Energetyka polska - strategia inwestycji

Transkrypt

1 Energetyka polska - strategia inwestycji Autor: prof. Krzysztof śmijewski, Politechnika Warszawska ( Energetyka Cieplna i Zawodowa 2/2009) Konstrukcja strategii inwestowania dla polskiej elektroenergetyki jest przedsięwzięciem dość skomplikowanym. JuŜ na etapie formułowania podstawowych celów napotykamy na zasadniczy dylemat wywołujący silne napięcia w przestrzeni intelektualnej, politycznej i wreszcie realnej - realizacyjnej. Z jednej strony zuŝycie energii elektrycznej na jednego mieszkańca jest w Polsce około dwukrotnie mniejsze niŝ w Europie Zachodniej 1) (w zuŝyciu energii pierwotnej jest podobnie 2), z drugiej zaś strony zuŝycie energii elektrycznej na 1000 euro PKB jest w Polsce większe niŝ w Europie Zachodniej 3) ponad dwukrotnie (2,25), a zuŝycie energii pierwotnej jest większe dwu i półkrotnie (2,56). Dysproporcję w konsumpcji widać jeszcze wyraźniej, jeśli porównamy konsumpcję domową na głowę mieszkańca. Wielkość ta dobrze obrazująca poziom komfortu Ŝycia jest w Europie Zachodniej 4) ponad trzykrotnie wyŝsza niŝ w Polsce. Co więc w tej sytuacji robić - zwiększać zuŝycie energii, czyje zmniejszać? Na pierwszy rzut oka zadanie wydaje się być nierozwiązywalne - przecieŝ nie moŝna jednocześnie zuŝywać mniej i więcej. To tak jakby zjeść ciastko i mieć ciastko-nieosiągalne marzenie łakomczuchów. Tymczasem okazuje się, Ŝe ten pierwszy rzut oka był bardzo niedokładny. Oba trendy nie są sprzeczne, mało tego mogą i powinny wzajemnie się wspierać. Rozwiązanie jest przecieŝ moŝliwe, bo taki właśnie punkt osiągnęła Europa Zachodnia. Wysoka produktywność gospodarki narodowej oparta być musi na (między innymi) niskiej jej energochłonności. To podnosi naszą konkurencyjność i PKB oraz zwiększa nasze domowe przychody, zezwalając nam na podnoszenie komfortu Ŝycia, co m.in. prowadzi do zwiększonego domowego" zuŝycia energii. W Polsce gospodarstwa zuŝywają 26/110 = 23,6% energii elektrycznej, podczas gdy w Europie Zachodniej 719/2487 = 28,9%, czyli mają ponad 5% więcej udziału w globalnym bilansie zuŝycia, które to zuŝycie równieŝ jest większe (na mieszkańca). Czyli z jednej strony chcemy zwiększyć zuŝycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych - coraz bogatszych dzięki wzrostowi gospodarczemu. Z drugiej zaś strony chcemy zmniejszyć zuŝycie energii na 1000 euro Produktu Krajowego Brutto. To ostatnie moŝemy osiągnąć uruchamiając trzy napędy: po pierwsze, wzrost gospodarczy (większe PKB), po drugie, poprawa efektywności (wytwarzania i uŝytkowania), ale to nie wystarczy i dlatego po trzecie, głęboka rekonstrukcja polskiej gospodarki (stopniowe, ale jednak szybkie, zastępowanie branŝ i fabryk energochłonnych usługami i instytucjami energoefektywnymi). Do uruchomienia tych napędów potrzebne są inwestycje, inwestycje i jeszcze raz inwestycje. Mówiąc bardziej konkretnie to: Po pierwsze, inwestycje w nowe i supernowe technologie, głównie z zakresu ICT (information & comunication technology), mediów - i nie bójmy się tego słowa -finansów. To działy najmniej energochłonne i o największej wartości dodanej. Państwo winno wspierać tworzenie centrów usług zdalnych (telepracy) i ułatwiać Ŝycie firmom, które z takich centrów

