Projekt reformy systemu emerytalnego i podatkowego oficjalny opis

Transkrypt

1 Projekt reformy systemu emerytalnego i podatkowego oficjalny opis Autor: Jacek Chołoniewski wersja: 27/08/2008 W tekście tym przedstawiam zarys reformy systemu zbierania składek na ubezpieczenia społeczne powiązanej z reformą podatków dochodowych od osób fizycznych i firm nie prowadzących pełnej księgowości. Słabości obecnego systemu ubezpieczeń społecznych Składki na ZUS są bardzo wysokie co powoduje, że praca w Polsce jest droga. Zniechęca to pracodawców do zatrudniania pracowników. Zniechęca też ludzi do podjęcia pracy gdyż wysoka składka na ZUS odbiera im znaczną część należnych im pieniędzy. Wysokie składki na ZUS powodują, że opłacalna staje się praca na czarno. Nie ma jasnej, prostej, zrozumiałej dla każdego relacji między płaconą za ZUS składką a wysokością przyszłej emerytury. Taka relacja powinna istnieć i być znana każdemu pracownikowi, który płaci składki. Stopień obciążenia składkami na ZUS jest bardzo nierównomierny. Faworyzuje on pewne grupy pracujących a inne nadmiernie obciąża. Najbardziej obciążeni są właściciele małych, najczęściej jednoosobowych firm, dla których składka na ZUS stanowi ogromny, często niemożliwy do udźwignięcia ciężar. Stanowi to bardzo silną barierę przed podejmowaniem działalności gospodarczej. Z drugiej strony szereg grup, mimo, że pobierają emerytury albo w ogóle nie płaci składek na ZUS (służby mundurowe, księża, studenci) albo płaci składki bardzo niewielkie (rolnicy). Do grup, które przyczyniają się do zasilania Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sposób nieproporcjonalnie mały w stosunku do swoich dochodów należą też osoby pracujące na umowę o pracę o wysokich pensjach (powyżej 250% średniej krajowej) i przedsiębiorcy o wysokich dochodach, dla których obecna składka wynosząca około 700 zł stanowi zaledwie kilka procent ich dochodu. Istnieją wreszcie pewne rodzaje umów (na przykład umowy o dzieło), które nie są objęte składką na ZUS. 1

2 Sposób obliczania należności dla ZUS jest bardzo skomplikowany. Opłaty na ZUS są złożone z wielu, zmiennych elementów a dodatkowo jeszcze niektóre części składki są płacone po połowie przez pracownika i pracodawcę, niektóre tylko przez pracownika a jeszcze inne tylko przez pracodawcę. Dodatkowo składka na ZUS płacona przez małych przedsiębiorców liczona jest od dwóch różnych podstaw. Część tej składki wlicza się w koszty działania firmy a część odlicza od podatku. Trzeba wypełniać wiele skomplikowanych formularzy. Ta bardzo skomplikowana obsługa systemu ZUS, którą obarczono przedsiębiorców jest równie destrukcyjna jak nadmierna wysokość składek. Usunięcie ze składki ZUS niektórych jej elementów Postulujemy, aby w obrębie składki na ZUS pozostała tylko jedna, skonsolidowana składka emerytalno rentowa bez podziału na część emerytalną i rentową. Zbieranie tej składki powinno być, tak jak dotychczas, połączone z przypisaniem każdej wpłaty na konta konkretnych osób. Bo suma tych wpłat tworzy kapitał początkowy, od którego proporcjonalnie zależy nasza emerytura lub renta. Pozostałe elementy dzisiejszej składki na ZUS finansujące świadczenia, których wysokość nie zależy od skumulowanej wysokości składek wpłacanych przez daną osobę: składka chorobowa, wypadkowa, na FP, na FGŚP oraz zdrowotna powinny być usunięte ze składki na ZUS i być pokrywane przez budżet z innych podatków. Nie ma żadnego powodu, aby te składki nadal były pobierane i rejestrowane w ramach systemu ZUS. W obowiązującym obecnie systemie składka zdrowotna jest w zdecydowanej większości finansowana kosztem wpływów z podatku PIT. Co więcej ZUS nie ma żadnego wpływu na wydawanie pieniędzy z tych składek, bo przekazuje je do Narodowego Funduszu Zdrowia. Tak więc wyprowadzenie tej składki z daniny jaką płacimy ZUSowi będzie miało głównie znacznie kosmetyczne, formalne. Po wprowadzeniu nowego systemu każdy Polak, tylko z racji tego, że jest Polakiem będzie posiadał ubezpieczenie zdrowotne. ZUS nie tylko zbiera składki ale też obsługuje wypłaty emerytur, rent i zasiłków chorobowych. Te funkcje ZUS będzie oczywiście wykonywać nadal. Zniesienie podziału składki na część płaconą przez pracodawcę i przez pracownika Bilans wszystkich kosztów prowadzenia biznesu, w tym kosztów pracy, w tym składek na ZUS jest dokonywany zawsze przez pracodawcę. Dla pracownika ważne jest tak naprawdę to ile dostaje na rękę. Dlatego istniejący obecnie podział składki ZUS na składniki, z których część jest płacona przez pracodawcę a część przez pracownika jest zupełnie zbędną komplikacją nie mającą żadnego uzasadnienia. Wprowadzenie tego zróżnicowania w ustawie o ZUS było przejawem naiwności ekonomicznej autorów ustawy, którzy mylnie sądzili, że ustawodawca może decydować o tym kto ponosić będzie ciężary składki. Faktycznie i tak ponosi je pracodawca. 2

