Sprawozdanie z inwentaryzacji gniazd bociana białego w gminie Warka w 2014 roku

Transkrypt

1 Sprawozdanie z inwentaryzacji gniazd bociana białego w gminie Warka w 2014 roku wykonanej w ramach akcji VII Międzynarodowego Spisu Bociana Białego w województwie mazowieckim Zleceniodawca: Miasto Warka z siedzibą w Warce pl. Stefana Czarnieckiego Warka Zleceniobiorca: Towarzystwo Przyrodnicze Bocian ul. Radomska 22/ Warszawa 1

2 1. INFORMACJE WSTĘPNE Inwentaryzacja bocianich gniazd w gminie Warka została przeprowadzona w lipcu 2014 roku w ramach ogólnoświatowej akcji VII Międzynarodowego Spisu Bociana Białego. Akcja organizowana jest co 10 lat we wszystkich krajach gniazdowania gatunku w Europie i Afryce Północnej. Koordynatorem tegorocznego spisu bocianich gniazd w skali krajowej była Grupa Badawcza Bociana Białego, a w skali regionalnej przedstawiciele różnych instytucji i organizacji pozarządowych związanych z ochroną przyrody. Na terenie województwa go przebieg liczenia w ramach VII Spisu nadzorowało Towarzystwo Przyrodnicze Bocian. Celem akcji jest uzyskanie możliwie jak najpełniejszych danych na temat rozmieszczenia gniazd bociana białego oraz liczby odchowanych młodych. Informacje te, zbierane regularnie, raz na dziesięć lat we wszystkich krajach gniazdowania bociana białego, pozwalają monitorować sytuację gatunku i zachodzące na przestrzeni kolejnych dekad zmiany w jego populacji. Na ich podstawie możemy określić czy liczebność populacji gatunku jest stabilna, rośnie czy spada, oraz oszacować poziom sukcesu lęgowego par bociana białego. Podczas spisu zbierane są również informacje na temat rodzajów zagrożeń dla poszczególnych par bocianów, których oddziaływanie możemy starać się ograniczyć lub wyeliminować podejmując właściwe działania ochronne przed kolejnym sezonem lęgowym ptaków. Uczestnikami VII Spisu wykonanego na terenie poszczególnych gmin województwa go byli wolontariusze, którzy w odpowiednim czasie zgłosili chęć swojego udziału w akcji przedstawicielowi naszego Towarzystwa. Każdy z wolontariuszy zobowiązał się do wykonania prac terenowych w co najmniej jednej, całej gminie w okresie od 1 do 20 lipca 2014 roku. Wolontariuszem akcji mógł zostać każdy zarówno świetnie zorientowany w temacie ornitolog, jak i lokalny miłośnik przyrody pragnący spędzić aktywnie swój wolny czas podczas letniego urlopu. Wykonali oni obserwacje terenowe zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez nasze Towarzystwo w postaci Instrukcji prowadzenia prac terenowych, przy wykorzystaniu Kart obserwacji gniazd oraz map terenowych materiałów udostępnionych na stronie naszego Towarzystwa pod adresem 2. METODYKA PROWADZENIA PRAC TERENOWYCH Prace terenowe polegały na objechaniu przez wolontariusza wszystkich miejscowości w gminie przy użyciu dowolnego środka transportu (rower, samochód lub inny) w celu odszukania wszystkich gniazd bociana białego w obrębie inwentaryzowanego terenu. W zależności od wielkości i typu krajobrazu obszaru, a co za tym idzie liczby bocianich gniazd, skontrolowanie wszystkich miejscowości w danej gminie zajmowało obserwatorowi od jednego do kilku dni. Kontrola prowadzona była podczas korzystnych warunków pogodowych brak ulewnego deszczu i silnego wiatru powodujących chowanie się młodych ptaków wewnątrz gniazda. Informacje na temat zajęcia gniazda przez parę ptaków i liczby odchowanych młodych uzyskiwano w wyniku bezpośrednich obserwacji prowadzonych przy użyciu lornetki. Uzupełniano je następnie podczas wywiadu z mieszkańcami 2

