Ćwiczenia 5 notatki 1. Tytuł wykonawczy 2. Tytuły egzekucyjne

Transkrypt

1 Ćwiczenia 5 notatki 1. Tytuł wykonawczy Tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności stanowi tytuł wykonawczy będący podstawą do prowadzenia egzekucji, chyba że ustawa stanowi inaczej. Podstawą wszczęcia postępowania egzekucyjnego i prowadzenia egzekucji jest tytuł wykonawczy. Ustawa przewiduje jednak możliwość prowadzenia egzekucji w oparciu o tytuł egzekucyjny, niewymagający nadania klauzuli wykonalności, np. w przypadku egzekucji grzywny nałożonej przez komornika. Tytuł egzekucyjny, jak wskazuje się w literaturze powinien spełniać łącznie pięć cech: posiadać znamiona dokumentu urzędowego, wskazywać roszczenie wierzyciela i obowiązek dłużnika, spełniać wymogi przewidziane prawem, zawierać stwierdzenie, iż dany obowiązek nadaje się do wykonania w drodze egzekucji oraz zawierać zrozumiałą treść. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte tylko na podstawie oryginału tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. W przypadku, gdy wierzyciel nie dołączy do wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego tytułu wykonawczego, a czynności egzekucyjne zostaną podjęte przez komornika, to pomimo braku podstaw do prowadzenia takiego postępowania podjęte pozostają one w mocy i zachowają skuteczność, aż do momentu prawomocnego umorzenia postępowania egzekucyjnego (post. SN z r., III CZP 61/96, OSNC 1996, Nr 10, poz. 132). 2. Tytuły egzekucyjne Katalog tytułów egzekucyjnych zawiera art. 777 KPC. Tytułami egzekucyjnymi są również orzeczenia sądów państw członkowskich UE, ugody zawarte przed takimi sądami lub zatwierdzone przez takie sądy oraz dokumenty urzędowe sporządzone w państwach członkowskich UE, opatrzone w tych państwach zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego (art KPC). Zakwalifikowanie danego aktu jako tytułu egzekucyjnego może nastąpić jedynie na podstawie przepisów rangi ustawowej. Tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, albo tytuł niewymagający nadania klauzuli, tj. taki, który na podstawie ustawy nie wymaga klauzuli (art. 776 KPC), stanowią podstawę prowadzenia egzekucji. Państwo za ich pomocą realizuje przymus strzegący norm prawnych.

2 Podstawowy poddział tytułów egzekucyjnych to podziała na sądowe tytuły egzekucyjne i pozasądowe tytuły egzekucyjne. Pod pojęciem sądowych tytułów egzekucyjnych należy rozumieć orzeczenia sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugody zawarte przed sądem. Do sądowych tytułów egzekucyjnych zalicza się orzeczenia wydawane przez sądy powszechne (nie tylko prawomocne, ale także zaopatrzone w rygor natychmiastowej wykonalności), a także orzeczenia wydawane przez sądy polubowne oraz akty administracyjne podlegające wykonaniu w drodze egzekucji sądowej. Warunkiem wszczęcia postępowania egzekucyjnego na podstawie orzeczenia sądu jest stwierdzenie, iż orzeczenie to jest prawomocne lub nadaje się do natychmiastowego wykonania, co ma miejsce w postępowaniu klauzulowym. Natychmiastowa wykonalność może wynikać z mocy prawa (art , art. 578 KPC) lub zostać przyznana na wniosek (art KPC) lub z urzędu (art i 2 KPC). Wykonaniu podlegają zarówno wyroki, postanowienia, nakazy zapłaty wydawane w postępowaniu nakazowym, jak i upominawczym. Ugoda (zawarta zarówno w ramach zwykłego postępowania, jak i postępowania pojednawczego), niezależnie od tego czy jej zawarcie nastąpiło przed sądem krajowym (powszechnym, jak i szczególnym), a także zagranicznym (por KPC) może być także zrealizowana w drodze przymusu państwowego, jeżeli zostanie zaopatrzona w klauzulę wykonalności. Orzeczeniami wydawanymi przez referendarza sądowego, które mogą stanowić tytuł egzekucyjny są nakazy zapłaty wydawane w postępowaniu upominawczym oraz postanowienia zasądzające koszty procesu. W wyniku nowelizacji dokonanej ustawą z r. skreślony został w 1 pkt 2, który wymieniał jako tytuły egzekucyjne zarówno wyroki sądu polubownego, jak i ugody zawarte przed sądem polubownym, które podlegały wykonaniu, po uprzednim wydaniu przez sąd państwowy postanowienia stwierdzającego ich wykonalność. Uchylenie pkt 2 wiąże się z tym, że zmieniony został art KPC, w którym zostało uregulowane zagadnienie nadawania klauzuli wykonalności. Warunkiem nadania klauzuli wykonalności rozstrzygnięciom sądu polubownego jest stwierdzenie ich wykonalności. Sąd powszechny może odmówić stwierdzenia wykonalności w sytuacji, gdy orzeczenie może naruszyć chronione przez prawo interesy osób trzecich, bądź jest

