STREFOWE ZAGROŻENIE OD KAMBIOFAGÓW SOSNY W DRZEWOSTANACH SILNIE USZKODZONYCH PRZEZ WIATR.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "STREFOWE ZAGROŻENIE OD KAMBIOFAGÓW SOSNY W DRZEWOSTANACH SILNIE USZKODZONYCH PRZEZ WIATR."

Jadwiga Matuszewska
7 lat temu
Przeglądów:

1 STREFOWE ZAGROŻENIE OD KAMBIOFAGÓW SOSNY W DRZEWOSTANACH SILNIE USZKODZONYCH PRZEZ WIATR. Artur Rutkiewicz Katedra Ochrony Lasu i Ekologii Wydział Leśny Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

2 Wprowadzenie: Powierzchnia drzewostanów pod wpływem emisji i klęsk żywiołowych oraz formy ich przebudowy (w LP ) Źródło: dane Raporty o Lasach DGLP

3 Wprowadzenie: Źródło: dane GUS; Raporty o Lasach DGLP

4 Wprowadzenie: Owady kambiofagiczne znajdują w drzewostanach uszkodzonych przez wiatr korzystne warunki rozwoju. Kambiofagi mogą z powodzeniem wykorzystywać drzewa powalone lub złamane jako bazę lęgową nawet przez kilka lat po wystąpieniu szkód od wiatru. Kolejne pokolenia chrząszczy mogą atakować sąsiednie drzewostany, najintensywniej w strefie ok. 20 metrów od ściany lasu do jego wnętrza. Wiek oraz rodzaje i strefy uszkodzenia drzewostanu mają wpływ na skład gatunkowy zespołów kambiofagów.

5 Cele pracy: Analiza występowania (składów gatunkowych, zagęszczenia żerowisk) kambio- i kambioksylofagów sosny różnych stref uszkodzeń drzewostanów. Porównanie entomofauny stref uszkodzeń drzewostanów w stosunku do drzewostanów bez uszkodzeń. Ocena występowania zespołów kambio- i kambioksylofagów sosny na drzewach o różnych rodzajach uszkodzenia w tym ocena zagrożenia dla pozostałych drzew żywych w strefach uszkodzeń.

6 Hipotezy robocze: Uszkodzenia drzewostanów przez huraganowe wiatry, powoduje duże przestrzenne zróżnicowanie warunków makro i mikro siedliskowych preferowanych przez szkodniki wtórne sosny. Zmienna podaż dogodnego do zasiedlenia materiału lęgowego, dla większości gatunków kambiofagów i kambioksylofagów skutkuje zróżnicowaniem składów gatunkowych (udziałów gatunków) oraz zmianą średnich zagęszczeń żerowisk. Obserwowane różnice powinny występować zarówno pomiędzy strefami uszkodzeń, jak też między uszkodzonymi a drzewostanami bez uszkodzeń od wiatru.

7 Metodyka: Analizie poddano skład gatunkowy zgrupowań chrząszczy zakładających żerowiska pod korą dla poszczególnych klas wieku, stref uszkodzeń drzewostanów oraz rodzaju uszkodzeń. Do obliczeń wykorzystano wyniki obserwacji przeprowadzonych przez 4 sezony wegetacyjne. Podobieństwo faunistyczne zgrupowań kambiofagów i kambioksylofagów przeanalizowano przy użyciu numerycznej analizy skupień. Do wyróżniania grup użyto algorytmu Warda, natomiast za miarę powinowactwa przyjęto odległość euklidesową. Do obliczeń został użyty program Statistica for Windows.

8 Metodyka: Obserwacji zagęszczeń żerowisk na pniach sosen dokonano w pięciu wariantach wiekowych drzewostanów. Jako drzewostany porównawcze do Lasu Referencyjnego Szast wybrano 15 drzewostanów na terenie Leśnictwa Zaroślak w sąsiednim Nadleśnictwie Maskulińskie. Do badania statystycznej istotności różnic wykorzystano test t-studenta. Sprawdzenia podobieństwa zmienności badanych zespołów dokonano testem Fishera.

9 Metodyka: Do celów pracy zostały przyjęte zmodyfikowane klasy wiekowe drzewostanów: I klasa (do 40 lat), II klasa (41 50 lat), III klasa (51 60 lat), IV klasa (61 80 lat), V klasa (powyżej 80 lat).

