Wprowadzenie. Spis treści. do czynników alternatywnych

Transkrypt

1 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych Spis treści 1-Wprowadzenie 2-R744 (dwutlenek węgla, CO 2 ) 3-R717 (amoniak, NH 3 ) 4-R32 (HFC) 5-R1234ze (HFO) 6-Bezpieczeństwo 7-Toksyczność i palność 8-Wyższe ciśnienia 9-Ograniczenia stosowania 10-Porównanie charakterystyk 11-Wpływ na środowisko 12-Dostępność 13-Wycieki 14-Normy i akty prawne 15-Test sprawdzający

2 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 2 Copyright 2015 Instytut Chłodnictwa w Wielkiej Brytanii (ior@ior.org.uk) i partnerzy Wszelkie prawa zastrzeżone. Praca ta nie może być kopiowana, powielana lub rozpowszechniana w całości bądź części, bez pisemnej zgody wydawcy Publikacja powstała w ramach europejskiego projektu szkoleniowego REAL Alternatives, współfinansowanego z programu Leonardo Uczenie się przez całe życie. WYDAWCA: PROZON Fundacja Ochrony Klimatu Warszawa ul. Matuszewska 14, bud. B9 tel szkolenia@prozon.org.pl WYDANIE I

3 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 3 Witamy w systemie szkoleń REAL Alternatives Niniejszy poradnik jest częścią programu edukacyjnego dla techników chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła. Dzięki przejściu kursu, można wzbogacić i usystematyzować wiedzę z zakresu instalacji pracujących z tzw. czynnikami alternatywnymi. Do dyspozycji kursantów są platforma e-szkoleń, poradniki drukowane, narzędzia, testy egzaminacyjne (dostępne dla centrów szkoleniowych) oraz e-biblioteka dodatkowych materiałów, zgłoszonych przez użytkowników na REAL Alternatives został stworzony przez konsorcjum instytucji i centrów szkoleniowych z Europy, przy dofinansowaniu z programu UE Lifelong Learning Programme, przy wsparciu branży. Tworzenie treści wsparli szkoleniowcy, producenci i projektanci z całej Europy. Materiały dostępne są w następujących językach: angielski, francuski, holenderski, niemiecki, polski i włoski. Real Alternatives Europe moduły szkoleniowe 1. Wprowadzenie do czynników alternatywnych 2. Alternatywne czynniki chłodnicze - różnice w projektowaniu 3. Szczelność i wykrywanie wycieków w instalacjach na czynniki alternatywne. 4. Konserwacja i naprawa instalacji na czynniki alternatywne. 5. Przezbrajanie działających instalacji na czynniki alternatywne o niskim GWP 6. Wymagania prawne przy pracy z czynnikami alternatywnymi 7. Mierzenie finansowych, środowiskowych i biznesowych kosztów wycieków 8. Narzędzia i przewodniki do prowadzenia badania na obiekcie. Ocena i informacja zwrotna. Można zapoznać się z każdym modułem osobno lub przejść cały kurs i podejść do egzaminu.

4 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 4 Więcej informacji dostępnych jest w e-bibliotece online. Na zakończenie każdego modułu podane są odnośniki do źródeł zawierających bardziej szczegółowe informacje. Po zakończeniu modułu można też znaleźć więcej źródeł w e-bibliotece: /e-library. Do e-biblioteki można też dodawać wartościowe źródła linki do stron www, instrukcje techniczne lub prezentacje. Moduł 6 programu szkoleniowego obejmuje pełną listę aktów prawnych i norm odnoszących się do zagadnień poruszanych w programie. Rejestracja na stronie umożliwi otrzymywanie aktualnych informacji dotyczących aktualizacji, wydarzeń i nowości w zakresie wydarzeń branżowych, zmian technologicznych, szkoleń etc. Możesz korzystać z materiałów do własnej nauki. Prawa autorskie do niniejszego poradnika i jego treści należą do Instytutu Chłodnictwa (UK) i Partnerów. Materiały można kopiować w całości lub części do celów szkoleniowych za pisemną zgodą konsorcjum REAL Alternatives (kontakt: Institute of Refrigeration ior@ior.org.uk, w Polsce: szkolenia@prozon.org.pl). Wszelkie pytania dotyczące programu szkoleniowego i jego zawartości także należy kierować pod adresy: ior@ior.org.uk, w Polsce: szkolenia@prozon.org.pl. Jak powstał program REAL Alternatives Program szkoleniowy powstał jako część dwuletniego projektu prowadzonego przez konsorcjum sześciu partnerów z całej Europy, dofinansowanego przez program UE Lifelong Learning Programme. Jego celem było wypełnienie luk kompetencyjnych techników chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła w zakresie alternatywnych czynników chłodniczych. Zapewnia niezależne i aktualne informacje, dostępne w czytelnej formie. Konsorcjum składa się instytucji, stowarzyszeń i centrów szkoleniowych. W tworzeniu treści uczestniczyli także pracodawcy, producenci, stowarzyszenia i instytucje branżowe, którzy przez cały czas przygotowywania platformy szkoleniowej recenzowali powstające zasoby. Samo konsorcjum składa się z sześciu partnerów: Association of European Refrigeration Air Conditioning and Heat Pump Contractors (AREA) Associazione Tecnici del Freddo, Włochy IKKE training centre Duisburg, Niemcy Institute of Refrigeration, Wlk. Brytania Limburg Catholic University College, Belgia London South Bank University, Wlk. Brytania PROZON Fundacja Ochrony Klimatu, Polska

5 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 5 Moduł 1 - Wprowadzenie do czynników alternatywnych Cel Modułu 1 Moduł ten wprowadza w tematykę różnych alternatyw wobec czynników fluorowcopochodnych (HFC) o wysokim potencjale ocieplenia globalnego (GWP) oraz umożliwia porównanie ich cech, charakterystyki, bezpieczeństwa, wpływu na środowisko i łatwości stosowania. Czynniki te stosowane są w nowych, specjalnie zaprojektowanych instalacjach - rzadko nadają się do zastąpienia czynników pracujących w systemach istniejących. Główne czynniki alternatywne mają niskie (nawet osiągające 0) wartości GWP, jednak wybiera się je nie tylko ze względu na ten wskaźnik, należy też brać pod uwage inne cechy, takie jak: Ciśnienia robocze; Charakterystyka - wydajność i sprawność; Zgodność materiałowa, w tym ze smarem sprężarki; Bezpieczeństwo, w tym palność i toksyczność; Poślizg temperaturowy; Prostota stosowania i umiejętności projektantów i techników zajmujących się montażem, serwisem i konserwacją. Dokument niniejszy zawiera cenne informacje źródłowe dla osób pracujących w sektorze chłodnictwa, klimatyzacji i pomp ciepła (RACHP). Skierowany jest do osób mających już wiedzę o instalacjach RACHP na czynniki HFC. Informacje dodatkowe o normach Aby nie naruszyć praw autorskich, platforma e-szkoleniowa nie zawiera kopii międzynarodowych, europejskich czy krajowych norm. Normy są bezcennym źródłem informacji, zaleca się więc odwoływanie do nich. Ograniczenia e-szkoleń E-szkolenia stanowią wprowadzenie do tematu. Nie zastępują ćwiczeń praktycznych i doświadczenia. Na końcu Modułu zamieszczone są linki do przydatnych informacji dodatkowych, wybrane przez partnerów projektu spośród licznych źródeł i stanowiące zalecane wskazówki techniczne dla zainteresowanych pogłębieniem wybranego tematu. Zakres Opisano następujące czynniki: R744 (dwutlenek węgla, CO2) R717 (amoniak, NH3) R32 (czynnik HFC o GWP niższym w porównaniu do powszechnie stosowanych czynników HFC) R1234ze i R1234yf (także inne hydrofluoroolefiny o niskim GWP lub czynniki HFO) R290 (propan), R1270 (propen, propylen) i R600a (izobutan).

