Język polski listopad

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Język polski listopad"

Tadeusz Cichoń
6 lat temu
Przeglądów:

1 Język polski listopad Klasa II Słowa na czasie, rozdział III Wymogi podstawy programowej: rozumienie takich pojęć jak: praca organiczna, praca u podstaw, scjentyzm, kult nauki, realizm, naturalizm, utylitaryzm; rozpoznawanie cech gatunkowych noweli, obrazka, opowiadania, powieści historycznej; znajomość najważniejszych zjawisk historycznych, społecznych i kulturowych w okresie pozytywizmu. Zadania do zrobienia: Przeczytaj tekst i wykonaj zadania. Henryk Sienkiewicz O powieści historycznej Fragmenty Przede wszystkim powieść [historyczna] nie potrzebuje przekręcać historycznych zdarzeń. Jeśli autor tak czyni, ujma spadać powinna na niego, nie na rodzaj, który uprawia. [...] można by zaraz spytać, czy istnieje jeden historyk, a raczej jedna księga historyczna tak przedmiotowa i bezstronna, aby ludzi lub zdarzeń nie przedstawiała w pewnym oświetleniu? Zachodzą [...] różnice w poglądach najznakomitszych historyków na największe postacie i czyny dziejowe, że wedle tych różnic Cezar może być albo [...] tyranem, zabójcą porządku społecznego, albo zbawcą ówczesnego Rzymu [...]. [...] skoro owe różnice nie uwłaczają powadze historii, tym bardziej pewien osobisty pogląd powieściopisarza na czyny dziejowe nie może służyć za podstawę do orzeczenia, że powieść historyczna musi być z natury fałszem. Zdarza się zapewne, że powieść historyczna przekręca wypadki lub nawet zmyśla je; zdarza się, że to czyni i historia. Wówczas i pierwsza, i druga będą kłamstwem. Ale mówią, że powieść przekręcać i zmyślać musi. Dlaczego? Bo jeśli tego nie uczyni, to będzie historią; więc albo historia, albo powieść; jedno wyłącza drugie. [...]

2 Historia, odtwarzając wypadki, odtwarza tylko ważniejsze; odtwarzając historycznych ludzi, daje tylko pewne wytyczne z ich życia, między którymi są ustawiczne przerwy. Wypełnić te przerwy jest zadaniem fantazji. [...] Widzimy z tego, że proces tworzenia w powieści historycznej i niehistorycznej jest jednaki. Fantazja na tle dziejów znajduje nie tylko pole, ale i dane ogólne autentyczne, na mocy których może odgadywać logicznie i prawdopodobnie zjawiska szczegółowe. Dodajmy, że powieściopisarz, jeśli nie zawsze jest, to przynajmniej zawsze powinien być obdarzony niepospolitą intuicją, a może nie za śmiałym wyda się wniosek, że powieść historyczna nie tylko nie potrzebuje być poniewieraniem prawdy dziejowej, ale może być jej objaśnieniem i dopełnieniem. Ona powlecze odpowiednią barwą szare mury wzniesione przez historię, ona wypełni odpowiednio ich szczeliny, odtworzy na mocy analogii odarte przez nas ornamenta, odgadnie to, co być mogło, wygrzebie, co zostało zapomniane, i nie przekręcając zdarzeń dziejowych, może ułatwić ich zrozumienie. I może, bo odtworzy duszę człowieka lat minionych, jego namiętności, sposób myślenia; pokaże nam go [...] nie w mroku grobowej krypty, ale w świetle słonecznym. Co jeśli uczynić zdoła, będzie w całym znaczeniu wyrazu i powieścią, i historią. [...] Powieść historyczna może być złą lub dobrą, fałszywą lub prawdziwą, zależnie od talentu albo moralnych podstaw autora [...]. Ze stanowiska utylitarnego łatwiej by było dowieść licznych pożytków wypływających z powieści historycznej. Pojedynczemu człowiekowi wychodzi zawsze na korzyść rozważanie swej przeszłości. Ono wyjaśnia mu liczne zjawiska czasu teraźniejszego; uczy go patrzeć genetycznie na siebie i dostarcza wskazówek na przyszłość; uczy niechać zadań, którym nie sprosta, a podejmować odpowiednie. [...] Czym są w ogóle dzieje ludzkości i poszczególnych jej gałęzi? Historią upadków i odrodzeń. [...] Powieść historyczna maluje zarówno dodatnie, jak i ujemne strony przeszłości [...]. Janina Kulczycka-Saloni, Pozytywizm, Warszawa Zdaniem autora tekstu powieść historyczna A. powinna zawierać wymyślone zdarzenia i może przekręcać wydarzenia prawdziwe. B. nie może zawierać zmyślonych wydarzeń i przekręcać tych prawdziwych. C. nie może zawierać zmyślonych zdarzeń, ale może przekręcać te prawdziwe. D. nie powinna przekręcać wydarzeń prawdziwych. 2. Uzupełnij zdania. (2 p.) Według Sienkiewicza każdy powieściopisarz powinien być obdarzony.... Powieść historyczna ukazuje... i... przeszłości. 3. Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe w odniesieniu do przeczytanego tekstu. 1. Powieść historyczna może objaśniać historię. 2. Powieść historyczna może dopełniać prawdę dziejową. 3. Powieść historyczna może odgadnąć, co się kiedyś wydarzyło, i przywołać to, co zostało zapomniane.

