pomoc, pogotowie lekarskie, przychodnia, szpital) Nauka i technika Odkrycia naukowe udzielanie i zasięganie informacji na temat odkryć naukowych, które mają dzisiaj ważne znaczenie, zarówno negatywne, jak i pozytywne Wynalazki Obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych Awarie Technologie informacyjnokomunikacyjne prezentowanie historii wielkich wynalazków i ich znaczenia w życiu codziennym uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat obsługi sprzętów; opisywanie przedmiotów i czynności wykonywanych przy korzystaniu z urządzeń technicznych udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat rodzaju awarii i jej skutków; prośba o pomoc udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat współczesnych mediów elektronicznych; opisywanie czynności i zjawisk związanych z korzystaniem z komputera, telefonu komórkowego i internetu Świat przyrody Klimat opisywanie miejsc o różnym klimacie oraz charakterystycznych zjawisk pogodowych; uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat pogody Państwo i społeczeństwo Świat roślin i zwierząt Krajobraz Zagrożenia i ochrona środowiska naturalnego Klęski żywiołowe Katastrofy Przestrzeń kosmiczna Struktura państwa Urzędy Organizacje międzynarodowe i społeczne wyrażanie opinii na temat roli zwierząt w życiu człowieka; opisywanie miejsc występowania roślin i zwierząt, np. zoo, parku, lasu opisywanie krajobrazu i jego elementów (krajobraz miejski, wiejski, morze, góry, las itp.) opisywanie czynności i zjawisk zagrażających środowisku naturalnemu człowieka; udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat działań mających na celu ratowanie i ochronę środowiska naturalnego; udzielnie i uzyskiwanie informacji o organizacjach ekologicznych, sposobach i celach ich działania; relacjonowanie wydarzeń związanych z pracą na rzecz środowiska naturalnego (udział w projektach, kółkach zainteresowań, akcji sprzątania świata) opisywanie zjawisk i czynności dotyczących klęsk żywiołowych (powodzie, pożary); relacjonowanie wydarzeń związanych z tym tematem; uzyskiwanie i udzielanie informacji na temat rodzaju klęski, wyrządzonych szkód, pomocy poszkodowanym zasięganie i udzielanie informacji związanych z katastrofami (np. kolejowymi, lotniczymi), ich skutkami oraz pomocą udzielaną poszkodowanym wyrażanie własnego zdania na temat powodów, dla których ludzie chcą badać kosmos; opisywanie miejsc i czynności związanych z ważnymi wydarzeniami historycznymi, np. lądowaniem na Księżycu, lotami promów kosmicznych itp. opisywanie miejsc, ludzi, czynności i instytucji tworzących struktury urzędowe prowadzenie rozmowy z urzędnikiem w celu załatwienia jakiejś sprawy urzędowej udzielanie i zasięganie informacji na temat działalności międzynarodowych organizacji, np. charytatywnych 91

17 Ogólne zakresy tematyczne Państwo i społeczeństwo Elementy wiedzy o krajach niemieckiego obszaru językowego oraz kraju ojczystym z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz integracji europejskiej Tematyka szczegółowa Konflikty wewnętrzne i międzynarodowe Przestępczość Polityka społeczna Gospodarka Wiadomości krajoznawcze i kulturoznawcze na temat Niemiec, Austrii i Szwajcarii Wiadomości na temat kraju ojczystego Funkcje językowe / Intencje komunikacyjne udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat takich wydarzeń, jak wojny, demonstracje, akty przemocy i terroru relacjonowanie wydarzeń (kradzieży, mobbingu itp.); zasięganie i udzielanie informacji na ten temat udzielanie i uzyskiwanie informacji na temat polityki społecznej w Polsce i innych krajach oraz instytucji zajmujących się realizowaniem jej założeń udzielanie i uzyskiwanie informacji na tematy ekonomiczne (dziedziny gospodarki, ich stan, perspektywy itd.); wyrażanie opinii na temat wspólnego rynku, globalizacji itd. uzyskiwanie i udzielanie informacji kulturoznawczych; relacjonowanie wydarzeń (wyjazdów, wymiany międzyszkolnej, wycieczek); opisywanie miejsc, ludzi i zjawisk charakterystycznych dla tych krajów (miast, zabytków, sławnych ludzi, sposobu życia, kultury, kuchni itp.) udzielanie informacji na temat kraju ojczystego, swojego regionu, miasta, wsi (zabytków, możliwości spędzania wolnego czasu, atrakcji turystycznych, sposobu życia, kultury, kuchni) 7.3. Zagadnienia gramatyczne Poniższe zestawienie prezentuje zakres wiedzy gramatycznej potrzebnej do posługiwania się językiem na poziomie IV.0. Opracowany został na podstawie Profile Deutsch. Gemeinsamer Europaischer Referenzrahmen. 13 Kategorie gramatyczne Regularna i nieregularna odmiana czasownika Czasowniki posiłkowe sein, haben, werden odmiana i zastosowanie Czasowniki zwrotne Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone Czasowniki modalne w trybie oznajmującym czasu teraźniejszego i czasu przeszłego Präteritum Czasowniki modalne w trybie przypuszczającym (Konjunktiv Präteritum) Imiesłów czasu przeszłego Partizip II Formy czasowe w stronie czynnej: Präsens, Präteritum, Perfekt Tryb rozkazujący Tryb przypuszczający Konjunkitv Präteritum czasownika haben Rekcja wybranych czasowników, np. denken an (Akk.) fragen nach (Dat.), sich freuen auf/über (Akk.), sich interssieren für (Akk.) Czasownik ich schlafe, du schläfst Przykłady Sie ist gerade gekommen. Ich habe das schon geschrieben. Es wird langsam hell. Ich interessiere mich für Sport. Ich wasche mir die Hände. Ich rufe dich morgen an. Wann besucht ihr uns? Wir können heute in die Pizzeria gehen. Ich konnte nicht schlafen. Was möchtest du in Zukunft machen? gemacht, gegangen, eingeschlafen, gearbeitet Er kommt gern mit. Wo wart ihr gestern? Sie hat in den Ferien gearbeitet. Ruf(e) / Ruft / Rufen Sie mich bitte an! Ich hätte gern ein Glas Cola. Ich denke schon an die Ferien. Er hat uns nach dem Weg gefragt. Ich freue mich auf die Party. Sie interessiert sich auch für Sport. 13 Profile Deutsch. Gemeinsamer Europaischer Referenzrahmen, praca zbiorowa, München 2002, Langenscheidt. 92

