Zapoznaj się ze wszystkimi materiałami źródłowymi. Następnie wykonaj zadania, które zamieszczone są na samym końcu. Powodzenia

Transkrypt

1 Zapoznaj się ze wszystkimi materiałami źródłowymi. Następnie wykonaj zadania, które zamieszczone są na samym końcu. Powodzenia Źródło A List Kolumba 1492 rok Panie! Ponieważ wiem, że uraduje cię wielkie zwycięstwo jakim Pan Nasz ukoronował moją podróż, pisze do Ciebie ten list, z którego dowiesz się, jak 33 dni płynąłem z wyspy Kanaryjskich do Indii na okrętach oddanych mi przez najjaśniejszego króla i królową, naszych władców. Napotkałem wiele wysp zamieszkałych przez niezliczone ludy i objąłem je w posiadanie dla ich wysokości przez dokonanie proklamacji i rozwinięcie sztandaru królewskiego; nie stawiano żadnego oporu. Popłynąłem tam i opłynąłem wybrzeże północne [ ]. wyspa ta i wszystkie inne są bardzo żyzne [ ] a ta wyspa szczególnie. Na wybrzeżu morskim jest tam wiele portów nie dających się porównać z tymi, jakie znam w chrześcijaństwie; (jest tam) dużo wielkich i szerokich rzek, co jest cudowne [ ]. Espaniola jest cudem [ ]. Łańcuchy i szczyty górskie, równiny i obszary uprawne oraz pastwiska są tak piękne i bogate, (zdatne) do uprawy i hodowli, do chowu wszelkiego rodzaju bydła, do budowy miast i wsi. [ ] Na wyspie jest wiele artykułów korzennych, są wielkie kopalnie złota i metali [ ]. Historia w tekstach źródłowych, K. Maresz, K. Juszczyk, Toruń 1994, s.62 Źródło B Relacja Krzysztofa Kolumba o pierwszej wyprawie. [ ] Tutaj jest wiele korzeni, wielkie kopalnie złota i innych kruszców. Mieszkańcy tej wyspy, (Hispanioli obecnie Haiti) podobnie jak wszystkich innych, jakie odkryłem i poznałem, a także tych, o jakich jedynie zasięgałem wiadomości, chodzą nago, jak ich matka na świat wydała. Jedynie niektóre kobiety zakrywają jedna część ciała jednym liściem jakiejś rośliny albo płatkiem bawełny w tym celu utkanym; nie posiadają żelaza ani stali, ani broni i nie umieją się nią posługiwać. A przecież są to ludzie pięknie zbudowani i rośli, są jednak niesłychanie trwożliwi. Całą ich bronią są trzciny ścinane w chwili, kiedy sypią ziarno, na ich szerszym końcu przymocowują kawałek zaostrzonego drewna; ale nie mają odwagi się nim posługiwać. [ ] Nie mają żadnej religii ani bałwochwalstwa. Wierzą jedynie, że w niebie mieszka wszelka moc, wszelkie dobro, wierzą niezbicie, że ja i moje okręty zstąpiliśmy z nieba. Tak tedy Zbawiciel dał owo zwycięstwo Naszym Najjaśniejszym Królowi i Królowej oraz ich królestwom, rozsławionej dzięki tej sprawie tak ważnej, że całe chrześcijaństwo powinno się radować i uroczyście to obchodzić, aby złożyć