10 Metodyka: Klasyfikacja uszkodzeń drzewostanu: Wskaźnik zadrzewienia Klasa uszkodzenia drzewostanu Charakter uszkodzeń I ROZPAD DRZEWOSTANU II USZKODZENIA SILNE III USZKODZENIA ŚREDNIE >06 IV USZKODZENIA SŁABE / ROZPROSZONE

11 Źródło: Murawska 2007 Teren badań:

12 Źródło: Murawska 2007

13 W drzewostanach sosnowych uszkodzenia od wiatru wystąpiły na powierzchni 152,18 ha, (54,45% całkowitej powierzchni). Największy udział procentowy drzewostanów uszkodzonych odnotowano w IVb podklasie wieku (72,76%), IVa podklasie wieku (69,32%), VII klasie wieku (60,18%). Najmniej uszkodzeń wystąpiło w Ia i Ib podklasie wieku, gdzie udział procentowy uszkodzeń wynosił maksymalnie 20,00%.

W drzewostanach z panującą sosną złamania wystąpiły na powierzchni zredukowanej 82,72 ha (udział ok. 54%), pochylenia 55,81 ha (ok. 37%), powalenia 13,65 ha (ok. 9%).

14 W drzewostanach z panującą sosną złamania wystąpiły na powierzchni zredukowanej 82,72 ha (udział ok. 54%), pochylenia 55,81 ha (ok. 37%), powalenia 13,65 ha (ok. 9%). Złamanie było główną przyczyną uszkodzeń w IIb, IIIa, IVb, Va, VII klasie wieku. Pochylenie Przeważało w Ib, IIa, IIIb, IVa, Vb oraz w VI klasie wieku. Źródło: Murawska 2007

15 Zadrzewienie Przeciętne zadrzewienie drzewostanów po huraganie uległo zmniejszeniu o 0,20 (24,1%). obniżenie zadrzewienia w drzewostanach sosnowych, przed huraganem wynosiło 0,91 po huraganie wynosiło 0,61.

Wyniki: Lista gatunków stwierdzonych na drzewach posuszu czynnego 1. Przypłaszczek granatek (Phaneops cyanea Fabr.) 2. Rębacz pstry (Rhagium inquisitor L.) 3. Ściga Lśniąca (Tetropium castaneum L.) 4.

16 Wyniki: Lista gatunków stwierdzonych na drzewach posuszu czynnego 1. Przypłaszczek granatek (Phaneops cyanea Fabr.) 2. Rębacz pstry (Rhagium inquisitor L.) 3. Ściga Lśniąca (Tetropium castaneum L.) 4. Tycz cieśla (Acantchocinus aedilis L.) 5. Wykarczak sosnowiec (Archopalus rusticus L.) 6. Żerdzianka sosnówka (Monochamus galloprovincialis Ol.) 7. Smolik drągowinowiec (Pissodes piniphilus Herbst) 8. Smolik sosnowiec (Pissodes pini I.) 9. Bruzdkowiec zachodni (Pityophthorus pityographus Oliv.) 10.Cetyniec mniejszy (Tomicus minor Hrtg.) 11.Cetyniec większy (Tomicus piniperda L.) 12.Drwalnik paskowany (Trypodendron lineatum Oliv.) 13.Kornik sześciozębny (Ips sexdentatus Börn) 14.Rytownik dwuzębny (Pityogenes bidentatus Herbst)

17 Podobieństwo składu gatunkowego zespołów kambio- i kamboksylofagów zasiedlających pnie sosny. (S- LR Szast; M- Maskulińskie)

18 Podobieństwo średnich zagęszczeń żerowisk kambio- i kamboksylofagów zasiedlających pnie sosny. (S- LR Szast; M- Maskulińskie)

19 Podobieństwo stałości występowania kambio- i kamboksylofagów zasiedlających pnie sosny. (S- LR Szast; M- Maskulińskie)

20 Przegląd gatunków kambiofagów i kambioksylofagów charakterystycznych dla drzewostanów zaburzonych i osłabionych

21 Żerdzianka sosnówka Monochamus galloprovincialis (Olivier, 1795b)

22 Smolik drągowinowiec Pissodes piniphilus (Herbst, 1797) Smolik sosnowy Pissodes pini (Linnaeus, 1758)

23 Cetyniec większy Tomicus piniperda (Linnaeus, 1758) Cetyniec mniejszy Tomicus minor (Hartig, 1834)

24 Podobieństwo zespołów chrząszczy zasiedlających pnie sosen Podobieństwo według rodzaju uszkodzenia drzew Średnie zagęszczenie żerowisk Stałość występowania gatunków Obecność gatunków w zespołach

