UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU USTAWA z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U t.j.. z dnia

Transkrypt

1 PRZECIWDZIAŁANIE I LECZENIE UZALEŻNIEŃ Lek. Radosław Drozd

2 UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU USTAWA z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U t.j.. z dnia ) PREAMBUŁA: Uznając życie obywateli w trzeźwości za niezbędny warunek moralnego i materialnego dobra Narodu, stanowi się, co następuje: Rozdział 2. Postępowanie w stosunku do osób nadużywających alkoholu. Od art. 21 do art. 42 3

3 Zasada dobrowolności poddania się leczeniu odwykowemu Art. 21. [Podmioty prowadzące leczenie odwykowe; dobrowolność i nieodpłatność leczenia odwykowego] 1. Leczenie odwykowe osób uzależnionych od alkoholu prowadzą podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą w rodzaju świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej. 2. Poddanie się leczeniu odwykowemu jest dobrowolne.. Wyjątki od tej zasady określa ustawa. 3. Od osób uzależnionych od alkoholu nie pobiera się opłat za świadczenia w zakresie leczenia odwykowego udzielane przez podmioty określone w ust. 1.

4 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Ustawa wprowadziła ( ) dobrowolność leczenia odwykowego jako ustawową zasadę, jednakże dopuściła wyjątki od tej zasady umożliwiające poddanie osoby uzależnionej od alkoholu obowiązkowi leczenia. Wyjątki te muszą być określone w drodze ustawy. Wprowadzona zasada dobrowolności nie usunęła jednak wątpliwości odnoszących się do potrzeby i celowości wprowadzania rozwiązań zezwalających na poddanie przymusowemu leczeniu osób uzależnionych od alkoholu. W literaturze przedmiotu podkreśla się znaczenie, z medycznego punktu widzenia, woli osoby uzależnionej od alkoholu poddania się leczeniu. Zwraca się także uwagę na minimalne efekty w przypadku leczenia przymusowego, co winno przemawiać za zniesieniem tej formy leczenia osób uzależnionych od alkoholu. Nadto uważa się, iż w demokratycznym państwie jedynie względy zdrowotne, a nie społeczne mogą przemawiać za wprowadzeniem ewentualnego przymusu leczenia, co oznacza, że przymus leczenia winien być stosowany jedynie w sytuacji, gdy dana choroba zagraża zdrowiu publicznemu z uwagi na możliwość jej rozprzestrzenienia. Choroba alkoholowa nie jest chorobą zakaźną, jak np. gruźlica, nie zagraża więc zdrowiu publicznemu, zatem przymus jej leczenia nie jest uzasadniony. Nie uzasadniają tego również względy społeczne, jak np. rozkład życia rodzinnego czy uchylanie się od pracy itp. ( )

5 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Argument, iż najlepsze wyniki w leczeniu odwykowym osób uzależnionych od alkoholu osiąga się wówczas, gdy chory dobrowolnie poddaje się temu leczeniu, z punktu widzenia medycznego jest nie do odparcia i niewątpliwie przemawia za wprowadzeniem dobrowolności leczenia odwykowego jako zasady. Niemniej jednak utrzymanie przymusowego leczenia odwykowego w pewnych sytuacjach także wydaje się uzasadnione, jednakże wyjątki od zasady dobrowolności leczenia nie powinny być tak szeroko określone jak w obecnej regulacji. Wydaje się, iż z punktu widzenia ochrony interesu społecznego (albowiem o potrzebie ochrony interesu społecznego nie można zapominać), przymusowe leczenie osób uzależnionych od alkoholu powinno dotyczyć tylko tych osób, u których uzależnienie od alkoholu przyczynia się do rozkładu życia rodzinnego, a w szczególności gdy zagrożone jest dobro małoletnich dzieci. Oczywistą rzeczą jest, iż zasada dobrowolnego poddania się leczeniu odwykowemu nie może dotyczyć osób ubezwłasnowolnionych całkowicie lub częściowo, zwłaszcza z powodu alkoholizmu. Osoby te bowiem zostały celowo pozbawione możliwości decydowania o swoim losie, gdyż nie potrafiły kierować swoim postępowaniem w taki sposób, by przede wszystkim nie szkodzić sobie przez podejmowanie nieodpowiedzialnych decyzji ( ).

6 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Komentowany przepis wprowadza normę stanowiącą odstępstwo od ogólnie obowiązującej zasady, iż bezpłatne świadczenia lecznicze zakładów opieki zdrowotnej przysługują osobom ubezpieczonym. Zasada bezpłatności świadczeń na rzecz osób uzależnionych od alkoholu w zakresie lecznictwa odwykowego ma na celu umożliwienie podjęcia decyzji o poddaniu się leczeniu odwykowemu również i tym osobom, które najczęściej wskutek uzależnienia od alkoholu utraciły pracę, a nie są ubezpieczone z innych tytułów. Osoby takie bardzo często znajdują się w niemal krytycznej sytuacji materialnej i nie miałyby możliwości pokrycia kosztów leczenia odwykowego, co w efekcie doprowadzałoby do zaniechania jego podjęcia i najczęściej pogłębiania się choroby alkoholowej ( ).

7 Odesłanie Art. 22. [Organizacja podmiotów leczniczych wykonujących działalność w zakresie leczenia odwykowego; wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia i współuzależnienia] 1. Zarząd województwa organizuje na obszarze województwa podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w zakresie leczenia odwykowego oraz wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia i współuzależnienia. 2. Starosta organizuje na obszarze powiatu inne niż wymienione w ust. 1 podmioty lecznicze udzielające świadczenia w zakresie leczenia odwykowego. 3. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, organizację, kwalifikacje personelu, sposób funkcjonowania i rodzaje podmiotów leczniczych wykonujących świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu oraz sposób współdziałania w tym zakresie z instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi, kierując się potrzebą zapewnienia osobom uzależnionym od alkoholu leczenia odwykowego, a członkom ich rodzin, w tym dzieciom, świadczeń określonych w art. 23 ust. 1 i 2.