3 sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP (klauzulą porządku publicznego). Sąd powszechny stwierdza wykonalność orzeczenia sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej poprzez nadanie klauzuli wykonalności na posiedzeniu niejawnym. Wyjątkiem od tej zasady jest nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi sądu polubownego wydanego za granicą lub ugodzie zawartej przed takim sądem, gdyż w tych przypadkach przepis art KPC wymaga przeprowadzenia rozprawy. W związku z nowelizacją dokonaną ustawą z r. wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem po stwierdzeniu ich wykonalności (na zasadach określonych w art KPC) stanowią od razu tytuł wykonawczy, uprawniający do wszczęcia i prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Ustawodawca poprzez skreślenie tego przepisu i dodatkową treść art KPC uzyskał pełne uregulowanie tej kwestii w części piątej Kodeksu, poświęconej postępowaniu przed sądem arbitrażowym, unikając powtórzeń regulacji. Nowelizacja dokonana ustawą z r. spowodowała zmianę komentowanego przepisu poprzez skreślenie w 1 pkt 21, który wymieniał jako tytuł egzekucyjny ugodę zawartą przed mediatorem. Uchylenie pkt 2 1 wiąże się z tym, że zmieniony został art KPC, w którym zostało przyjęte, że ugoda zawarta przed mediatorem stanie się tytułem wykonawczym po jej zatwierdzeniu przez nadanie klauzuli wykonalności. Zawarcie ugody przed mediatorem stanowi podstawę do przeprowadzenia przez sąd powszechny postępowania celem zatwierdzenia tej ugody, a w przypadku gdy ugoda taka podlega wykonaniu, sąd zatwierdza ją poprzez nadanie klauzuli wykonalności (art KPC). Ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu przez sąd nie tylko ma moc prawną ugody zawartej przed sądem, ale po nadaniu jej klauzuli wykonalności stanowi tytuł wykonawczy (art KPC). Poprzez nową regulację i uchylenie z art. 777 KPC analizowanego przepisu ustawodawca ujął w Kodeksie pełny zakres materii poświęconej postępowaniu przed mediatorem. Sąd odmówi nadania klauzuli wykonalności ugodzie zawartej przed mediatorem w całości lub w części jeśli jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia przepisów prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności (art KPC).

4 Do pozasądowych tytułów egzekucyjnych zaliczamy: 1. Wyciąg z listy wierzytelności sporządzonej w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego 2. Wyciąg z listy wierzytelności sporządzonej w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu 3. Wyciąg z listy wierzytelności sporządzonej przez przedsiębiorcę w postępowaniu naprawczym 4. Ugoda zawarta w postępowaniu przed komisją pojednawczą z zakresu rozpoznawania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy 5. Ugoda zawarta przed geodetą 6. Zatwierdzony prawomocnym postanowieniem sądu plan podziału funduszu ograniczenia odpowiedzialności za roszczenia morskie 7. Plan podziału sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości 8. Administracyjny tytuł wykonawczy 9. Orzeczenia Komisji Regulacyjnej i ugody przed nią zawarte 10. Notarialny tytuł egzekucyjny 3. Nadawanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu, co do zasady, klauzulę wykonalności nadaje sąd I instancji, przed którym sprawa się toczy lub toczyła. Ponadto w przypadku nakazów zapłaty klauzulę wykonalności nadaje ten organ, który wydał nakaz zapłaty. Natomiast sąd II instancji nadaje klauzulę dopóki akta sprawy znajdują się w tym sądzie. W literaturze (R. Florek, Glosa do postanowienia SN z r., III CZP 107/05, OSP 2008, Nr 6, poz. 70) i orzecznictwie (post. SN z r., III CZP 77/06, Legalis) wyrażone zostało stanowisko, że sąd II instancji w razie wszczęcia przed nim postępowania klauzulowego w tym zakresie orzeka jako sąd I instancji, ale orzeczenia sądu apelacyjnego wydane w postępowaniu klauzulowym nie podlegają kontroli instancyjnej, gdyż nie ma instancji odwoławczej, do której można byłoby je zaskarżyć. Powyższa reguła, że sąd II instancji jest także uprawniony do nadania klauzuli wykonalności, jeśli akta sprawy znajdują się w tym sądzie nie dotyczy przypadków, o których mowa w art. 7781, art. 786, art. 787, art. 7871, art. 788 i art. 789 KPC. W przypadkach zatem, kiedy nadawanie klauzuli wykonalności ma charakter konstytutywny, bądź wykonalność tytułu jest uzależniona od zdarzenia niezwiązanego z