18 Rodzajnik określony, nieokreślony, użycie rzeczownika z rodzajnikiem określonym, nieokreślonym, bez rodzajnika, formy liczby mnogiej rzeczowników Odmiana rzeczownika przez przypadki (Nominativ, Akkusativ, Dativ) Rzeczowniki złożone Rzeczowniki zdrobniałe z końcówkami -chen i -lein Rzeczowniki określające zawód i wykonawcę czynności Rzeczownik i rodzajnik Ich brauche einen Kalender. Ich habe Angst. Sie sucht die CD von Anne. Ich lese gern Bücher. der Freund, den Freund, dem Freund die Zusammenarbeit, der Wohnwagen das Häuschen, das Büchlein die Lehrerin, der Fahrer, der Fuballspieler Rzeczowniki tworzone od nazw miast, krajów i części świata der Wiener, der Deutsche, die Europäerin Rzeczowniki tworzone od bezokoliczników Przymiotnik jako orzecznik Przymiotnik jako przydawka Odmiana przymiotnika po rodzajniku określonym Odmiana przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym, zaimku dzierżawczym i przeczeniu kein Odmiana przymiotnika bez rodzajnika Regularne i nieregularne stopniowanie przymiotnika Przymiotnik w porównaniach Rekcja wybranych przymiotników Odmiana zaimków osobowych (np. ich, er, wir), wskazujących dieser, diese, dieses, dzierżawczych (np. mein, unser), zwrotnych (sich) Zaimek nieosobowy es Zaimki nieokreślone: einer, man, keiner, jeder, jemand, was, viele, nichts, etwas Zaimki pytajne: wer, was, welcher, was für ein Liczebniki główne Liczebniki porządkowe Liczebniki mnożne i nieokreślone Regularne i nieregularne stopniowanie przysłówków Przysłówki miejsca i czasu Przyimki z celownikiem: aus, bei, mit, nach, seit, von, zu, gegenüber Przyimki z biernikiem: durch, gegen, für, ohne, um, entlang, bis Przyimki z celownikiem i biernikiem: an, auf, in, hinter, neben, unter, über, vor, zwischen Przymiotniki Zaimek Liczebnik Przysłówek Przyimek das Essen, das Rudern Der Pullover ist schon alt. Das ist ein alter Pullover. das alte Haus ein interessantes Gesicht, meine neue Wohnung, keine gute Idee guter Kaffee, kalte Cola klein - kleiner - der, die, das kleinste / am kleinsten groß - größer - der, die, das größte / am größten Du bist genauso alt wie ich. Sie ist die älteste von uns allen. Sie ist aber älter als du. verliebt in (A), zufrieden mit (D) Ich mag ihn. Dieses Kleid gefällt mir gut. Ich fahre mit meinen Freunden dorthin. Wofür interessierst du dich? Es ist schon acht Uhr. Es regnet schon wieder. Man darf hier nicht fotografieren. Keiner kann ihr helfen. Welches Buch kaufst du? Was für Probleme haben die Jugendlichen? eins, zwölf, dreihundertzweiunddreißig der vierzehnte Zweite, am Dritten dreimal, viel schnell schneller am schnellsten viel mehr am meisten morgen, bald, dann, endlich, damals, gestern, heute, hier, dort, draußen, drüben, unten, oben, links, rechts aus der Schule, dem Bahnhof gegenüber, nach dem Unterricht, zu uns durch den Park, für dich, ohne ihn, die Straße entlang Häng bitte die Poster an die Wand! Sie hängen doch schon an der Wand. 93

19 Kategorie gramatyczne Zdania pojedyncze oznajmujące, pytające i rozkazujące Szyk wyrazów: prosty, przestawny oraz szyk zdania podrzędnie złożonego Przeczenia nicht, kein i ich miejsce w zdaniu Zdania złożone współrzędnie ze spójnikami i przysłówkami w funkcji spójników (aber, denn, oder, und, sondern, deshalb, trotzdem) oraz bezspójnikowe Zdania podrzędne dopełnieniowe ze spójnikiem dass oraz zaimkami pytającymi, np. was, wo, wie Zdania okolicznikowe przyczyny ze spójnikiem weil Zdania okolicznikowe czasu ze spójnikami: wenn, als, bevor, bis Zdania warunkowe rzeczywiste ze spójnikiem wenn Zdanie okolicznikowe celu ze spójnikiem damit Zdanie przydawkowe z zaimkiem względnym der, die, das Składnia Przykłady Du sprichst aber gut Deutsch. Welche Fremdsprachen lernst du? Sprichst du auch Französisch? Buchstabieren Sie den Namen bitte! Ich fahre am Wochenende nach Salzburg. Am Wochenende fahre ich nach Salzburg. Weißt du schon, dass ich am Wochenende nach Salzburg fahre? Den Film habe ich noch nicht gesehen. Ich glaube, das ist kein Problem. Wir wollten kommen, aber meine Schwester war krank. Ich lerne viel, denn ich habe morgen eine Klassenarbeit. Die Sonne scheint, trotzdem ist es kalt. Ich glaube, deine Mutti hat Recht. Ich habe gehört, dass du in den Ferien gejobbt hast. Weißt du vielleicht, wo Herr Braun wohnt? Ich lerne Deutsch, weil ich in Berlin studieren will. Als ich klein war, wollte ich einen Hund haben. Wenn sie ins Kino geht, bleibe ich immer bei den Kindern. Bevor wir heiraten, kaufen wir eine Wohnung. Ich warte, bis du kommst. Wenn ich Zeit und Lust habe, gehe ich ins Fitnessstudio. Beeile dich, damit wir nicht zu spät kommen. Sie spart, um im Sommer nach Österreich zu fahren. Der Drucker, den wir gestern gekauft haben, ist leider kaputt. Poniższe zestawienie prezentuje zakres wiedzy o strukturach gramatycznych potrzebnej do posługiwania się językiem na poziomie podstawowym i umożliwiającej konstruowanie zrozumiałych tekstów zarówno w mowie, jak i w piśmie. Obejmuje