3 Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. A. Wszystkie zdania zawierają prawdziwe informacje. B. Zdania 1. i 3. zawierają prawdziwe informacje, a zdanie 2. fałszywe. C. Tylko zdanie 4. zawiera prawdziwą informację. D. Tylko zdanie 2. zawiera prawdziwą informację. 4. Powieść historyczna może odtworzyć A. tylko duszę człowieka lat minionych i jego namiętności. B. tylko duszę człowieka lat minionych i jego sposób myślenia. C. tylko sposób myślenia i namiętności człowieka lat minionych. D. duszę człowieka lat minionych, jego namiętności i sposób myślenia. 5. Co oznacza wyraz utylitarny w zdaniu: Ze stanowiska utylitarnego łatwiej by było dowieść licznych pożytków wypływających z powieści historycznej? A. Uniwersalny. B. Racjonalny. C. Użyteczny. D. Naukowy. 6. Zdaniem Sienkiewicza zaletą powieści historycznej jest to, że skłania człowieka do rozważań nad historią, a także A. rozwija jego poczucie humoru. B. tłumaczy mu koncepcję utylitaryzmu. C. namawia go do podejmowania trudnych zadań. D. wyjaśnia mu czasy teraźniejsze i dostarcza wskazówek na przyszłość. 7. Skreśl niewłaściwie użyte wyrazy, tak aby zdania przekazywały informacje prawdziwe. (2 p.) Niesienie pomocy ludziom z najniższych warstw społecznych to praca u podstaw / praca organiczna. Zgodnie z założeniami racjonalizmu / scjentyzmu pełnej wiedzy o rzeczywistości dostarcza nauka. 8. Wyjaśnij jednym zdaniem, czym charakteryzował się naturalizm w sztuce pozytywizmu

