Kartografia geobotaniczna

Transkrypt

1

2 Kartografia geobotaniczna Geobotanika dział botaniki zajmujący się wzajemnymi zaleŝno nościami pomiędzy roślinami a środowiskiem. Obejmuje : florystykę fitosocjologię geografię roślin ekologię roślin (ochronę przyrody) Niekiedy interpretuje się, Ŝe e w wąskim w ujęciu jest to: dział geografii roślin zajmujący się rozmieszczeniem i Ŝyciem roślin na Ziemi (autorzy rosyjscy) lub dział ekologii zajmujący się wzajemnymi stosunkami między roślinami i środowiskiem (autorzy anglojęzyczni) NiezaleŜnie od powyŝszych interpretacji GEOBOTANIKA wyróŝnia się tym, Ŝe e wszelkie zjawiska dotyczące ce roślin na róŝnych r poziomach organizacji (gatunkowej, fitocenotycznej, krajobrazów w (formacji) roślinnych, biomów) odnosi do PRZESTRZENI GEOGRAFICZNEJ wykorzystując c przy tym róŝnorodne r metody KARTOGRAFICZNE

3 Kartografia geobotaniczna Cele i zadania KARTOGRAFIA GEOBOTANICZNA zajmuje się prezentacją i interpretacją na mapach: rozmieszczenia roślin na Ziemi: na poziomie stref klimatyczno-ro roślinnych (w skali globalnej), na poziomie fitocenozy lub populacji zjawisk przestrzennych i przestrzenno-czasowych zachodzących cych w szacie roślinnej zjawisk zachodzących cych w układach i strukturach szaty roślinnej organizacją tych układ adów w i struktur dynamiki przestrzennej i czasowej roślinno linności na róŝnych poziomach organizacji

4 Pojęcia i definicje (przypomnienie) FLORA ogół taksonów w (najczęś ęściej rozumianych jako gatunki) zasiedlających w określonym czasie geologicznym jakiś obszar (Ziemię,, kontynent, kraj, region, powiat, pole itp.). np. flora górska, g f. jezior lub jez. X,, f. roślin naczyniowych Polski, brioflora, f. synantropijna, f. łąkowa, f. kopalna itp. ale NIE mikoflora,, f. bakteryjna, lichenoflora. POPULACJA zbiór r osobników w jednego gatunku występuj pujących zwykle w mniejszych lub większych skupieniach i zajmujących w przestrzeni określone stanowiska (miejsca)

5 Pojęcia i definicje (przypomnienie) FITOCENOZA zbiorowisko roślinne o właściwej w sobie strukturze poziomej i pionowej, utworzone przez populacje gatunków w roślin, pozostających ze sobą w róŝnych r zaleŝno nościach i wykorzystujących wspólnie w obrębie bie pewnej zamkniętej przestrzeni (BIOCHORY) przekształcone przez siebie i zoocenozę siedlisko (BIOTOP) ROŚLINNO LINNOŚĆ = SZATA ROŚLINNA forma wypełnienia przestrzeni i wykorzystania środowiska przyrodniczego przez fitocenozy (zbiór r fitocenoz w przestrzeni) EKOTON strefa przejścia pomiędzy róŝnymi r fitocenozami w ramach kompleksu przestrzennego

6 Podział map geobotanicznych ze względu na treść i przeznaczenie 1. MAPY FLORYSTYCZNE 2. MAPY FITOGEOGRAFICZNE mapy zasięgów w taksonów w róŝnej r rangi w skali kontynentu lub całej kuli ziemskiej mapy dysjunkcji mapy wikaryzmu mapy historii i pokrewieństwa flor mapy migracji mapy flor synantropijnych 3. MAPY FITOSOCJOLOGICZNE = mapy roślinno linności mapy roślinno linności rzeczywistej mapy roślinno linności pierwotnej i potencjalnej mapy rozmieszczenia i zasięgów w określonych jednostek roślinno linności mapy zagadnieniowe, np. uwarunkowań,, czyli ekologiczne mapy roślinno linności, struktury roślinno linności, fizjonomii, dynamiki czasowej i przestrzennej itd.