ono zagadnienia obowiązujące na egzaminie maturalnym na poziomie podstawowym 14. Niektóre zagadnienia są już znane ze wcześniejszego etapu nauczania (III.0), należy je jednak powtórzyć, utrwalić i / lub przenieść na nowe sytuacje komunikacyjne. Kategorie gramatyczne Regularna i nieregularna odmiana czasownika Czasowniki posiłkowe sein, haben, werden odmiana i zastosowanie Czasowniki zwrotne Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone Czasowniki modalne w trybie oznajmującym czasu teraźniejszego i czasu przeszłego Präteritum Czasowniki modalne w trybie przypuszczającym czasu przeszłego Präteritum (Konjunktiv Präteritum) Czasownik ich schlafe, du schläfst Przykłady Sie ist gerade gekommen. Ich habe das schon geschrieben. Wir werden das erst morgen machen. Ich interessiere mich für Sport. Ich rufe dich morgen an. Wann besucht ihr uns? Wir können heute in die Pizzeria gehen. Ich konnte nicht schlafen. Was möchtest du in Zukunft machen? Könnten Sie mir bitte helfen? 14 Centralna Komisja Egzaminacyjna, Informator o egzaminie maturalnym z języka obcego nowożytnego od roku szkolnego 2011/2012, dokument dostępny pod adresem 94

20 Czasownik lassen odmiana i funkcje Imiesłów czasu przeszłego Partizip II Formy czasowe w stronie czynnej: Präsens, Präteritum, Perfekt, Plusquamperfekt, Futur I Strona bierna czasownika określajaca proces: Präsens, Präteritum, Perfekt Strona bierna z czasownikami modalnymi: Präsens, Präteritum Strona bierna określająca stan: Präsens Tryb rozkazujący Tryb przypuszczający (Konjunktiv Präteritum) Tryb warunkowy (Konditional I) Rekcja wybranych czasowników np. denken an (Akk.) fragen nach (Dat.), sich freuen auf/über (Akk.), sich interssieren für (Akk.) Bezokolicznik z zu i bez zu Użycie rzeczownika z rodzajnikiem określonym, nieokreślonym, bez rodzajnika Tworzenie liczby mnogiej rzeczowników Odmiana rzeczownika przez przypadki Rzeczowniki złożone Rzeczowniki zdrobniałe z końcówkami -chen i -lein Rzeczowniki z przyrostkami: -e, -er, -ler, -ei, -heit, -schaft, -tion, -tät, -keit, -ung, -ent, -ium, -ment, -in, -um, -ling Rzeczowniki z przedrostkami: Miss-, Un-, Ge- Rzeczownik Ich lasse mir die Haare schneiden. Die Oma lässt mich keine Süßigkeiten essen. gemacht, gegangen, eingeschlafen, gearbeitet Er kommt gern mit. Wo wart ihr gestern? Sie hat in den Ferien gearbeitet. Zuerst hatte man das Rad gefunden. Jeder Schüler wird einen eigenen Laptop haben. Die Umwelt wird durch Industrie verschmutzt. Viele Naturlandschaften wurden schon zerstört. Die Taschentücher sind aus Altpapier produziert worden. Durch die Lotterie kann Geld für den Verein gesammelt werden. Durch die Lotterie konnte Geld dafür gesammelt werden. Das Auto ist schon repariert. Ruf(e) / Ruft / Rufen Sie mich bitte an! Wären Sie so freundlich? Wenn ich doch genug Geld hätte! Wenn ich Geld hätte, würde ich das machen. Ich denke schon an die Ferien. Er hat uns nach dem Weg gefragt. Ich freue mich auf die Party. Sie interessiert sich auch für Sport. Ich versuche dich später zu erreichen. Er lernt Deutsch sprechen. Ich brauche einen Kalender. Ich habe Angst. Sie sucht die CD von Anne. Er liest gern Bücher. Lampe Lampen, Herr Herren, Stuhl Stühle der Freund, den Freund, dem Freund, des Freundes die Zusammenarbeit, der Wohnwagen das Häuschen, das Büchlein der Lehrer, der Sportler, die Bücherei, die Freiheit, die Einsamkeit, die Freundschaft, die Nation, die Universität, die Bedeutung, das Studium, das Argument das Missverständnis, die Unabhängigkeit, das Gebäude Rzeczowniki tworzone od nazw miast, krajów i części świata der Wiener, der Deutsche, die Europäerin Rzeczowniki tworzone od bezokoliczników Rzeczowniki tworzone od przymiotników, imiesłowów i liczebników Odmiana imion własnych Rzeczowniki po określeniu miary i wagi Rzeczowniki określające zawód i wykonawcę czynności Rekcja rzeczowników Przymiotnik jako orzecznik Przymiotnik jako przydawka Odmiana przymiotnika po rodzajniku określonym i zaimkach dieser / diese / dieses oraz jeder / jede / jedes Odmiana przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym, zaimku dzierżawczym i przeczeniu kein Przymiotnik das Essen, das Rudern der Bekannte, der Süchtige, das Schöne, der Reisende, die Zwei Evas Familie ist groß. ein Kilo Äpfel, ein Liter Milch der Lehrer, der Täter Hoffnung auf Der Pullover ist schon alt. Das ist ein alter Pullover. das alte Haus, dieses braune Kleid, jeder fleißige Schüler ein interessantes Gesicht meine neue Wohnung keine gute Idee 95

21 Kategorie gramatyczne Odmiana przymiotnika bez rodzajnika Odmiana przymiotnika po zaimkach liczebnych: beide, alle, viele, wenige, manche, andere, einige Regularne i nieregularne stopniowanie przymiotnika Przymiotnik w porównaniach Rekcja wybranych przymiotników guter Kaffee, kalte Cola Przykłady Alle karierten Hemden habe ich hier gekauft. Ich kaufe beide blauen Blusen. Viele junge Frauen möchten Fotomodell werden. Ich kenne einige gute Designer. klein - kleiner - der, die, das kleinste / am kleinsten groß - größer - der, die, das größte / am größten Du bist genauso alt wie ich. Sie ist aber älter als du. Sie ist die älteste von uns allen. verliebt in (A), zufrieden mit (D) Przymiotniki tworzone od nazw miast, krajów i części świata der Kölner Dom, italienisches Essen Przymiotniki z przedrostkiem un- Odmiana zaimków osobowych (np. ich, er, wir), wskazujących (np. dieser, diese, dieses), dzierżawczych (np. mein, unser), zwrotnych (sich) Zaimek nieosobowy es Zaimki nieokreślone: alle, einige, etwas, jeder, jemand, einer, keiner, man, niemand, nichts, alles Zaimki względne der, die, das oraz welcher, welche, welches Zaimki pytajne: wer, was, welcher, was für ein Zaimek wzajemny einander Liczebniki główne Liczebniki porządkowe Liczebniki mnożne i nieokreślone Liczebniki ułamkowe i dziesiętne Użycie liczebników w oznaczaniu miary, wagi, powierzchni i objętości Przysłówki zaimkowe w pytaniu i odpowiedzi Regularne i nieregularne stopniowanie przysłówków Przysłówki miejsca i czasu Przyimki z celownikiem: aus, bei, mit, nach, seit, von, zu, gegenüber Przyimki z biernikiem: durch, gegen, für, ohne, um, entlang, bis Przyimki z celownikiem i biernikiem: an, auf, in, hinter, neben, unter, über, vor, zwischen Przyimki z dopełniaczem: während, trotz, wegen, statt Zaimek Liczebnik Przysłówek Przyimek unpünktlich Ich mag ihn. Dieses Kleid gefällt mir gut. Ich fahre mit meinen Freunden dorthin. Wofür interessierst du dich? Es ist schon acht Uhr. Es regnet schon wieder. Man darf hier nicht fotografieren. Keiner kann ihr helfen. Die Lehrer mögen die Schüler, die aktiv am Unterricht teilnehmen. Welches Buch nimmst du? Was für Probleme haben die Jugendlichen? Wir helfen gern einander. eins, zwölf, dreihundertzweiunddreißig der vierzehnte Zweite, am Dritten dreimal, viel anderthalb, zwei Drittel, acht Komma fünf zwei Quadratmeter, zweihundert Gramm Worüber habt ihr diskutiert? Könnten wir später darüber sprechen? schnell schneller am schnellsten viel mehr am meisten morgen, bald, dann, endlich, damals, gestern, heute, hier, dort, draußen, drüben, unten, oben, links, rechts aus der Schule, dem Bahnhof gegenüber, nach dem Unterricht, zu uns durch den Park, für dich, ohne ihn, die Straße entlang Häng bitte die Poster an die Wand! Sie hängen doch schon an der Wand. während des Praktikums, wegen der schlechten Gesundheit 96

22 Użycie ważniejszych partykuł, np. denn, mal, doch, etwa, ja Partykuła Składnia Was ist denn das? Sag mal, warst schon da? Das ist doch viel zu teuer. Zdania pojedyncze: oznajmujące, pytające i rozkazujące Du sprichst aber gut Deutsch. Welche Fremdsprachen lernst du? Sprichst du auch Französisch? Buchstabieren Sie den Namen, bitte! Szyk wyrazów: prosty, przestawny oraz szyk zdania podrzędnie złożonego Przeczenia (nicht, kein, nie, niemals, nirgends, keinesfalls) i ich miejsce w zdaniu Zdania złożone współrzędnie ze spójnikami i przysłówkami w funkcji spójników (aber, denn, oder, und, sondern, deshalb, darum, deswegen, trotzdem) oraz bezspójnikowe Zdania podrzędne podmiotowe Zdania podrzędne dopełnieniowe ze spójnikami dass, ob oraz z zaimkami pytajnymi, np. wer, was, wo, wie Zdania okolicznikowe przyczyny ze spójnikami weil, da Zdania okolicznikowe czasu ze spójnikami wenn, als, bevor (ehe), bis, seitdem, nachdem, während Zdania warunkowe rzeczywiste ze spójnikiem wenn Zdania warunkowe nierzeczywiste (Konjunktiv Präteritum czasowników sein, haben; Konjunktiv Präteritum czasowników modalnych; würde + Infinitiv) Zdanie przyzwalające ze spójnikiem obwohl Zdanie okolicznikowe celu ze spójnikiem damit, konstrukcja bezokolicznikowa um... zu Zdania przydawkowe z zaimkiem względnym der, die, das i z przyimkami Zdania porównawcze ze spójnikami so... wie, als, je... desto / je... umso Zdania ze spójnikami wieloczłonowymi (np. entweder oder, sowohl als auch) Konstrukcje bezokolicznikowe z zu Ich fahre am Wochenende nach Salzburg. Am Wochenende fahre ich nach Salzburg. Weißt du schon, dass ich am Wochenende nach Salzburg fahre? Den Film habe ich noch nicht gesehen. Ich glaube, das ist kein Problem. Wo liegt denn das? Nie gehört. Ich kann nirgends meinen Kuli finden. Das darfst du keinesfalls noch einmal machen. Wir wollten kommen, aber meine Schwester war krank. Ich lerne viel, denn ich habe morgen eine Klassenarbeit. Die Sonne scheint, trotzdem ist es kalt. Ich glaube, deine Mutti hat Recht. Wer nicht hören will, (der) muss fühlen. Ich habe gehört, dass du in den Ferien gejobbt hast. Sie fragt, ob du damit zufrieden bist. Weißt du vielleicht, wo Herr Braun wohnt? Ich lerne Deutsch, weil ich in Berlin studieren will. Als ich klein war, wollte ich einen Hund haben. Wenn sie ins Kino geht, bleibe ich immer bei den Kindern. Er chattet, während seine Schwester zu Hause Ordnung macht. Bevor wir heiraten, kaufen wir eine Wohnung. Jens fühlt sich nicht so einsam, seitdem er Eva kennt. Ich warte, bis du kommst. Wenn ich Zeit und Lust habe, gehe ich ins Fitnessstudio. Wenn er reich wäre, müsste er nicht so viel arbeiten / würde er nicht so viel arbeiten. Sie muss dorthin gehen, obwohl sie keine Lust hat. Beeile dich, damit wir nicht zu spät kommen. Sie spart, um im Sommer nach Österreich zu fahren. Die Schüler wünschen sich einen Lehrer, der Sinn für Humor hat. Das ist Laura, von der wir gerade gesprochen haben. Sie ist fleißiger, als ich gedacht habe. Je länger er arbeitet, desto weniger Zeit hat er für seine Familie. Er kommt entweder morgen mit dem Zug oder am Wochenende mit dem Auto. Ich verspreche, dich morgen zu besuchen. Hast du Lust, ins Kino zu gehen? Er lernt, um die Prüfung zu bestehen. 97