6 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 6 Krótka historia R744, R717 i R290 były czynnikami najwcześniej stosowanymi w mechanicznych instalacjach chłodniczych. Ich użycie zmniejszyło się wraz z wprowadzeniem czynników z grup CFC i HCFC. 1 R744 i R290 stosowano rzadko, R717 był nadal stosowany w chłodnictwie przemysłowym. Kiedy wycofano czynniki chłodnicze zubożające warstwę ozonową, ponownie zaczęto stosować R290 i inne węglowodory. W tym samym czasie wprowadzono na szeroką skalę czynniki HFC, lecz ich wysoki potencjał globalnego ocieplenia wraz ze znacznymi wyciekami w niektórych zastosowaniach sprawiły, że część branży zaczęła stosować alternatywy o niższym GWP. Są to m.in. R744, stosowany w urządzeniach handlowych od 2000 roku oraz - obecnie testowane - czynniki HFC o niskim GWP. Image from 1 Chlorofluorowęglowodory (CFC) i chlorofluorowęglowodory (HFC)

7 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 7 Podstawowe własności Podstawowe własności czynników zestawiono w tabeli 1. Tabela 1, Podstawowe własności czynników alternatywnych R744 Czynnik Dwutlenek węgla, CO 2 Kluczowe fakty Wysokie ciśnienia GWP 2 Temp nas O C Typowe zastosowania Urządzenia handlowe, pompy ciepła, meble chłodnicze Toksyczny i R717 Amoniak, NH 3 lekko palny 0-33 O C Przemysłowe R32 Węglowodór fluorowany, HFC Lekko palny O C Klimatyzatory split R1234ze Nienasycony HFC Agregaty, klimatyzatory (hydrofluoroolefina, Lekko palny 7-19 O C split, meble chłodnicze HFO) R600a Izobutan, C 4 H 10, Urządzenia domowe i Palny 3-12 O C węglowodór (HC) małe komercyjne R290 Propan, C 3 H 8, Agregaty, meble Palny 3-42 O C węglowodór (HC) chłodnicze R1270 Propen (propylen), C 3 H 6, węglowodór (HC) Palny 3-48 O C Agregaty, meble chłodnicze Niektóre z tych czynników są już szeroko stosowane, inne są właśnie testowane i wdrażane. Ich stosowanie jest często ograniczone z powodu toksyczności i palności - tabela na kolejnej stronie zestawia optymalne zastosowania. 2 GWP pochodzi z rozporządzenia F-gazowego EU-517: Temp. nas. - temperatura nasycenia przy ciśnieniu atmosferycznym (1 bar g), z wyjątkiem R744, gdzie jest to temperatura powierzchni stałego R744 pod ciśnieniem atmosferycznym.

8 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 8 Zastosowania czynników alternatywnych Tabela pokazuje rodzaje instalacji, dla których najbardziej nadaje się dany czynnik - nie pokazuje natomiast, gdzie czynniki są rzeczywiście stosowane. Informacje o zastosowaniach podaje kolejny rozdział. Tabela 2, Zastosowanie czynników alternatywnych Czynnik Urządzenia centralne VRV, VRF 4 Klimatyzatory split, pompy ciepła Agregaty Skraplacze zdalne Meble chłodnicze R744 R717 R32 R1234ze R600a R290 i R1270 Zielony w systemach tych można stosować dany czynnik, wielkość zwykle mieści się w granicach określonych w PN-EN378. Wymagane są pewne zmiany projektowe, np. urządzeń elektrycznych lub wentylacji. Żółty w systemach tych można stosować dany czynnik z ograniczeniami wynikającymi z maksymalnego napełnienia lub z praktycznej granicy stężenia 5, określonych w PN- EN378. Wymagane są pewne zmiany projektowe, np. urządzeń elektrycznych lub wentylacji. W niektórych przypadkach objętościowa wydajność chłodnicza czynnika powoduje, że nie jest on najlepszy do danego zastosowania. Czerwony w tych instalacjach nie należy stosować danego typu czynnika, zwykle z powodu przekroczenia maksymalnej wielkości instalacji, określonej w PN-EN VRV - Zmienna ilość czynnika (Variable Refrigerant Volume) i VFR - Zmienny przepływ czynnika (Variable Refrigerant Flow). 5 Praktyczna granica stężenia dla czynnika oznacza najwyższe stężenie czynnika w przestrzeni na pobyt ludzi, które nie wpłynie na ewakuację ludzi. Pełna informacja podana jest w normie PN- EN 378.

9 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 9 Przydatność czynników alternatywnych do retrofitu Większość czynników alternatywnych zwykle nie nadaje się do stosowania w instalacjach zaprojektowanych dla konwencjonalnych (niepalnych) czynników HFC lub HCFC. Niektóre z czynników z grupy HFO można wykorzystać do przezbrojenia (retrofitu) pracujących instalacji - szczegóły podano w Module 5. Krótkie wprowadzenie do każdego czynnika podano w kolejnych rozdziałach. Więcej szczegółów w module "Różnice w projektowaniu instalacji na czynniki alternatywne. REAL Alternatives, poradnik 2. Różnice w projektowaniu instalacji na czynniki alternatywne

