Michał Culepa. ZBIÓR PRZEPISÓW z obszaru kultury

Transkrypt

1 Michał Culepa ZBIÓR PRZEPISÓW z obszaru kultury

2 Cenimy miesięcznik Prawo i finanse w kulturze za fachowość i praktyczne porady. To wartościowa pomoc, przydatna w zakresie zarządzania instytucją kultury, a także dająca oparcie we współpracy z organizatorem. Z pełnym zaufaniem korzystaliśmy z porad szczególnie dwóch autorów: Michała Culepy i Tomasza Króla. Olgierd Łukaszewicz Prezes Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji

3 Michał Culepa ZBIÓR PRZEPISÓW z obszaru kultury Jak stosować w praktyce ustawę o działalności kulturalnej? 144 odpowiedzi na pytania

4

5 Spis treści Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 862) 144 odpowiedzi na pytania Rozdział 1. Przepisy ogólne Jaki jest zakres działalności kulturalnej według uodk? Czy prowadzenie działalności gospodarczej wyklucza działalność kulturalną? Czy kino prowadzone przez spółkę z o.o. może być uznane za instytucję kultury? Co należy rozumieć przez mecenat państwa i jednostek samorządu terytorialnego nad działalnością kulturalną? Czy instytucje kultury mogą być prowadzone w innej formie niż określone w art. 2 uodk? Czy klubokawiarnia może być uznana za instytucję kultury? Czy podstawą prawną funkcjonowania gminnej biblioteki publicznej jest ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej? Czy działalność kulturalna może być prowadzona przez inne podmioty niż instytucje kultury? Czy instytucja kultury może prowadzić inną działalność niż tworzenie i upowszechnianie kultury? W jakim zakresie stosuje się przepisy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie w odniesieniu do instytucji kultury? Czym różnią się formy prowadzenia działalności kulturalnej przez inne jednostki niż instytucje kultury? Czy dodatkowa działalność kulturalna osoby prawnej jest opodatkowana? Które podmioty mogą otrzymać dotacje państwowe? Na jakich zasadach otrzymuje się dotacje? Kto może wnioskować o nadanie odznaki Zasłużony dla Kultury Polskiej? Gdzie należy składać wniosek i kto rozstrzyga o nadaniu odznaki? Czy medal Gloria Artis może być przyznany za wybitne osiągnięcia kulturalne w innych krajach, ale nie w Polsce? Czy nagroda za osiągnięcia w dziedzinie kultury może być nagrodą pieniężną?

6 Zbiór przepisów z obszaru kultury. Jak stosować w praktyce... 4 Jaki jest tryb przyznawania nagród? Czy można do uchwały dotyczącej przyznawania nagród w dziedzinie kultury wprowadzić zapisy dotyczące możliwości przyznawania nagród poza konkursem przez wskazany organ w uchwale? Czy dopuszczalne jest powołanie specjalnej komisji konkursowej lub kapituły, która będzie decydować o przyznaniu wojewódzkich nagród w dziedzinie kultury i sztuki? Czy jedna osoba może otrzymać wiele nagród? Który organ jednostki samorządowej jest właściwy do określania zasad przyznawania stypendiów? Rada miasta ustaliła w uchwale tylko górną granicę wysokości stypendium za działalność kulturalną, natomiast konkretną wysokość stypendium dla konkretnych osób ma określić burmistrz w odrębnym zarządzeniu. Czy takie działanie jest prawidłowe? Jaka jest maksymalna wysokość stypendium przyznawanego przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego? Na jakiej zasadzie wypłacane jest stypendium ministerialne? Czy dopuszczalne jest przyznanie stypendiów w różnych dziedzinach kultury? Czy możliwe jest przyznanie stypendium dla osób zajmujących się twórczością artystyczną, które jednocześnie są studentami pobierającymi stypendia ze szkoły wyższej, w której pobierają naukę? Czy dopuszczalne jest przyznanie stypendium osobie zajmującej się twórczością artystyczną, która jest jednocześnie zatrudniona w samorządowej instytucji kultury na etacie? Czy jest możliwe cofnięcie stypendium po jego przyznaniu, w sytuacji gdy stypendysta nie realizuje przedsięwzięć, na które otrzymał to stypendium? Rozdział 2. Instytucje kultury Czy wojewoda ma prawo tworzenia państwowych instytucji kultury? Czy pracownicy państwowej instytucji kultury funkcjonują na zasadach określonych w przepisach o służbie cywilnej, czy też dotyczących pracowników urzędów państwowych? Czy gmina może wycofać się z tworzenia własnych instytucji kultury i pozostawić je do prowadzenia wyłącznie podmiotom prywatnym?... 36