3 miejscowości właścicielami posesji, na której bociany założyły gniazdo, lub ich najbliższymi sąsiadami. Oprócz informacji na temat bocianich gniazd zbierano również dane na temat rozmieszczenia pustych platform, stanowiących potencjalne miejsca gniazdowania gatunku w kolejnych sezonach lęgowych. Podczas prac terenowych obserwatorzy mieli za zadanie zlokalizować wszystkie gniazda w gminie i określić dokładne ich położenie poprzez uzyskanie adresu posesji, na której znajduje się, lub z którą sąsiaduje gniazdo (dodatkowo notowane były współrzędne geograficzne odczytane z odbiornika GPS). Identyfikowali oni ponadto miejsce posadowienia gniazda słup, drzewo, dach budynku, komin lub inne, oraz obecność lub brak platformy i jej rodzaj drewniana, lub inna. Na podstawie bezpośrednich obserwacji poszczególnych gniazd określano sposób zajęcia gniazda przez bociany i efekt lęgu liczbę młodych, posługując się wybranym międzynarodowym kodem z Tabeli 1. Tabela 1. Wykaz międzynarodowych kodów określających sposób zajęcia gniazda przez bociana białego i efekt lęgu OPIS pusta platforma potencjalne miejsce gniazdowania w przyszłości, nie mylić z kategorią HO) gniazdo istnieje, lecz nie wiadomo czy w ogóle było zajęte gniazdo na pewno nie było zajęte (nie mylić z kategorią HF) gniazdo odwiedzane przez jednego bociana przez 1-4 tygodnie lub nieregularnie przez cały sezon gniazdo odwiedzane przez dwa bociany przez 1-4 tygodnie lub nieregularnie przez cały sezon gniazdo odwiedzane przez nieznaną liczbę ptaków przez 1-4 tygodnie lub nieregularnie przez cały sezon gniazdo zajęte przez jednego bociana dłużej niż 4 tygodnie gniazdo zajęte przez parę, ale nie można zdobyć pewnych informacji o efekcie lęgu gniazdo zajęte przez parę ponad miesiąc bez sukcesu lęgowego, ale nie można ustalić czy były złożone jaja, lub czy wykluły się młode gniazdo zajęte przez parę ponad miesiąc, ale nie zostały złożone jaja w gnieździe były jaja, lecz z żadnego nie wykluły się młode (np. gniazdo z jajami spadło) gniazdo zajęte przez parę z młodymi, ale wszystkie pisklęta zginęły (np. z po gradobiciu) stwierdzono obecność młodych zdolnych do wylotu, ale nie można ustalić ich liczby stwierdzono obecność młodych zdolnych do wylotu HPm oraz liczbę młodych KOD HF HX HO HB1 HB2 HBX HE HPx HPo(x) HPo(o) HPo(g) HPo(m) HPmx (HPm1-6) Wolontariusze oceniali również stan odszukanych gniazd bociana białego i pustych platform. W przypadku zaobserwowania niepokojących czynników mogących w kolejnych latach utrudnić bocianom zajęcie gniazda, czy też platformy, a tym samym negatywnie wpłynąć na efekt ich lęgu, identyfikowano zagrożenia i proponowano proste, acz skuteczne działania ochronne. Obserwatorzy zobowiązani byli do wykonania co najmniej jednej fotografii ukazującej gniazdo/platformę z fragmentem obiektu, na którym jest posadowione. Dodatkowo zbierano informacje na temat obecności lub braku obrączek u dorosłych bocianów oraz ich numerów. Spis w danej gminie uznawano za zakończony w momencie umieszczenia przez wolontariusza zebranych w terenie obserwacji w internetowej bazie danych Polskiej Kartoteki Przyrodniczej, dostępnej pod adresem: 3

4 3. WYNIKI VII SPISU W GMINIE WARKA Inwentaryzacja gniazd bociana białego w gminie Warka została przeprowadzona w dniu 16 lipca 2014 roku. Podczas prac terenowych nasi wolontariusze odwiedzili wszystkie miejscowości w gminie w poszukiwaniu bocianich gniazd. W sumie na terenie gminy stwierdzono 21 gniazd bociana białego oraz jedną pustą platformę stanowiącą potencjalne miejsce gniazdowania gatunku w kolejnych sezonach lęgowych. Spośród 21 gniazd bociana białego z 15 pary ptaków wyprowadziły lęgi, trzy gniazda odwiedzane były przez parę ptaków lub jednego ptaka, jednak do złożenia jaj nie doszło, a pozostałe trzy gniazda w ogóle nie zostały zajęte przez bociany w bieżącym sezonie lęgowym. Spośród gniazd, z których bociany wyprowadziły lęgi, z 4 wyleciały po 4 młode, z kolejnych 4 po 3 młode, z 5 po 2 młode, zaś z dwu po jednym. Wyniki VII Spisu bocianich gniazd wykonanego na terenie gminy Warka w 2014 roku przedstawiono w tabeli 2 oraz w internetowej bazie danych Polskiej Kartoteki Przyrodniczej pod adresem: Po umieszczeniu linku na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w Warce dostęp do wyników spisu będzie miała każda zainteresowana akcją osoba. W internetowej bazie danych znajdują się ponadto zdjęcia poszczególnych gniazd bociana białego, które można w razie potrzeby pobrać i zapisać na dysku komputera. 4

5 Tabela 2. Wyniki VII Międzynarodowego Spisu Bociana Białego w gminie Warka w 2014 roku. Gniazda wytłuszczono Nazwa Miejsce Usytuowanie Platforma Pokrycie dachu Branków_01 Branków 5, gm. Warka, Efekt lęgu HPm1 - stwierdzono obecność 1 młodego Data Stan gniazda Zagrożenia kontroli Budy Michałowskie_01 Budy Michałowskie 9, gm. Warka, pow. grójecki, woj. HPm3 - stwierdzono obecność 3 młodych Gąski_01 Gąski 11, gm. Warka, słup; SWBA - wolnostojący A HO - gniazdo na pewno nie zostało zajęte Gąski_02 Gąski 6, gm. Warka, drzewo suche; topola HB2 - gniazdo odwiedzane przez dwa bociany przez okres od tygodnia do miesiąca gniazdo zlokalizowane na suchej topoli (za kilka lat drzewo może się przewrócić); platforma to brona Grzegorzewice_01 Grzegorzewice 54, gm. TAK HPm2 - stwierdzono obecność 2 młodych Laski_01 Laski 34, gm. Warka, słup; SWBII - wolnostojący typu II HPm4 - stwierdzono obecność 4 młodych 5

6 Lechanice_01 Lechanice (dwór), gm. komin niski (do 2m); K1BM - budynek mieszkalny NIE D dachówka HO - gniazdo na pewno nie zostało zajęte Michalczew_01 Michalczew 22, gm. drzewo; brzoza drewniana HPm4 - stwierdzono obecność 4 młodych Michałów Dolny_01 Michałów Dolny 8, gm. słup; SEBI - typu I HPm3 - stwierdzono obecność 3 młodych Michałów Dolny_02 Michałów Dolny 60, gm. słup; SEBII - typu II TAK HB1 - gniazdo odwiedzane przez jednego bociana przez okres od tygodnia do miesiąca Michałów Dolny_03 Michałów Dolny 69A, gm. Warka, pow. grójecki, woj. słup; SWBI - wolnostojący typu I TAK HF - pusta platforma - potencjalne miejsce gniazdowania w przyszłości, nie mylić z kategorią HO brak wyściółki na platformie Murowanka_01 Murowanka 9A, gm. HPm2 - stwierdzono obecność 2 młodych Murowanka_02 Murowanka 14, gm. HPm3 - stwierdzono obecność 3 młodych gniazdo zbyt dużych rozmiarów (wysokość powyżej 1 m) 6

7 Ostrówek_01 Ostrówek 72, gm. Warka, HPm2 - stwierdzono obecność 2 młodych Palczew Parcela_01 Palczew Parcela 19 (Biały Pałac, park), gm. drzewo; topola NIE HO - gniazdo na pewno nie zostało zajęte gniazdo zlokalizowane za zamierającym drzewie, na suchym i pękniętym konarze; gałęzie zasłaniają dolot do gniazda Palczew_01 Palczew 26, gm. Warka, drzewo; robinia (akacja) drewniana HPm2 - stwierdzono obecność 2 młodych Podgórzyce_01 Podgórzyce 62, gm. drzewo; jesion drewniana HPm1 - stwierdzono obecność 1 młodego Podgórzyce_02 Podgórzyce 30, gm. słup; SEBI - typu I HPm3 - stwierdzono obecność 3 młodych właściciele działki, na której znajduje się gniazdo, chcą je usunąć, gdyż ptaki zanieczyszczają im ogródek i dach 7

8 Przylot_01 Przylot 37, gm. Warka, drzewo; robinia (akacja) drewniana HB2 - gniazdo odwiedzane przez dwa bociany przez okres od tygodnia do miesiąca Warka_01 Warka, ul. Batalionów Chłopskich 97, gm. HPm4 - stwierdzono obecność 4 młodych Warka_02 Warka, ul. Batalionów Chłopskich 45, gm. drzewo; grusza drewniana HPm4 - stwierdzono obecność 4 młodych drzewo próchnieje, przechyla się gniazdo może spaść Zastróże_01 Zastróże 29, gm. Warka, słup; SEBI - typu I TAK HPm2 - stwierdzono obecność 2 młodych 8