8 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Przepis ten określa właściwość organów organizujących pomoc dla osób uzależnionych od alkoholu przez tworzenie całodobowych zakładów lecznictwa odwykowego oraz wojewódzkich ośrodków terapii uzależnienia i współuzależnienia, a także innych zakładów lecznictwa odwykowego. ( ) Należy też zwrócić uwagę na rolę placówek podstawowej opieki zdrowotnej, a więc przychodni, ośrodków zdrowia i poradni w sprawowaniu opieki nad osobami uzależnionymi od alkoholu i ich rodzinami. Placówki te w związku z wykonywaniem swoich statutowych obowiązków winny: a) przyczyniać się do wczesnego rozpoznawania ryzykownego i szkodliwego picia alkoholu przez osoby nieuzależnione oraz podejmować interwencje w celu ograniczenia picia alkoholu przez tych pacjentów, b) stosować procedury umożliwiające wczesne wykrywanie uzależnienia od alkoholu i kierować osoby z podejrzeniem uzależnienia na konsultacje w poradniach i przychodniach lecznictwa odwykowego, c) leczyć osoby doznające szkód zdrowotnych z powodu picia alkoholu oraz udzielać podstawowych świadczeń leczniczych osobom uzależnionym od alkoholu i współuzależnionym. Placówki podstawowej opieki zdrowotnej są zobowiązane przy wykonywaniu powyższych zadań współdziałać z poradniami dla osób z problemami alkoholowymi oraz przychodniami terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia, a także z punktami konsultacyjno-informacyjnymi tworzonymi przez organy samorządu terytorialnego i organizacje społeczne ( ).

9 Współuzależnienie Art. 23. [Świadczenia zdrowotne i pomoc psychologiczna przysługujące członkom rodziny osoby uzależnionej] 1. Członkowie rodziny osoby uzależnionej od alkoholu, dotknięci następstwami nadużywania alkoholu przez osobę uzależnioną, uzyskują w podmiotach określonych w art. 22 ust. 1 świadczenia zdrowotne w zakresie terapii i rehabilitacji współuzależnienia oraz profilaktyki. Za świadczenia te od wymienionych osób nie pobiera się opłat. 2. Dzieci osób uzależnionych od alkoholu, dotknięte następstwami nadużywania alkoholu przez rodziców, uzyskują bezpłatnie pomoc psychologiczną i socjoterapeutyczną w podmiotach określonych w art. 22 ust. 1 i poradniach specjalistycznych oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych. 3. Pomoc niesiona dzieciom przez osoby lub instytucje może być udzielona wbrew woli rodziców lub opiekunów będących w stanie nietrzeźwym.

10 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Choroba alkoholowa (uzależnienie od alkoholu) nie jest wprawdzie chorobą zakaźną w rozumieniu nauk medycznych, nie oznacza to jednak, że nie wywiera żadnych negatywnych skutków w otoczeniu chorego (osoby uzależnionej od alkoholu), a zwłaszcza jeżeli chodzi o członków rodziny osoby uzależnionej. Skutki te ujawniają się najczęściej w sferze psychicznej osób związanych z uzależnionym od alkoholu. Dochodzi najczęściej do powstania tzw. zespołu współuzależnienia, co powoduje dalsze zakłócenie w życiu rodziny, często prowadzące do rozkładu życia rodzinnego. Leczenie odwykowe nie może więc ograniczać się jedynie do leczenia osoby uzależnionej od alkoholu, ale musi dla osiągnięcia pożądanych rezultatów być połączone z leczeniem współuzależnień, które w znacznej części polega na psychoterapii współuzależnienia ( ). Ustawodawca uznał wagę skutecznego leczenia współuzależnień w przywróceniu normalnego funkcjonowania rodziny i dlatego też postanowił, iż członkowie rodziny osoby uzależnionej od alkoholu, dotknięci następstwami nadużywania alkoholu przez osobę uzależnioną od alkoholu, mają prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych w zakresie terapii i rehabilitacji współuzależnień oraz profilaktyki ( ). Ustawodawca nie zdefiniował jednakże pojęcia rodziny, zatem dla ustalenia zakresu tego pojęcia niezbędne wydaje się sięgnięcie do innych definicji ustawowych rodziny w celu wyjaśnienia, kogo w świetle przepisów komentowanej ustawy należy uznać za członka rodziny osoby uzależnionej od alkoholu. ( ) W myśl przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pojęcie rodziny zacieśnia się w zasadzie do rodziców pozostających w związku małżeńskim i ich dzieci ( ).

11 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) W rozumieniu ustawy [o pomocy społecznej] (art. 2a ust. 1 pkt 1) rodzinę stanowią: osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Wydaje się, iż jest to definicja bardziej przydatna dla potrzeb u. o zw.alk.,., a za jej przyjęciem przemawia zarówno zakres regulacji i cele tej ustawy, jak i cele, jakie stawia się przed leczeniem odwykowym uzależnień od alkoholu. Przez członków rodziny osoby uzależnionej należy więc rozumieć osoby spokrewnione lub niespokrewnione, pozostające jednak w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące z osobą uzależnioną od alkoholu. ( ) W odniesieniu do dzieci osób uzależnionych od alkoholu ustawodawca rozszerzył zakres bezpłatnych świadczeń poza świadczenia związane z terapią i rehabilitacją współuzależnień udzielane przez publiczne zakłady lecznictwa odwykowego, a także uznał prawo do bezpłatnych świadczeń dzieci osób uzależnionych od alkoholu, które żyją poza rodziną osoby uzależnionej w przytoczonym wyżej znaczeniu i zostały dotknięte następstwami nadużywania alkoholu przez rodziców. ( ) Zapisy te wskazują, iż przez dzieci ustawodawca rozumie osoby, które nie ukończyły lat 18, gdyż - w myśl przepisów cyt. już Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a także przepisów Kodeksu cywilnego - dziecko pod władzą rodzicielską pozostaje do pełnoletności (tj. do ukończenia lat 18) ( ).

12 Skierowanie na badanie Art. 24. [Przesłanki skierowania na badanie w przedmiocie uzależnienia od alkoholu] Osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny,, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.

13 Leczenie odwykowe dobrowolne Art. 25. [Podmiot kierujący na badanie w przedmiocie uzależnienia od alkoholu] Na badanie, o którym mowa w art. 24, kieruje gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych właściwa według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, na jej wniosek lub z własnej inicjatywy.