7 Spis treści Jakie jednostki mogą korzystać z dotacji ministra kultury i dziedzictwa narodowego? Czy dotacje mogą otrzymać jednostki samorządowe? Jaki jest zakres mecenatu państwowego? Na jakie cele można otrzymać dotacje MKiDN? Jaka powinna być treść wniosku o dotację? Co powinna zawierać umowa dotycząca udzielenia dotacji? Jakie są konsekwencje wykorzystania dotacji niezgodnie z umową? Czy osoba fizyczna może być organizatorem instytucji kultury? Kto jest organizatorem samorządowej instytucji kultury? Jaki jest charakter prawny aktu o utworzeniu instytucji kultury? Kto powinien wydać akt o utworzeniu instytucji kultury? Co powinien zawierać akt o utworzeniu instytucji kultury? Czy dopuszczalne jest wydanie aktu założycielskiego łącznie ze statutem? Czy działalność artystyczna może być prowadzona w innej formie niż teatr, opera, chór, zespół pieśni i tańca itp.? Czy dom kultury może być instytucją artystyczną? Czy działalność instytucji artystycznej oparta na sezonach artystycznych oznacza, że sezon jest właściwą jednostką czasową służącą do ustalania planów pracy i rozkładów czasu pracy pracowników? Jaki charakter ma plan repertuarowy? Czy można go zmieniać w toku sezonu artystycznego? Czy w przepisach regulaminu pracy lub regulaminu organizacyjnego teatru można określić inaczej sezon artystyczny, tak aby obejmował on np. tylko okres wrzesień czerwiec i okres pozasezonowy przypadający na wakacje (lipiec i sierpień)? Czy organizator instytucji kultury zobowiązany jest do bezpośredniego finansowania jej działalności, tj. w szczególności pokrywania strat bilansowych instytucji z budżetu jednostki organizatora? Kto nadaje statut instytucji kultury? Jak określić nazwę instytucji w statucie? Czy teren działania instytucji kultury musi być identyczny z siedzibą? Czy w statucie należy podawać dokładny adres (ulica, nr budynku) instytucji kultury?