3 Podziału składki na część płaconą przez pracodawcę i przez pracownika w nowym systemie nie będzie. Całość składki na nowy ZUS będzie, podobnie jak to ma miejsce w przypadku podatku PIT, odejmowana od płacy brutto. Zrównanie wieku przejścia na emeryturę mężczyzn i kobiet Nie ma żadnego racjonalnego powodu, aby wiek przejścia na emeryturę kobiet (obecnie 60 lat) i mężczyzn (obecnie 65 lat) był różny. Postulujemy, aby wiek ten wynosił także dla kobiet 65 lat. Ponieważ średni czas życia wynosi obecnie w Polsce 75 lat, to przy jednym, uniwersalnym i dla kobiet i dla mężczyzn wieku przejścia na emeryturę wynoszącym 65 lat średni czas przebywania na emeryturze to 10 lat. Uwaga dla osób, które znają się na demograficznej statystyce: średni czas życia na emeryturze to nie to samo co tak zwane przeciętne dalsze trwanie życia na emeryturze. Powody użycia przeze mnie tego pierwszego pojęcia wymagają dość skomplikowanych wyjaśnień i dlatego nie są tu prezentowane. Jeśli przyjmiemy, że okres aktywności zawodowej to około 40 lat, to stosunek tego okresu do 10 letniego okresu przebywania na emeryturze wynosi cztery do jednego. We wszystkich dalszych rozważaniach przyjmiemy, że tak właśnie jest. Wystarczy 10% składka na nowy ZUS Gdyby składka na ZUS była jedynym obciążeniem płacy (zapomnijmy na chwilę o podatku PIT), to wystarczyłoby, aby wynosiła ona 20% płacy brutto abyśmy mieli takie same dochody ( na rękę ) na emeryturze jak w czasie gdy pracujemy. W praktyce składka na ZUS może być o połowę mniejsza i wynosić tylko 10%. Jest tak z trzech powodów. Po pierwsze: emerytura nie musi być taka sama jak płaca w okresie aktywności zawodowej ale może być od niej mniejsza. Po drugie: płace są (i będą także w nowym systemie) obciążone nie tylko składką na ZUS ale także podatkiem PIT. Po trzecie: w nowym systemie emerytury nie będą obciążone podatkiem dochodowym PIT. Nie powinny być one obciążane tym podatkiem (tak jak to jest obecnie) gdyż emerytura, to nasze własne pieniądze, które wcześniej (przymusowo) odłożyliśmy, aby wróciły do nas na starość. Emerytura jest to więc dochód, który przekazujemy samym sobie i jako taki nie powinien podlegać podatkowi dochodowemu. W rozdziale kształt systemu prezentujemy przybliżone obliczenia, z których wynika iż składka na ZUS w wysokości 10% zapewni emeryturę na poziomie około 60% otrzymywanej na rękę pensji z okresu aktywności zawodowej. Drugi filar Obecnie około jednej trzeciej składki emerytalnej, która jest wpłacana do ZUS jest przez niego przekazywana do Otwartych Funduszy Emerytalnych. W nowym systemie także będzie to około jednej trzeciej składki. Poziom składki w nowym systemie to 10% od podstawy a więc do OFE będzie przekazywane 3% od podstawy. Obecnie do OFE jest przekazywane aż 3