23 8. Realizacja założeń programowych Jak już wcześniej wspomniano, głównym celem nauczania jest rozwijanie u uczniów umiejętności skutecznego porozumiewania się w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie. Program kładzie więc nacisk na osiąganie przez uczących się celów komunikacyjnych. Poprawność językowa, choć ważna, nie odgrywa jednak kluczowej roli. Przy realizacji tego celu najbardziej efektywne wydaje się podejście eklektyczne, bazujące na metodzie komunikacyjnej. W tej metodzie istotne są ćwiczenia kreatywne, promujące spontaniczność i improwizację, które uwzględniają potrzeby i zainteresowania uczących się. Najważniejszą rzeczą jest jednak dobranie metody nie tylko do treści i celów nauczania, ale również do możliwości intelektualnych uczniów i ich typów osobowości Praca na lekcji Pomoce naukowe Do realizacji treści nauczania nauczyciel potrzebuje środków dydaktycznych, które pomogą mu rozbudzić zainteresowanie uczniów przedmiotem. Pobudzając aktywność uczących się, ich inicjatywę i samodzielność myślenia, środki takie wpływają pozytywnie na podniesienie wyników nauczania. Pomoce powinny pełnić dwie zasadnicze funkcje: ułatwiać i przyspieszać proces nauczania, ograniczając lub eliminując używanie języka ojczystego; umożliwiać realizację zasady poglądowości Materiały do nauczania, podręczniki Materiały do nauczania umożliwiające realizację programu powinny być rekomendowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i przeznaczone dla grupy wiekowej odpowiadającej klasom I III/IV szkoły ponadgimnazjalnej. Materiały te można podzielić na podstawowe i pomocnicze. Do materiałów podstawowych należą: podręcznik wraz z książką ćwiczeń, płyta CD-audio zawierająca materiały do słuchania do podręcznika i książki ćwiczeń, płyty CD-ROM zawierające dodatkowe zadania interaktywne, książka nauczyciela. W części podręcznikowej powinny znajdować się teksty służące kształceniu sprawności czytania i słuchania, zadania do tych tekstów, zadania przedkomunikacyjne i komunikacyjne, rozwijające sprawność mówienia, informacje gramatyczne, zadania fonetyczne, informacje o charakterze krajoznawczym, uzupełniające zagadnienia poruszane w podręczniku, strategie i techniki uczenia się, które usprawniają proces nauki oraz uczą odpowiedzialności za proces uczenia się i własny rozwój, a także projekty, które aktywizują i przygotowują młodzież do pracy w zespole. Ta cześć powinna być ilustrowana fotografiami i rysunkami, ponieważ ważna jest wizualizacja treści językowych. Część ćwiczeniowa powinna służyć usystematyzowaniu i utrwaleniu materiału zrealizowanego w części podręcznikowej. Powinna być przeznaczona głównie do pracy samodzielnej ucznia i zawierać różnego typu ćwiczenia o zróżnicowanym stopniu trudności, w tym ćwiczenia leksykalne, gramatyczne oraz ćwiczenia rozwijające sprawność pisania. Zastosowana typologia ćwiczeń powinna przeciwdziałać znużeniu i stymulować motywację ucznia. Byłoby wskazane, żeby część ćwiczeniowa po każdym rozdziale zawierała zestawienie słownictwa przewidzianego do aktywnego opanowania wraz z polskim tłumaczeniem i konotacją oraz test zaopatrzony w klucz i punktację. Test rozdziałowy powinien umożliwiać uczniowi samokontrolę i samoocenę, pomagać mu lepiej przygotować się do testu kontrolnego na lekcji oraz rozwijać jego autonomię. Książka nauczyciela powinna zawierać: opis cyklu i wskazówki ułatwiające pracę z podręcznikiem, rozkład materiału na jednostki lekcyjne na dany rok nauki, testy do wszystkich rozdziałów wraz z rozwiązaniami, rozwiązania do zadań i ćwiczeń w podręczniku, transkrypcję tekstów do słuchania, przykładowe scenariusze lekcji wraz z dodatkowymi informacjami kulturo- i realioznawczymi, które nauczyciel może dodatkowo przekazać uczniom w trakcie lekcji. Przykładem takiego zestawu może być cykl alles klar zakres podstawowy, który ukazał się nakładem Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych w Warszawie. Do materiałów dodatkowych zaliczamy: słowniki jedno- lub dwujęzyczne; niemieckojęzyczne czasopisma młodzieżowe (np. Topic, Jö, Rad ), również ich wydania online itp.; książki do gramatyki dla młodzieży (np. alles klar Grammatik); uproszczone wersje książek niemieckich o różnym stopniu trudności; gry dydaktyczne (np. memory, tercety, quartety, gry planszowe); przykładowe zestawy przygotowujące do egzaminu maturalnego; pomoce audiowizualne, np. płyty CD-audio oraz CD-ROM, tablice tematyczne, tablice gramatyczne, zdjęcia, widokówki, plakaty, mapy, płyty DVD z materiałem filmowym przybliżające kulturę krajów niemieckojęzycznych, interaktywne programy komputerowe do nauki języka niemieckiego, audiobooki. Niezbędne wydaje się wyposażenie pracowni językowych w odtwarzacz płyt CD i komplet płyt do słuchania. Zalecany byłby też dostęp do rzutnika multimedialnego, laptopa lub komputera z łączem internetowym, odtwarzacza DVD, tablicy interaktywnej, ksero oraz dostęp do komputerów z nowoczesnymi programami edukacyjnymi. Ponadto należy zadbać o ergonomiczne stoliki i krzesła, które należałoby ustawić najlepiej w podkowę, półkole, koło lub połączyć po dwa stoliki, przygotowując w ten sposób miejsca do pracy grupowej. 98