8 Zbiór przepisów z obszaru kultury. Jak stosować w praktyce... Jak określić zakres działalności instytucji kultury? W jakim zakresie statut powinien określać zasady zarządzania instytucją? Czy należy w statucie określać stanowiska zastępców dyrektora? Czy statut może przewidywać organ nadzorczo-doradczy, np. radę instytucji? Czy taka działalność powinna być określona w statucie GOK? Czy regulamin organizacyjny mimo obowiązywania szczegółowego statutu musi być wydany i przez kogo? Czy zasięganie opinii związków zawodowych i stowarzyszeń twórczych jest zawsze obowiązkowe? Czy wydanie regulaminu organizacyjnego zwalnia dyrektora z ogłoszenia regulaminu pracy? Jaki jest charakter wpisu do rejestru instytucji kultury? Czy pracownicy gminnej biblioteki publicznej są pracownikami samorządowymi? Kto i na jakich zasadach prowadzi rejestr instytucji kultury? Czy rejestr instytucji kultury jest jawny, a jeżeli tak, to w jaki sposób zapewnić do niego dostęp? Czy dokumenty związane z utworzeniem instytucji kultury także powinny znajdować się w rejestrze? Jaki jest cel wprowadzenia wykazu obiektów, w których jest prowadzona jako podstawowa działalność kulturalna? Czy można powołać dyrektora bez określenia terminu? Czy można powołać dyrektora instytucji kultury kilkakrotnie? Czy zasięganie opinii i uzyskiwanie zgody nadrzędnych władz przed powołaniem dyrektora jest obowiązkowe? Kto takie opinie ma wydawać? Czy w dokumencie powołania należy podać dokładną datę zmiany wysokości składników wynagrodzeniowych (chodzi głównie o dodatek stażowy)? Jaki charakter ma umowa zawarta przez organizatora z osobą powołaną na dyrektora instytucji kultury? Czy umowa taka jest obowiązkowa? Czy w odwołaniu dyrektora instytucji kultury trzeba podawać uzasadnienie?

9 Spis treści Czy statut dzielnicowego ośrodka promocji kultury musi przewidywać stanowisko zastępcy dyrektora DOPK, a jeżeli tak, to ilu zastępców i na jakich zasadach należy powołać? Kto powołuje głównego księgowego? Na jakiej zasadzie następuje powierzenie zarządzania instytucją kultury? Na jak długi okres może być zawarty kontrakt menedżerski z dyrektorem biblioteki miejskiej? Czy powołanie na stanowisko dyrektora instytucji kultury musi zawsze poprzedzać rozpisanie konkursu? Jaka powinna być treść ogłoszenia o konkursie na stanowisko dyrektora instytucji kultury? Czy organizator może sam ustalać kryteria doboru kandydatów, w tym wymagania kwalifikacyjne? Kto i w jakim składzie powołuje komisję konkursową? Czy skuteczne jest powołanie dyrektora z pominięciem werdyktu komisji konkursowej? Do którego momentu pracuje komisja? Jak wygląda głosowanie i ogłoszenie wyników konkursu? Na jakiej podstawie można tymczasowo powołać osobę p.o. dyrektora i kto może zająć to stanowisko? Czy wójt gminy może pod nieobecność dyrektora upoważnić pracownika biblioteki do wykonywania zadań p.o. dyrektora? Czy możemy z dowolnie wybraną osobą podpisać umowę na czas zastępstwa dyrektora GOK? Czy prawidłowy można uznać zapis statutu muzeum miejskiego, zgodnie z którym do składania oświadczeń woli, w tym zawierania umów, upoważniony jest dyrektor muzeum włącznie z jednym zastępcą lub głównym księgowym? Czy dyrektor instytucji kultury może wykonywać inne funkcje kierownicze, w innej jednostce w tej samej gminie? Kto ma prowadzić akta osobowe dla dyrektorów tych jednostek i gdzie one mają być przechowywane? Czy powstała instytucja powinna być zakwalifikowana jako muzeum czy jako teatr? Czy taka opinia jest prawidłowa i czy w świetle tego uchwała jest ważna?