10 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 10 R744 (dwutlenek węgla, CO 2 ) GWP = 1 Własności R744 ma wysokie ciśnienia robocze, niską temperaturę krytyczną (31OC) i wysoką temperaturę punktu potrójnego. Jego objętościowa wydajność chłodnicza 5-8-krotnie przekracza wartość dla czynników HFC, co zmniejsza wielkość wymaganej sprężarki i wymiar rur. Jego własności mają wpływ na projektowanie i działanie instalacji, szczególnie w wysokich temperaturach zewnętrznych. Ma wysoką temperaturę tłoczenia, co w przypadku instalacji niskotemperaturowych wymaga sprężania dwustopniowego. Poniższy dokument pokazuje wpływ tych własności na stosowanie R744. Zastosowanie R744 stosowany jest w następujących instalacjach: Pompowe obiegi wtórne gdzie R744 jest płynem wtórnym, chłodzonym przez system pierwotny. R744 jest płynem lotnym, co - w połączeniu z wysoką wydajnością i gęstością - obniża wymaganą moc pompy, w porównaniu do innych płynów wtórnych, np. glikolu. Instalacje kaskadowe ciepło odpadowe ze skraplającego się R744 absorbowane jest przez czynnik odparowujący w odrębnym systemie wysokoparametrowym. W systemach tych R744 pracuje poniżej punktu krytycznego, a ciśnienie po stronie wysokiej zwykle nie przekracza 40 bar g. System wysokoparametrowy może pracować na R744 (patrz poniżej) lub na HFC, HC, HFO lub R717. Instalacje nadkrytyczne ciepło R744 usuwane jest do otaczającego powietrza, w temperaturze zewnętrznej ponad 21 C R744 przekroczy punkt krytyczny (31 C), tzn. przejdzie w stan nadkrytyczny. R744 nie skrapla się. Pozostaje płynem nadkrytycznym aż do zmniejszenia ciśnienia poniżej wartości krytycznej (72,8 bar g). Ciśnienie po stronie wysokiej w stanie nadkrytycznym wynosi zwykle ok. 90 bar g. Obecnie (2015 rok), R744 stosowany jest w kilku tysiącach instalacji handlowych i przemysłowych w Europie. Zaczyna być stosowany w pompach ciepła i urządzeniach integralnych. Stosowanie R744 wymaga dodatkowych umiejętności projektantów i wykonawców oraz dostępności nowych części.

11 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 11 R717 (Amoniak, NH 3 ) GWP = 0 R717 ma stosunkowo wysoką temperaturę nasycenia pod ciśnieniem atmosferycznym, jest wysoce toksyczny, słabo palny i cechuje się nieprzyjemnym zapachem. Jest wyczuwalny już w stężeniach 3 mg/m 3, można więc stwierdzić jego obecność w ilościach dużo mniejszych niż niebezpieczne (ATEL / NDS wynosi 350 mg/m 3 ). Jest to powszechnie stosowany czynnik chłodniczy, lżejszy od powietrza, co oznacza, że wycieki rozprzestrzeniają się bardzo szybko. R717 pracuje z wysokimi temperaturami tłoczenia. Stąd można stosować sprężanie jednostopniowe w temperaturze odparowania wyższej niż -10 o C. Poniżej tej wartości, konieczne jest sprężanie dwustopniowe z chłodzeniem międzystanowym. Wysoka toksyczność ogranicza zastosowanie amoniaku do systemów z bardzo małą ilością czynnika lub do zastosowań przemysłowych (np. instalacje w miejscach niedostępnych dla ludzi). Typowe zastosowania to chłodnie i przetwarzanie żywności, zwykle z wykorzystaniem instalacji wtórnych, gdzie R717 jest czynnikiem pierwotnym. Amoniak powoduje korozję miedzi, trzeba wiec stosować rury stalowe i sprężarki otwarte, z zewnętrznym silnikiem. Amoniak nie miesza się z typowymi olejami mineralnymi, co wymaga rektyfikacji oleju. Stosowanie rur stalowych, sprężarek otwartych oraz rektyfikacji oleju znacznie zwiększa koszt instalacji amoniakalnej. REAL Alternatives: Przykład projektu instalacji amoniakalnej w e-bibliotece

12 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 12 R32 (węglowodór fluorowany, HFC) GWP=675 Własności R32 jest szybko gasnącym (lekko palnym) czynnikiem z grupy HFC. Jego charakterystyka i ciśnienia robocze są bardzo podobne do własności R410A, zaczyna się więc pojawiać w podobnych zastosowaniach - pompy ciepła, klimatyzatory split i agregaty wody lodowej. Dalsze informacje, dotyczące zastosowania tego czynnika, dostępne są u lokalnych dostawców Lekka palność ogranicza wielkość napełnienia, ale nie tak bardzo, jak w przypadku bardziej palnych węglowodorów. W instalacjach należy stosować urządzenia elektryczne nieiskrzące, ponieważ wyciek czynnika może skutkować powstaniem stężenia palnego wokół tych urządzeń. Ciśnienia robocze są wyższe niż dla większości czynników z grupy HFC, ale podobne do wartości dla R410A. Typowe ciśnienie maksymalne po stronie ciśnienia wysokiego wynosi 35 bar g. Produkcja urządzenia (klimatyzatora) na R32

13 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 13 R1234ze (GWP = 7) i inne czynniki HFO Własności R1234ze to słabo palny czynnik z grupy HFC, wprowadzany na rynek jako HFO hydrofluoroolefina. Stanowi fluorowocopochodną węglodoru, zawierającą wodór, fluor i węgiel nienasycony. Należy do tej samej rodziny czynników co R1234yf, stosowany obecnie w instalacjach samochodowych. W przyszłości, czynnik ten może też znaleźć zastosowanie w instalacjach stacjonarnych. Słaba palność ogranicza wielkość napełnienia instalacji, ale nie w takim stopniu, jak w przypadku bardziej palnych węglowodorów. Urządzenia elektryczne w instalacji powinny być typu nieiskrzącego, gdyż wyciek może doprowadzić do palnego stężenia wokół urządzenia. R1234ze nie jest jeszcze powszechnie dostępny, ale jest sprawdzany w agregatach wody lodowej i urządzenia integralnych. Do celów testowych udostępniono kilka mieszanin zawierających R1234ze. Mają niższe temperatury nasycenia, więc nadają się do zastosowań niskotemperaturowych. GWP tych substancji przekracza 300. Niektóre są niepalne, ale wówczas mają znacznie wyższe GWP. R1234yf jest podobny do R1234ze, zaczyna być powszechnie stosowany w klimatyzacji samochodowej. Raport Bitzera o czynnikach chłodniczych

14 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 14 R290, R1270 i R600a (węglowodory) GWP = 3 R290 (propan), R1270 (propen, propylen) i R600a (izobutan) są węglowodorami. Są wysoce palne, więc wielkość napełnienia w wielu zastosowaniach jest ograniczona. Zawęża to stosowanie węglowodorów głównie do urządzeń integralnych, agregatów wody lodowej i niektórych klimatyzatorów split. Urządzenia elektryczne w instalacji powinny być typu nieiskrzącego, gdyż wyciek może doprowadzić do palnego stężenia wokół urządzenia. R290 i R1270 mają charakterystykę i ciśnienia robocze podobne do R404 A i występują w zastosowaniach komercyjnych wysoko-, średnio-, i niskotemperaturowych. R600a ma znacznie wyższą temperaturę nasycenia niż inne czynniki i w większości zastosowań pracuje w próżni po stronie niskiej. Stosowanie jest ograniczone do domowych i bardzo małych instalacji komercyjnych o minimalnych wyciekach, aby powietrze i wilgoć nie przedostawały się do układu w przypadku wycieku. Dostępne są też mieszanki węglowodorów, np. Care 30 (propan i izobuten) oraz Care 50 (propan i etan). Są wysoce palne i mają znaczny poślizg temperaturowy. Przykłady urządzeń