9 4. ZAGROŻENIA I ZALECANE DZIAŁANIA OCHRONNE W ramach prowadzonego w gminie Warka spisu bocianich gniazd zbierano informacje na temat czynników mogących w przyszłości negatywnie wpłynąć na gniazdo, utrudniając lub wręcz uniemożliwiając parom bocianów odchowanie młodych do czasu osiągnięcia przez nie lotności. Spośród 22 zinwentaryzowanych gniazd i platform 6 uznano za. Poniżej zamieszczamy wskazówki i zalecenia dotyczące poprawy stanu zagrożonych gniazd i platform: 1. Murowanka_02 gniazdo na słupie m, na platformie, ale o zbyt dużych rozmiarach. Bociany corocznie dobudowują swoje gniazda, przez co po wielu latach mogą one osiągnąć nawet metr wysokości i wagę kilkuset kilogramów! Niezbędne jest zmniejszenie takiego gniazda poprzez zrzucenie jego górnej części (60-80%). Wykonanie tych prac jest możliwe tylko w porozumieniu z właściwym rejonem m. 2. Michałów Dolny_03 pusta platforma posadowiona na słupie wolnostojącym, na której brakuje imitacji bocianiego gniazda. Aby zachęcić bociany do zajęcia platformy należy ułożyć na niej wieniec wiklinowy wykonany z giętkich pędów drzew (najlepiej nadają się do tego gałęzie wierzby), a środek wyścielić materiałem ze starego gniazda, a w przypadku jego braku gałęziami, słomą lub sianem, na wierzchu układając darń ściśle i korzeniami do góry. Darń zapobiegnie wywiewaniu materiału z platformy. Platforma wypełniona wyściółką z ubitą darnią na wierzchu przypomina naturalne bocianie gniazdo, w którym po wyprowadzeniu lęgu powstaje klepisko. Warto zatem wykonać taką imitację gniazda, aby umożliwić bocianom korzystanie z już istniejącej platformy (a nie z innego słupa, w tym energetycznego, nie zaopatrzonego w platformę!). 3. Gąski_02; Palczew Parcela_01; Warka_02 gniazda posadowione na martwych pniach lub zamierających drzewach, które mogą się w przyszłości złamać lub wywrócić pod ich ciężarem, czy też w wyniku procesu próchnienia. W przypadku gniazda Palczew Parcela_01 wskazane jest zdemontowanie platformy i ustawienie w pobliżu drzewa drewnianego słupa z przybitą na górze drewnianą platformą z żerdzi. Słup powinien być przykręcony u dołu obejmami stalowymi do betonowego, wkopanego w ziemię szczudła. Najkorzystniejsze jest zastosowanie słupa teletechnicznego impregnowanego olejem kreozotowym metodą ciśnieniowopróżniową Rupinga, który zabezpieczony w ten sposób cechuje się dużą odpornością. Na platformie należy stworzyć imitację bocianiego gniazda, układając na niej wieniec z pędów drzew z wyściółką (wykonaną w analogiczny sposób jak w punkcie 2). Platforma wypełniona wyściółką z ubitą darnią na wierzchu przypomina naturalne bocianie gniazdo, w którym po wyprowadzeniu lęgu powstaje klepisko. Pozostawienie pustej platformy może zniechęcić bociany do jej zajęcia. W przypadku gniazd Gąski_02 i Warka_02 należy obserwować stan pni drzew i w razie stwierdzenia złego ich stanu rozważyć postawienie w ich pobliżu słupa z platformą 9

10 i przeniesienie gniazd. Przenosząc gniazdo na słup należy pamiętać o ścięciu spróchniałego pnia drzewa, na którym wcześniej bociany założyły gniazdo. 4. Podgórzyce_02 gniazdo konfliktowe. Ptaki zanieczyszczają blaszany dach domu mieszkalnego i ogródek, przez co gospodarze chcą się go pozbyć. Należałoby rozważyć przeniesienie gniazda w inne miejsce np. na nowo postawiony drewniany słup z platformą (wykonany w analogiczny sposób jak w pkt. 3), ustawiony w pobliżu obecnego miejsca gniazdowania bocianów, w miejscu uzgodnionym z gospodarzami. Można też wykorzystać istniejącą platformę zdemontować ją i założyć na innym słupie zlokalizowanym w mniej konfliktowym miejscu. Wykonanie prac związanych z przenoszeniem gniazda ze słupa energetycznego jest możliwe jedynie w porozumieniu z odpowiednim rejonem m. Przy podejmowaniu ww. działań ochronnych należy pamiętać, że bocian biały jest w naszym kraju gatunkiem objętym ochroną ścisłą na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz.U nr 220 poz. 2237). Zgodnie z treścią rozporządzenia prace w obrębie gniazd bociana białego mogą być prowadzone jedynie w okresie od 16 października do końca lutego, po uzyskaniu akceptacji od Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie. Przed podjęciem działań ochronnych zalecane jest również skontaktowanie się z przedstawicielem naszego Towarzystwa celem omówienia szczegółów zaplanowanych prac i prawidłowego ich przebiegu. Zachęcamy do zapoznania się z wydanym przez nasze Towarzystwo w 2012 r. Poradnikiem ochrony bociana białego, w którym znajdują się dokładne objaśnienia i wskazówki do prawidłowego wykonywania działań ochronnych w obrębie bocianich gniazd. Wspomniany Poradnik został załączony do niniejszego sprawozdania. 10