10 Zbiór przepisów z obszaru kultury. Jak stosować w praktyce... Jakie są skutki prawne braku ogłoszenia w terminie 3 miesięcy przed planowanym połączeniem lub podziałem instytucji kultury? Gdzie należy publikować ogłoszenie? Czy na podstawie art. 19 uodk może dojść do połączenia różnych instytucji kultury mających różnych organizatorów? Czy w wyniku połączenia instytucji kultury wszyscy pracownicy dotychczasowych instytucji muszą być zatrudnieni przez nową instytucję powstałą po połączeniu? Czy dyrektorzy dotychczasowych instytucji kultury tracą stanowiska i czy nadal muszą być zatrudniani po połączeniu instytucji i utworzeniu nowej? Czy decyzja o podziale instytucji kultury leży w gestii rady gminy czy wójta? Czy można go zaskarżyć do sądu, jeżeli podział powoduje pokrzywdzenie wierzycieli dzielonej instytucji kultury? Jaki jest charakter prawny umowy o utworzeniu wspólnej instytucji kultury? Czy w umowie można przewidzieć, że tylko jeden z organizatorów ma wyłączne prawo do odwoływania i powoływania dyrektora instytucji kultury? Czy umowę o przekazanie instytucji kultury jednostce samorządowej można zakwalifikować jako umowę cywilnoprawną? Kto odpowiada za jej realizację? Czy miasto, podejmując decyzję o likwidacji instytucji kultury, wcześniej przekazanej na mocy umowy przez resort kultury? Czy odmowa wydania decyzji w przedmiocie zwolnienia z obowiązku zwrotu mienia po likwidowanej samorządowej instytucji kultury może być zaskarżona do sądu? Jakie uzasadnione przypadki mogą być podstawą do likwidacji instytucji kultury? Czy problemy z finansowaniem instytucji kultury mogą być przyczyną jej likwidacji? Gdzie należy opublikować informacje o likwidacji instytucji kultury? Do którego dnia musi być wydany akt o likwidacji instytucji kultury? Co powinien zawierać akt o likwidacji instytucji kultury? Jak należy dokonać wykreślenia instytucji kultury?

11 Spis treści Czy gmina będąca organizatorem likwidowanego domu kultury ma obowiązek poinformować wszystkich dostawców usług i mediów oraz wierzycieli o likwidacji i przejęciu zobowiązań? Od którego momentu za zobowiązania likwidowanej instytucji odpowiada organizator? Czy solidarność dłużników organizatorów instytucji oznacza, że można żądać zwrotu długu od jednego z nich, z pominięciem pozostałych? W jakim zakresie za zobowiązania ośrodka będzie odpowiadało miasto, a w jakim powiat? W jakich przypadkach na instytucję kultury przechodzą zobowiązania innej instytucji? Czy koncesja udzielona na rzecz instytucji kultury w razie jej likwidacji przechodzi na gminę? Na jakiej podstawie należy przekazać składniki mienia likwidowanej instytucji kultury dla prowadzenia działalności kulturalnej? Co należy rozumieć przez obowiązek zabezpieczenia mienia z art. 26 ust. 2 uodk? Rozdział 2a. Pracownicy instytucji kultury Czy w instytucji kultury, w której brak jest regulacji wewnętrznych (regulaminu zatrudniania/rekrutacji na stanowiska), można zatrudnić pracownika bez ogłoszenia o naborze na wolne miejsce pracy? Czy pracownik dzielnicowego ośrodka kultury, artysta-rzeźbiarz jest pracownikiem artystycznym? Czy uzasadnioną przyczyną wprowadzenia przedłużonego okresu rozliczeniowego może być fakt, że instytucja kultury (gminny dom kultury) prowadzi głównie działalność w okresie wrzesień czerwiec, a w okresie wakacyjnym praktycznie zamiera? Czy przedłużony okres rozliczeniowy może obejmować wyłącznie okresy równe okresom kalendarzowym np. półrocze 6 miesięcy, rok 12 miesięcy Czy na przedłużenie okresu rozliczeniowego trzeba uzyskać zgodę inspekcji pracy? Które systemy czasu pracy obejmuje okres rozliczeniowy przedłużony do np. 12 miesięcy?