4 7% od podstawy. W nowym systemie kwoty przekazywane do OFE będą więc o ponad połowę mniejsze. Da to budżetowi znaczne oszczędności gdyż musi on na bieżąco refinansować składki przekazywane do OFE. Obciążenia na ZUS będą powszechne i proporcjonalne do dochodów W obecnym systemie obciążenia na ZUS są bardzo nierównomiernie rozłożone. Najbardziej obciążeni składką na ZUS są pracownicy najemni, czyli pracujący na etacie. A dokładniej jest obciążona ich praca. Dla odmiany umowy o dzieło w ogóle nie podlegają składce ZUS. Z kolei przedsiębiorcy płacą ZUS na zasadzie pogłównego czyli każdy w przybliżeniu taką samą kwotę. Z jednej strony, dla niektórych z nich, tych o najmniejszych dochodach, składka na ZUS jest dominującym, bardzo dużym obciążeniem. Płaci się ją niezależnie od tego czy osiąga się jakiś zysk czy też nie. Te rozwiązanie jest największym absurdem obecnego systemu. Jest skrajnie niesprawiedliwe i szkodliwe. Z kolei dla innych przedsiębiorców, tych osiągających duże zyski, składka na ZUS jest kilkuprocentowym, słabo zauważalnym obciążeniem. Podobnie jest dla osób pracujących na etacie, których płaca przekracza limit 250% średniej krajowej, bo powyżej tego limitu nie jest już naliczana składka. Rolnicy płacą minimalną składkę ubezpieczeniową (do KRUS). W nowym systemie składka na nowy ZUS będzie proporcjonalna do dochodu (a dokładniej do podatku dochodowego) i powszechna. Jej wysokość nie będzie zależeć od statusu osoby, której dotyczy: rolnicy, studenci, żołnierze, policjanci i wszystkie inne grupy, które obecnie płacą mniejszą składkę na ZUS lub nie płacą jej wcale będą płacić tyle samo co inni. Podatek dochodowy od osób fizycznych i małych firm powinien być liniowy Postulujemy wprowadzenie liniowego podatku dochodowego bez kwoty wolnej i bez żadnych ulg. Jeszcze kilka lat temu postulat ten mógłby być uważany za rewolucyjny i kontrowersyjny. Teraz już taki nie jest, gdyż od momentu jego wprowadzenia (rok 1992) podatek ten stopniowo upodabniał się do podatku liniowego bez kwoty wolnej i ulg. Przypomnijmy, w kolejności chronologicznej, świadczące o tym fakty: Od 1994 roku przedsiębiorcy mogą stosować uproszczoną formę opodatkowania tak zwany ryczałt ewidencjonowany; jego natura jest ściśle liniowa Od 2004 roku mamy liniowy PIT bez kwoty wolnej i ulg dla przedsiębiorców Jesienią 2006 roku Sejm uchwalił, że od 2009 roku będą obowiązywać tylko dwie stawki (18% i 32%) przy bardzo wysokim progu (około 7000 zł); wyższa stawka obejmie tylko 1% podatników. Ponadto od chwili wprowadzenia w 1992 roku progresywnego PIT-u: Liczba ulg jakie w nim są systematycznie maleje 4