24 Organizacja pracy na lekcji Przewiduje się wykorzystywanie wszystkich form pracy na lekcji (pracy indywidualnej, w parach, w grupach i na forum klasy). Szczególnie w ćwiczeniach komunikacyjnych należy stosować systematyczne nauczanie grupowe, które pozwoli maksymalnie zintensyfikować komunikację i przybliżyć ją do warunków naturalnych. Praca w parach i grupach sprawia, że czas używania języka przez uczniów wydłuża się. Ponadto członkowie grupy uczą się samodzielności i odpowiedzialności za innych. W trakcie pracy grupowej ważna jest rola nauczyciela. Powinien on podchodzić do poszczególnych grup, wspomagać je swą wiedzą i zachęcać do pracy. Nie powinien jednak kontrolować wszystkich wypowiedzi uczniów i poprawiać wszystkich błędów. Pracę w parach i grupach przewiduje się przy: wspólnym opracowywaniu danego zagadnienia; pytaniach i odpowiedziach, np. w celu uzyskania informacji o życiu innych ludzi, ich opiniach i poglądach (luka informacyjna); zbieraniu argumentów za i przeciw z różnych punktów widzenia; grach i zabawach; projektach nastawionych na integrację międzyprzedmiotową; dyskusjach. Praca indywidualna to: ciche czytanie, pisanie, sprawdziany i kartkówki, prace domowe, ćwiczenia kontrolujące rozumienie tekstu słuchanego i czytanego, ćwiczenia fonetyczne. Praca z całą klasą to: prezentacja nowego materiału, zapoznawanie ze słownictwem, prezentacja rezultatów pracy w grupach, dochodzenie do reguł gramatycznych. Ciekawą formą pracy z całą klasą lub grupami są techniki teatralne, rozwijające kreatywność ucznia. Uczniowie przygotowują inscenizację jednej z baśni (np. braci Grimm) lub przedstawiają wybraną scenkę. Niezwykle ważne są też prace projektowe, np. Deutsch in unserem Land, Zuhause in Europa lub Gesichter unserer Nachbarn. Te techniki sprzyjają spontanicznej komunikacji językowej oraz prowadzą do integracji sprawności językowych Cele i techniki nauczania podstawowych sprawności językowych Według ESOKJ działania językowe zawierają w sobie tradycyjnie pojmowane sprawności językowe, czyli działania receptywne (słuchanie i czytanie), działania produktywne (mówienie i pisanie) oraz interakcję i mediację. Każde z tych czterech działań (recepcja, produkcja, interakcja i mediacja) może być realizowane w mowie lub piśmie. W sumie mamy osiem rodzajów działań językowych czy też osiem sprawności Sprawność słuchania ze zrozumieniem Celem rozwijania sprawności słuchania ze zrozumieniem jest przygotowanie uczących się do odbioru języka w naturalnych warunkach codziennej komunikacji. Umiejętność rozumienia słowa mówionego ma wielkie znaczenie w życiu, ponieważ bez niej niemożliwy byłby udział w jakiejkolwiek rozmowie. Ponadto ta umiejętność jest potrzebna przy słuchaniu zapowiedzi na dworcach kolejowych i w portach lotniczych, wykładów, porad czy też poleceń, obcojęzycznych audycji radiowych i oglądaniu telewizji. Teksty, na bazie których chcemy rozwijać tę sprawność, powinny koncentrować się na sytuacjach i tematach obecnych w podstawowej komunikacji językowej oraz być dostosowane do poziomu językowego ucznia. Przed rozpoczęciem ćwiczenia ważne jest postawienie określonego zadania. Istotną rolę odgrywa również integracja sprawności słuchania z innymi sprawnościami. Warto pamiętać, że konieczna jest zarówno jak najwcześniejsza konfrontacja z autentycznym tekstem słuchanym, jak też używanie języka niemieckiego od pierwszej lekcji jako języka dominującego. Uczeń powinien: reagować na polecenia, określać główną myśl tekstu, określać główną myśl poszczególnych części tekstu, znajdować w tekście określone informacje, określać intencje nadawcy / autora tekstu, określać kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuację, uczestników), rozróżniać formalny i nieformalny styl wypowiedzi. Teksty do kształcenia sprawności słuchania ze zrozumieniem na poziomie IV.0 mają być bardzo proste, krótkie. Powinny to być typowe wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, rozmowy), artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka. Teksty dla uczniów przygotowujących się do matury na poziomie podstawowym powinny być również w miarę proste i typowe (np. instrukcje, komunikaty, ogłoszenia, rozmowy) artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka. Słuchanie tekstów powinno występować w miarę możliwości od początku nauki i przez cały okres jej trwania, a rozwijanie tej sprawności wspomagać mogą różnorodne techniki. Możemy je podzielić na trzy grupy: poprzedzające słuchanie, towarzyszące słuchaniu i następujące po wysłuchaniu tekstu. Techniki poprzedzające słuchanie mają na celu zainteresowanie ucznia tematem, przypomnienie i aktywizację dotychczasowej wiedzy językowej związanej z tematyką tekstu oraz wprowadzenie nowych wyrazów, zwrotów i struktur gramatycznych niezbędnych do jego zrozumienia. 99

25 Dostępne techniki pracy to: rozmowa i dyskusja na temat związany z tekstem, skojarzenia, czyli porządkowanie wiedzy uprzedniej, np. poprzez wykorzystanie asocjogramu lub też mapy myśli (mind-map), obrazek (wizualizacja tematu tekstu), wprowadzenie nowego materiału językowego występującego w tekście, np. wyrazów kluczowych, czytanie wspierające słuchanie (np. zapoznanie się z krótkim tekstem poruszającym te same zagadnienia). Techniki towarzyszące słuchaniu służą określeniu celu słuchania oraz mają przykuć uwagę słuchającego i utrzymać jego ciekawość. Umożliwią to następujące techniki: porządkowanie kolejności obrazków na podstawie usłyszanego tekstu, dopasowanie obrazka (obrazków) do usłyszanego tekstu, rysowanie (np. drogi) według wskazówek uzyskanych w tekście, zaznaczanie (np. podanych nazw krajów na mapie), uzupełnianie obrazków (np. nanoszenie brakujących elementów, uzupełnianie chmurek), uzupełnianie tekstu (teksty z lukami), uzupełnianie tabeli, notowanie, samodzielne kończenie zdań. Techniki stosowane po usłyszeniu tekstu mają na celu globalne i szczegółowe sprawdzenie jego zrozumienia, przy czym zawsze rozpoczynamy od sprawdzenia rozumienia całościowego. Można wykorzystać w tym