2 będą chciałby korzystać i wzmocnią je na tyle, aby mogły rozpocząć eksport usług intelektualnych via Internet. (Marzy mi się wizja polskiego Bangalore i pracujący wirtualnie polski grafik, programista lub księgowy zamiast polskiego hydraulika). Jakieś początki tego typu działań w Polsce są, ale bardzo, bardzo skromne. Po drugie, musimy znacznie poprawić efektywność wytwarzania energii z 10 GJ/MWh (36%) na 7,5 GJ/MWh (48%). Zrobić tego się nie da, ale moglibyśmy przybliŝyć się do tego ideału w roku 2020 zakładając 20% udział OZE w generacji energii elektrycznej. Mielibyśmy wtedy do rozwiązania następujące równanie: Z równania tego łatwo wyliczyć, Ŝe X = 0,6, co oznacza 60% starych źródeł o sprawności 10 GJ/MWh, 20% nowych źródeł o sprawności 7,5 GJ/MWh oraz 20% źródeł odnawialnych niezuŝywających paliw konwencjonalnych (tzn. kopalnych), czyli 0 GJ/MWh.Taki mix energetyczny daje zakładane 7,5 GJ/MWh średnio w systemie, co oznacza sprawność 3,6/7,5, czyli 48% średnio. Bilans powyŝszy przeprowadzony został w energiach.ten sam bilans przeprowadzony w mocach wyglądać będzie trochę inaczej, poniewaŝ uŝytkowość analizowanych źródeł będzie zróŝnicowana EKstare -4500h, EKnowe h, a OZEwiatr h i OZEBIO h. Przyjmując przewidywania ARE S.A. tzn. 200TWh brutto na rynek krajowy w 2030 roku otrzymujemy następujące moce eksploatacyjne: Wynika z tego, Ŝe łączna moc elektrowni konwencjonalnych prawie nie ulegnie zmianie, odtworzyć będzie trzeba ok. 7,3 GW, czyli ok. 8,5 bloków po 850 MW. Jest to prawie

3 dokładnie blok co dwa lata od 2013 roku. Zamierzenie nadzwyczaj ambitne, jeśli chodzi o datę startu. Bardzo moŝliwe, Ŝe nowych mocy zbudować trzeba będzie więcej bo coraz mniej starych bloków będzie jeszcze w stanie pracować, oczywiście średnia sprawność jeszcze się dzięki temu poprawi a emisyjność spadnie. Kosztować to jednak będzie ok. 60 mld zł za 10 GW). Do tego dochodzi ok. 200 MW/rok mocy agroenergetycznej, czyli 2-2,4 mld zł/rok (biogaz + biomasa) oraz ok. 600 MW/rok mocy wiatrowej, czyli 4 mld zł/rok. Łączny koszt programu OZE (bez kosztów w rolnictwie) to mld zł do 2020 r. W przypadku OZE start juŝ nastąpił, ale jego rezultaty nikną w obliczu niezbędnych potrzeb. Elektrownie wiatrowe wytwarzają zaledwie 400 MW (2% potrzeb) a biogazowe 4 (słownie cztery).

4 Kontynuując temat inwestycji systemowych dodać musimy inwestycje w sieć przesyłową, rozdzielczą i dystrybucyjną, tak aby móc sukcesywnie przyłączać choćby te MW mocy wiatrowych (333 farmy po 15 wiatraków w farmie to w pierwszym przybliŝeniu 6,6 tys. km. linii przyłączeniowych, czyli ok mld zł). Nowe substytucyjne elektrownie węglowe w większości staną w okolicach starych, więc tu z przyłączeniami problem będzie trochę mniejszy - wykorzystane zostaną istniejące linie. Pozostanie problem bezpieczeństwa dostaw w metropoliach oraz jakości i bezpieczeństwa dostaw w obszarach wiejskich. Szczególnie w tych ostatnich niezbędne będą masowo zakrojone działania, tak aby umoŝliwić rolnikom stosowanie nowoczesnego, wydajnego i energooszczędnego sportu. Przy obecnej jakości sieci (dostaw), sprzęt ten po prostu nie moŝe pracować. I tak doszliśmy do trzeciego obszaru działań - poprawy efektywności uŝywania energii czyli efektywności odbioru. Samo nawoływanie do wymiany Ŝarówek na oprawy energooszczędne absolutnie tu nie wystarczy, choć teŝ jest potrzebne. W tym obszarze szczególnie potrzebne są działania systemowe, bo bez nich nawet Ŝarówek wymienić się nie da, choćby były rozdawane za darmo - przy sub-standardowym napięciu 180 V zamiast 230 V źródło nie odpali" lub co gorsza.się spali" i piękna akcja pijarowska spali na panewce.