5 samym tytułem (art. 786 KPC), ustawodawca zasadnie wyłączył dopuszczalność nadawania klauzuli wykonalności przez sąd II instancji. W tych sprawach w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności powinien orzekać sąd I instancji, aby zapewnić możliwość kontroli wydanego orzeczenia przez sąd wyższej instancji. Sąd Najwyższy nie nadaje klauzuli wykonalności. W przypadku złożenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności po wniesieniu skargi kasacyjnej i przekazaniu akt do rozpoznania sprawy SN, akta te zostaną przekazane do sądu I instancji, celem nadania klauzuli wykonalności (post. SN z r., I PO 12/94, OSNAPiUS 1995, Nr 3, poz. 41). Wprawdzie jako regułę przyjęto, że czynności w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym, o których mowa w art , może wykonywać także referendarz sądowy. Jednakże wyłączną kompetencję do nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, o którym mowa w art KPC, jak i w przypadkach określonych w art , 787, 7871, 788 oraz 789 KPC przyznano sądowi rejonowemu właściwości ogólnej dłużnika. W związku z powyższym nie jest dopuszczalne umowne ustalenie właściwości sądu, który uprawniony jest do nadania klauzuli wykonalności (por. uchw. SN z r., III CZP 90/02, OSNC 2003, Nr 11, poz. 145). Komentowany przepis przyznaje kompetencje referendarzom sądowym do nadawania klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym wymienionym w przepisie art KPC. Tym samym również po nowelizacji referendarz sądowy nie posiada uprawnień do nadania klauzuli wykonalności aktom nieposiadającym waloru tytułu egzekucyjnego, czyli ugodom zawartym w postępowaniu mediacyjnym oraz wyrokom i ugodom powstałym w ramach arbitrażu. Na podstawie wykładni językowej art. 781 KPC, należy przyjąć, iż kwestia właściwości sądu w postępowaniu klauzulowym została uregulowana wyczerpująco, a skoro właściwość uregulowana jest jako właściwość funkcjonalna danego sądu, to ma ona charakter właściwości wyłącznej (por. M. Lewandowski, Glosa do uchwały SN (7) z r., III CZP 110/03, Pr. Bank. 2004, Nr 7 8, s. 60). W postępowaniu klauzulowym na etapie związanym z rozpoznaniem wniosku o nadanie klauzuli wykonalności dopuszcza się (w niektórych sytuacjach) odpowiednie stosowanie przepisów o właściwości sądu w procesie. Przykładowo w razie nadawania klauzuli wykonalności przeciwko kilku osobom, wierzycielowi powinno przysługiwać prawo do złożenia wniosku do sądu właściwości ogólnej jednej z tych osób czy też w

6 przypadku siły wyższej sąd przełożony powinien wyznaczyć inny sąd do nadania klauzuli wykonalności (por. M. Muliński, Glosa do uchwały SN z r., III CZP 90/02, Pr. Bank. 2003, Nr 5, s. 24). W przypadku gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie wydane w elektronicznym postępowaniu upominawczym, klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika. Przy czym, w odniesieniu do orzeczeń wydanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym zasadniczo klauzulę wykonalności pozostawia się wyłącznie w systemie teleinformatycznym, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art , 787, 7871, 788 oraz 789 KPC. Składając wniosek o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu wydanemu w elektronicznym postępowaniu upominawczym, należy dołączyć dokument uzyskany z systemu teleinformatycznego umożliwiający sądowi weryfikację istnienia i treści tytułu wykonawczego. Sąd lub referendarz sądowy powinien przed rozpoznaniem wniosku zweryfikować w systemie teleinformatycznym istnienie i treść tytułu wykonawczego. 4. Nadawanie klauzuli wykonalności pozostałym tytułom egzekucyjnym Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu administracyjnego oraz innym tytułom klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika. W przypadku gdy właściwości tej nie da się ustalić, klauzulę nadaje sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, a gdy wierzyciel zamierza wszcząć egzekucję za granicą sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony. Dopiero po stwierdzeniu prawomocności wyroku sądu administracyjnego, można wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności. Po nadaniu klauzuli wykonalności wyrok sądu administracyjnego stanowi tytuł wykonawczy podlegający (we wskazanej części) wykonaniu przez komornika sądowego (wyr. WSA w Szczecinie z r., SA/Sz 2291/03, ONSAiWSA 2005, Nr 6, poz. 123). 5. Termin rozpoznania wniosku o nadanie klauzuli wykonalności Specyfika postępowania klauzulowego, a zwłaszcza to, że uzyskanie klauzuli wykonalności jest warunkiem do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, przewidziany został bardzo krótki termin na nadanie klauzuli wykonalności przez sąd. Sąd w postępowaniu klauzulowym nie dokonuje merytorycznej oceny zasadności wydania

