BRZOZA - (Betula L.)

Transkrypt

1 Brzoza (Betula L.) rodzaj drzew i krzewów należcy do rodziny brzozowatych. Obejmuje około gatunków różnica w ocenie liczby gatunków jest m.in. wynikiem łatwego tworzenia mieszańców międzygatunkowych o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym. Gatunkiem typowym jest Betula alba L. Występuje w stanie dzikim w strefach umiarkowanej, borealnej i arktycznej Europy, Azji i Ameryce Północnej. Centrum różnorodnoci gatunkowej i prawdopodobne miejsce powstania rodzaju znajduje się w północnej Eurazji. W Polsce najpospolitszym gatunkiem jest brzoza brodawkowata (Betula pendula Ehrh.) występuj ca w lasach zarówno na niżu jak i w górach. Pień Korowina na pniach zazwyczaj gładka, łuszczca się poziomo cienkimi płatami; biała (najczęc iej), żółtawa, ciemnowi niowa lub czarna. Młode gał zki okr gławe. P czki okryte 5-6 łuskami. Drewno Zwane czeczota, nie jest zbyt trwałe, ale posiada wysokie własnoci mechaniczne. Bardzo dobrze daje się obrabiać na tokarce do drewna. Pali się nawet mokra. Licie Zielone długoć do 10 cm. Opadajce na zimę, skrętoległe, pojedyncze, ogonkowe, zwykle jajowate, rzadziej okr gławe, piłkowane, wyjtkowo słabo 1 / 6

2 klapowane. Zazwyczaj nagie, tylko wiosn nieco lepkie. Jesieni pięknie żółto-złociste. Kwiaty Kwiaty w kotkach. Kwiaty męskie siedzce, wykształcone już jesieni i zimujce, nie okryte łuskami. Pylniki bez włosków na szczycie. Kwiaty żeńskie na szypułkach, umieszczone na bocznych krótkopędach, przez zimę ukryte w p kach. Owoce Drobne orzeszki opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami (czasem niepozornymi), osadzone w ktach trójklapowych łusek, które odpadaj wraz z dojrzałymi owocami cały kwiatostan rozsypuje się. Rodzaje podobne Od grabu i leszczyny różni się kwiatami żeńskimi zebranymi w kotki, a nie występujcymi w luź nych gronach (grab) lub po 2 (leszczyna); od olszy za nie drewniej cymi i odpadaj cymi z owocami łuskami kwiatów żeńskich i okr głymi w przekroju młodymi gał zkami. Rozwój Rolina wieloletnia, jednopienna. Kwiaty rozwijaj się na wiosnę wraz z lićmi. Kwitnie od kwietnia do maja. Owoce dojrzewaj zazwyczaj w lipcu-pocz tku wrze nia. Brzoza produkuje ogromne ilo ci nasion około 50 mln / ha. Zdolno ć kiełkowania jest jednak niewielka (ok. 15%) i utrzymuje się krótko najdalej do wiosny następnego roku.brzozę cechuje szybkie rozprzestrzenianie się. Ponadto brzoza wytwarza odro la z pnia, utrzymuj 2 / 6