14 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Proces dobrowolnego leczenia odwykowego osób uzależnionych od alkoholu rozpoczyna się od skierowania osoby uzależnionej na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego, w którym w zależności od stopnia uzależnienia od alkoholu leczenie odwykowe dałoby najlepsze rezultaty. Uprawnienie do wydania skierowania na badanie przez biegłego ustawodawca przyznał gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych Przez miejsce zamieszkania należy rozumieć - zgodnie z art. 25 Kodeksu cywilnego - miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Wskazać należy, iż miejscem zamieszkania nie zawsze będzie miejscowość, w której dana osoba jest zameldowana na pobyt stały. Niezbędnym elementem do uznania danej miejscowości za miejsce zamieszkania osoby fizycznej jest bowiem przebywanie tej osoby w tej miejscowości, a nadto zamiar stałego w niej pobytu. W tym kontekście uznać należy, że przebywanie osoby w danej miejscowości oraz zameldowanie w niej na pobyt stały rodzi domniemanie, że miejscowość ta jest miejscem zamieszkania danej osoby. Natomiast miejscem pobytu będzie miejscowość, w której dana osoba przebywa, ale bez zamiaru stałego pobytu ( ).

15 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Ustawa wprowadziła ( ) zasadę dobrowolności leczenia odwykowego osób uzależnionych od alkoholu. Dlatego też osoba pragnąca rozpocząć leczenie odwykowe musi albo złożyć do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wniosek o wydanie skierowania, albo wyrazić zgodę na skierowanie jej na wspomniane badanie. ( ) Komentowany przepis określa sytuacje, w których gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych podejmuje decyzję (nie jest to decyzja administracyjna) o skierowaniu osoby nadużywającej alkoholu na badanie przez biegłego. Sytuacje te obejmują: a) rozkład życia rodzinnego, przez który należy rozumieć utratę więzi uczuciowej, a także gospodarczej rodziny, b) demoralizację małoletnich, czyli takie oddziaływanie na sferę psychiki, które powoduje negatywne odniesienie do wzorów postępowania i ideałów osobowych uważanych za właściwe w społeczeństwie, c) uchylanie się od pracy rozumiane jako niepodejmowanie pracy bez uzasadnionej przyczyny, d) systematyczne zakłócanie spokoju lub porządku publicznego, jeżeli te wymienione negatywne zachowania są wynikiem nadużywania alkoholu ( ) Osoba uzależniona od alkoholu zawsze winna mieć prawo do bezpłatnych świadczeń w zakresie leczenia odwykowego, jeżeli tylko wyrazi gotowość podjęcia takiego leczenia ( ).

16 Leczenie przymusowe - zagadnienia ogólne Art. 26. [Nałożenie obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu] 1. Osoby, o których mowa w art. 24, jeżeli uzależnione są od alkoholu, zobowiązać można do poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego. 2. O zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego orzeka sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, w postępowaniu nieprocesowym. 3. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora. Do wniosku dołącza się zebraną dokumentację wraz z opinią biegłego, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone.

17 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ). Przymusowe leczenie odwykowe jest - jak to wyżej wskazano - wyjątkiem od przyjętej przez ustawodawcę zasady dobrowolności poddania się leczeniu odwykowemu przez osoby uzależnione od alkoholu. Przymusowemu leczeniu poddane mogą być osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują: a) rozkład życia rodzinnego, b) demoralizują małoletnich, c) uchylają się od pracy, d) systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, a nie wykazują woli dobrowolnego poddania się leczeniu odwykowemu ( ).

18 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) O obowiązku przymusowego leczenia musi bezwzględnie orzec sąd. Uprawnień tego rodzaju nie posiada żaden inny organ, a w szczególności organ administracji publicznej samorządowej lub rządowej. Sąd po przeprowadzeniu postępowania w trybie nieprocesowym decyduje, czy zachodzi konieczność orzeczenia o obowiązku poddania się danej osoby przymusowemu leczeniu odwykowemu. Sąd bada przede wszystkim, czy osoba, która ma być poddana przymusowemu leczeniu odwykowemu, faktycznie nadużywa alkoholu oraz czy nadużywanie alkoholu jest powodem opisanych wyżej negatywnych zjawisk, które muszą wystąpić, aby sąd mógł orzec o obowiązku poddania się osoby uzależnionej od alkoholu leczeniu odwykowemu. Zwrócić uwagę należy - w świetle ustawowej zasady dobrowolności leczenia odwykowego - że nadużywanie alkoholu musi pozostawać w związku przyczynowym z opisanym zachowaniem osoby nadużywającej alkoholu. Oznacza to, iż sąd nie będzie mógł orzec o obowiązku leczenia przymusowego w przypadku, gdy stwierdzi, iż dana osoba wprawdzie nadużywa alkoholu i równocześnie na przykład uchyla się od pracy lub zakłóca spokój i porządek publiczny, ale zachowania te nie mają związku z nadużywaniem alkoholu. Uchylanie się od pracy jest bowiem powodowane chęcią uniknięcia płacenia alimentów czy zapłaty długu, a nie jest wynikiem nadużywania alkoholu. Sąd decyduje również, w jakiego rodzaju zakładzie lecznictwa odwykowego (stacjonarnym czy niestacjonarnym) ma się odbywać przymusowe leczenie osoby nadużywającej alkoholu ( ) Postępowanie o zastosowanie przymusowego leczenia odwykowego toczy się przed sądem wyłącznie na wniosek złożony przez podmiot dysponujący uprawnieniem do jego złożenia. ( ) Wniosek złożony przez inne podmioty zostanie przez sąd oddalony z powodu braku legitymacji procesowej do wystąpienia z takim żądaniem ( ). W związku z tym, iż gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych jest organem kolegialnym ( ) wniosek powinni podpisać wszyscy członkowie komisji, którzy uczestniczyli w podjęciu decyzji o skierowaniu do sądu wniosku o zastosowanie obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę, której postępowanie dotyczy ( ).

19 Postępowanie przed sądem I instancji - zarządzenie poddania badaniom przez biegłego Art. 27. [Oddanie pod obserwację w zakładzie leczniczym] 1. W razie gdy w stosunku do osoby, której postępowanie dotyczy, brak jest opinii biegłego w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, sąd zarządza poddanie tej osoby odpowiednim badaniom. 2. Sąd może, jeżeli na podstawie opinii biegłego uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie badanej osoby pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż 2 tygodnie. W wyjątkowych wypadkach, na wniosek zakładu, sąd może termin ten przedłużyć do 6 tygodni. 3. Przed wydaniem postanowienia sąd wysłuchuje osobę, której postępowanie dotyczy. 4. Na postanowienie zarządzające oddanie pod obserwację do zakładu przysługuje zażalenie.

