Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 kwietnia 2016 r. I ACo 29/16

Transkrypt

1 Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 kwietnia 2016 r. I ACo 29/16 Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, Wydział I Cywilny w składzie następującym: SSA Jacek Gołaczyński (przewodniczący, sprawozdawca) SSA Jan Gibiec SSA Dariusz Kłodnicki po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu sprawy z wniosku Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. z siedzibą w W., przy udziale J.D. S.A. z siedzibą w W. o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu polubownego postanawia na podstawie art k.p.c. w zw. z art k.p.c. przedstawić Sądowi Najwyższemu następujące zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: I. czy w sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej na podstawie art k.p.c. sąd apelacyjny rozpoznaje wniosek po przeprowadzeniu rozprawy, czy na posiedzeniu niejawnym? II. czy w sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej sąd apelacyjny działający jako sąd pierwszej instancji, stosując odpowiednio przepisy o apelacji na podstawie art k.p.c., orzeka w składzie trzech sędziów zawodowych, czy w składzie jednego sędziego? Uzasadnienie Wnioskiem z dnia 11 lutego 2016 r. wniesionym w dniu 16 lutego 2016 r. do Sądu Apelacyjnego [ ] wierzyciel Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. w W. M B wniósł przeciwko dłużnikowi J. D. S.A. w W. o stwierdzenie wykonalności przez nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Polubownego przy Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych w W. z dnia 8 lipca 2015 r., sygn. akt SP [ ]/2014. Wierzyciel domagał się także doręczenia tego tytułu wykonawczego po nadaniu mu klauzuli oraz o zasądzenie na jego rzecz od dłużnika kosztów postępowania według norm przepisanych. Powyższe żądanie

2 uzasadnił tym, że Sąd Polubowny przy Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych S.A. działając na podstawie zapisu na ten sąd, wydał w dniu 8 marca 2015 r. wyrok w sprawie pod sygn. akt SP [ ]/2015 zasądzający od dłużnika na rzecz wierzyciela kwotę zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej liczonymi od kwot wymienionych w punkcie I wyroku i zasądził od dłużnika na rzecz wierzyciela tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie kwotę zł, w tym zł tytułem zwrotu opłaty od pozwu oraz zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Dalej wierzyciel wskazywał, że wyrok tego Sądu Polubownego nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, oraz że dłużnik był prawidłowo zawiadomiony o tym postępowaniu, doręczono mu także sam wyrok. Mimo wezwania do dobrowolnego spełnienia świadczenia wynikającego z wyroku nie zapłacił zasądzonej kwoty na rzecz wierzyciela. Przy rozpoznawaniu tego wniosku w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: 1. czy w sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej na podstawie art k.p.c. rozpoznanie wniosku przez sąd apelacyjny następuje po przeprowadzeniu rozprawy, czy na posiedzeniu niejawnym? Przepisy kodeksu postępowania cywilnego, Część piąta, Sąd polubowny (arbitrażowy), w Tytule VIII Uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej regulują kwestie związane z postępowaniem przed sądem państwowym z wyrokami sądów polubownych oraz ugodami zawartymi przed tymi sądami. Do nowelizacji Kodeksu z dnia 10 września 2015 r. (ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz.U. z 2015 r., poz. 1595) sprawy, których przedmiotem były wnioski o stwierdzenie wykonalności wyroków sądów polubownych i ugód przed nimi zawartych krajowych i zagranicznych były rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy okręgowe, które na mocy art k.p.c. byłyby właściwe do rozpoznania sporu w pierwszej instancji, i do których następnie sąd polubowny składa akta sprawy. Sąd Okręgowy zatem orzekał do r. w tych sprawach i w sprawach, w których chodziło o uznanie wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, nienadających się do wykonania w drodze egzekucji, postanowieniem na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie w tym przedmiocie służyło zażalenie do sądu apelacyjnego. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, na postanowienie sądu drugiej instancji, w wyniku rozpoznania takiego zażalenia, nie przysługiwała skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego (tak: post. SN z 22 września 1999 r., I

3 CKN 654/99, OSNC 2000, nr 3, poz. 61; post. SN z 13 października 2004 r., I CZ 102/04, cyt. za T. Ereciński, w: Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, Część czwarta. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego, Część piąta. Sąd polubowny (arbitrażowy), pod. red. T. Erecińskiego, Warszawa 2009, s. 740). Zgodnie z art k.p.c. w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2016 r. sąd stwierdzał wykonalność wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej nadających się do wykonania w drodze egzekucji, nadając im klauzulę wykonalności. Wówczas nie budziło wątpliwości, że sąd okręgowy, jako sąd państwowy właściwy do rozpoznania wniosku o stwierdzenie wykonalności krajowego wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej orzeka na posiedzeniu niejawnym. Taka interpretacja wynikała z tego, że ustawodawca zdecydował się na stwierdzenie wykonalności przez nadanie klauzuli wykonalności. Zastosowanie zatem do tej procedury znajdowały przepisy odnoszące się do stwierdzenia wykonalności, a zatem piątej części Kodeksu postępowania cywilnego i jej tytułu VIII, oraz przepisy dotyczące postępowania w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności (tak: np. M. Muliński, Krajowe tytuły egzekucyjne powstające w postępowaniu mediacyjnym oraz w postępowaniu przed sądem polubownym, (arbitrażowym), ADR. Arbitraż i Mediacja, 2008, nr 1, s. 66). W postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności sąd orzeka bowiem na posiedzeniu niejawnym. Byłoby zresztą niekonsekwentnym, aby przyjąć, że skoro przepis art k.p.c. przewiduje w sprawach o uznanie wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej możliwość orzekania na posiedzeniu niejawnym, a wobec braku podobnej regulacji w paragrafie następnym (art k.p.c.), dopuszcza konieczność rozpoznania wniosku na rozprawie. W doktrynie sporna jest kwestia charakteru prawnego postępowania w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej. Dominuje przekonanie, że jest to postępowanie merytoryczne, które prowadzi do wydania orzeczenia konstytutywnego i w ramach którego sąd bada czy nie zachodzą negatywne podstawy odmowy stwierdzenia wykonalności (tak: Ł. Błaszczak, Wyrok sądu polubownego w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2010, s. 362; K. Weitz, Konwencja z Lugano. Wykonalność zagranicznych orzeczeń przed polskimi sądami, Warszawa 2002, s. 57; L. Dalka, Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987, s. 134; T. Ereciński, Uchylenie przez sad państwowy orzeczenia wydanego w międzynarodowym arbitrażu handlowym, w: Proces i prawo. Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jerzego Jodłowskiego, Wrocław-Warszawa- Kraków-Gdańsk-Łódż 1989, s. 88). Istnieje także odmienny pogląd, że postępowanie o stwierdzenie wykonalności, już po nowelizacji z 2005 r. stanowi zmodyfikowane postępowanie klauzulowe, gdzie bada się jedynie czy zostały spełnione warunki umożliwiające nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności

4 (tak: M. Łuszczak, J. Szpara, Postępowanie postarbitrażowe, w: System prawa handlowego. Arbitraż, t. 8, s. 673). W wyniku nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 10 września 2015 r. przepisowi art nadano nową treść. Przy czym, w zakresie objętym pytaniem nie nastąpiły zmiany. W szczególności w paragrafie 1 postanowiono, że o uznaniu wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, nienadających się do wykonania w drodze egzekucji, orzeka sąd postanowieniem wydanym na posiedzeniu niejawnym. Natomiast w paragrafie 2 tego artykułu, podobnie jak dotychczas, określono sposób stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego - lub ugody przed nim zawartej, nadających się do wykonania w drodze egzekucji, przez nadanie im klauzuli wykonalności. Jednocześnie wyraźnie wskazano, że wyroki sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta, których wykonalność została stwierdzona, są tytułami wykonawczymi. Dodano paragraf 4 przewidujący, że: na postanowienie sądu apelacyjnego w przedmiocie uznania lub stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Rzeczypospolitej Polskiej lub ugody przed nim zawartej przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu. Jak widać, obecna nowelizacja powiela odnośnie posiedzenia, na którym sąd rozpoznaje sprawę, rozwiązania wprowadzone nowelizacją z 2005 r., a mianowicie wyraźnie wskazuje, że w sprawie dotyczącej uznania wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej sąd państwowy orzeka na posiedzeniu niejawnym, a w sprawach dotyczących stwierdzenia wykonalności brak jest podobnej regulacji i jedynym drogowskazem przemawiającym za możliwością rozpoznania takiego wniosku na posiedzeniu niejawnym jest okoliczność, że sąd stwierdza wykonalność przez nadanie klauzuli wykonalności. W obecnym stanie prawnym wątpliwość jednak powstaje, czy w tej sprawie sąd powinien jednak wyznaczyć rozprawę w sytuacji, gdy z przepisu art k.p.c. wynika, że do postępowania o uznanie albo stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej stosuje się odpowiednio przepisy o apelacji. Sąd Apelacyjny, który od dnia 1 stycznia 2016 r. z mocy art k.p.c. jest właściwy do rozpoznania takiego wniosku w pierwszej instancji, zwykle orzeka na rozprawie. Z przepisu bowiem art. 375 k.p.c. wynika, że poza wypadkami wymienionymi w dwóch artykułach poprzedzających sąd drugiej instancji wyznacza rozprawę. Jedynie w przypadku odrzucenia apelacji, umorzenia postępowania w wyniku cofnięcia pozwu, czy apelacji albo jeżeli zachodzi nieważność postępowania sąd ten orzeka na posiedzeniu niejawnym. "Czyni tak jednak jako sąd drugiej instancji. Natomiast w sprawie o stwierdzenie wykonalności sąd apelacyjny orzeka jako sąd pierwszej instancji. Czy zatem odpowiednie stosowanie przepisów o apelacji, co wynika z art k.p.c., nie

5 przemawia za tym, że nie będą miały zastosowania przepisy dotyczący wyznaczenia rozprawy, skoro w sprawie tej sąd orzeka w przedmiocie stwierdzenia wykonalności przez nadanie klauzuli wykonalności. Należy przypomnieć, że w poprzednim stanie prawnym (na podstawie nowelizacji z 2005 r.) nie budziło wątpliwości, że w tych sprawach sąd (wówczas okręgowy ' )orzeka na posiedzeniu niejawnym. Za przyjęciem takiej wykładni przepisu art w zw. z art k.p.c. przemawia także i ta okoliczność, że pod względem funkcjonalnym postępowanie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej jest postępowaniem merytorycznym zmierzającym do wydania konstytutywnego orzeczenia ewentualnie klauzulowym w zmodyfikowanym zakresie. Podobnie należy postawić pytanie, w jakim celu sprawa miała zostać rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, skoro w art , art i 2 i w art k.p.c. przewidziano w podobnych sprawach jedynie posiedzenie niejawne. W końcu wymaga podkreślenia, że ustawodawca zdecydował się na kontrolę wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej w drodze skargi o uchylenie takiego wyroku, czy ugody. Poprzez jednak istnienie odesłania do przepisów o apelacji (odpowiedniego stosowania) powstała wątpliwość, która powinna być rozprzęgnięta. Przy rozpoznawaniu tego wniosku w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego powstało jeszcze jedno zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: 2. czy w sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej sąd apelacyjny działający jako sąd pierwszej instancji, stosując odpowiednio przepisy o apelacji na podstawie art k.p.c. orzeka w składzie trzech sędziów zawodowych, czy w składzie jednego sędziego? Kolejna kwestia, która budzi wątpliwość odnosi się do składu sądu apelacyjnego rozpoznającego w sprawie w przedmiocie stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej. Sąd apelacyjny jako sąd drugiej instancji orzeka zwykle w składzie trzech sędziów zawodowych. Może na to wskazywać także wyżej przytoczone odesłanie z art k.p.c. Skoro ustawodawca wskazał, że sądem pierwszej instancji będzie sąd apelacyjny jako właściwy do rozpoznania wniosku o uznanie wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej oraz stwierdzenie wykonalności i odesłał do odpowiedniego stosowania przepisów o apelacji, to można formułować wniosek, że w tej kategorii spraw, sąd apelacyjny winien rozpoznać sprawę w składzie trzyosobowym, co wynika z art k.p.c. Jednocześnie należy podnieść wątpliwość, czy tak można

6 rozumieć zakres tego odesłania, skoro w sprawach o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej orzekał do tej pory sąd okręgowy w składzie jednoosobowym, oraz z tym, że postępowanie o stwierdzenie wykonalności może być traktowane jako specyficzne postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności. Za przyjęciem koncepcji, że sąd apelacyjny winien w tej sprawie orzekać w składzie jednego sędziego przemawia także kontrola wydanego orzeczenia przez inny skład tego sądu (art k.p.c.). Mając na uwadze powyższe okoliczności, wnoszę jak na wstępie. Źródło: Sąd Najwyższy