7 tytułu egzekucyjnego, lecz bada jedynie spełnienie wymogów wynikających z przepisów w zakresie nadania klauzuli wykonalności. Z powyższych względów wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd powinien rozpoznać niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia. Termin ten ma jednak wyłącznie charakter instrukcyjny, gdyż nieprzewidziana została żadna sankcja za uchybienie temu terminowi. W praktyce dochowanie przez sąd terminu wskazanego w komentowanym przepisie jest możliwe tylko wówczas, gdy złożony wniosek o nadanie klauzuli wykonalności spełnia wszystkie wymogi formalne, fiskalne, a ponadto do wniosku dołączone zostały dokumenty niezbędne do uwzględnienia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. W przypadku, kiedy sąd stwierdzi braki formalne powinien wezwać do ich uzupełnienia, co w konsekwencji uniemożliwia zachowanie trzydniowego terminu na nadanie klauzuli wykonalności. W literaturze wskazuje się, iż nawet w sytuacji, gdy zachowanie trzydniowego terminu nie jest możliwe, wniosek o nadanie klauzuli powinien być rozpoznany niezwłocznie, czyli tak szybko, jak na to pozwalają okoliczności danej sprawy (por. M. Muliński, Organy postępowania klauzulowego, PE 2002, Nr 19, s. 78). 6. Nadanie klauzuli wykonalności na wniosek wierzyciela Klauzulę wykonalności nadaje sąd w składzie jednego sędziego w wyniku rozpatrzenia wniosku wierzyciela, inicjującego wszczęcie postępowania klauzulowego. Jak słusznie wskazuje się w literaturze (zob. M. Muliński, Wszczęcie postępowania klauzulowego, PE 2001, Nr 17, s. 18) z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności może wystąpić wierzyciel, którym jest zarówno wierzyciel w znaczeniu materialnoprawnym (uprawniony do występowania w postępowaniu klauzulowym na mocy przepisów prawa materialnego), jak i w znaczeniu formalnym (upoważniony na mocy przepisów ustawy do wystąpienia z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz innej osoby). Zasadniczo, do wszczęcia postępowania klauzulowego dochodzi z inicjatywy wierzyciela, na wniosek złożony w formie pisemnej. W literaturze (zob. M. Muliński, Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności krajowemu tytułowi egzekucyjnemu, Warszawa 2005, s. 90) rozważa się czy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności może być zgłoszony w formie ustnej. Należy opowiedzieć się za stanowiskiem, iż ustne złożenie wniosku może mieć miejsce jedynie w przypadku, gdy w postępowaniu

8 wyznaczone zostało posiedzenie jawne (por. F. Zedler, Postępowanie zabezpieczające. Komentarz i orzecznictwo do Kodeksu postępowania cywilnego, t. 2, Toruń 1995, s. 92). Przepisy Kodeksu nie przewidują szczególnej formy dla wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, jednakże na podstawie art KPC, uznać należy, iż wniosek taki powinien spełniać wymogi dla pisma procesowego, określone w art KPC, a ponadto zawierać wskazanie granic przedmiotowych oraz podmiotowych klauzuli wykonalności. Sąd nadając klauzulę wykonalności musi bowiem zbadać czy w zakresie przedmiotowym i podmiotowym wskazanym przez wierzyciela nadanie klauzuli wykonalności jest dopuszczalne (por. J. Jankowski, Możliwość podmiotowej zmiany tytułu wykonawczego przed wszczęciem właściwego postępowania egzekucyjnego, NP 2000, Nr 10 12, s. 169). Sąd jest związany granicami żądania w zakresie nadania klauzuli wykonalności. Z powyższych względów należy we wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wskazać nie tylko na rzecz jakiego podmiotu klauzula wykonalności ma być nadana, ale także przeciwko jakiemu podmiotowi oraz określić w jakim zakresie tytuł egzekucyjny podlegać będzie wykonaniu. We wniosku o nadanie klauzuli wykonalności należy ponadto wykazać istnienie przesłanek procesowych (zdolność sądową, zdolność procesową, właściwą reprezentację wnioskodawcy) oraz warunki umożliwiające nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu (np. w odniesieniu do sądowych tytułów egzekucyjnych, że orzeczenie jest prawomocne lub natychmiast wykonalne). W razie przejścia uprawnień (pod tytułem ogólnym lub szczególnym) z tytułu egzekucyjnego na inny podmiot, okoliczność ta powinna być wskazana w uzasadnieniu wniosku i należycie potwierdzona dołączonymi do wniosku dowodami. W myśl bowiem art KPC, jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. 7. Nadanie klauzuli wykonalności z urzędu Nadanie klauzuli wykonalności z urzędu ma miejsce, gdy rodzaj postępowania uzasadnia prowadzenie postępowania z urzędu (por. uzasadnienie uchw. SN z r., III CZP 49/72, OSNCPiUS 1973, Nr 3, poz. 39). W szczególności postępowanie z urzędu

9 może zostać wszczęte przez sąd opiekuńczy (art. 570 KPC wyjątkiem od zasady wszczynania postępowania z urzędu są przepisy art , art. 583, 585 1, art. 592, 593, 600, 601 KPC), sąd w postępowaniu o zabezpieczenie spadku (art KPC). Sąd II instancji ma obowiązek z urzędu nadania rygoru natychmiastowej wykonalności wyrokowi sądu I instancji zasądzającemu świadczenie na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, w stosunku do którego sąd II instancji oddalił apelację zakładu pracy oraz wyrokowi wydanemu w II instancji zasądzającemu świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny w dniu ogłoszenia wyroku, jednocześnie wydając uprawnionemu wyrok, zaopatrzony w klauzulę wykonalności (art KPC). Sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności również tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu alimenty, jednocześnie doręczając wierzycielowi tytuł wykonawczy (art KPC). Sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu w przypadku, kiedy postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, chyba że z treści postanowienia o udzieleniu zabezpieczeniu wynika, iż podlega wykonaniu w inny sposób, wówczas przewodniczący z urzędu czyni jedynie wzmiankę o wykonalności (art KPC). W wyniku nowelizacji Kodeksu podstępowania cywilnego dokonanej na mocy ustawy z r. (Dz.U. z 2015 r. poz ze zm.), rozszerzony został także katalog przypadków, kiedy sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu także na przypadki dotyczące innych tytułów egzekucyjnych w części, w jakiej obejmuje grzywnę lub karę pieniężną orzeczoną w postępowaniu cywilnym lub koszty sądowe w sprawach cywilnych przysługujące Skarbowi Państwa. W tych sprawach sąd nie wszczyna i nie prowadzi postępowania z urzędu, lecz jedynie nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. W omawianych przypadkach nadawania przez sąd klauzuli wykonalności z urzędu do nadania klauzuli wykonalności dochodzi bez wniosku, który inicjowałby wszczęcie postępowania klauzulowego, a więc nie pobiera się także opłaty sądowej, bowiem opłatę pobiera się od pisma (wniosku) art. 3 ust. 1 KSCU. W wyniku nowelizacji dokonanej ustawą z r., nadawanie klauzuli wykonalności z urzędu następować będzie w przypadku nakazów zapłaty wydawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym, ze względu na charakter tego postępowania. Wprowadzona zmiana uwzględnia zatem zgłaszane w doktrynie zastrzeżenia i wątpliwości co do konieczności nadawania klauzuli wykonalności z urzędu (por. I. Gil, Charakter prawny nakazów zapłaty, [w:] Ł. Błaszczak (red.), Wokół