15 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 15 Bezpieczeństwo Wszystkie czynniki alternatywne, opisane w niniejszym poradniku, wymagają innego podejścia do spraw bezpieczeństwa niż czynniki z grupy HFC. Dotyczy to następujących parametrów: Palność słaba (HFO, R32 i R717) i wysoka (HC); Toksyczność niska (R744) i wysoka (R717); Wysokie ciśnienie (R744). Klasyfikacja Poniższa klasyfikacja bezpieczeństwa opisana jest w normie ISO817:2009 i stosowana w normie PN-EN378-1:2008 A2:2012. Klasyfikacja obejmuje dwie części: A lub B określa stopień toksyczności 1, 2, 2L lub 3 określa stopień palności Klasyfikacja według toksyczności: Klasa A to niższa toksyczność (większość czynników jest w klasie A) Klasa B to wyższa toksyczność (R717 jest w klasie B). Klasyfikację palności podano w tabeli 3 (kolejna strona).

16 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 16 Tabela 3, Klasyfikacja bezpieczeństwa Klasa bezpieczeństwa Dolna granica palności, % objętościowy w powietrzu Ciepło spalania, J/kg Rozprzestrzenianie płomienia 1 Nie rozprzestrzenia ognia w warunkach testowych 60 C i 101, 3 kpa 2, niższa palność 2L 6, niższa palność, proponuje się podklasę 3, wyższa palność > 3,5 < 19,000 Rozprzestrzenia ogień w warunkach testowych 60 C i 101, 3 kpa > 3,5 < 19,000 Rozprzestrzenia ogień w warunkach testowych 60 C i 101, 3 kpa, przy maks. prędkości spalania 10 cm/s w warunkach testowych 23 C i 101,3 kpa 3,5 19,000 Rozprzestrzenia ogień w warunkach testowych 60 C i 101, 3 kpa Tabela 4, Bezpieczeństwo Czynnik Grupa LFL, kg/m 3 b Temp. bezpieczeństwa a a samozapłonu, O C PL, kg/m 3 c ATEL / ODL d CO 2 R744 NH 3 R717 HFC R32 e HFO R1234ze f HC R600a HC R290 HC R1270 A1 Nie dotyczy Nie dotyczy B2L (proponowana) A2L (proponowana) A2L (proponowana) 0, , , , ,061 0,30 0, ,061 0,28 A3 0, ,011 0,06 A3 0, ,008 0,09 A3 0, ,008 0,002 6 Uwaga proponuje się uwzględnić klasę 2L, w nowelizacji norm EN 378, ISO 817 i ISO5149. Klasa ta występuje już w normach ASHRAE (American Society of Heating, Refrigeration and Air Conditioning Engineers) i de facto jest używana, stąd umieszczono ją w niniejszym dokumencie. By podkreślić, że nie jest to jeszcze parametr normowy, w niniejszym dokumencie będzie opisywana jako A2L (proponowana).

17 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 17 Uwagi a. Grupa bezpieczeństwa według PN-EN b. LFL (kg/m 3 ) - Dolna Granica Palności według normy PN-EN c. Praktyczna granica stężenia (PL) według normy PN-EN Dla czynników A1 to najwyższe stężenie w przestrzeni na pobyt ludzi, które nie uniemożliwi osobom w niej przebywającym ucieczki. Dla czynników A3 wartość ta wynosi ok. 20% LFL. d. ATEL / ODL is the Acute Toxicity Exposure Limit / Oxygen Deprivation Limit as listed in EN This is the level above which there is an adverse effect that results either from a single or multiple exposures in a short space of time (usually less than 24 hours). e. Informacje o R32 pochodzą z proponowanej zmiany normy PN-EN378. f. R1234ze nie jest obecnie wymieniony w normie PN-EN378. Informacja pochodzi z proponowanej zmiany normy. R1234ze nie rozprzestrzenia ognia w warunkach testowych, ale ma to miejsce w temperaturze powyżej 30 C. Dolną granicę palności określono na 60 C. Toksyczność Narażenie Wdychanie par czynnika w odpowiednio dużych ilościach prowadzi do uduszenia, problemów z układem krążenia lub wpływa na centralny układ nerwowy. Mogą powodować ospałność i kołatania serca. Toksyczność R717 jest toksyczny i ma bardzo niską praktyczną granicę stężenia 0,00035kg/m 3 Własności duszące Własności duszące mają wszystkie czynniki chłodnicze. Szczególnie groźne jest uwolnienie dużej ilości czynnika w zamkniętej przestrzeni, ale małe ilości wyciekającego czynnika także stanowią zagrożenie. Stosowanie dwutlenku węgla (R744) jako czynnika staje się coraz bardziej powszechne, a z wysokimi ciśnieniami roboczymi wiąże się większe niebezpieczeństwo wycieku czynnika, powodującego wzrost stężenia dwutlenku węgla w maszynowni. Technicy powinni być świadomi niekorzystnego wpływu obniżonej zawartości tlenu w powietrzu, a w przypadku podejrzenia dużego wycieku, stosować maski tlenowe. Produkty rozkładu HFC i HFO tworzą toksyczne produkty rozkładu podczas spalania, np. podczas pożaru sprężarki. Fluorowodorek powstaje w wyniku kontaktu kwasu fluorowodorowego z wilgocią. Wynikiem wdychania lub kontaktu z tym produktem są poważne obrażenia, wymagające hospitalizacji.