12 Zbiór przepisów z obszaru kultury. Jak stosować w praktyce Czy za przerwę w pracy, w przerywanym systemie czasu pracy, należy zapłacić wynagrodzenie? Czy można zastosować rozkład przerywany czasu pracy z dwoma cyklami pracy: od 8.00 do 11.00, a później od do 23.00? Czy możliwe jest zastosowanie maksymalnego wymiaru czasu pracy dla systemu równoważnego w powiązaniu z przerywanym systemem czasu pracy? Czy jest możliwe, aby udzielić dni wolnych wyłącznie w sezonie wakacyjnym (lipiec sierpień), kiedy następuje przerwa w działalności teatru, zamiast urlopu wypoczynkowego? Czy rozkład czasu pracy w instytucji kultury, przy ustalonym 12-miesięcznym okresie rozliczeniowym, może przewidywać wszystkie niedziele i święta jako dni pracy? Rozdział 3. Zasady gospodarki finansowej instytucji kultury Jakie składniki płacowe przysługują obligatoryjnie pracownikom instytucji kultury? Czy w tej drugiej umowie staż pracy jest naliczony prawidłowo? Czy dom kultury, w którym jest zatrudniona pracownica, powinien zaliczyć do stażu pracy pracę w gospodarstwie rolnym rodziców pracownicy w okresie od 1 lipca 1997 r. do 31 grudnia 2004 r.? W jakiej wysokości należy pracownikowi instytucji kultury przyznać dodatek specjalny? Czy kierownikowi działu administracyjnego Gminnego Centrum Promocji Kultury i Twórczości Regionalnej można przyznać dodatek funkcyjny? Którzy pracownicy i w jakich przypadkach mogą otrzymać dodatkowe wynagrodzenie za pracę artystyczną? Czy muzycy mogą bez zgody dyrekcji używać swoich instrumentów i otrzymywać za to dodatek? Czy można w regulaminie wynagradzania pracowników gminnego ośrodka kultury zwiększyć odprawę emerytalno-rentową np. z 3 do 6 miesięcy? Czy pracownicy należy wypłacić nagrodę jubileuszową? Czy dyrektor filharmonii, będący jednocześnie znanym dyrygentem, ma prawo do nagrody jubileuszowej we wcześniejszych terminach, tj. już po przepracowaniu 15 lat?

13 Spis treści Jakie okresy równoważne zatrudnieniu zalicza się do stażu pracy, od którego zależy wysokość nagrody jubileuszowej? Czy okresy pracy, uprawniające do odprawy w określonej wysokości, ustala się analogicznie do okresów pracy dla dodatku za wysługę lat i nagrody jubileuszowej? Czy dyrektorowi gminnej biblioteki publicznej w związku z przejściem na emeryturę przysługuje odprawa emerytalna i w jakiej wysokości? Jaką podstawę odprawy emerytalnej powinniśmy naliczyć, Czy kierownictwo instytucji kultury może wprowadzić inne zasady wynagradzania niż określone w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej? Czy pracownikowi zwolnionemu dyscyplinanie musimy mu wypłacić odprawę emerytalną w pełnej wysokości? Rozdział 4. Organizowanie imprez artystycznych i rozrywkowych Rozdział 4a. Udzielanie zamówień na dostawy lub usługi z zakresu działalności kulturalnej Rozdział 5. Przepisy przejściowe i końcowe Rozporządzenie ministra kultury i dziedzictwa narodowego z 22 października 2015 r. w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury (Dz.U. z 2015 r. poz. 1798) Ustawa z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 642) Ustawa z 21 listopada 1996 r. o muzeach (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 972)