10 problematyki orzeczeń, Toruń 2007, s. 32 i n.). W związku z tym w przypadku pozostałych nakazów zapłaty (wydawanych w postępowaniu nakazowym lub upominawczym), sąd nie nadaje już klauzuli wykonalności z urzędu, ale wyłącznie na wniosek wierzyciela. W przypadku, gdy nakaz zapłaty został wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku (czyli z mocy prawa jest natychmiast wykonalny), sąd nie nadaje z urzędu klauzuli wykonalności, lecz wyłącznie na wniosek strony powodowej (art KPC). 8. Dalszy tytuł wykonawczy Wydanie dalszego tytułu wykonawczego jest możliwe w razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciw kilku osobom, a także w przypadku egzekucji z kilku części składowych majątku dłużnika. Wydanie dalszego tytułu wykonawczego następuje na wniosek wierzyciela, który decyduje się na wszczęcie postępowania egzekucyjnego i prowadzenie egzekucji w stosunku do kilku dłużników lub wobec różnych składników majątkowych danego dłużnika. Sąd wydając dalszy tytuł wykonawczy (poprzez sporządzenie odpisu) powinien wskazać, w jakim celu jest on wydawany, a więc czy chodzi o prowadzenie egzekucji przeciwko innym osobom czy też o egzekucję z innych niż dotychczasowe składniki majątkowe dłużnika. Sąd wydając dalszy tytuł wykonawczy powinien za każdym razem wskazać liczbę porządkową tytułu wykonawczego, gdyż sąd nie nadaje dalszej klauzuli wykonalności, lecz postanawia o wydaniu dalszych tytułów wykonawczych (por. A. Hrycaj, Egzekucja praktyczna, Poznań 2007, s. 155). Postanowienie o odmowie wydania dalszego tytułu wykonawczego podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia na zasadach przewidzianych w art. 395 KPC (por. P. Telenga, [w:] Jakubecki, KPC. Praktyczny komentarz, 2005, s. 1213). Odmowa wydania dalszych tytułów wykonawczych narusza prawa wierzyciela, gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie zasądzające należność pieniężną solidarnie od kilku osób (zob. H. Pietrzkowski, [w:] Ereciński, Komentarz KPC, t. 4, 2009, s. 133), a także przy zasądzeniu należności od kilku osób podzielnie (post. SN z r., III CR 137/62, OSNC 1964, Nr 2, poz. 29). W przypadku bankowych tytułów egzekucyjnych przepis art. 96 PrBank stanowi, że bank może wystawić jeden bankowy tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi. Natomiast w przypadku egzekucji prowadzonej przeciwko kilku osobom lub z kilku

11 części składowych majątku dłużnika można wystawić dalsze tytuły egzekucyjne (zob. G. Julke, Postępowanie w sprawie nadania sądowej klauzuli wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym, PE 1999, Nr 3, s. 43). W odniesieniu do takich tytułów niezbędne jest jednak oddzielne postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności (zob. art. 96 ust. 3 PrBank). 9. Wydanie tytułu wykonawczego w miejsce utraconego Ponowne wydanie tytułu wykonawczego następuje w przypadku jego utraty, zamiast dotychczasowego po przeprowadzeniu rozprawy. W przypadku zaginięcia, utraty lub zniszczenia tytułu wykonawczego wierzyciel może wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego. W przedmiocie odtworzenia tytułu wykonawczego orzeka sąd, który wydał utracony tytuł wykonawczy (uchw. SN z r., III CZP 25/78, OSNCPiUS 1979, Nr 3, poz. 44; uchw. SN z r., III CZP 25/78, OSNCPiUS 1979, Nr 3, poz. 44; zob. też A. Marciniak, Zakres kognicji sądu w postępowaniu o ponowne wydanie tytułu wykonawczego, NP 1988, Nr 2 3). Postępowanie o wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego uważa się w literaturze za postępowanie pomocnicze w stosunku do właściwego postępowania egzekucyjnego, skoro służy odtworzeniu tytułu wykonawczego, stanowiącego podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego i prowadzenia egzekucji (por. P. Telenga, [w:] Jakubecki, KPC. Praktyczny komentarz, 2005, s. 1213). W przypadku utraty tytułu wykonawczego nie ma zastosowania postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt sądowych, chyba że doszło do zaginięcia akt sądowych, w których znajduje tytuł wykonawczy (por. P. Telenga, [w:] Jakubecki, KPC. Praktyczny komentarz, 2005, s. 1213). Postępowanie o wydanie ponownego tytułu wykonawczego jest dwuetapowe, w pierwszym etapie sąd przeprowadza postępowanie wyjaśniające co do faktu utraty tytułu wykonawczego, zaś w drugim wydaje postanowienie w przedmiocie wydania ponownego tytułu wykonawczego lub o oddaleniu wniosku (zob. A. Hrycaj, Egzekucja praktyczna, Poznań 2007, s. 155). Sąd po rozpoznaniu wniosku wierzyciela o wydanie tytułu wykonawczego w miejsce utraconego wydaje postanowienie w tym zakresie po przeprowadzeniu rozprawy. W postępowaniu o ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego w ramach