celu następujące techniki: prawda / fałsz, wielokrotnego wyboru, pytań i odpowiedzi, odgrywania ról, ankiety, wyrażania własnego zdania na temat poruszony w tekście, tworzenia notatek, streszczenia, opowiadania. Przykładowe zadania do wyrabiania sprawności słuchania 15 : Transkrypcja Guten Tag! Guten Tag. Was kann ich für Sie tun? Ich möchte gern ein Konto eröffnen. Ein Sparkonto oder ein Girokonto? Ein Girokonto. Bekomme ich eine EC-Karte? Ja, beim Girokonto bekommen Sie von uns eine EC- Karte. Mit dieser Karte können Sie in den meisten Geschäften und Restaurants weltweit, also auch im Ausland, bezahlen. Und wenn ich Bargeld brauche? Sie können rund um die Uhr, auch samstags und sonntags, das Geld bis zum Tageslimit 300 Euro an allen Geldautomaten abheben. Sie können mit Ihrer Karte jede Zeit in der Bank das Geld abheben und einzahlen oder auf andere Kontos überweisen. Kann ich das auch per Internet tun? Ja, das geht auch. Sie haben immer die Möglichkeit, Ihr Konto über das Internet zu kontrollieren, Geld zu überweisen usw. Sie bekommen ein Passwort von uns. Gut. Was sollte ich noch dazu wissen? Am Monatsende bekommen Sie Ihren Kontoauszug per Post zugeschickt. Da können Sie sehen, wie viel Geld Sie im Moment haben, wie viel abgebucht und wie viel eingezahlt wurde. Ist die Kontoführung kostenlos? Nein, die Kontoführung kostet 8 Euro monatlich. Alles klar. Jetzt brauche ich also Ihren Namen und Ihre Adresse und 1. Höre den Dialog und beantworte die Fragen. Posłuchaj dialogu i odpowiedz na pytania. 1. Wo findet das Gespräch statt? 2. Was möchte der Kunde erledigen? 2. Richtig oder falsch? Höre den Dialog noch einmal und kreuze an. Prawda czy fałsz? Posłuchaj dialogu jeszcze raz i zaznacz. 1. Der Kunde möchte bei der Bank Informationen über ein Sparkonto einholen. 2. Beim Girokonto bekommt man gewöhnlich eine EC-Karte. 3. Mit der Karte kann man sowohl bezahlen als auch Bargeld abheben. 4. Man kann das Geld auch per Internet überweisen. 5. Um die Überweisung per Internet machen zu können, braucht der Kunde ein Passwort. 6. Das Girokonto ist für den Kunden kostenfrei. 7. Der Kunde bekommt eine genaue Information, wo sich die Geldautomaten befinden. richtig falsch 15 Wszystkie przykładowe materiały prezentowane w niniejszej publikacji pochodzą z serii podręczników alles klar zakres podstawowy, wydanej nakładem Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych w Warszawie. 100

26 Sprawność czytania ze zrozumieniem Czytanie odgrywa istotną rolę w procesach poznawczych. Głównym celem, który ma osiągnąć czytający, jest odbiór i zrozumienie informacji zawartych w tekście. Do rozwijania sprawności czytania są zalecane przede wszystkim teksty użytkowe, teksty autentyczne lub semiautentyczne (tj. uproszczone lub skrócone teksty autentyczne), np. napisy informacyjne, listy, broszury, ulotki reklamowe, jadłospisy, ogłoszenia, rozkłady jazdy, instrukcje obsługi, proste artykuły prasowe i teksty narracyjne. Należy ćwiczyć odpowiednio wszystkie rodzaje czytania (tj. szczegółowe, selektywne i całościowe). Uczeń powinien umieć: określić główną myśl tekstu, określić główną myśl poszczególnych części tekstu, znaleźć w tekście określone informacje, określić intencje nadawcy / autora tekstu, określić kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuację, uczestników), rozróżnić formalny i nieformalny styl wypowiedzi (poziom IV.0) oraz rozpoznać związki pomiędzy poszczególnymi częściami tekstu (poziom IV.1). Rozwijając sprawność czytania ze zrozumieniem, postępujemy trzyetapowo. Techniki przygotowujące do czytania to: rozmowa na temat materiału graficznego lub tytułu tekstu, rozmowa wprowadzająca w tematykę tekstu, zebranie skojarzeń na określony temat, przewidywanie wyrazów, jakie wystąpią w tekście. Techniki towarzyszące czytaniu i następujące po nim to: zaznaczanie w tekście wyrazów-kluczy, na których opiera się znaczenie tekstu, wydobywanie głównej myśli tekstu, wydobywanie informacji szczegółowej, zadania zamknięte typu prawda / fałsz, test wielokrotnego wyboru, ustalanie autora danej wypowiedzi lub osoby występującej w tekście, do której odnosi się jakieś sformułowanie, dopasowywanie do tekstu lub jego części odpowiednich tytułów lub pasującego materiału graficznego (ilustracji, zdjęć), uzupełnianie zdań, dopasowywanie fragmentów zdań do siebie, dopasowywanie pytań do odpowiedzi lub odwrotnie, udzielanie odpowiedzi na pytania, uzupełnianie informacji w tabeli, wskazywanie w tekście miejsca (fragmentu, zdania), w którym można odnaleźć daną informację, układanie planu przeczytanego tekstu, pisemne lub ustne streszczenie tekstu, odtwarzanie wydarzeń z tekstu z perspektywy jednego z bohaterów, wyrażanie opinii i stanowisk odnoszących się do wydarzeń przedstawionych w tekście lub do jego problematyki, wyrażanie przypuszczeń na temat dalszego ciągu wydarzeń oraz intencji autora. Przykładowe zadania do wyrabiania sprawności czytania ze zrozumieniem: 1. Lies die Zeitungsausschnitte und trage die Namen der Naturkatastrophen ein. Przeczytaj fragmenty artykułów prasowych, przyporządkuj je opisom, wpisując właściwy numer, i wpisz nazwy klęsk żywiołowych. a. Es hat lange nicht geregnet. b. In einem Fluss gibt es zu viel Wasser. c. Die Erde bewegt sich. d. Ein großes Feuer brennt. e. Viel Schnee rollt von einem Berg. Text Naturkatastrophe Menschen nach Erdbeben im Nordwesten Irans obdachlos Teheran (dpa) Nach dem schweren Erdbeben im Nordwesten Irans sind in der Region nach offiziellen Angaben Menschen obdachlos. Nach Angaben des Krisenstabs im Teheraner Innenministerium sind in den zwei am stärksten betroffenen Provinzen Qazvin und Hamedan rund Häuser in 60 Dörfern total zerstört oder schwer beschädigt. Die Zahl der Todesopfer beträgt zur Zeit Großbrände in Arizona weiten sich aus Im US-Bundesstaat Arizona haben sich Waldbrände ausgebreitet. Ein Großfeuer verschlang bereits Hektar Land. Es besteht die Gefahr, dass es sich mit einem anderen Brand vereinigt, wie eine Sprecherin der US-Forstbehörde in Los Angeles mitteilte. Wenn sich die beiden Brände vereinigen, wird das ein Riesenfeuer werden. Insgesamt könnten bis zu Hektar Land verbrennen. 