3 ce się do ok. 80 lat. Wymagania Drzewa wiatłolubne, pionierskie, zazwyczaj o małych wymaganiach pokarmowych i wilgotno ciowych. Występuj zazwyczaj na gorszych, piaszczystych glebach, a także na północnej granicy lasu. Rolina uprawna metody rozmnażania: Z siewu, natychmiast po zbiorze nasion lub wczesn wiosn. W wypadku gatunków obcych wskazany siew w szklarni w skrzynkach. Kiełkowanie szybkie. Odmiany przez szczepienie lub okulizację na 2-3 letnich siewkach. Stosowana jako drzewo lene (często jako tzw. przedplon przy zalesianiu). Drewno wykorzystywane jest w meblarstwie, przemyle papierniczym oraz drzewnym. Jest re dnio twarde, ciężkie, i niezbyt trwałe. Wykonuje się z niego sklejki, wykładziny, meble, dawniej robiono z niego koła. Używane jest także do suchej destylacji i do produkcji węgla drzewnego. Kora otrzymuje się z niej garbnik oraz dziegieć. Sok brzozy (pobrany wiosn), nazywany oskoł, zawiera dużo cukrów i stosuje się go do produkcji napoju, a także w kosmetyce do produkcji tzw. wody brzozowej. Kilkanacie gatunków stosowanych szerzej jako drzewa ozdobne, ze względu na biał korę u wielu gatunków, wczesne zazielenianie się wiosn i ażurow budowę korony. Rolina lecznicza licie brzozy maj działanie moczopędne, przeciwreumatyczne i napotne. Poprawiaj także przemianę materii i działaj odtruwaj co na układ krwiono ny. W Polsce w celach leczniczych wykorzystywane s li cie tylko b. omszonej i b. brodawkowatej. Wiosn ponadto zbierany jest sok, zawieraj cy wiele cukrów i minerałów, cennych dla zdrowia i urody. Wg wierzeń Słowian zasadzona przy grobie brzoza miała chronić przed duchami, wg chrzecij an podobny cel miał spełniać krzyż brzozowy. Słowianie, którzy grzebali zmarłych nogami na wschód, sadzili j zawsze od strony północnej grobu. Przypisywano jej magiczne działanie z jej pomoc można było pozbyć się wycieńczenia i dreszczy. 3 / 6

4 Gałzek brzozowych używano na wianki i do zdobienia domów czasie Zielonych Świtek, na palmy w czasie Niedzieli Palmowej by budzić nimi piochów, oraz w migus do smagania dziewcz t. Wg współczesnych radiestetów brzoza ma pozytywn energię i dotykanie jej i przebywanie w bliskim jej s siedztwie jest korzystne. Wg horoskopów urodzeni w znaku brzozy (24 czerwca) s pracowici, zgodni, oszczędni, skromni i wierni w przyja ź ni, pozbawieni s niestety słuchu muzycznego. Rolina lecznicza jej pozyskiwany wiosn sok (oskoła) zawiera głównie fruktozę, liczne sole mineralne (potas, mied ź, mangan, fosfor i wapń) oraz witaminę B. Surowiec zielarski: wysuszone licie Folium Betulae zawieraj do 3,2% saponin, 1,5-2,3% flawonoidów (hiperozyd, mirycetynę i luteolinę), kwasy organiczne, żywice, do 9% garbników katechinowych, sole mineralne, olejek eteryczny i zwi zki trójterpenowe (folientriol, folientetraol). W młodych li ciach i p czkach znajduje się więcej olejków eterycznych. Surowcem zielarskim może także być kora brzozowa Cortex Betulae będ ca ź ródłem betuliny stosowanej w leczeniu tr dziku. Działanie: działa moczopędnie, odtruwajco i wzmacniajco. Jest stosowany przy kamicy nerkowej, przy obrzękach na tle kr żeniowym, jako rodek na porost włosów, a w medycynie ludowej do wybielania skóry i przeciw piegom. W przewlekłych chorobach dróg moczowych, niewydolno 4 / 6

5 ci nerek, przy go ćcu i przy łuszczycy stosuje się napar z li ci, które zawieraj szereg czynnych substancji, m.in. flawonoidy, garbniki, sole mineralne i zwi zki żywiczne. Można nim przemywać też such i łuszcz c się skórę. Zbiór i suszenie: licie zrywa się młode, gdy s jeszcze lepkie i suszy w warunkach naturalnych w cieniu. Po wysuszeniu li słaby, przyjemny zapach i gorzkawy, ci gaj cy smak. Korę zbiera się wiosn z młodych, ciętych pni i gał zek, zdziera się elastyczn biał czę ć zewnętrzn. P czki pozyskuje się wczesn wiosn, gdy s cie maj 5 / 6

6 dobrze nabrzmiałe, z drzew ciętych w czasie czyszczeń, i suszy w temperaturze C. Wysuszone p czki s lepkie, na przekroju jasnozielone, o silnym balsamicznym zapachu i gorzkawym smaku. {jcomments off} 6 / 6