12 postępowania wyjaśniającego sąd ustala jedynie fakt utraty tytułu wykonawczego. Postępowanie dotyczące wydania ponownego tytułu wykonawczego w miejsce utraconego nie uprawnia sądu do prowadzenia postępowania czy zachodzą przesłanki do nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności (orz. SN z r., I PZ 28/66, OSNCPiUS 1967, Nr 2, poz. 32). Wykazując w toku postępowania o ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego fakt jego utraty wierzyciel nie musi przeprowadzić tzw. "dowodu zupełnego" (post. SN z r., I PZ 30/67, BSN 1967, Nr 9, poz. 139), gdyż wykazanie tego faktu może być niejednokrotnie nawet niemożliwe w sposób pewny. Sąd oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy powinien dokonać oceny uwiarygodnienia faktu utraty przez wierzyciela. Wykazanie faktu utraty tytułu wykonawczego spoczywa na wierzycielu, zgodnie z regułą wynikającą z przepisu art. 6 KC. Samo powołanie się we wniosku na fakt utraty tytułu wykonawczego jest niewystarczające do uwzględnienia wniosku (post. SN z r., I CZ 22/73, Legalis). W ramach drugiego etapu postępowania sąd merytorycznie rozpoznaje wniosek w przedmiocie wydania ponownego tytułu wykonawczego. Wniosek wierzyciela o wydanie ponownie tytułu wykonawczego zostanie oddalony, jeżeli sąd stwierdzi, iż wierzyciel świadomie wyzbył się tytułu lub przyczynił się do jego uszkodzenia, czy zniszczenia (orz. SN z r., I CZ 138/60, niepubl.). Stanowisko takie wyrażane jest również w literaturze (zob. S. Dalka, Sądowe postępowanie egzekucyjne, PES 1993, Nr 3, s. 5). Natomiast nie jest konieczne ustalenie, w jakich okolicznościach doszło do utraty tytułu wykonawczego, czy też daty utraty tytułu (por. H. Pietrzkowski, [w:] Ereciński, Komentarz KPC, t. 4, 2009, s. 134). Należy przychylić się do stanowiska, że o ponowne wydanie tytułu wykonawczego wierzyciel może ubiegać się także, gdy tytuł wykonawczy uległ zniszczeniu w stopniu uniemożliwiającym jego użycie (por. P. Telenga, [w:] Jakubecki, KPC. Praktyczny komentarz, 2005, s. 1213; A. Hrycaj, Egzekucja praktyczna, Poznań 2007, s. 155). Do kosztów niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji nie można zaliczyć kosztów poniesionych przez wierzyciela w związku z utratą tytułu wykonawczego, chyba że do jego utraty doszło w wyniku działań dłużnika (por. uchw. SN z r., III CZP 24/79, OSNCPiUS 1979, Nr 11, poz. 210; uchw. SN z r., III CZP 25/78, OSNCPiUS 1979, Nr 3, poz. 44).