3. Seit Wochen kein Regen Überall in Polen herrscht seit Wochen Trockenheit, doch die Bauern in den östlichen Regionen trifft dies besonders stark. Die Böden halten das Wasser kaum. Obwohl man für diese Woche Regen vorhergesagt hat, hat sich die Prognose nicht bestätigt. Wie hoch die Kosten durch die Dürre für Polen insgesamt sind, darüber lässt sich bisher allerdings nur spekulieren. 101

27 4. Drei Österreicher nach Lawinenunglück in Peru tot aufgefunden Lima, 4. Juni (AFP) Peruanische Polizisten haben die Leichen von drei Österreichern gefunden. Alle drei sind die vergangene Woche bei einem Lawinenunglück in den Anden ums Leben gekommen. Die Tiroler waren beim Aufstieg auf den 6768 Meter hohen Huascarán, Perus höchsten Berg, in eine tiefe Gletscherspalte gefallen. Obwohl die Bergsteiger von der Lawinengefahr gewusst hatten, verzichteten sie nicht auf die Gipfeleroberung. 5. Jetzt auch Hochwasser in Dresden Im Süden und Osten Deutschlands steigt das Hochwasser weiter. Besonders an den Flüssen Donau und Elbe sind viele Städte und Dörfer überflutet. Die Arbeit der Rettungskräfte ist sehr schwierig, obwohl viele Leute mithelfen. Viele Straßen kann man nicht mehr befahren. Außerdem funktionieren Telefon- und Stromleitungen nicht mehr. Das heißt, es gibt an vielen Orten kein Licht. In Dresden, der Hauptstadt von Sachsen, hat das Hochwasser besonders schwere Schäden angerichtet. Zahlreiche Gebäude sind völlig zerstört oder mit Wasser und Schlamm vollgelaufen. Die Schäden belaufen sich auf Milliarden Euro. 2. Was ist passiert? Wo? Welche Schäden gab es? Finde diese Informationen in den Zeitungsausschnitten und ergänze dann die Tabelle. Co się stało? Gdzie? Jakie były straty? Wyszukaj te informacje we fragmentach artykułów z gazet, a następnie uzupełnij tabelę. Was? Wo? Welche Schäden? Sprawność mówienia Praca nad tą sprawnością jest ściśle powiązana z rozwijaniem i doskonaleniem sprawności receptywnych, tj. umiejętności rozumienia tekstu słuchanego i czytanego. Rozwijanie sprawności mówienia muszą poprzedzać ćwiczenia przedkomunikacyjne, służące przyswojeniu struktur gramatyczno-leksykalnych, z których uczeń będzie budował swoje wypowiedzi. Należy zaczynać od ćwiczeń ustrukturyzowanych, dochodząc do ćwiczeń swobodnych. Warunkiem odtwórczego mówienia jest prawidłowa artykulacja głosek, poprawna akcentuacja, rytm i intonacja. Mówienie odtwórcze nie jest celem nauczania, ale stanowi niezbędny etap w rozwijaniu sprawności mówienia twórczego. Jeżeli chodzi o organizację pracy w klasie, do ćwiczeń w mówieniu najbardziej odpowiednia jest praca w parach, rzadziej w grupach lub z całą klasą. Ćwiczenia mają na celu wyrobienie u uczniów płynności wypowiedzi, ale zakładają też prawo ucznia do popełniania błędów. Większość ćwiczeń powinna być tak skonstruowana, żeby uczniowie mogli sobie przekazywać rzeczywiste informacje. Ważne jest też, żeby uczniowie umieli nawiązywać kontakt z rozmówcą, rozpoczynać i kończyć rozmowę, uzyskać i przekazać proste wyjaśnienia i informacje, co pozwoli im na odnalezienie się w konkretnych sytuacjach językowych. Na poziomie IV.0 uczeń powinien opanować następujące umiejętności: opisywanie ludzi, przedmiotów miejsc i czynności, opowiadanie o wydarzeniach życia codziennego i ich komentowanie, przedstawianie faktów z przeszłości i teraźniejszości, opisywanie swoich upodobań i uczuć, przedstawianie opinii swoich i innych osób, przedstawianie intencji i planów na przyszłość. W zakresie szerszym (poziom IV.1) uczący się (zwłaszcza ci, którzy planują przystąpienie do egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym) powinni też umieć: relacjonować wydarzenia z przeszłości, wyrażać i uzasadniać swoje poglądy i uczucia, przedstawiać zalety i wady różnych rozwiązań i poglądów, opisywać intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszłość, opisywać doświadczenia swoje i innych osób, wyrażać pewność, przypuszczenie, wątpliwości dotyczące zdarzeń z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości; wyjaśniać sposób obsługi prostych urządzeń (np. bankomatu), stosować w zależności od sytuacji formalny lub nieformalny styl wypowiedzi. W ćwiczeniu sprawności mówienia znajdują zastosowanie następujące techniki pracy: obrazek jako bodziec: odgadywanie treści obrazka, przypuszczenia dotyczące treści, interpretacja obrazka, formułowanie pytań do obrazka, układanie dialogu między przedstawionymi na obrazku osobami, interpretacja danych uzyskanych z diagramu lub odczytanych w tabeli, wypowiedź na temat informacji przedstawionych na mapie, opis drogi na podstawie planu miasta. słowo jako bodziec: pytania i odpowiedzi, odtwarzanie treści na podstawie sporządzonych notatek, zbieranie argumentów za i przeciw, opisywanie sytuacji, 102