20 Postępowanie przed sądem I instancji - zarządzenie poddania badaniom przez biegłego Art. 28. [Obowiązek poddania się badaniom podczas obserwacji w zakładzie leczniczym] 1. W razie zarządzenia przez sąd badania przez biegłego lub oddania pod obserwację w zakładzie leczniczym osoba, której postępowanie dotyczy, obowiązana jest poddać się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz zabiegom niezbędnym do wykonania podstawowych badań laboratoryjnych pod warunkiem, że dokonywane są przez uprawnionych do tego pracowników służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu tej osoby. ( ) Art. 28a. [Delegacja ustawowa - biegli w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, opinie biegłych] Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, tryb powoływania biegłych w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, sposób sporządzania opinii oraz warunki i sposób dokonywania badań niezbędnych do wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, uwzględniając ochronę dóbr osobistych osoby badanej.

21 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Osoba nadużywająca alkoholu, skierowana przez gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych na badanie przez biegłego, może być poddana takiemu badaniu, jeżeli wyrazi na to zgodę. W sytuacji gdy osoba ta nie zgodzi się poddać badaniu, gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych czy też prokurator nie będą mogli dołączyć opinii biegłego do wniosku o wydanie orzeczenia o poddaniu się obowiązkowemu leczeniu odwykowemu. W takim przypadku sąd - po złożeniu wniosku - zarządzi poddanie osoby, której postępowanie dotyczy, odpowiednim badaniom w celu uzyskania orzeczenia biegłego w przedmiocie uzależnienia osoby od alkoholu i rodzaju odpowiedniego zakładu leczniczego. Zarządzenie sądu w tym przedmiocie następuje w drodze postanowienia, na które zażalenie nie przysługuje. Natomiast zażalenie - w myśl komentowanego art służy na postanowienie sądu o zarządzeniu oddania osoby badanej pod obserwację w zakładzie leczniczym. Może się bowiem zdarzyć, iż biegły - po przeprowadzeniu jednorazowego badania w warunkach ambulatoryjnych - nie jest w stanie wydać jednoznacznej opinii na okoliczność uzależnienia badanego od alkoholu, jak też wskazać odpowiedniego rodzaju zakładu leczniczego. W takiej sytuacji sąd może, jeżeli na podstawie opinii uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie osoby badanej pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż 2 tygodnie. W wyjątkowych przypadkach sąd może, na wniosek zakładu, termin ten przedłużyć do 6 tygodni ( ). Przedłużenie terminu następuje także w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. W każdym przypadku, tj. zarządzenia o poddaniu osoby badanej obserwacji w zakładzie leczniczym, jak i przedłużenia czasu obserwacji, sąd jest obowiązany przed wydaniem postanowienia wysłuchać osobę, której postępowanie dotyczy ( ). Biegłym może być lekarz, mający odpowiednie kwalifikacje, a także psycholog kliniczny zatrudniony w służbie zdrowia wpisany na listę, którą ustala lekarz wojewódzki w porozumieniu z prezesem sądu wojewódzkiego. Przepisy rozporządzenia wskazują, iż badanie w przedmiocie uzależnienia od alkoholu winno być przeprowadzone w społecznym (obecnie publicznym) zakładzie służby zdrowia ( ).

22 Rozprawa Przymusowe doprowadzenie Art. 29. [Rozprawa w przedmiocie nałożenia obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu] Orzeczenie o obowiązku poddania się leczeniu zapada po przeprowadzeniu rozprawy,, która powinna odbyć się w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku. Art. 30. [Przymusowe doprowadzenie przed sąd] 1. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawę lub uchylania się od zarządzonego poddania się badaniu przez biegłego albo obserwacji w zakładzie leczniczym sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie przez organ Policji. 2. Jeżeli zarządzenie przymusowego doprowadzenia dotyczy żołnierza, wykonuje je Żandarmeria Wojskowa lub wojskowy organ porządkowy.

23 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Przepis ( ) określa sytuacje, w których sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie przez Policję uczestnika postępowania. Zarządzenie takie sąd może wydać: a) gdy uczestnik postępowania (osoba nadużywająca alkoholu, której postępowanie dotyczy) bez usprawiedliwienia nie stawia się na rozprawie, b) gdy uczestnik uchyla się od zarządzonego poddania się badaniu przez biegłego albo obserwacji w zakładzie leczniczym. Podkreślić należy, iż uprawnienie sądu do zarządzenia o przymusowym doprowadzeniu uczestnika przez Policję pozostawiono do jego uznania. Sąd zatem w zależności od okoliczności sprawy będzie decydował, czy i kiedy w opisanych wyżej sytuacjach zarządzić przymusowe sprowadzenie uczestnika do sądu lub miejsca, w którym ma się odbyć badanie uczestnika przez biegłego. Na postanowienie sądu w przedmiocie przymusowego doprowadzenia przez Policję uczestnika postępowania nie przysługuje zażalenie ( ).

24 Nadzór kuratora Art. 31. [Nadzór kuratora nad osobą podlegającą obowiązkowi poddania się leczeniu odwykowemu] 1. Orzekając o obowiązku poddania się leczeniu sąd może ustanowić na czas trwania tego obowiązku nadzór kuratora. 2. Osoba, wobec której ustanowiony został nadzór, ma obowiązek stawiania się na wezwanie sądu lub kuratora i wykonywania ich poleceń, dotyczących takiego postępowania w okresie nadzoru, które może się przyczynić do skrócenia czasu trwania obowiązku poddania się leczeniu. 3. Minister Sprawiedliwości oraz minister właściwy do spraw zdrowia, w drodze rozporządzenia, określają szczegółowe zasady i tryb wykonywania nadzoru, o którym mowa w ust. 1.