13 Na ponownie wydanym tytule wykonawczym należy zamieścić wzmiankę o wydaniu ponownego tytułu zamiast pierwotnego (zob. P. Pogonowski, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, Warszawa 2007, s. 153). 10. Zażalenia na postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności Uprawnienie do weryfikacji prawidłowości rozstrzygnięć wydanych w postępowaniu klauzulowym przysługuje zarówno wierzycielowi, jak i osobom, przeciwko którym została nadana klauzula wykonalności. Dopuszczalne jest zaskarżenie postanowień co do nadania klauzuli wykonalności, a więc zarówno uwzględniających wniosek, jak i oddalających wniosek, przy uwzględnieniu, że zażalenie na nadanie przysługuje podmiotowi, wobec którego klauzula została wydana, natomiast na odmowę, ale także, po noweli, na nadanie klauzuli wierzycielowi. Jak zasadnie dostrzega się natomiast w literaturze nie jest dopuszczalne zaskarżenie czynności poprzedzających wydanie postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności (por. M. Muliński, [w:] Jankowski, Komentarz KPC, t. II, 2013, s. 312). Stanowisko to wydaje się oczywiste i wynika także z poglądów wyrażanych w orzecznictwie (orz. SN z r., I C 2932/52, OSNCK 1954, Nr 1, poz.10). Rodzaj środka zaskarżenia, z jakiego można skorzystać w postępowaniu w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności uzależniony jest od tego, jaki organ rozpoznawał wniosek. W przypadku wydania postanowienia przez sąd, środkiem do weryfikacji rozstrzygnięcia będzie zażalenie. Orzeczenia wydane przez referendarza sądowego, a więc także rozstrzygnięcia co do nadania klauzuli wykonalności podlegają zaskarżeniu w drodze skargi na orzeczenie referendarza. Wszelkie postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności podlegają zaskarżeniu w formie zażalenia. Kodeks nie ogranicza możliwości i zasad zaskarżenia postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności od sposobu nadania klauzuli opisanego w art i 4 KPC. Bez znaczenia dla dopuszczalności zaskarżenia postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności pozostaje to, że w przypadku nadawania klauzuli wykonalności orzeczeniom sądów prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugodom zawartym przed sądem, a także orzeczeniom referendarza sądowego, jak też orzeczeniom wydawanym w elektronicznym postępowaniu upominawczym nie wydaje się odrębnego postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności. W przypadku innych postanowień

14 wydawanych w postępowaniu w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności, np. umorzenia postępowania czy wydania ponownego tytułu wykonawczego zażalenie przysługuje na podstawie art. 394 w zw. z art KPC. Zażalenie natomiast nie przysługuje, gdy tytuł wykonawczy został wyegzekwowany, gdyż zażalenie stanowi środek zaskarżenia, mający uniemożliwić wykonanie tytułu egzekucyjnego. W sytuacji gdyby tytuł wykonawczy został zrealizowany w drodze egzekucji, to możliwe jest uzyskanie ochrony prawnej na podstawie powództwa odszkodowawczego. Podkreślenia wymaga, iż weryfikacji w drodze zażalenia mogą zostać poddane jedynie postanowienia wydawane przez sąd pierwszoinstancyjny, natomiast na postanowienie sądu odwoławczego zażalenie nie przysługuje. Rozstrzygnięcia sądu okręgowego lub apelacyjnego, jako sądu odwoławczego (zarówno reformatoryjne, kasatoryjne, czy umarzające postępowanie) nie podlegają zaskarżeniu w drodze zażalenia (por. Z. Szczurek, [w:] Z. Szczurek (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Sopot 2005, s. 247). Jednakże skoro postanowienia co do nadania klauzuli wykonalności nie korzystają z res iudicata, to podmiot, którego wniosek o nadanie klauzuli wykonalności został oddalony może ponownie złożyć wniosek gdy miał on braki formalne bądź, gdy zmianie uległy okoliczności uzasadniające nadanie klauzuli wykonalności. Zgodnie z przepisem art KPC na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności (a więc zarówno na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności, jak i oddalające wniosek) przysługuje zażalenie. Uprawnionym zatem do wniesienia zażalenia na odmowę nadania klauzuli (ale i na nadanie po noweli) jest podmiot zainteresowany uzyskaniem klauzuli wykonalności (wierzyciel, następca prawny, zarządca masy majątkowej, kurator spadku, wykonawca testamentu), natomiast na nadanie osoby, przeciwko którym nadana została klauzula wykonalności oraz na ogólnych zasadach dotyczących udziału podmiotów na prawach stron także prokurator, RPO i organizacje społeczne. Zbywca wierzytelności nie jest natomiast uprawniony do wniesienia zażalenia na postanowienie wydane na podstawie art KPC o nadaniu klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności (SN w uchw. z r., III CZP 19/03, OSNC 2004, Nr 3, poz. 34).

15 Termin na wniesienie zażalenia postanowienia co do nadania klauzuli wykonalności wynosi tydzień (art w zw. z art KPC). Termin do skorzystania z prawa zaskarżenia w przypadku wierzyciela należy liczyć od dnia doręczenia mu postanowienia oddalającego wniosek w całości lub w części, a dla dłużnika od momentu doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego lub podjęcia wiadomości o czynnościach egzekucyjnych. Ustawa z r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 293) nowelizująca komentowany przepis zasadnie wprowadziła zmianę w zakresie ustalenia początkowego terminu do skorzystania z możliwości zaskarżenia zażaleniem postanowienia co do nadania klauzuli wykonalności. Zastąpiono termin "data" wydania tytułu wykonawczego terminem "dzień" dla dopuszczalności liczenia terminu do wniesienia przez wierzyciela zażalenia. W związku z tym termin do wniesienia zażalenia biegnie dla wierzyciela od dnia wydania mu tytułu wykonawczego lub zawiadomienia go o utworzeniu tytułu wykonawczego w systemie teleinformatycznym, albo od dnia ogłoszenia postanowienia odmownego, a gdy ogłoszenia nie było od dnia doręczenia tego postanowienia. Natomiast w przypadku dłużnika termin na wniesienie zażalenia należy liczyć od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Wobec odrębnego uregulowania w art KPC zagadnienia sporządzania uzasadnień postanowień w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności niezbędne było także wprowadzenie regulacji jak należy liczyć termin na wniesienie zażalenia w razie zgłoszenia wniosku o uzasadnienie, który to termin należy liczyć od dnia doręczenia stronie uzasadnienia postanowienia albo postanowienia z uzasadnieniem. Ze względu na uregulowanie kwestii dokonywania doręczeń tytułów egzekucyjnych, o których mowa w art KPC, w dodanym (na mocy ustawy z r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 293) art KPC został zmieniony 3 komentowanego przepisu. Natomiast doprecyzowano, że art KPC określający liczenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności stosuje się do liczenia biegu terminu do wniesienia skargi na postanowienie referendarza sądowego. Zmiana 3 komentowanego przepisu ma charakter redakcyjny i porządkujący, jednocześnie eliminuje występujące wątpliwości w jakim zakresie należałoby stosować odpowiednio przepisy dotyczące zażalenia na postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności w przypadkach wniesienia skargi na postanowienie referendarza sądowego.