7 Podział map geobotanicznych ze względu na treść i przeznaczenie 4. MAPY APLIKACYJNE mapy fitoekologiczne m. geobotaniczne ogólne i specjalne (ortofotomapy( ortofotomapy,, m. satelitarne, m. pochodzące ce z teledetekcji mapy zastosowań na podstawach geobotanicznych (w gospodarce przestrzennej, architekturze krajobrazu, ochronie przyrody, monitoringu przyrodniczym)

8

9 Mapy florystyczne cele, zadania Rejestracja stanowisk podstawowych fitotaksonów (gatunków) Struktura flor lokalnych Uwarunkowania siedliskowe flory Wędrówki flory Zanikanie i inwazje flory Pochodzenie stanowisk i dynamika flory flora

10 Cechy map florystycznych obejmują zazwyczaj część areału u (zasięgu) gatunku; wartość mapy wzrasta wraz z liczbą,, czasem gromadzonych informacji; są to najczęś ęściej mapy wielko- i średnioskalowe mają walor dokumentacyjny i charakter źródłowy a właściwow ciwości te stanowią, Ŝe e sąs dziełem em otwartym.

11 Źródła a danych do map florystycznych kartowanie florystyczne bezpośrednio w terenie, tzw. daty florystyczne (dane florystyczne): kartowanie pojedynczych gatunków kartowanie grupowe; gromadzenie dat florystycznych przy okazji innych badań geobotanicznych, ekspertyz itp.; publikacje florystyczne; publikacje fitosocjologiczne i zdjęcia fitosocjologiczne; ankiety toponimia (np. nazwa miejscowości ci DĄB, OLSZEWO, CISOWO) i archiwalia; metody pośrednie (teledetekcja).

12 Właściwości dat florystycznych jako zbioru informacji przypadkowe, gdy stanowią sumę notowań wykonywanych przy róŝnych okazjach wybiórcze, kierując c się znajomości cią wymagań ekologicznych gatunku, poszukuje się wyłą łącznie w miejscach i środowiskach najbardziej prawdopodobnych losowe, gdy prowadzi się poszukiwania w punktach losowo wybranych systematyczne, gdy dokonujemy szczegółowej penetracji terenu

13 Od czego zaleŝy y wiarygodność map florystycznych? poprawności diagnozy taksonomicznej; umiejętno tności posługiwania się mapami topograficznymi; biologii gatunku; okresu badań florystycznych; fluktuacji okresowej występowania wielu gatunków; rzetelności badacza.

14 Metody prezentacji dat florystycznych (rodzaje map florystycznych) metoda punktowa przy uŝyciu u TOPOGRAMU Lokalizuje stanowiska roślin w miejscu ich rzeczywistego występowania podobnie jak innych stałych punktów w odniesienia na mapie topograficznej metoda polowa przy uŝyciu u KORTOGRAMU POLOWEGO Przypisanie występowania gatunku do określonych powierzchni (pól), na które bez reszty podzielona jest mapa. Zasada kartogramu wymaga stwierdzenia lub nie stwierdzenia gatunku w tym polu (niezaleŝnie od jego liczebności ci lub szczegółowej lokalizacji)

15 Rodzaje kartogramów kartogramy o regularnej sieci pólp w układzie odniesienia siatki geograficznej lub współrz rzędnych kartograficznych; na bazie siatki kilometrowej. kartogramy o nieregularnej sieci pólp pola wynikające z rzeźby terenu i wysokości cią nad poziomem morza; pola w układzie odniesienia sieci osadniczej; pola według podziałów w administracyjnych; inne, np. wg sieci układu komunikacyjnego.

16 Systemy znaków w i legenda mapy florystycznej w zaleŝno ności od niejednorodności dat florystycznych (podział stanowisk gatunków) stanowiska pewne, istniejące, niedawno odnalezione; stanowiska niepewne, nie odnalezione ponownie; stanowiska wątpliwe; w stanowiska historyczne, wymarłe; stanowiska nie badane (nie poszukiwane).