18 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 18 Ciśnienia Schematy na wykresach 1 i 2 pokazują zależność ciśnienia od temperatury nasycenia dla czynników alternatywnych oraz dla czynników R404A i R134a: Rys. 1, Zależność ciśnienia od temp. nasycenia, czynniki nisko- i średniociśnieniowe R134a R404A R717 R1234ze R600a R290 R Rys. 2, Zależność ciśnienia od temp. nasycenia, czynniki wysokociśnieniowe R404A R744 R

19 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 19 Większość czynników alternatywnych pracuje z ciśnieniami niższymi niż R404A, co umożliwia stosowanie typowych narzędzi i sprzętu (o ile są odpowiednie z innych powodów, np. palność czy zgodność materiałowa jak w przypadku amoniaku). Jednakże, R32 i R744 pracują z wyższymi ciśnieniami: Maksymalne ciśnienie skraplania w instalacjach R32 wynosi zwykle 35 bar g; Maksymalne ciśnienie robocze w systemach nadkrytycznych R744 wynosi zwykle 90 bar g. Nie zostało to pokazane na powyższym wykresie, ponieważ wartość ta przekracza temperaturę krytyczną, wynoszącą 31 O C. Jest to funkcja albo ustawień sterowania (np. w handlowych instalacjach centralnych) albo ilości czynnika w instalacji (w typowej instalacji integralnej); Maksymalne ciśnienie skraplania w typowej instalacji kaskadowej R744 wynosi 35 bar g. Wyższe ciśnienie robocze wpływa na: Jakość stosowanych części składowych; Grubość rur; Narzędzia stosowane do serwisu; Sprzęt do odzysku czynnika. W większości przypadków dostępne są już odpowiednie elementy, narzędzia i sprzęt jednak niezmiernie istotne jest stosowanie prawidłowych narzędzie, zgodnych materiałowo z danym czynnikiem. Danfoss Refrigerant Slider App Bitzer PT App

20 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 20 Ograniczenia stosowania, np. maksymalne napełnienia Norma PN-EN podaje praktyczne granice stężenia oraz maksymalne napełnienia dla czynników. Praktyczne granice stężenia pokazane są w tabeli 4 i wynikają z głównego zagrożenia związanego z danym czynnikiem: i. Toksyczność (R717); lub ii. Palność (R600a, R290, R1270, R32, R1234ze); lub iii. Własności duszące (R744). Praktyczna granica stężenia (PL) to najwyższe stężenie w strefie przebywania ludzi, które nie powoduje pogorszenia warunków ewakuacji. Jeśli głównym zagrożeniem jest palność, praktyczna granica stężenia wynosi 20% dolnej granicy palności. PL używa się, by określić maksymalne napełnienie dla danego czynnika, w sytuacji, kiedy czynnik może wyciec do strefy przebywania ludzi. PN-EN 378 podaje, że maksymalne napełnienia zależą od: i. Położenia urządzeń, np. powyżej lub poniżej poziomu gruntu, w obszarze chłodzonym, w maszynowni; ii. Obecności w chłodzonej przestrzeni, np. ograniczony lub nieograniczony dostęp dla ludzi; iii. Rodzaju instalacji, np. rozprężanie bezpośrednie czy wtórne/ chłodnictwo czy klimatyzacja. Poniższe tabele zawierają podsumowanie informacji zawartych w PN-EN 378, w której można znaleźć bardziej szczegółowe dane. Uwagi do tabel 5 i 6. I. Obszar chłodzony szczegółowe wyjaśnienia i przykłady w tabeli 7. Jeśli występuje więcej niż jedna kategoria dostępu, stosuje się wymaganie bardziej restrykcyjne. Jeśli obszary są od siebie oddzielone, dla każdego stosuje się wymagania z odpowiedniej kategorii. II. Nie ma ograniczeń, chyba, że instalacja mieści się poniżej poziomu terenu lub na górnych piętrach bez odpowiednich wyjść ewakuacyjnych. III. Komórki z pomarańczowym tłem odnoszą się tylko do zastosowań przemysłowych. 7 PN-EN 378-1:2008 A2:2012, F3

21 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 21 Tabela 5, Maksymalne napełnienie dla instalacji z odparowaniem bezpośrednim (DX) Obszar Położenie instalacji Maks. chłodzony 1 napełnienie, czynniki A1 Wszystkie obszary Dostęp ogólny klasa A Dostęp ogólny klasa A Dostęp ogólny klasa A Dostęp kontrolowany klasa B Dostęp kontrolowany klasa B Dostęp kontrolowany klasa B Dostęp autoryzowany klasa C Dostęp autoryzowany klasa C Dostęp autoryzowany klasa C Część lub całość instalacji pod poziomem gruntu Strefa przebywania ludzi i maszynownie Sprężarka i odbiornik w maszynowni lub na zewnątrz Cała instalacja w maszynowni lub na zewnątrz Strefa przebywania ludzi i maszynownie Sprężarka i odbiornik w maszynowni lub na zewnątrz Cały system w maszynowni lub na zewnątrz Strefa przebywania ludzi i maszynownie Sprężarka i odbiornik w maszynowni lub na zewnątrz Cała instalacja w maszynowni lub na zewnątrz Maks. napełnienie, czynniki A2 Maks. napełnienie, czynniki A3 Maks. napełnienie, czynniki B2 Jak poniżej Jak poniżej 1 kg Jak poniżej PL x kubatura PL x kubatura Brak ograniczeń PL x kubatura 2 lub brak ograniczeń Brak ograniczeń Brak ograniczeń PL x kubatura * lub brak ograniczeń Brak ograniczeń Brak ograniczeń 38 x LFL 1,5 kg PL x kubatura 38 x LFL 1,5 kg PL x kubatura 132 x LFL 5 kg 2,5 kg 10 kg 2,5 kg 10 kg 25 kg 2,5 kg 25 kg Brak ograniczeń 10 kg, lub 50 kg, jeśli < 1 os/ 10 m 2 25 kg, lub brak ograniczeń jeśli < 1 os/ 10 m 2 Brak ograniczeń 10 kg Brak ograniczeń 10 kg 10 kg, lub 50 kg, jeśli < 1 os/ 10 m 2 25 kg 25 kg, lub brak ograniczeń, jeśli < 1 os/ 10 m 2 Brak ograniczeń Brak ograniczeń

22 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 22 Tabela 6, Maksymalne napełnienie dla instalacji pośrednich Obszar Położenie instalacji Maks. chłodzony 1 napełnienie, czynniki A1 Wszystkie obszary Dostęp ogólny klasa A Dostęp ogólny klasa A Dostęp ogólny klasa A Dostęp kontrolowany klasa B Dostęp kontrolowany klasa B Dostęp kontrolowany klasa B Dostęp autoryzowany klasa C Dostęp autoryzowany klasa C Dostęp autoryzowany klasa C Część lub całość instalacji pod poziomem gruntu Strefa przebywania ludzi i maszynownie Sprężarka i odbiornik w maszynowni lub na zewnątrz Cała instalacja w maszynowni lub na zewnątrz Strefa przebywania ludzi i maszynownie Sprężarka i odbiornik w maszynowni lub na zewnątrz Cała instalacja w maszynowni lub na zewnątrz Strefa przebywania ludzi i maszynownie Sprężarka i odbiornik w maszynowni lub na zewnątrz Cała instalacja w maszynowni lub na zewnątrz Maks. napełnienie, czynniki A2 Maks. napełnienie, czynniki A3 Maks. napełnienie, czynniki B2 Jak poniżej Jak poniżej 1 kg Jak poniżej Jak dla systemu Bez ograniczeń Bez ograniczeń Jak dla systemu Bez ograniczeń Bez ograniczeń Jak dla systemu Jak dla systemu Jak dla systemu Jak dla systemu PL x kubatura ub granica klimatyzacji komfortu Bez ograniczeń, jeśli z wyjściem na zewnątrz I bez połączenia z A i B Jak dla systemu Bez ograniczeń, jeśli z wyjściem na zewnątrz I bez połączenia z A i B Bez ograniczeń, jeśli z wyjściem na zewnątrz I bez połączenia z A i B Jak dla systemu Jak dla systemu Jak dla systemu Jak dla systemu Jak dla systemu 1,5 kg PL x kubatura 5 kg Bez ograniczeń, jeśli z wyjściem na zewnątrz I bez połączenia z A i B Jak dla systemu Jak dla systemu 2,5 kg Bez ograniczeń 10 kg Bez ograniczeń Jak dla systemu Jak dla systemu 25 kg Bez ograniczeń Bez ograniczeń Bez ograniczeń