25 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Sąd orzekając o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu przez osobę uzależnioną od alkoholu może ustanowić w stosunku do niej nadzór kuratora. Nadzór taki sąd ustanawia na okres trwania leczenia oznaczony w postanowieniu sądu nakładającym na osobę uzależnioną od alkoholu obowiązek poddania się leczeniu. Kurator jest obowiązany do podejmowania działań mających wzmocnić efekty leczenia, a w szczególności skrócić czas jego trwania. W tym celu kurator może wydawać osobie, nad którą sprawuje nadzór, polecenia dotyczące takiego postępowania, które powinno przyczynić się do skrócenia okresu obowiązkowego leczenia, a osoba ta ma obowiązek stosowania się do tych poleceń. ( ) Kurator sprawujący nadzór nad osobą zobowiązaną orzeczeniem sądu do poddania się leczeniu odwykowemu obowiązany jest między innymi do: a) podejmowania niezbędnych starań, aby osoba zobowiązana do poddania się leczeniu zastosowała się do orzeczenia sądu, tzn. zgłosiła się do wskazanego w orzeczeniu sądu zakładu lecznictwa odwykowego, b) utrzymywania stałego kontaktu z osobą, nad którą nadzór został ustanowiony i udzielania jej niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu trudności życiowych, a zwłaszcza w rozpoczęciu i kontynuowaniu leczenia, c) utrzymywanie kontaktu z rodziną osoby poddanej leczeniu, z którą ta osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, d) oddziaływanie na środowisko, w którym osoba poddana leczeniu przebywa lub ma do niego powrócić, zwłaszcza kształtowanie właściwego stosunku do niej. Kurator ma również obowiązek składania sądowi pisemnych sprawozdań z przebiegu leczenia. Jest także uprawniony do składania wniosków w sprawie zmiany postanowienia co do rodzaju zakładu leczniczego oraz w sprawie orzeczenia ustania obowiązku poddania się leczeniu. ( ) Ogólnie rzecz biorąc nadzór kuratora ma przyczynić się do uzyskania trwałych efektów zarządzonego przez sąd leczenia odwykowego przez wspieranie osoby poddanej leczeniu, a także wyrobienie odpowiednich postaw wobec tej osoby w środowisku, w którym ona przebywa lub do którego ma powrócić po opuszczeniu zakładu lecznictwa odwykowego ( ).

26 Rozpoczęcie leczenia Art. 32. [Wezwanie do stawienia się w zakładzie lecznictwa odwykowego; przymusowe doprowadzenie] 1. Sąd wzywa osobę, w stosunku do której orzeczony został prawomocnie obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, do stawienia się dobrowolnie w oznaczonym dniu we wskazanym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu poddania się leczeniu, z zagrożeniem zastosowania przymusu w wypadku uchylania się od wykonania tego obowiązku. 2. Osoba, w stosunku do której orzeczony został obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, związanemu z pobytem w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego, nie może opuszczać terenu tego zakładu bez zezwolenia kierownika zakładu. 3. Sąd zarządza przymusowe doprowadzenie do zakładu leczniczego osoby uchylającej się od wykonania obowiązków, o których mowa w ust. 1 i 2, przez organ Policji.

27 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Komentowany przepis reguluje postępowanie zmierzające do wykonania orzeczonego wobec osoby nadużywającej alkoholu obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu. Wykonanie obowiązku może nastąpić dopiero z chwilą, gdy postanowienie sądu w tym przedmiocie stanie się prawomocne ( ). Prawomocność postanowienia sądu orzekającego o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu skutkuje wezwanie przez sąd osoby, co do której obowiązek został orzeczony do dobrowolnego stawienia się w zakładzie leczniczym. W wezwaniu sąd oznacza: a) zakład lecznictwa odwykowego, w którym zobowiązany do poddania się leczeniu powinien się zgłosić, b) dzień zgłoszenia, c) sankcję, jaka wiąże się z niezastosowaniem się do wezwania sądu. Uchylanie się od wykonania nałożonego przez sąd obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu i niestawienie się w oznaczonym w wezwaniu dniu we wskazanym zakładzie lecznictwa odwykowego spowoduje wydanie przez sąd zarządzenia o przymusowym doprowadzeniu przez Policję do zakładu lecznictwa odwykowego. Sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie do zakładu leczniczego także w sytuacji, gdy osoba, co do której orzeczono obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu w zakładzie stacjonarnym, opuści teren zakładu bez zezwolenia kierownika zakładu. Wydaje się, iż zezwolenie kierownika zakładu na opuszczenie jego terenu przez osobę uzależnioną od alkoholu, poddaną przymusowemu leczeniu, winno być udokumentowane na piśmie ( ).

28 Leczenie odwykowe poza kolejnością Przymusowe doprowadzenie Art [Przyjmowanie na leczenie odwykowe poza kolejnością] Podmioty lecznicze, o których mowa w art. 21 ust. 1, przyjmują na leczenie poza kolejnością osoby zobowiązane do leczenia odwykowego na podstawie art. 26, do wykorzystania limitu miejsc stanowiących 20% ogółu miejsc przeznaczonych do leczenia odwykowego w podmiocie leczniczym. Art. 33. [Zasady i tryb przymusowego doprowadzenia] 1. Policja, Żandarmeria Wojskowa i wojskowy organ porządkowy, wykonując zarządzenie przymusowego doprowadzenia osób, o których mowa w art. 30 oraz art. 32 ust. 3 i 4, ma prawo ich zatrzymania tylko w niezbędnych wypadkach i na czas konieczny do wykonania tego zarządzenia. 2. Minister właściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości i ministrem właściwym do spraw zdrowia, w drodze rozporządzenia, określa zasady i tryb doprowadzania osób, o których mowa w art. 30 ust. 1 i art. 32 ust. 3.

29 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie przez Policję uczestnika postępowania, którego dotyczy nałożony obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, w następujących sytuacjach: a) nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawę, b) uchylania się od zarządzonego poddania się badaniu przez biegłego albo obserwacji w zakładzie leczniczym, c) uchylania się od obowiązku zgłoszenia się we wskazanym w wezwaniu sądu zakładzie lecznictwa odwykowego, d) opuszczenia bez zezwolenia kierownika stacjonarnego zakładu lecznictwa odwykowego terenu tego zakładu. Policja wykonując zarządzenie sądu o przymusowym doprowadzeniu ma prawo zatrzymania osoby, która ma być doprowadzona tylko w niezbędnych wypadkach i tylko na czas konieczny do wykonania zarządzenia. Za niezbędne wypadki, w których Policja ma prawo zatrzymania osobyoby doprowadzanej, należałoby uznać sytuacje wskazujące na prawdopodobieństwo opuszczenia przez osobę doprowadzaną miejsca zamieszkania lub pobytu i trudności związane z ustaleniem nowego miejsca pobytu albo też wykonaniem zarządzenia o doprowadzeniu z nowego miejsca pobytu. Czas zatrzymania konieczny do wykonania zarządzenia o doprowadzeniu z pewnością nie może przekraczać czasu zatrzymania a osoby podejrzanej, jaki przewidują przepisy Kodeksu postępowania karnego. Osobie doprowadzanej ( ) na czas doprowadzenia policjant zatrzymuje dowód osobisty lub inny dokument stwierdzający jej tożsamość, a także odbiera przedmioty, których użycie mogłoby spowodować samouszkodzenie albo zagrozić zdrowiu lub życiu innej osoby. Wobec osoby doprowadzanej policjant może zastosować siłę fizyczną lub przymus bezpośredni - zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami - jeżeli osoba ta stawia opór lub wykazuje agresywność. Osoba nietrzeźwa, co do której zachodzą warunki doprowadzenia do Izby Wytrzeźwień (o warunkach tych mowa będzie poniżej), może być umieszczona w Izbie lub Komisariacie Policji na czas do wytrzeźwienia ( ).