Podobieństwo zespołów według klas uszkodzenia drzewostanu Wskaźnik zadrzewienia Klasa uszkodzenia drzewostanu Charakter uszkodzeń 01-03 I ROZPAD DRZEWOSTANU 04-05 II

25 Podobieństwo zespołów według klas uszkodzenia drzewostanu Wskaźnik zadrzewienia Klasa uszkodzenia drzewostanu Charakter uszkodzeń I ROZPAD DRZEWOSTANU II USZKODZENIA SILNE III USZKODZENIA ŚREDNIE >06 IV USZKODZENIA SŁABE / ROZPROSZONE Średnie zagęszczenie żerowisk Stałość występowania gatunków Obecność gatunków w zespołach

26 Podobieństwo zespołów w klasach wieku drzewostanów I klasa (do 40 lat), II klasa (41 50 lat), III klasa (51 60 lat), IV klasa (61 80 lat), V klasa (powyżej 81 lat). Średnie zagęszczenie żerowisk Stałość występowania gatunków Obecność gatunków w zespołach

27 Podobieństwo zespołów według położenia zasiedlanych drzew w przestrzeni: Średnie zagęszczenie żerowisk Stałość występowania gatunków Obecność gatunków w zespołach

28 Podsumowanie: Porównanie drzewostanów sąsiednich klas wieku wskazuje na ich duże podobieństwo między drzewostanami zaburzonymi a porównawczymi. W ich przypadku można mówić o podobnym poziomie konkurencji o przestrzeń wśród zasiedlających je gatunków. Przeanalizowany metodą Warda układ podobieństw składów gatunkowych zgrupowań oraz ich średnich zagęszczeń żerowisk u gatunków uczestniczących w zgrupowaniach wykazuje odrębność drzewostanów zaburzonych od porównawczych. Jednak statystyczna analiza istotności różnic średnich zagęszczeń przeprowadzona dla par klas wieku, nie wykazała ich istotności.

29 Podsumowanie cd. Większe różnice zagęszczeń zaobserwowano w drzewostanach młodszych (I i II klasy wieku), gdzie wśród gatunków trzonu zgrupowania nieco większe zagęszczenia żerowisk były notowane na powierzchniach pohuraganowych. Czynnikiem silnie różnicującym podarz materiału do zasiedlenia w najmłodszej klasie wieku jest brak na terenie Lasu Referencyjnego zabiegów hodowlanych i utrzymania stanu higieny lasu co szczególnie sprzyja aktywności kambiofagów.

30 Podsumowanie cd. Wyniki analizy zespołów kambiofagów i kambioksylofagów sosny prowadzone w pierwszych latach od wystąpienia huraganu wykazały, iż poza najmłodszymi drzewostanami (w wieku do 40 lat), gdzie zagęszczenie żerowisk było większe na terenie drzewostanów niedotkniętych huraganem, przeważały zagęszczenia wariantów z drzewostanów zaburzonych. Obecnie obserwowane różnice są nieznaczne i bardziej wynikają z lokalnie zmieniających się warunków sprzyjających kambiofagom niż z faktu uszkodzeń od wiatru.

31 Podsumowanie cd. Stwierdzany a klasach wieku wysoki poziom podobieństwa wskazuje na stabilizację populacji kambiofagów występujących w drzewostanach pohuraganowych. Wobec tego, brak jest podstaw aby uznawać te drzewostany za silnie zagrożone występowaniem kambiofagów wskazywanych jako szkodliwe i gospodarczo istotne. Poziom wydzielania się drzew posuszu w tych drzewostanach również może być uznany za stabilny i mocno nie odbiega od notowanego w drzewostanach porównawczych, brak więc przesłanki do uznawania ich za silnie zagrożone.

32 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Podobne dokumenty

Zagrożenie lasów górskich w Polsce 2011/2012. Wojciech Grodzki Instytut Badawczy Leśnictwa Kraków

Zagrożenie lasów górskich w Polsce 2011/2012 Wojciech Grodzki Instytut Badawczy Leśnictwa Kraków Szkodniki liściożerne Zagrożenie lasów górskich i podgórskich ze strony szkodników liściożernych jest znikome.