23 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 23 Maksymalne napełnienia dla chłodzenia i grzania komfortu Aby wyznaczyć maksymalne napełnienia dla chłodzenia i ogrzewania komfortu, stosuje się następujące równanie: M = 2,5 x LFL1,25 x h x A gdzie: M = maks. napełnienie, kg LFL = dolna granica palności, kg/m 3 (0,038 dla R290, 0,040 dla R1270) h = wysokość montażu jednostki wewnętrznej, m (0,6 przypodłogowe, 1,0 okienne, 1,8 ścienne, 2,2 sufitowe) A = powierzchnia podłogi, m 2 Tabela 7, Klasyfikacja przebywania ludzi Klasa Lokalizacja gdzie Przykłady A B C Ludzie śpią; Liczba osób nie jest kontrolowana; Dostęp jest otwarty, bez indywidualnych szkoleń z zakresu bezpieczeństwa Może być tylko ograniczona liczba osób, niektóre muszą mieć przeszkolenie z zakresu bezpieczeństwa. Może być to pomieszczenie lub część budynku. Dozwolony jest dostęp tylko dla osób upoważnionych. Osoby upoważnione zaznajomione są z ogólnymi zasadami bezpieczeństwa. Szpitale i domy opieki Więzienia Teatry, sale wykładowe Supermarkety, restauracje, hotele Terminale lotnisk, dworce Lodowiska Laboratoria Produkcja Budynki biurowe Chłodnie i rzeźnie Rafinerie Supermarkety - część niedostępna dla klientów Budynki produkcyjne (np. chemikalia, żywność)

24 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 24 Przykład 1 Chłodnictwo przemysłowe Przykład zastosowania praktycznego ograniczenia stosowania R290 w małej chłodni: Wielkość chłodni: 3,5 m x 3 m x 2,4 m (wysokość); Kubatura chłodni = 3,5 x 3 x 2,4 = 25,2 m 3 ; Granica praktyczna dla R290 = 0,008 kg/m 3 ; Maksymalne napełnienie =granica praktyczna x kubatura = 0,008 x 25,2 = 0,202 kg. Przykład 2 - Ogrzewanie/chłodzenie komfortu Przykładem równania dla chłodzenia/grzania komfortu jest zależność dla pomieszczenia chłodzonego klimatyzatorem split na czynnik R1234ze z kasetonową jednostką wewnętrzną: LFL R1234ze = 0,303 kg/m 3 h = 2,2 dla klimatyzatora kasetonowego A = 9 m x 5,5 m = 49,5 m 2 M = 2,5 x 0,303 x 1, 25 x 2,2 x 49,5 M = 3,95 kg. Wyznaczanie kubatury minimalnej Powyższe obliczenia można wykorzystać też do wyznaczenia minimalnej kubatury pomieszczenia dla instalacji o danym napełnieniu.

25 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 25 Porównanie charakterystyk Poniższa tabela obejmuje charakterystyki czynników alternatywnych - dla porównania zamieszczono także charakterystykę R404A. Informacje pochodzą z programu CoolPack, o ile nie zaznaczono inaczej. Poniższe dane umożliwiają porównanie charakterystyk w oparciu o cykl teoretyczny. Rzeczywiste porównanie zależy od technologii sprężarki, zastosowania, otoczenia i rodzaju instalacji. Dane producentów/oprogramowanie umożliwiają dokładne porównanie dla konkretnego zastosowania. Dotyczy to szczególnie R744, gdzie przykładowo spodziewany COP, będzie wyższy niż podany poniżej dla jego typowych zastosowań. Tabela 8, Porównanie charakterystyk Czynnik Temperatura nasycenia 0 bar g, O C Wymagana wydajność m 3 /h COP Temperatura na tłoczeniu, O C R404A , ,82 R , c 114 3,42 R , ,82 R32 b -52 9, ,77 R1234ze b , ,54 R600a , ,40 R , ,61 R , ,53 Stopień sprężania a Stopień sprężania to ciśnienie na tłoczeniu, podzielone przez ciśnienie na ssaniu, obie wartości w barach. Dane z Refprop 8 ; Wszystkie wartości COP w powyższej tabeli to wartości teoretyczne cyklu chłodniczego. R744 pracuje powyżej temp. krytycznej w cyklu odniesienia, w praktyce COP będzie wyższy niż w niniejszym uproszczonym porównaniu. Porównanie wykonano dla następujących warunków: Wydajność chłodnicza, 10kW Temperatura parowania, -10 C Temperatura skraplania, 35 C (R744 nadkrytyczny, temperatura wylotu gazu 35 C) Przegrzanie, 5K Przechłodzenie, 2K Straty ciśnienia odpowiadające 0,5K Sprawność izentropowa, 0,7 8 Refprop (Reference Fluid Thermodynamic and Transport Properties Database) jest dostępne na

26 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 26 Wskaźnik efektywności energetycznej (EER) EER jest stosowany do porównania efektywności w klimatyzacji lub technice pomp ciepła. Jest to stosunek wydajności chłodniczej klimatyzatora w kw lub BTU na godzinę, do całkowitej pobieranej mocy elektrycznej w kw lub watach w danych warunkach testowych. Poniższe wykresy pokazują wymaganą pojemność dla danej wydajności chłodniczej oraz COP, porównane do R404, w opisanych powyżej warunkach pracy. Rys. 3. Wydajności w porównaniu do R404A Rys. 3, COP w porównaniu do R404A

27 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 27 Wpływ na środowisko Potencjał ocieplenia globalnego (GWP) Dane podane w tabeli 1 dotyczą potencjału ocieplenia globalnego (GWP) dla czynników alternatywnych. Nie należy jednak rozpatrywać tej własności w oderwaniu od konkretnego zastosowania czynnika. Znaczenie GWP wyraźnie się zmniejsza, jeśli czynnik nie wycieka podczas typowej pracy, a serwis instalacji przebiega bez strat czynnika. Jednak, nowelizacja unijnego rozporządzenia F-gazowego wprowadza obowiązek stosowania czynników o niskim GWP. GWP R717 wynosi zero, R744-1, R32-675, R1234ze - 7. R290, R1270 i R600a mają GWP o wartości 3. Można to porównać do typowych GWPs dla czynników HFC dla R404A 3922, dla R410A TEWI