30 Czas trwania leczenia Art. 34. [Czas trwania obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu; ponowne zastosowanie obowiązku po jego ustaniu] 1. Obowiązek poddania się leczeniu trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, nie dłużej jednak niż 2 lata od chwili uprawomocnienia się postanowienia. 2. W czasie trwania obowiązku poddania się leczeniu sąd może na wniosek kuratora, po zasięgnięciu opinii zakładu leczącego, bądź na wniosek zakładu leczącego zmieniać postanowienia w zakresie rodzaju zakładu leczenia odwykowego. 3. W czasie trwania obowiązku poddania się leczeniu stacjonarny zakład leczący może ze względów leczniczych skierować osobę zobowiązaną do innego zakładu w celu kontynuowania leczenia odwykowego, powiadamiając o tym sąd. 4. O ustaniu obowiązku poddania się leczeniu przed upływem okresu wskazanego w ust. 1 decyduje sąd na wniosek osoby zobowiązanej, zakładu leczącego, kuratora, prokuratora lub z urzędu,, po zasięgnięciu opinii zakładu, w którym osoba leczona przebywa. 5. W wypadku ustania obowiązku poddania się leczeniu ponowne zastosowanie tego obowiązku wobec tej samej osoby nie może nastąpić przed upływem 3 miesięcy od jego ustania.

31 Ubezwłasnowolnienie osoby uzależnionej od alkoholu Art. 35. [Ubezwłasnowolnienie osoby uzależnionej od alkoholu] 1. Sąd, który nałożył na osobę uzależnioną od alkoholu obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, jeśli uzna, że na skutek takiego uzależnienia zachodzi potrzeba całkowitego ubezwłasnowolnienia tej osoby - zawiadamia o tym właściwego prokuratora. 2. W razie orzeczenia ubezwłasnowolnienia sąd opiekuńczy, określając sposób wykonywania opieki, orzeka o umieszczeniu tej osoby w domu pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu, chyba że zachodzi możliwość objęcia tej osoby inną stałą opieką. 3. Do obowiązków opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej stosuje się odpowiednio również przepisy dotyczące obowiązków kuratora, o którym mowa w art. 31.

32 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Stosownie do art Kodeksu cywilnego osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Jeżeli sąd, który nałożył na osobę uzależnioną od alkoholu obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, dojdzie do przekonania, że osoba ta nie jest w stanie kierować swym postępowaniem w takim stopniu, iż uzasadnia to wystąpienie z wnioskiem o jej ubezwłasnowolnienie całkowite, ma obowiązek zawiadomić o tym prokuratora, albowiem - stosownie do art. 511 k.p.c. - prokurator, obok osób wymienionych w art k.p.c., ma prawo złożyć wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienie. Osoba ubezwłasnowolniona poddana obowiązkowi leczenia odwykowego jest kierowana przez sąd opiekuńczy do domu pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu, gdzie zostanie poddana leczeniu odwykowemu. ( ) Pobyt osoby ubezwłasnowolnionej z powodu pijaństwa w domu pomocy społecznej może trwać tak długo, jak długo trwa jej ubezwłasnowolnienie, natomiast do czasu trwania leczenia odwykowego należy stosować zasady ustalone w art. 34 komentowanej ustawy ( ).

33 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Dla osoby ubezwłasnowolnionej z powodu uzależnienia od alkoholu sąd opiekuńczy ustanawia opiekuna, do którego obowiązków - poza przepisami o opiece z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - stosuje się również przepisy, dotyczące obowiązków kuratora ustanowionego w celu nadzoru nad osobą zobowiązaną do leczenia odwykowego ( ). Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie jest pozbawiona zdolności do czynności prawnych, co skutkuje, iż ewentualne czynności dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie są nieważne. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może też być podmiotem niektórych praw i obowiązków ( ).

34 Kontrola wykonywania obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu Szczególne przypadki leczenia odwykowego osób uzależnionych od alkoholu Art. 36. [Kontrola zakładów leczniczych i domów pomocy społecznej w zakresie legalności i warunków pobytu osób poddanych leczeniu odwykowemu] Art. 37. [Leczenie odwykowe osób umieszczonych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich] Art. 38. [Delegacja ustawowa leczenie odwykowe osób umieszczonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych] Art. od 39 do 42 3 Izby wytrzeźwień.

35 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Wykonując określone przez ustawę obowiązki w zakresie kontroli wyznaczony sędzia ma prawo wstępu o każdej porze do zakładów leczniczych i domów pomocy społecznej, w których przebywają osoby zobowiązane do leczenia odwykowego. Poza sędzią wyznaczonym do sprawowania kontroli, uprawnienia takie przysługują prokuratorowi ( ).