2 dziękczynienie Trójcy Przenajświętszej w licznych uroczystych modłach nie tyle z powodu chwały, która przez to spadnie na nie przez nawrócenie wielkiej liczby ludów na nasza świętą wiarę, ale również z powodu bogactw materialnych, które mogą przynieść zyski i korzyści nie tylko dla Hiszpanii, ale i całemu chrześcijaństwu. Pisano na karaweli na wysokości Wysp Kanaryjskich, 15 lutego 1493 roku. Tekst według: H. Manikowska, J. Tazbirowa, Historia, Warszawa 1997, s. 222 Źródło C Anonimowe notatki o wyprawie Vasco da Gama (1) W roku 1497 król Manuel portugalski, posłał cztery okręty dla odkrycia wyszukania korzeni. Dowódca tych okrętów był Vasco da Gama. W niedzielę 8 lipca 1497 roku podnieśliśmy kotwicę w Rastello. [ ] (27) 7 kwietnia popłynęliśmy pod miasto Mombasa, ale nie wpłynęliśmy do portu, lecz pozostaliśmy na redzie. [ ] (37) We wtorek 24 kwietnia wyruszyliśmy stąd do miasta Kalikut, o którym nasz król miał wiadomość. Płynęliśmy na wschód, na ukos przez ta wielka zatokę, gdzie wpada Morze Czerwone. [ ] W najbliższą niedzielę znów ukazała się Gwiazda Polarna, której od dawna nie widzieliśmy a 17 maja, po 23 dniach bezbrzeżnym morzu ujrzeliśmy ziemie [ ], a następnie dopłynęliśmy do miasta Kalikut. [ ] Nasz dowódca posłał jednego człowieka do miasta, a tam przyprowadzili go dwóch Maurów z Tunisu, którzy mówili po kastylijsku i genueńsku. Pierwszym ich powitaniem było: Co za diabeł was tu przyniósł!. Potem zapytali, czego szukamy tak daleko. Ów posłaniec odpowiedział: Chrześcijan i korzeni Historia w tekstach, s. 63 Źródło D Antonio Pigafetta, Relacja z pierwszej wyprawy do dookoła świata. Zaczynam, (Najjaśniejszemu Panu) opisywać początek mojej podróży. W mieście Sewilii była mała flota licząca pięć okrętów, gotowa do odbycia długiej podróży. Miała ona odnaleźć wyspy Moluckie.,gdzie znajdują się korzenie. Głównym kapitanem tej floty by Fernando de Magellan, szlachcic portugalski, [ ], który odbył wiele podróży po oceanie [ ]. W środę 28 listopada 1520 roku przepłynęliśmy tę cieśninę i wpłynęliśmy na spokojne morze, po którym żeglowaliśmy trzy miesiące i 20 dni nie odnawiając

3 zapasów ani zaopatrzenia: jedliśmy tylko stare suchary, starte na proszek, pełne robactwa i cuchnące [ ], piliśmy wodę cuchnąca i gnijącą. Jedliśmy także kawałki skóry wołowej jaka znajdowała się pod wielką reją [ ], były one bardzo twarde z powodu deszczu, słońca i wiatru; [ ]. To jeszcze nie wszystko, nasze największe nieszczęście, o którym powiem, było najgorsze: dolne i górne dziąsła naszych ludzi popuchły tak bardzo, że nie mogli oni jeść i wśród cierpień 19 zmarło. [ ] Poza tymi, 25 lub 30 marynarzy chorowało na różne inne choroby [ ] ale ci wyzdrowieli. Wszystkie wyspy Moluckie rodzą goździki, imbir, sago [ ], ryż, orzechy kokosowe, figi, migdały, większe niż nasze, słodkie i kwaśne granaty, trzcinę cukrową, melony, ogórki, tykwy, cukier, jakiś owoc orzeźwiający, wielki jak arbuz, zwany comulicar i jakiś inny owoc jak brzoskwinia, zwany guave, i inne jadalne rośliny. Jest tam tez olej kokosowy i sezamowy. Ze zwierząt pożytecznych są kozy, kury, rodzaj pszczół nie większy od mrówek, które składają miód w pniach drzewnych. Znajdują się tam także wiele różnych gatunków papug, a między innymi są białe zwane catara i całe czerwone zwane nori [ ]. Historia w tekstach, s. 64 Źródło E Bartolomeo de Las Casas, krótka relacja o wyniszczeniu Indian, 1552 rok. Ci, którzy pojechali i nazywają się chrześcijanami, posługują się głownie dwoma sposobami wypełniania i gładzenia z oblicza ziemi owych pożałowania godnych narodów. Jeden sposób to niesprawiedliwe, okrutne, krwawe i tyrańskie wojny. Drugi sposób to po wybiciu wszystkich, którzy mogliby pragnąć wolności, wzdychać do niej, myśleć o niej albo szukać wyjścia z mąk, które cierpią, a więc po wybiciu wszystkich prawowitych władców oraz dorosłych mężczyzn (bo zwykle podczas wojny pozostają przy życiu jedynie młodzież i kobiety) wyniszczeniu również pozostałych trudami najsurowszej, najstraszniejszej i najcięższej niewoli, w jaką kiedykolwiek mogli się dostać ludzie czy zwierzęta. H. Manikowska, J. Tazbirowa, Historia [ ], s.223 Źródło F Amerigo Vespucci o mieszkańcach Ameryki Południowej. Jest to kraj żyzny i uroczy; obfituje we wzgórza i góry niezliczone doliny oraz potężne rzeki zasilane orzeźwiającymi strumieniami. Lasy tworzą zwarty, nieprzebyty gąszcz pełen najróżniejszych dzikich zwierząt. Drzewa rosną do niezwykłych rozmiarów nie wymagając ludzkiej pracy, wiele z nich daje ogromna obfitość wspaniałych owoców; niektóre są dobre, inne natomiast szkodliwe dla człowieka, ale wcale nie przypominają naszych. Ziemia rodzi niezliczone ilości ziół