28 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 28 Całkowity wpływ instalacji i czynnika chłodniczego na klimat szacowany jest przy użyciu TEWI całkowitego równoważnego wskaźnika wpływu na efekt cieplarniany (Total Equivalent Warming Impact). Jest to metoda szacowania wpływu na zmiany klimatu przez całe życie instalacji, przez połączenie: udziału - emisji czynnika do atmosfery + pośredniego udziału - CO2 wynikającego z energii zużytej na pracę instalacji Jest to bardzo przydatna metoda porównywania różnych opcji czynnik+instalacja na etapie projektowania, jeśli planowane jest przezbrajanie instalacji, np. z R22. TEWI można obniżyć na kilka sposobów, m.in. poprzez: I. Ograniczenie wycieków czynnika (co zmniejsza zarówno pośredni, jak i bezpośredni wpływ, ponieważ nieszczelne instalacje zużywają więcej energii); II. Stosowanie czynników o niskim GWP; III. Zmniejszanie obciążenia chłodniczego; IV. Zwiększanie efektywności energetycznej poprzez odpowiedni projekt i instalację; V. Odpowiednią konserwację; VI. VII. Zmniejszenie strat czynnika podczas prac serwisowych; Odzysk i recykling zużytych czynników (i zużytej instalacji, w której do spieniania zastosowano substancję z niskim GWP). TEWI oblicza się następująco: TEWI = wpływ wycieków + wpływ strat przy odzysku + wpływ zużycia energii Wpływ wycieków = GWP x L x n Wpływ strat przy odzysku = GWP x m x (1-αrecovery) Wpływ zużycia energii = n x E annual x β Gdzie: L = wycieki w kg/rok

29 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 29 n = praca systemu, lata m = napełnienie czynnikiem, kg α recovery = wskaźnik odzysk / recykling między 0 i 1 E annual = zużycie energii, kwh/rok β = emisja CO 2, kg / kwh, uwaga - znaczne różnice między krajami. T Wiele parametrów użytych w niniejszych obliczeniach zmienia się znacząco i zależy od rodzaju instalacji. Parametry te można określić samodzielnie, z własnego doświadczenia (np. wycieki), można też użyć znanych wskaźników (np. dla β) lub skorzystać z parametrów wskazywanych przez branżę (np. opracowane przez Brytyjskie Stowarzyszenie Chłodnictwa). Aby dokładnie porównać znacznie różniące się opcje instalacji, warto posłużyć się TEWI jednostkowym TEWI / (E chłodzenie użyteczne + E ogrzewanie + E odzysk ciepła ) Gdzie: E chłodzenie użyteczne - użyteczna wydajność chłodnicza (instalacje chłodnicze), kwh/rok E ogrzewanie - użyteczna wydajność grzewcza (pompy ciepła), kwh/rok E odzysk ciepła - użyteczny odzysk ciepła, kwh/rok.

30 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 30 Dostępność: czynnika, komponentów, wiedzy, przygotowanie inżynierów/techników Poniższa tabela pokazuje ważne aspkety dostępności danych czynników alernatywnych. Kolorystyka świateł ulicznych umożliwia szybkie porównanie (zielone łatwo dostępne, czerwone trudno dostępne, żółte dostępne z pewnymi ograniczeniami) Tabela 9, Dostępność czynników alternatywnych różne aspekty (ocena sytuacji na październik 2015) R744 R717 R32 R1234ze R600a R290 R1270 Czynnik Dostępny w szerokim zakresie wielkości butli Dostępny w szerokim zakresie wielkości butli Dostępny Dostępny tylko w próbnych ilościach, kosztowny Węglowodory (HC) dostępne w szerokim zakresie wielkości butli Wiedza Szeroki zakres możliwych rozwiązań wyzwanie dla projektantów Dobrze znane w przemyśle Producenci urządzeń na R32 bogata wiedza Wiedza ograniczona rośnie wraz z pojawianiem się urządzeń Powszechnie używane i znane w urządzeniach domowych Dostępne informacje o zastosowaniu w instalacjach komercyjnych Umiejętności/ szkolenia Zagrożenia i zakres możliwych rozwiązań wyzwaniem dla techników. Szkolenia dostępne Dobra znajomość w przemyśle, szkolenia dostępne Ograniczone, ale ma zastosowanie wiedza o HFC. Szkolenia nt. HFC są dostępne Ograniczone, ale ma zastosowanie wiedza o HFC. Szkolenia nt. HFC są dostępne Bardzo duże doświadczenie w urządzeniach domowych, dostępne szkolenia Duże doświadczenie w przemyśle, szkolenia dostępne Komponenty Dostępne dla większych instalacji, w mniejszym stopniu dla małych Szeroka dostępność w przemyśle Od 2015 roku pojawia się w klimatyzacji split Sprężarki dostepne w ofercie kilku producentów Szeroko i łatwo dostępne Powszechnie znane w meblach chłodniczych i agregatach, częście łatwo dostępne Narzędzia i sprzęt Dostępne Szeroko dostępne Szeroko dostępne (większość narzędzi/sprzętu dla HFC) Szeroko dostępne (większość narzędzi/sprzętu dla HFC) Szeroko dostępne, z wyjątkiem stacji do odzysku w ofercie tylko jednego producenta

31 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 31 Problemy wycieków Rozdział ten stanowi wprowadzenie do problematyki wycieków czynników chłodniczych - bardziej szczegółowe informacje dostępne są w Module 3, Szczelność i wykrywanie wycieków w instalacjach z czynnikami alternatywnymi. REAL Alternatives przewodnik 3 Niezależnie od rodzaju stosowanego czynnika, należy ograniczać możliwości wycieków do minimum. Czynniki alternatywne o niskim GWP zwykle powodują zagrożenia związane z wysokim ciśnieniem, palnością czy toksycznością, wyciek jest więc kwestia bezpieczeństwa. Dodatkwo - nieszczelny system pobiera więcej energii, więćc ma większy pośredni wpływ na zmiany klimatu. Możliwość wycieku wynika z połączenia czynników rakich jak ciśnienie robocze, wielkość cząsteczki czynnika oraz wielkość i rodzaj instalacji. Zostało to zestawione w poniższej tabeli, wraz z zagrożeniami związanymi z wyciekiem oraz wykrywaniem wycieków. Tabela 10, Możliwości wykrywania wycieków, zagrożenia, łatwość wykrywania Czynnik Potencjał wycieków Zagrożenia Łatwość wykrywania R744 R717 R32 R1234ze R600a R290 R1270 Wysoki Wysokie ciśnienia robocze Stosowane w dużych instalacjach z dużą liczbą połączeń Wentylowane podczas serwisu Średni Ciśnienia robocze niskie do średnich Stosowany zwykle w instalacjach z agregatami wody lodowej, z minimalną liczbą połączeń rurowych Sprężarki otarte z uszczelnieniem wału Średni Ciśnienia robocze średnie do wysokich Stosowane w instalacjach klimatyzacyjnych, ale zwykle nie z połączeniami lutowanymi Średni Ciśnienia robocze niskie do średnich Stosowane w instalacjach z agregatami wody lodowej, z minimalną liczbą połączeń rurowych Niska Ciśnienia robocze niskie do średnich Stosowane w instalacjach o małym napełnieniu zgodnie z Wysokie ciśnienia podczas pracy i postoju Toksyczność i lekka palność Lekka palność Lekka palność Wysoka palność Znaczna - dostępne detektory wycieków Znaczna - po zapachu, dostępne detektory wycieków Pojawiają się detektory wycieków Pojawiają się detektory wycieków Detektory wycieków dostępne