36 Komentarz Skrzydło-Niżnik Iwona, Zalas Grażyna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz. Zakamycze ( ) Przepisy ( ) określają odrębne zasady postępowania w stosunku do osób, które wymagają na skutek uzależnienia od alkoholu leczenia odwykowego, ale z uwagi na konflikt z prawem znalazły się w miejscach odosobnienia. Zasady te odnoszą się do osób przebywającychych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz osób umieszczonych w zakładach karnych, aresztach śledczych i ośrodkach przystosowania społecznego. W odniesieniu do osób przebywających w zakładach poprawczych lub schroniskach dla nieletnich leczenie odwykowe zarządza administracja zakładu. Jeżeli osoba przebywająca w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich jest małoletnia, tzn. nie ukończyła 188 lat, wymagana jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego, czyli rodziców lub jeżeli rodzice zostali pozbawieni praw rodzicielskich czy nie żyją - wyznaczonego przez sąd opiekuna. W przypadku braku takiej zgody, a także gdy osoba przebywająca w wyżej wymienionym zakładzie jest pełnoletnia, na zarządzenie leczenia odwykowego zezwolić musi sąd, wykonujący orzeczenie o umieszczeniu danej osoby w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich. Zezwolenie następuje po zasięgnięciu przez sąd opinii biegłego. Szczegółowe zasady i tryb postępowania w przedmiocie leczenia odwykowego osób umieszczonych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich określił ( ) w drodze rozporządzenia z dnia 7 maja 1983 r. Minister Sprawiedliwości (Dz.U. Nr 25, poz. 112). Podobnie ( ) Minister Sprawiedliwości rozporządzeniem również z dnia 7 maja 1983 r. określił zasady i tryb postępowania w przedmiocie leczenia odwykowego osób umieszczonych w zakładach karnych, aresztach śledczych i ośrodkach przystosowania społecznego (Dz.U. Nr 25, poz. 113). W odniesieniu eniu do osób przebywających w zakładach karnych, aresztach śledczych i ośrodkach przystosowania społecznego uzależnionych od alkoholu wymagane jest orzeczenie sądu, nakładające na te osoby obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu ( ).

37 Przymus bezpośredni Art. 42. [Zastosowanie przymusu bezpośredniego] 1. Wobec osoby przyjętej albo wobec osoby zatrzymanej w jednostce Policji, która stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia własnego lub innej osoby, lub niszczy przedmioty znajdujące się w otoczeniu, może być zastosowany przymus bezpośredni. 2. Przymus bezpośredni zastosowany w: 1) izbie wytrzeźwień lub placówce - polega na przytrzymaniu, unieruchomieniu, przymusowym podaniu produktu leczniczego lub izolacji; 2) jednostce Policji - polega na przytrzymaniu, unieruchomieniu lub izolacji. 3. O zastosowaniu przymusu bezpośredniego, o którym mowa w ust. 2 pkt. 1, i zaprzestaniu jego stosowania decyduje lekarz lub felczer, który określa rodzaj zastosowanej formy przymusu bezpośredniego oraz osobiście nadzoruje jego wykonanie. 4. W jednostkach Policji o zastosowaniu przymusu bezpośredniego, o którym mowa w ust. 2 pkt/\. 2, i zaprzestaniu jego stosowania decyduje komendant jednostki Policji lub osoba przez niego upoważniona, a podczas ich nieobecności - dyżurny jednostki Policji. 5. Jeżeli nie jest możliwe uzyskanie natychmiastowej decyzji osób, o których mowa w ust. 4, o zastosowaniu przymusu bezpośredniego decyduje oraz przymus ten wykonuje funkcjonariusz Policji.. O zastosowaniu przymusu bezpośredniego funkcjonariusz Policji niezwłocznie informuje osoby, o których mowa w ust Przed zastosowaniem przymusu bezpośredniego uprzedza się osobę, wobec której przymus ten ma być zastosowany. Stosuje się taką formę przymusu bezpośredniego, która jest możliwie najmniej uciążliwa dla osoby, wobec której przymus ten ma być zastosowany. Przy zastosowaniu przymusu bezpośredniego należy zachować szczególną ostrożność i dbałość o dobro tej osoby.

38 Przymus bezpośredni Art. 42. [Zastosowanie przymusu bezpośredniego] c.d. 7. Stosowanie przymusu bezpośredniego przewidzianego w innych przepisach jest dopuszczalne jedynie po uprzednim bezskutecznym zastosowaniu przymusu bezpośredniego przewidzianego w ustawie lub gdyby jego zastosowanie było niecelowe. 8. Przymus bezpośredni w formie: 1) przytrzymania - polega na doraźnym, krótkotrwałym unieruchomieniu osoby z użyciem siły fizycznej; 2) unieruchomienia - polega na dłużej trwającym obezwładnieniu osoby z użyciem pasów, uchwytów, prześcieradeł lub kaftana bezpieczeństwa; 3) przymusowego podania produktu leczniczego - polega na doraźnym lub przewidzianym w planie postępowania leczniczego wprowadzeniu produktu leczniczego do organizmu osoby; 4) izolacji - polega na umieszczeniu osoby pojedynczo w zamkniętym pomieszczeniu. 9. Przymus bezpośredni w formie unieruchomienia lub izolacji może być stosowany nie dłużej niż 4 godziny. W razie potrzeby stosowanie przymusu bezpośredniego w tych formach może być przedłużone na następne okresy, nie dłuższe niż 6-godzinne. 10. Pracownik wyznaczony przez dyrektora izby wytrzeźwień lub kierownika placówki albo funkcjonariusz Policji wyznaczony przez komendanta jednostki Policji lub osobę przez niego upoważnioną, a podczas ich nieobecności - dyżurnego jednostki Policji, jest obowiązany do kontroli stanu zdrowia osoby, wobec której zastosowano przymus bezpośredni w formie unieruchomienia lub izolacji, nie rzadziej niż co 15 minut, również w czasie snu tej osoby oraz niezwłocznie po zaprzestaniu stosowania przymusu bezpośredniego. 11. Przymus bezpośredni może trwać tylko do czasu ustania przyczyn jego zastosowania.

39 UZALEŻNIENIE OD ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U t.j.. z dnia ) Rozdział 1. Przepisy ogólne. Art. 4. [Definicje ustawowe]. Rozdział 4. Postępowanie z osobami uzależnionymi Od art. 25 do art. 30.