16 Komentowany przepis art KPC odsyła do odpowiedniego stosowania przepisu 2 i 21 KPC (tj. w zakresie biegu terminu, jak i możliwych rozstrzygnięć przez sąd drugiej instancji) w razie skargi na postanowienie referendarza sądowego. Początek biegu terminu do wniesienia zażalenia przez małżonka dłużnika wyznacza art KPC, tj. z chwilą doręczenia małżonkowi dłużnika zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego (uchw. SN z r., III CZP 60/93, OSNC 1993, Nr 12, poz. 223). Wniesienie przez małżonka dłużnika zażalenia przed doręczeniem zawiadomienia o wszczęciu egzekucji nie podlega jednakże odrzuceniu (uchw. SN z r., III CZP 90/03, MoP 2004, Nr 3, s. 137). W zakresie wymogów, jakie powinno spełniać zażalenie należy odpowiednio stosować przepis art. 394 i n. w zw. z art KPC. Zażalenie, stosownie do art KPC, powinno zatem spełniać wymogi pisma procesowego (tj. wynikające z art. 126 i n. KPC) oraz wymogi konstrukcyjne charakterystyczne dla środka zaskarżenia, tj. zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak też zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów. Odmienności dotyczą natomiast rodzaju podnoszonych zarzutów w zażaleniu. Przedmiotem zarzutów w zażaleniu na postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności można bowiem uczynić jedynie zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego regulującego przebieg postępowania klauzulowego. W literaturze (zob. I. Gil, P. Gil, Postępowanie klauzulowe, Warszawa 2007, s. 247) wskazuje się, iż zarzuty mogą dotyczyć tego, że klauzula wykonalności została nadana: 1) rozstrzygnięciu, które nie stanowi tytułu egzekucyjnego wymienionego w art. 777 KPC, 2) przeciwko lub na rzecz osób niewskazanych w tytule egzekucyjnym, 3) pomimo niedopełnienia wymogów wynikających z przepisów prawa, 4) pomimo, iż tytuł egzekucyjny został zmieniony, uchylony, 5) w przypadku bankowych i notarialnych tytułów egzekucyjnych upłynął termin na złożenie wniosku przez wierzyciela (art. 7861, 7862 KPC). Ponadto, podstawą zaskarżenia może być także zarzut, że sąd wyszedł poza granice kognicji sądu w postępowaniu klauzulowym (por. M. Muliński, [w:] Jankowski, Komentarz KPC, t. II, 2013, s. 313).

17 Zasadniczo nie można w zażaleniu na postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności podnosić zarzutów merytorycznych, co do istnienia i zakresu obowiązków dłużnika, czy praw wierzyciela. Merytoryczną obronę dłużnikowi umożliwia bowiem powództwo przeciwegzekucyjne (H. Pietrzkowski, [w:] Ereciński, Komentarz KPC, t. 4, 2009, s. 138; F. Zedler, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Toruń 1995, s. 130). W drodze zażalenia należy zwalczać uchybienia formalne popełnione przez sąd w toku postępowania co do nadania klauzuli wykonalności (uchw. SN z r., III CZP 14/85, OSNC 1985, Nr 12, poz. 192). Należy zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym w literaturze (tak M. Muliński, [w:] Jankowski, Komentarz KPC, t. II, 2013, s. 313), że w przypadku wierzyciela, ze względu na to, że zażalenie wnoszone na podstawie art. 395 KPC stanowi jedyny środek prawny przysługujący wierzycielowi w razie błędnego rozstrzygnięcia wniosku co do nadania klauzuli wykonalności, to można uznać za dopuszczalne podniesienie przez wierzyciela również zarzutów merytorycznych, jeśli dotyczą kognicji sądu w postępowaniu klauzulowym, np. wbrew ustaleniom nastąpiło zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie tytułu egzekucyjnego. Zagadnienie to ma jednak charakter polemiczny, albowiem zażalenie w przedmiocie klauzuli nie służy temu, aby korzystać z obrony o charakterze merytorycznym. Ponadto nie jest dopuszczalne podniesienie zarzutu potrącenia czy przedawnienia (zob. M. Muliński, Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności krajowemu tytułowi egzekucyjnemu, Warszawa 2005, s. 257).