32 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 32 wymaganiami dla czynników A3 Zarys odpowiednich norm i aktów prawnych Poniższa tabela pokazuje najbardziej przydatne normy i akty prawne, dotyczące zastosowania czynników alternatywnych. Tabela 11, Normy i akty prawne Document Title Guidance (relevant to flammable refrigerants) ISO 817:2014 PN-EN 378-1:2008 A2:2012 EN 378-2:2008 A2:2012 EN 378-3:2008 EN 378-4:2008 A2:2012 EN :2009 EN :2009 EN :2008 EN :2010 EN :2010 (tylko wersja angielska) Refrigerants -- Designation system Instalacje ziębnicze i pompy ciepła - Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony środowiska - Część 1: Wymagania podstawowe, definicje, klasyfikacja i kryteria wyboru Refrigerating systems and heat pumps Safety and environmental requirements, Design, construction, testing, marking and documentation Refrigerating systems and heat pumps Safety and environmental requirements, Installation site and personal protection Refrigerating systems and heat pumps Safety and environmental requirements, Operation, maintenance, repair and recovery Explosive atmospheres Equipment general requirements Explosive atmospheres Classification of areas explosive gas atmospheres Explosive atmospheres Electrical installations design, selection and erection Explosive atmospheres Equipment protection by type of protection n Household & similar electrical appliances Safety Part 2-24: Particular requirements for refrigerating appliances, icecream appliances & ice-makers An unambiguous system for numbering refrigerants. It includes safety classifications (A1, A2, A3). Practical limit Maximum charge sizes High pressure protection Ventilated enclosures Machinery rooms Refrigerant detectors Repairs to flammable refrigerant systems Competence of personnel working on flammable refrigerant systems Categorisation of flammable gases Classification of equipment Zones Zones and classification of equipment Leak simulation testing Air flow requirements Location of sources of ignition Wiring Electrical equipment and enclosures for use in potentially flammable areas Labelling of electrical equipment Systems with less than 150 g flammable refrigerant charge. EN Household & similar electrical Design, application and servicing of

33 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 33 40:2003 appliances Particular requirements for electrical heat pumps, air conditioners and dehumidifiers EN :2010 ADR RID Household & similar electrical appliances Safety Part 2-89: Particular requirements for commercial refrigerating appliances with an incorporated or remote refrigerant condensing unit or compressor European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road Regulations concerning the international carriage of dangerous goods by rail AC systems using flammable refrigerants. Systems with less than 150 g flammable refrigerant charge, leak simulation testing for area classification. Transport of flammable gases in systems or equipment by road Transport of flammable gases in systems or equipment by rail

34 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 34 Test sprawdzający Zachęcamy do sprawdzenia swojej wiedzy, przez odpowiedzi na cztery pytania (tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa) Pyt. 1. Zagrożenia związane z R32 obejmują: Wysoką palność Słabą palność Wysoką toksyczność Średnią toksyczność Pyt. 2. Jakie jest maksymalne napełnienie R290, które może być stosowane w supermarkecie (kategoria przebywania ludzi A) 1. Nie można go stosować w takim rozwiązaniu g 3. 1,5 kg 4. Bez ograniczeń Pyt. 3

35 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 35 Jako czynnik chłodniczy, R290 ma według normy PN-EN 378 klasę: A2 A3 B2 A2L Pyt. 4. Według normy PN-EN 378, jakie jest maksymalne napełnienie czynnikiem R290 instalacji chłodniczej z odparowaniem bezpośrednim w pomieszczeniu dostępnym (5x4m, wysokość 2,5m), ze sprężarką, skraplaczem i odbiornikiem poza pomieszczeniem? 1,5kg 0,4kg 3,25 0,15kg UWAGA. Pełne zestawy pytań egzaminacyjnych dostępne w programie REAL Alternatives dla centrów szkoleniowych.

36 Temp. REAL Alternatives Moduł 1 Wprowadzenie do czynników alternatywnych 36 Co dalej? Informacje w przewodniku stanowią wprtowadzenie do najpopularniejszych alternatywnych czynników chłodniczych. Więcej informacji dostępnych jest w e-bibliotece. Zainteresowanych certyfikatem REAL Alternatives prosimy o kontakt: szkolenia@prozon.org.pl lub wizytę na stronie: ertyfikacja Kontynuuj samokształcenie w jednym z modułów programu Real Alternatives Europe! 1. Wprowadzenie do czynników alternatywnych bezpieczeństwo, wydajność, trwałość, dobre praktyki 2. Alternatywne czynniki chłodnicze - różnice w projektowaniu 3. Szczelność i wykrywanie wycieków w instalacjach na czynniki alternatywne 4. Konserwacja i naprawa instalacji na czynniki alternatywne 5. Przezbrajanie działających instalacji na czynniki alternatywne o niskim GWP 6. Wymagania prawne przy pracy z czynnikami alternatywnymi 7. Mierzenie finansowych, środowiskowych i biznesowych kosztów wycieków 8. Narzędzia i przewodniki do prowadzenia badania na obiekcie. Ocena i informacja zwrotna. Warunki korzystania Materiały e-learningowe REAL Alternatives dla uczestników szkoleń dostępne są za darmo do celów szkoleniowych i nie mogą być sprzedawane, drukowane, kopiowane lub reprodukowane bez wcześniejszi pisemnej zgody. Prawa autorskie do wszystkich materiałów: Instytut Chłodnictwa (UK) i partnerzy. Materiały zostały przygotowane przez ekspertów i poddane surowej recenzji użytkowników oraz testom, jednak Instytut i partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności za błędy czy zaniedbania. IOR 2015 Poprawne odpowiedzi: Pyt.1 =ii, Pyt. 2 = iii. Pyt. 3 = ii, Pyt. 4 = ii.dzi: