NASTĘPSTWO PRAWNOPODATKOWE ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZOBOWIĄZANIA PODATKOWE. dr Teresa Augustyniak-Górna 1

Transkrypt

1 NASTĘPSTWO PRAWNOPODATKOWE ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZOBOWIĄZANIA PODATKOWE dr Teresa Augustyniak-Górna 1

2 Następstwo prawnopodatkowe (sukcesja podatkowa) oraz podmioty przekształcone art o.p. 1. Ustanie bytu podmiotów prawa podatkowego (podatnika, a w pewnych przypadkach płatnika, inkasenta, osób trzecich ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe) lub zmiana ich statusu prawnego (przekształcenie w inną formę organizacyjno-ustrojową, łączenie, podział) nie powodują wygaśnięcia stosunku prawnopodatkowego i związanych z nim praw i obowiązków. Przechodzą one na określonych w przepisach następców prawnych i podmioty przekształcone. 2. Następcami prawnymi (sukcesorami) są: - spadkobiercy i zapisobiercy (osoby, na rzecz których wykonano zapis) - w przypadku osób fizycznych; - osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku łączenia się i łączenia przez przejęcie - w przypadku łączenia się a) osób prawnych, b) osobowych spółek kapitałowych, c) osobowych i kapitałowych spółek handlowych, spółek handlowych; - osoby prawne przejmujące bądź powstałe w wyniku podziału - w przypadku osoby prawnej dzielonej; - nabywcy przedsiębiorstw państwowych i spółek, którzy przejęli lub nabyli te przedsiębiorstwa na podstawie przepisów o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. 3. Podmioty przekształcone (powstałe np. w wyniku przekształcenia: osoby prawnej w inną osobę prawną lub osobową spółkę handlową, spółki niemającej osobowości prawnej w osobę prawną) wstępują w prawa i obowiązki przekształcanej osoby lub spółki. 4. Następcy prawni i podmioty przekształcone wstępują w: - obowiązki poprzedników: materialnoprawne w tym przejmują obowiązek zapłaty podatku i proceduralne np. mają obowiązek złożenia deklaracji podatkowej; - prawa poprzedników: materialnoprawne np. prawo do zwrotu nadpłaty podatku, czy prawo do zwrotu podatku i proceduralne np. prawo do wniesienia odwołania od decyzji podatkowej. dr Teresa Augustyniak-Górna 2

3 Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe 1. Odpowiedzialność podatkowa to możliwość żądania przez wierzyciela podatkowego zapłaty podatku i miżliwość jego przymusowego wyegzekwowania. 2. Dwa rodzaje odpowiedzialności podatkowej: - osobista dotyczy osoby dłużnika podatkowego (podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego i podmiotu przekształconego, osoby trzeciej ponoszącej odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe). Dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem (bieżącym i przyszłym); - rzeczowa dotyczy rzeczy obciążonej hipoteką bądź zastawem skarbowym. Każdorazowy właściciel przedmiotu hipoteki (np. nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu) lub przedmiotu zastawu skarbowego (rzeczy ruchomej, zbywalnego prawa majątkowego, których wartość przekracza zł) odpowiada za zobowiązanie podatkowe do wysokości wartości przedmiotu hipoteki lub zastawu. 3. Podmioty ponoszące odpowiedzialność: - podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające z zobowiązań podatkowych podatki art. 26 o.p.; - płatnik, który nie wykonał obowiązków określonych w art. 8 o.p. odpowiada całym swoim majątkiem za podatek niepobrany lub pobrany a niewpłacony art o.p.; - inkasent, który nie wykonał obowiązków określonych w art. 9 odpowiada za podatek pobrany a niepłacony art o.p. Jeżeli podatnik, płatnik i inkasent pozostają w związku małżeńskim, ich odpowiedzialność obejmuje majątek odrębny dłużnika oraz majątek wspólny dłużnika i jego małżonka. - następcy prawni i podmioty przekształcone odpowiadają za zobowiązania podatkowe poprzedników; - osoby trzecie - wyliczone wyczerpująco kategorie podmiotów, które odpowiadają za zaległości podatkowe po spełnieniu warunków i w zakresie określonym w przepisach o.p. O ich odpowiedzialności orzeka organ podatkowy w decyzji podatkowej. Są to np. rozwiedziony małżonek podatnika, członek rodziny podatnika, nabywca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, firmujący działalność gospodarczą podatnika, dzierżawca lub użytkownik nieruchomości podatnika, wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo akcyjnej, członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej. dr Teresa Augustyniak-Górna 3

4 PODATKI OBROTOWE, PRZYCHODOWE DOCHODOWE I MAJĄTKOWE CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA dr Teresa Augustyniak-Górna 4

5 Podatki obrotowe 1. Podatki obrotowe przedmiotem podatków są akty obrotu gospodarczego, zwłaszcza odpłatna dostawa (sprzedaż) towarów i odpłatne świadczenie usług, wykonywane przede wszystkim w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. 2. Można wyróżnić trzy rodzaje podatków obrotowych: - ogólny (powszechny) opodatkowuje obroty niemal wszystkimi towarami i usługami. W Polsce takim podatkiem jest obecnie podatek od towarów i usług, będący podatkiem od wartości dodanej (VAT); - specjalne obciążają tylko określone dobra (np. wyroby alkoholowe, tytoniowe, benzynę, olej napędowy, energię). W Polsce takim podatkiem jest obecnie podatek akcyzowy; - podatki od przenoszenia wartości majątkowych poza działalnością gospodarczą podatek od czynności cywilno-prawnych. 3. Podatki obrotowe są na ogół: - podatkami konsumpcyjnymi obciążają wykorzystywanie towarów i usług do celów prywatnych; - podatkami pośrednimi - ich podatnikami nie są zazwyczaj konsumenci, którzy nie są znani organom podatkowym, lecz przedsiębiorcy zajmujący się zawodowo dostarczaniem towarów i usług (producenci, handlowcy, usługodawcy), którzy są formalnymi podatnikami tych podatków (rozliczają się z tych podatków z organami podatkowymi). Są one wliczane w ceny sprzedawanych towarów i świadczonych usług. Ich ciężar ekonomiczny ponoszą nabywcy towarów i osoby, na rzecz których usługi są świadczone; - znieczulaczami podatkowymi - ukryte w cenach towarów i usług nie budzą takich oporów społecznych jak podatki bezpośrednie (dochodowe); - bardzo wydajnymi źródłami dochodów publicznych - w Polsce współczesnej są głównymi źródłami dochodów budżetu państwa. dr Teresa Augustyniak-Górna 5

6 Podatki obrotowe c.d. 1. Wykształciły się trzy różne formy podatku obrotowego: 1) podatek wielofazowy, 2) podatek jednofazowy, 3) podatek od wartości dodanej. 2. Podatek wielofazowy jest pobierany od każdej dostawy (sprzedaży) towaru, dokonywanej w kolejnych fazach obrotu (w produkcji oraz dystrybucji dóbr i usług), zawsze od całej ówczesnej wartości ekonomicznej towaru (usługi). Podatek narasta kaskadowo (w cenie, po której konsument nabywa towar, są skumulowane wszystkie zapłacone podatki). 3. Podatek jednofazowy jest pobierany w jednej, wybranej fazie obrotu (najczęściej końcowej), od całej wartości ekonomicznej towaru. Nie zakłóca długości cykli produkcyjnych towaru. 4. Podatek od wartości dodanej jest swoistą syntezą podatku wielofazowego i jednofazowego. Pobiera się go od dostawy (sprzedaży) w każdej fazie obrotu towarem, ale zawsze tylko od tzw. wartości dodanej - dorzuconej do wartości ekonomicznej towaru na danym etapie obrotu. 5. Wykształciły się dwie techniki obliczania podatku od wartości dodanej: - oblicza się wartość dodaną od wartości ekonomicznej dostarczanego (sprzedawanego) towaru odejmuje się jego wartość ekonomiczną z wcześniejszej fazy obrotu i do różnicy stosuje się właściwą stawkę podatku; - od podatku należnego z tytułu dostawy (sprzedaży) w danej fazie obrotu odlicza się podatek zapłacony z tytułu (dostawy) sprzedaży towaru we wcześniejszej fazie obrotu (wynikający z faktur wystawionych przez dostawców). Ta technika jest obecnie stosowana w polskim podatku od towarów i usług. dr Teresa Augustyniak-Górna 6

7 Podatki przychodowe 1. Podatki przychodowe - przedmiotem opodatkowania lub podstawą opodatkowania jest osiągnięty przychód. 2. Przychód to ogół pożytków pieniężnych z danego źródła przychodu, bez potrącania kosztów, które były poniesione, aby przychód uzyskać. Całość wpływów osiągniętych z jakiegoś źródła przychodu. 3. Przychody mogą płynąć z różnych źródeł. Przykładowo: - z pracy najemnej w postaci wynagrodzeń, - z budynków - w postaci czynszu, - z działalności gospodarczej wpływy ze sprzedaży towarów i świadczonych usług (pomniejszone o podatek od towarów i usług), - z gospodarstwa rolnego pieniężna wartość uzyskanych płodów rolnych, - posiadanych kapitałów pieniężnych odsetki, dywidendy. 4. Osiągnięcie przychodu nie oznacza, że osiągnięto korzyść ekonomiczną (dochód), bo nie odlicza się kosztów uzyskania przychodu. Jeśli koszty uzyskania przychodu są większe niż przychód, powstaje strata. 5. W podatkach przychodowych stosuje się z zasady stałe, stosunkowo niskie stawki podatku, aby zbyt wysokim podatkiem nie uczynić szkód w źródle przychodu, w szczególności go nie zniszczyć. 6. Podatki przychodowe nie mają charakteru dominującego we współczesnych systemach podatkowych. W Polsce cechy takich podatków mają obecnie podatek od gier i tzw. ryczałt ewidencjonowany - uproszczona forma opodatkowania osób fizycznych prowadzących niektóre rodzaje działalności gospodarczej, zastępująca opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych. dr Teresa Augustyniak-Górna 7

8 Podatki dochodowe 1. Podatki dochodowe - przedmiotem opodatkowania jest osiągnięty dochód. 2. Dochód to przychód pomniejszony o potrącalne koszty (koszty, które ustawodawca zezwala odliczyć od przychodu). 3. Dochód ma zawsze pieniężną postać. Jest wpływem o charakterze względnie trwałym w czasie (wpływy nieregularne (np. darowizny) opodatkowuje się często innymi podatkami). 4. Ze względu na podatników wykształciły się dwa rodzaje podatków dochodowych: - podatek od osób fizycznych opodatkowuje dochody osiągnięte przez ludzi. Ma na ogół stawki progresywne. Jest podatkiem osobistym jego wysokość jest silnie uzależniona od cech osobistych podatnika (czy jest on np. osobą samotną, czy pozostaje w związku małżeńskim, czy ma na utrzymaniu dzieci, czy jest osobą niepełnosprawną itp.). W Polsce takim podatkiem jest obecnie podatek dochodowy od osób fizycznych; - podatek od spółek (korporacji) opodatkowuje dochody osiągnięte przez jednostki organizacyjne (osoby prawne i jednostki nie posiadające osobowości prawnej). Najczęściej ma stawki stałe, proporcjonalne. W Polsce występuje jako podatek dochodowy od osób prawnych. 5. Znane są dwa modele podatku dochodowego: - ogólny podatek dochodowy opodatkowuje się sumę dochodów danego podmiotu osiągniętych w roku podatkowym z różnych źródeł przychodów. Wszystkie źródła przychodów są potraktowane jednakowo pod względem podatkowym, - cedularny podatek dochodowy odrębnie opodatkowuje się dochody z różnych źródeł - według innych reguł. Polskie podatki dochodowe są, co do zasady, podatkami ogólnymi, ale dochody z niektórych źródeł przychodów są opodatkowane według reguł odrębnych; nie dolicza się ich do dochodu ogólnego podatnika. dr Teresa Augustyniak-Górna 8

9 Podatki majątkowe 1. Podatki majątkowe przedmiotem opodatkowania jest: - posiadanie majątku np. podatek od nieruchomości, - przyrost majątku np. podatek od spadków i darowizn, - wzrost wartości majątku w polskim systemie podatkowym taką funkcję pełnią obecnie opłaty adiacenckie (są ponoszone, gdy wzrost wartości nieruchomości nastąpi wskutek np. zmiany planu zagospodarowania przestrzennego). 2. Majątek, niektóre jego składniki (np. nieruchomości (budynki, grunty), samochody osobowe) jest stosunkowo łatwo uchwytny. Powstaje ze skumulowanych dochodów. 3. Podatki majątkowe mają współcześnie marginalne, uzupełniające znaczenie. Wpływy z tych podatków są na ogół dochodami jednostek samorządu terytorialnego. dr Teresa Augustyniak-Górna 9