4 i korzeni, z których robią tu chleb i inną żywność; jest tez wiele rodzajów nasion, ale zupełnie niepodobnych do naszych [ ]. Wszystkie drzewa są wonne i wydzielają żywice, balsamy i soki. Sądzę, że gdybyśmy znali ich właściwości okazałyby się wyborne dla zdrowia i odzyskiwania utraconych sił. Wiek XVI XVIII w źródłach, M. Bondaruk, S. B. Leonard, Warszawa 1997, s. 38 Źródło G Trzecie stulecie pierwszej podróży Wielkiego Admirała przyniosło eksplozje jego popularności w niezależnych już Stanach Zjednoczonych. W ramach uroczystości 1792 roku wzniesiono pierwszy w świecie pomnik Kolumba, nową stolicą umieszczono w District of Columbia, zgłoszono projekt, by cały kraj nazywał się United States of Columbia, a założony w 1754 toku nowojorski Kings College przemianowano na Columbia University. Krzysztof Kolumb stał się bohaterem licznych prac naukowych i dzieł literackich tworzonych w nowym kraju. Prawdziwym karnawałem popularności Kolumba stały się obchody czterechsetlecia jego przełomowej wyprawy. W Chicago i Madrycie otwarto Światowe Wystawy Kolumbijskie. We Włoszech wydano monumentalny zbiór źródeł historycznych dotyczących Admirała. Amerykańscy Włosi ufundowali pomnik Kolumba w Nowym Jorku i starali się wykorzystać jego legendę, by poprawić swój image. Irlandczycy zaś podkreślali jego katolickość. Opublikowano tysiące książek i artykułów sławiących Kolumba jako symbol witalności i ekspansywności Ameryki. Prezydent Benjamin Harrison nazwał Admirała Pionierem Postępu, a proklamacja ogłaszająca otwarcie wystawy w Chicago mówiła o roku 1492 jako o punkcie zwrotnym w historii emancypacji ludzkości. Dla wielu osób stała się więc zaskoczeniem, że obchodom pięćsetlecia wyprawy Kolumba towarzyszyła od pierwszych wstępnych przygotowań prawdziwa burza polemik, napaści, oskarżeń i epitetów. Okazało się jednak, że każde pokolenie ma swojego Kolumba. Inaczej widziała go rosnąca w siłę Ameryka końca XIX wieku, inaczej patrzy nań sfrustrowana Ameryka z końca XX wieku. Kolumb dziewiętnastowieczny został odrzucony ze złością i irytacją przez liberalnych intelektualistów oraz prze coraz liczniejszą, wielomilionowa latynoska część społeczeństwa Stanów Zjednoczonych. Piotr Wróbel, Spór o Kolumba, czyli raz jeszcze o odkryciu Ameryki, [w:] Mówią Wieki, r. 1993, nr 5, s

5 Zadania: 1. Wyjaśnij pojęcia: - kolonia - konkwistador - Stary i Nowy świat 2. Po zapoznaniu się ze źródłem A napisz: a. Kto był adresatem listu Krzysztofa Kolumba? b. Jak autor ocenia bogactwa i krajobraz odkrytych wysp? 3. Na podstawie źródła B: a. Opisz mieszkańców Espanioli / Hispanioli i ich zwyczaje. b. Przedstaw cele kolonizacji nakreślone przez K. Kolumba. 4. Na podstawie źródła C i wiedzy własnej wypisz: a. Punkty geograficzne na trasie wypraw Vasco da Gamy. 5. Na podstawie źródła D: a. Ocen przygotowania wyprawy Magellana. 6. Na podstawie źródeł A, B i E: a. oceń zmiany w podejściu konkwistadorów do tubylców. 7. Na podstawie źródeł A, B, C, D i F przedstaw w formie tabeli wg wzoru poniżej cele wypraw odkrywczych. Żeglarze: cele zamierzone: cele osiągnięte Krzysztof Kolumb Vasco da Gama Amerigo Vespucci Ferdynand Magellan 8. W oparciu o źródło G: a. Napisz kto i w jaki sposób wykorzystał propagandowo* kolejne setne rocznice odkrycia Ameryki. b. Wyjaśnij sformułowanie każde pokolenie ma swojego Kolumba. 9. Na podstawie źródeł i posiadanej wiedzy przedstaw warunki żeglugi i życia na statkach w czasach wielkich odkryć geograficznych. * Propaganda celowe działanie zmierzające do ukształtowania określonych poglądów i zachowań zbiorowości lub jednostki, polegające namanipulacji intelektualnej i emocjonalnej.