4 Przeczytaj tekst i wykonaj zadania. Stary zżył się z wieżą, z latarnią, z urwiskiem, z ławicami piasku i samotnością. ( ) Jego wieża chroniła go przed wszelkim złem. Opuszczał ją też tylko czasami w niedzielę z rana. ( ) na piersiach zawieszał swoje krzyże i jego mleczna głowa podnosiła się z pewną dumą ( ) Na tej wieży strażniczej i na drugiej półkuli [serce] biło jeszcze dla kraju ( ) Potem jednak widocznie zdziczał. ( ) Upływały całe tygodnie w ten sposób, że nikt jego nie widział ani on nikogo. ( ) Zatonął, ukołysał się, zapamiętał i w tym ograniczeniu własnego, odrębnego bytu, w tym pół czuwaniu, pół śnie znalazł spokój tak wielki, że prawie podobny do półśmierci. Ale nadeszło przebudzenie. Pewnego razu, gdy łódź przywiozła wodę i zapasy żywności, Skawiński ( ) ujrzał książki: wziął jedną do ręki, spojrzał ( ) ręce poczęły mu drżeć mocno. ( ) Nagle ( ) rozległ się drżący głos starego, który czytał głośno, by się samemu lepiej rozumieć: Litwo, ojczyzno moja, ty jesteś jak zdrowie! ( ) Skawińskiemu zabrakło głosu. Litery poczęły mu skakać do oczu; w piersi coś urwało się i szło na kształt fali od serca wyżej i wyżej, tłumiąc głos, ściskając za gardło ( ). Wezbrana fala przerwała tamę woli. Stary ryknął i rzucił się na ziemię. ( ) Oto czterdzieści lat dobiegało, jak nie widział kraju, i Bóg wie ile, jak nie słyszał mowy rodzinnej, a tu tymczasem ta mowa przyszła sama do niego przepłynęła ocean i znalazła go, samotnika, na drugiej półkuli, taka kochana, taka droga, taka śliczna! We łkaniu, jakie nim wstrząsało, nie było bólu, ale tylko nagle rozbudzona niezmierna miłość, przy której wszystko jest niczym On po prostu tym wielkim płaczem przepraszał tę ukochaną, oddaloną za to, że się już tak zestarzał, tak zżył z samotną skałą i tak zapamiętał, iż się w nim i tęsknota poczynała zacierać. A teraz wracał cudem więc się w nim serce rwało. ( ) Nagle jakiś głos rozlega się nad Skawińskim: Hej, stary! Wstawajcie. Co to wam? ( ) Chorzyście? Nie. Nie zapaliliście latarni. Pójdziecie precz ze służby. Łódź z San-Geromo rozbiła się na mieliźnie, szczęściem, nikt nie utonął; inaczej poszlibyście pod sąd. Henryk Sienkiewicz Latarnik, Książka i Wiedza, Warszawa 1968, s Zadanie 1. Zaznacz BŁĘDNĄ informację. Po przybyciu do Aspinwall A. początkowo Skawiński pamiętał o ojczyźnie. B. Skawiński nie mógł się przyzwyczaić do samotności na wyspie. C. Skawiński początkowo uczestniczył w życiu mieszkańców miasteczka. D. praca latarnika pozwoliła Skawińskiemu zapomnieć o trudach włóczęgi. Zadanie 2. Samotność na wyspie spowodowała, że Skawiński A. zapragnął towarzystwa. B. przestał bywać w miasteczku.

5 C. miał czas na czytanie książek. D. zupełnie odsunął się od świata. Zadanie 3. Gdy Skawiński zobaczył polską książkę A. był zły, bo zakłóciła mu spokój. B. był zaskoczony, bo spodziewał się innej przesyłki. C. wzruszył się, bo pomyślał, że to prezent od rodziny. D. wzruszył się, ponieważ od czterdziestu lat nie słyszał polskiego języka. I. Zadanie 4. Zamieszczony fragment zawiera A. opis sytuacji. B. opis miejsca wydarzeń. C. opis przeżyć wewnętrznych. D. fragment pamiętnika bohatera. Zadanie 5. Czytanie Pana Tadeusza spowodowało, że Skawiński A. zapomniał o obowiązkach. B. postanowił zostać w Aspinwall. C. zapragnął poznać inne dzieła Mickiewicza. D. zachorował, ponieważ całą noc leżał na piasku. Zadanie 6. Podkreśl cechy noweli. ma tylko jeden wątek, nie ma wyraźnie zaznaczonego punktu kulminacyjnego, krótki utwór epicki, zawiera wyraźny punkt kulminacyjny, jest wielowątkowa, występują w niej postacie drugoplanowe i wątki poboczne Wiem, co trzeba

Podobne dokumenty

1. Ach, och, czuję się jak Opis przeżyć wewnętrznych

1. Ach, och, czuję się jak Opis przeżyć wewnętrznych Uczeń: Uczeń: a. 1. Cele lekcji zna nazwy uczuć, i. a) Wiadomości rozumie rolę rozpoznawania u siebie różnych uczuć w poprawnym redagowaniu opisu przeżyć