17 Podkład topograficzny dla topogramu i jego znaczenie w interpretacji mapy (cele mapy topograficznej) sieć rzeczna i wody otwarte; ukształtowanie towanie terenu; sieć komunikacyjna i osadnictwo; gleby; głębokość jezior; uŝytkowanie ziemi (lasy, bagna, łąki, pola uprawne, wydmy, itp.); ekspozycja terenu. NADKŁDKI DKI - rodzaje: interpretacyjne identyfikacyjne

18 Mapy rozmieszczenia i opis warunków występowania gatunków Chmiel J Rośliny specjalnej troski i wartościowe obszary przyrodnicze w północno-wschodniej Wielkopolsce. Prace Zakładu Taksonomii Roślin, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, nr 15

19 Rozmieszczenie gatunków na tle zbiorowisk roślinnych Flora roślin naczyniowych i materiały do brioflory doliny rzeki Gizeli w górnym biegu pomiędzy miejscowościami Glaznoty i Zajączki w Parku Krajobrazowym Wzgórz Dylewskich. Studenckie Naukowe Koło Botaników UWM, UG (mskr)

20 Topogram rozmieszczenia wybranych gatunków na podkładzie mapy oddziałów i zbiorowisk leśnych Hołdyński Cz., Polakowski B Zmiany we florze naczyniowej rezerwatu Kulka na przestrzeni 50 lat. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 1:

21 ATPOL atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce Zając A., Zając M. (red.) Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków Podstawy metodyczne ATPOL-u pole podstawowe siatki kwadratu na bazie siatki kilometrowej o boku 10x10 km (terytorium Polski to 3646 kwadratów); o obecności ci taksonu w jednostce decyduje istnienie jednej wiarygodnej daty florystycznej; w banku danych florystycznych zgromadzono ok. 4,5 mln dat florystycznych (ok. 90% danych pochodzi z kartowania bezpośredniego, pozostałe e z danych publikowanych po roku 1945); krytyczna analiza danych, wiarygodności taksonomicznej, statusu gatunku (rodzimy naturalne-antropogeniczne antropogeniczne itp.). (rodzimy-obcy, obcy, stanowisko

22 Zając A., Zając M. (red.) Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

25 Występowanie wybranych taksonów z obszaru Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich Kartogramy o boku 1 km, skonstruowane na bazie siatki ATPOL Jutrzenka-Trzebiatowski A., Hołdyński Cz. (red.) Rośliny naczyniowe Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich. Copyright by Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Wydawca Stowarzyszenie Miłośników Wzgórz Dylewskich, Przygotowanie i druk Agencja Fotograficzno-Wydawnicza Mazury", Olsztyn, ss. 159

26 Zając M., Zając A Zasadność wyróŝniania Działu Północnego w świetle danych zasięgowych Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce ATPOL. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 1: 15-24

27 Koncentracja 174 gatunków kenofitów w Polsce w okresie historycznym Tokarska-Guzik B The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice

28 Migracja Anthoxannthus aristatum w Polsce w okresie historycznym Tokarska-Guzik B The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice

29 Tokarska-Guzik B The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice

30 Betula humilis Występowanie gatunków z Polskiej czerwonej księgi roślin Saxifraga hirucalis Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN.

31 Pulsatilla vulgaris Występowanie gatunków z Polskiej czerwonej księgi roślin Isoetes lacustris Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN.

32 W: Faliński J. B Kartografia geobotaniczna. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Wrocław

33 Malina moroszka

34 Rozmieszczenie Rubus chamaemorus w rezerwacie Zielony Mechacz zastosowanie róŝnych znaków do określenia ilościowości Pisarek W., Polakowski B Szata roślinna rezerwatu Zielony Mechacz: i problemy związane z jego ochroną. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 1:

35 Rozmieszczenie roślinno linności w rezerwacie Zielony Mechacz Pisarek W., Polakowski B Szata roślinna rezerwatu Zielony Mechacz: i problemy związane z jego ochroną. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 1:

36 Stanowiska maliny moroszki - aktualne + - historyczne

37 Chamedefne północnap

38 Stanowiska chamedafne północnap - aktualne + - historyczne

39 W: Faliński J. B Kartografia geobotaniczna. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Wrocław

40 Chaerophyllum hirsutum Trientalis europaea W: Faliński J. B Kartografia geobotaniczna. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Wrocław

41 A B Interpretacja lokalnego rozmieszczenia wybranych gatunków w rezerwacie za pomocą podkładu wzbogaconego informacją o środowisku: A wersja autora doniesienia wykorzystująca w podkładzie oznaczenia ideograficzne, właściwe dla map topograficznych, ale słabo uwypuklające treść florystyczną; b wersja autora podręcznika róŝnicująca podkład przez zastosowanie sygnatur powierzchniowych Źródło: A G. Miethe (1968) in W. Fischer et all (1982); B oprac. oryg. Janusz Bogdan Faliński W: Faliński J. B Kartografia geobotaniczna. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Wrocław