40 UZALEŻNIENIE OD ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH Art. 4. [Definicje ustawowe] 6) Leczenie - leczenie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem środków odurzających lub substancji psychotropowych. Łucarz Katarzyna, Muszyńska Anna Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz. Oficyna ( ) Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii zachowuje ( ) podział na leczenie, rehabilitację oraz reintegrację (leczenie sensu largo). ( ) Postępowanie leczniczo-rehabilitacyjne względem osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych jest procesem ciągłym, składającym się z kilku etapów, w ramach którego leczenie stanowi pierwszą jego fazę, poprzedzającą rehabilitację oraz reintegrację. ( ) Zmieniono samą definicję leczenia ( ). Obejmuje nie tylko leczenie uzależnienia, ( ) ale wszelkich skutków zdrowotnych (psychicznych i somatycznych), stanowiących następstwo przyjmowania substancji psychoaktywnych. Trzeba bowiem pamiętać, iż część substancji psychoaktywnych może być przyjmowana przez relatywnie długi czas bez wyraźnych cech uzależnienia, powodując lub znacznie przyczyniając się do powstawania różnych schorzeń somatycznych lub zaburzeń psychicznych. Dotyczy to szczególnie tych substancji psychoaktywnych, co do których nie ma zgodności, czy powodują "pełne", tzn. również somatyczne uzależnienie (zwiększenie tolerancji, zespoły abstynencyjne). Większość autorów wyróżnia następujące fazy terapii narkomanów: 1) nawiązanie kontaktu z uzależnionym i wytworzenie u niego pozytywnej motywacji do leczenia; 2) detoksykacja (trwająca najczęściej 2-66 tygodni): a) oczyszczenie organizmu z substancji toksycznych i pomoc w przebyciu okresu najsilniejszych dolegliwości objawów głodu fizycznego, b) podniesienie zdrowia somatycznego; 3) resocjalizacja (w większości systemów trwa 2-5 lat, ale stosuje się też kilkumiesięczną); 4) powrót do społeczeństwa, do tzw. normalnego życia, znalezienie swojej roli i miejsca. ( )

41 UZALEŻNIENIE OD ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH Łucarz Katarzyna, Muszyńska Anna Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz. Oficyna ( ) Leczenie osób uzależnionych, jak zatem widać, jest procesem składającym się z kilku etapów (dotyczy to zwłaszcza osób uzależnionych od opiatów). Pierwszym z nich jest dotarcie do osób uzależnionych, zdobycie ich zaufania, wsparcie w rozwiązywaniu problemów bytowych i medycznych, nauczenie zachowań zmniejszających ryzyko szkód zdrowotnych (wymiana igieł i strzykawek, zachęcanie do stosowania prezerwatyw, poradnictwo dotyczące mniej ryzykownych sposobów przygotowywania narkotyków itp.) oraz motywowanie do podjęcia leczenia. ( ) Właściwe leczenie zaczyna się od detoksykacji (w warunkach ambulatoryjnych lub stacjonarnie) ( ) Leczenie detoksykacyjne musi być także zastosowane w przypadkach przedawkowania środka odurzającego i wystąpienia objawów ostrego zatrucia. ( ) Pomimo że w tej fazie leczenie farmakologiczne odgrywa dużą rolę, to jednak już na tym etapie działania równie ważna jest psychoterapia. ( ) W ośrodkach detoksykacyjnych postępuje się według jednej z dwu najważniejszych strategii leczenia. Pierwsza z nich (częstsza w Polsce) zakłada, że możliwe jest utrzymywanie całkowitej abstynencji, i w czasie detoksykacji odstawia się narkotyki, a następnie kieruje do ośrodków psychoterapeutyczno-rehabilitacyjnych rehabilitacyjnych opierających się na zasadzie drug free.. Druga strategia wynika z konstatacji, że duży odsetek osób uzależnionych nie utrzymuje abstynencji, a większość wraca do przyjmowania narkotyków natychmiast po detoksykacji. W związku z tym osoby te są narażone na wysokie ryzyko przedawkowania narkotyków, zakażenia HIV, HBV i HCV oraz inne powikłania medyczne, problemy psychologiczne, społeczne, prawne. Osobom tym dobiera się dawkę leku substytucyjnego (najczęściej metadonu) i kieruje do programów leczenia substytucyjnego ( ). W Polsce najczęściej stosuje się leczenie, którego celem jest utrzymywanie całkowitej abstynencji. Programy te realizuje się w warunkach ambulatoryjnych, na oddziałach niepełnodobowych lub w ośrodkach zwanych rehabilitacyjnymi. Leczenie trwa tam od kilku miesięcy do 2 lat. ( )

42 UZALEŻNIENIE OD ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH Art. 4. [Definicje ustawowe] 7) Leczenie substytucyjne - stosowanie,, w ramach programu leczenia uzależnienia, produktów leczniczych lub środków odurzających o działaniu agonistycznym na receptor opioidowy. Łucarz Katarzyna, Muszyńska Anna Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz. Oficyna ( ) W leczeniu substytucyjnym chodzi o udostępnienie osobom uzależnionym, pod ścisłą kontrolą medyczną, substancji działających agonistycznie w stosunku do receptorów opioidowych, umożliwiając im tym samym prowadzenie w miarę normalnego i ustabilizowanego życia bez konieczności zaniechania przez nich całkowitej abstynencji, ta jest bowiem dla wielu spośród nich celem niemożliwym do osiągnięcia. Są to nierzadko osoby głęboko uzależnione, mające za sobą wiele lat używania opiatów i funkcjonowania w podkulturze, które niejednokrotnie podejmowały różne próby leczenia i terapii, zakończone wszakże niepowodzeniem i powrotem do zażywania narkotyków. W odniesieniu do tej grupy stosuje się dość powszechnie, zamiast prawdziwej heroiny, środek z grupy analgetyków narkotycznych metadon ( ).

43 UZALEŻNIENIE OD ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH Łucarz Katarzyna, Muszyńska Anna Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz. Oficyna ( ) Przyjmowanie metadonu powoduje zanik objawów zespołu abstynencyjnego i związanego z nim dyskomfortu fizycznego i psychicznego. Normalna heroina działa w ten sposób relatywnie krótko godzin, działanie metadonu trwa znacznie dłużej, gdyż godzin. Jednocześnie nie powoduje wielu innych efektów heroiny, np. euforii i odurzenia. Dodatkowo prowadzi również do jedynie minimalnego zakłócenia zdolności postrzegania i sfery emocjonalnej. Metadon w postaci ciekłej może być przyjmowany przede wszystkim doustnie, a nie w formie dożylnych iniekcji. Te właściwości metadonu zapewne spowodowały uznanie, że może on być wykorzystywany w terapii jako substytut środków z grupy opiatów, przede wszystkim zaś ( ) heroiny, której zasadniczym celem jest stabilizacja życiowa osoby uzależnionej. Osobie poddanej tego typu terapii substytucyjnej metadon powinien ułatwić zerwanie z charakterystyczną dla "syndromu ćpuna" koncentracją na konieczności zdobycia kolejnej działki, co właściwie uniemożliwia jakąkolwiek inną aktywność życiową ( ).