14 Zbiór przepisów z obszaru kultury. Jak stosować w praktyce... Wst Wstęp Tworzenie, upowszechnianie i ochrona kultury stanowią główne zadanie instytucji kultury jednostek powoływanych specjalnie w tym celu nie tylko przez państwo i samorządy, ale też przez podmioty prywatne. Każda z tych instytucji musi jednak funkcjonować na podstawie przepisów prawa. Tymi podstawowymi przepisami są unormowania zawarte w ustawie z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 862; dalej: uodk). Dotyczą one wszystkich instytucji kultury i zawierają przepisy, do których muszą się zastosować organizatorzy zarówno publiczni, jak i prywatni. Uodk jest regulacją szczególną, zawierającą kompleksowe uregulowanie kwestii instytucjonalnych, a częściowo także pracowniczych. Tej problematyce poświęcony jest niniejszy komentarz do uodk, stanowiący szczegółowe opracowanie problematyki zawartej w: rozdziale 1 (Przepisy ogólne), rozdziale 2 (Instytucje kultury), rozdziale 2a (Pracownicy instytucji kultury). Obejmuje on także część problematyki gospodarki finansowej instytucji kultury, zawartej w rozdziale 3, obejmującej art d uodk, a dotyczącej jednej z najistotniejszych spraw, związanych ze stosunkiem pracy, a mianowicie wynagrodzeń pracowniczych. Powiązanie tej problematyki z finansami instytucji kultury spowodowało, że ustawodawca zdecydował o umieszczeniu spraw płacowych właśnie w tym rozdziale. Komentarz ten różni się od dotychczasowych opracowań, w których przeważała jednak teoria i prezentacja różnych poglądów oraz orzecznictwa sądowego, dotyczących kwestii prawnych związanych z instytucjami kultury. W tym opracowaniu, zachowując systematykę ustawy, zaprezentowano praktyczne rozwiązania spraw wynikających ze stosowania przepisów uodk. Do każdego z przepisów dobrano kilka kazusów oraz pytań stawianych przez Czytelników, na które zostały udzielone odpowiedzi poparte poglądami doktryny oraz orzecznictwem sądowym. 12

15 Wstęp Komentarz oparty jest na najnowszym tekście jednolitym uodk, opublikowanym w Dz.U. z 2017 r. poz. 862 w dniu 5 kwietnia 2017 r., w odpowiedziach zaś wykorzystano także najnowsze, niekiedy niepublikowane jeszcze orzeczenia sądowe. Dodatkowo w książce zamieszczamy treść kilku ustaw ważnych dla instytucji kultury. Dzięki temu łatwiej będzie państwu zajrzeć do tych przepisów w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania, które mogą się pojawić w codziennej pracy dyrektora, księgowej i kadrowej w instytucji kultury. Michał Culepa 13

16 Zbiór przepisów z obszaru kultury. Jak stosować w praktyce... Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 862) 144 odpowiedzi na pytania Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Działalność kulturalna w rozumieniu niniejszej ustawy polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury. 2. Państwo sprawuje mecenat nad działalnością kulturalną polegający na wspieraniu i promocji twórczości, edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz opieki nad zabytkami. 3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może wspierać finansowo, w ramach mecenatu państwa, realizację planowanych na dany rok zadań związanych z polityką kulturalną państwa, prowadzonych przez instytucje kultury i inne podmioty nienależące do sektora finansów publicznych. 4. Mecenat, o którym mowa w ust. 2 i 3, sprawują także organy jednostek samorządu terytorialnego w zakresie ich właściwości. Jaki jest zakres działalności kulturalnej według uodk? Działalność kulturalna wskazana w ustawie składa się z trzech elementów: 1) tworzenia kultury, 2) upowszechniania kultury, 3) ochrony kultury. Uodk nie definiuje pojęcia kultury jako takiej. Sięgnąć zatem należy do określeń słownikowych. Słownik języka polskiego definiuje kulturę przede wszystkim jako materialną i umysłową działalność społeczeństw oraz jej wytwory. Definicja ta jest bardzo szeroka, ale można uznać, że zasadniczym celem działalności kulturalnej jest jak zresztą ustawa wskazuje twórczość kulturalna. Tworzenie kultury polega przede wszystkim na działaniu prowadzącym do wytworzenia szeroko rozumianego dzieła, któremu przypisać można wartość kulturalną, oddziałującego na wrażenia jego odbiorcy 1. To oznacza, że głównym celem działalności kulturalnej 1 Por. w tej kwestii komentarz do art. 1 uodk w: S. Gajewski, A. Jakubowski Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Komentarz, Legalis, wyd. 2, Warszawa