5 Z jednej strony musimy znacznie podnieść jakość dostawy (stałe napięcie, stateczność częstotliwości, stabilność dostaw) a z drugiej komfort obsługi (zdalny odczyt, aktywne zarządzanie popytem), w telekomunikacji nazywa się to SLA czyli Gwarantowany Poziom Usługi i się za to płaci. Ale jednocześnie ma się pewność, Ŝe czasowe wyłączenie prądu nie doprowadzi do zamarznięcia wody w unieruchomionym systemie grzewczym - a co to moŝe oznaczać np. w bibliotece lub w archiwum, Państwo sami się domyślacie, prawda? Dlatego takie terminy jak inteligentne sieci, lub inteligentny pomiar to nie fanaberie ale konieczność, która praktycznie nie ma rozsądnej alternatywy, bo przecieŝ nie będziemy juŝ produkować po to tylko by marnować. Ledwie dotknęliśmy odbioru a juŝ miliardy wypływają nam z budŝetów. Same liczniki to 8-9 mld zł. Włosi twierdzą, Ŝe to się zwraca w 4 lata, niech nawet w 8 lat to i tak duŝo szybciej niŝ w przypadku inwestycji w źródło, a i komfort większy i mniejsza szkoda dla środowiska. Mając inteligentne sieci i takoweŝ liczniki, będziemy mogli przyłączać inteligentne lodówki i zamraŝarki, stosować inteligentne oświetlenie, ogrzewanie i wentylację, słowem Ŝyć w inteligentnym budynku i pracować w inteligentnym biurze to znaczy w takim, w którym urządzenia same zasypiają lub przechodzą w stan letargu, bo wiedzą, Ŝe 15 sierpnia lub 11 listopada w Polsce się nie pracuje, podobnie w nocy, w weekend i po południu w imieniny szefa. Z łatwością wyobrazić sobie moŝna inteligentne zasilacze i nawet europejską normę na nie. Myślą Państwo ale się zapędził, bo co to ma wspólnego z inwestycjami w elektroenergetyce, ale ma bo są to inwestycje w tzw. negawaty, czyli w nieprąd i będą moŝliwe a nawet dla inwestorów pierwotnych dochodowe po wprowadzeniu systemu białych certyfikatów, który dojrzewa w przepastnych szufladach Ministerstwa Gospodarki. Ta pula inwestycji to ok. 0,6 mld zł/rok (7,2 mld zł do 2020 r.) plus środki własne inwestorów trudne obecnie do oszacowania. Pomyślał by kto, Ŝe to duŝo, ale same sieciowe potrzeby modernizacyjno-inwestycyjne niezbędne aby przeciwdziałać blackoutom oceniane są przez PTPiREE na mld zł do 2020 r. Gdyby silić się na podsumowanie to łączne środki potrzebne na modernizację i odtworzenie substancji technicznej w polskiej elektroenergetyce to mld zł czyli ok zł/mwh energii w hurcie. Wygląda na to, Ŝe będziemy musieli wydać takie pieniądze na niezbędne inwestycje, albo będziemy siedzieli po ciemku. Na zakończenie dwa półoptymistyczne przesłania: po pierwsze finansować będziemy się w duŝej części z kredytu co oznacza w sumie droŝej, ale w rocznych wydatkach istotnie taniej (nawet o 70%), a po drugie moŝemy przytoczone powyŝej papierowe tygrysy-koszty oswoić poddając sektor tresurze prawdziwego rynku. W przeciwnym razie tygrysy nas poŝrą. Na pocieszenie mamy ok. 50 mld zł wywalczone w grudniu w Brukseli przez premiera - do wykorzystania jeŝeli uruchomimy polski program 3x20, czyli Narodowy Program Redukcji Emisji. Jeśli go nie uruchomimy to będziemy musieli zapłacić do 2020 r. ok. 160 mld zł za samą zmarnowaną energię elektryczną. Mamy szansę na sukces i moŝliwość wyboru. To duŝo. 1) PL - 4,24 MWh/cap EU-15-9,0MWh/cap 2) PL-2,58toe/cap EU-15-4,87toe/cap 3) PL-594kWh/k EU kwh/k 4) PL-682kWh/cap EU kwh/cap