5 Kwota wolna od początku była niska i przez wiele lat zamrożona, czyli jej efektywna wielkość systematycznie maleje Obecnie (a raczej od 1 stycznia 2009) od podatku liniowego dzieli nas już tylko jeden mały kroczek. Uważamy, że warto go zrobić. Konsekwencją wprowadzenia liniowego podatku dochodowego kwoty wolnej i ulg będzie oczywiście zniesienie rocznych rozliczeń z podatku PIT. Te argumenty w zasadzie powinny wystarczyć aby zdecydować się na wprowadzenie liniowego PITu bez kwoty wolnej i ulg. Przytoczymy jednak poniżej jeszcze dwa dodatkowe argumenty. W sondażach na temat podatków zarówno w Polsce jak i w innych krajach europejskich większość (około 60%) respondentów opowiada się za progresywnym podatkiem dochodowym a mniejszość (około 40%) za podatkiem liniowym. Jeśli jednak w pytaniu o akceptację podatku liniowego nie nazwiemy go w ten sposób a wytłumaczymy respondentowi, że chodzi nam o system podatkowy, w którym osoba zarabiająca 2000 zł zapłaci 400 zł podatku, osoba zarabiająca dwa razy więcej, czyli 4000 zł zapłaci dwa razy większy podatek czyli 800 zł, itd. to ten system podatkowy (będący oczywiście systemem podatku liniowego) zyskuje druzgocącą przewagę (około 75%) nad podatkiem progresywnym. Okazuje się więc, że ludzie nie wiedzą co to jest podatek liniowy. Ale jeśli się im to wytłumaczy, to ogromna ich większość go popiera. Wniosek: należy wprowadzić podatek liniowy bo większość społeczeństwa uważa go za sprawiedliwy i właściwy. W wielu krajach byłego bloku wschodniego podatek liniowy już obowiązuje: Rosja, Ukraina, Słowacja, Estonia, Rumunia, Litwa, Łotwa, Gruzja, Czechy. W nowym systemie nie będzie tak zwanych kosztów uzyskania przychodów od umów o dzieło i zlecenia oraz umów o pracę. Istnienie tych kosztów nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia. Jeśli ktoś pracując na umowę o dzieło lub umowę zlecenia rzeczywiście ponosi znaczne koszty może założyć działalność gospodarczą w nowym systemie będzie to bardzo łatwe. Kształt systemu W nowym systemie każdy dochód z pracy i zysk małej firmy jest obciążony podatkiem PIT o stawce 20% (bez progresji, bez kwoty wolnej, bez ulg, bez tak zwanych kosztów uzyskania przychodów) oraz skonsolidowaną, emerytalno rentową składką na ZUS w wysokości 10%. Obie te daniny będą obliczane od tej samej podstawy brutto co oznacza, że przy płacy brutto w wysokości 4000 zł kwota z tytułu PIT wyniesie 800 zł (20% od podstawy) a kwota z tytułu składki na nowy ZUS wyniesie 400 zł (10% od podstawy). W podanym tu przykładzie płaca netto ( na rękę ) będzie więc wynosić 2800 zł. Emerytura dla pensji netto w wysokości 2800 zł wyniesie 1600 zł czyli będzie wynosić około 60% pensji netto (dokładnie 57,1%). 5

6 Obie stawki (20% podatku PIT i 10% składki ZUS) będą mieć charakter powszechny. Obowiązywać będą osoby pracujące na etacie, wypłaty wynikające z umowy zlecenia czy umowy o dzieło i zyski drobnych przedsiębiorców. Wielka liczba przedsiębiorców, którzy płacą podatek dochodowy w formie tak zwanego ryczałtu ewidencjonowanego lub karty podatkowej będzie go płacić według dotychczasowych zasad a ich składka na nowy ZUS będzie połową tego podatku. Zachowane więc tu będą dokładnie takie same proporcje (2:1) pomiędzy podatkiem dochodowym a składką ZUS jak w przypadku firm rozliczających się na zasadach ogólnych za pomocą liniowego PITu pracowników etatowych, umów zlecenia i o dzieło. Ścisłe powiązanie wysokości składki z podatkiem dochodowym sprawi, że straci sens zawieszanie działalności w celu uniknięcia płacenia składek przy braku dochodów. Przy braku dochodów składka na ZUS automatycznie wyniesie zero. Nie będzie obowiązującego obecnie górnego limitu płacy powyżej którego nie pobiera się już składek na ZUS. Składki te będą pobierane w standardowej wysokości równej 10% nawet od największych pensji. Inne warianty Proponowane przez nas stawki: 10% składki na ZUS i 20% podatku PIT nie mają charakteru ostatecznego. Do rozważenia są inne ich poziomy. Te dwie stawki można uznać za parametry nowego systemu. Ważne, aby były to tylko dwa parametry a nie więcej. Upowszechnienie i obniżenie ryczałtu ewidencjonowanego Ryczałt ewidencjonowany to uproszczona forma opodatkowania dochodu małej firmy (do 150 tysięcy euro rocznego obrotu) oparta na założeniu, że jej dochód jest proporcjonalny do jej obrotów. Bardzo wiele firm z niej korzysta gdyż upraszcza ona znacznie obliczanie należnego podatku. Co więcej jest to bezpieczna forma opodatkowania, gdyż ewentualna kontrola nie może zakwestionować zaliczenia jakiegokolwiek wydatku jako koszt uzyskania przychodu gdyż ogólny poziom tych kosztów nie wpływa na sumę należnego podatku. Obecnie obowiązuje pięć stawek tego podatku: 3% od działalności handlowej, 5,5% od produkcyjnej i budowlanej, 8,5% od działalności usługowej, 17% dla niektórych usług i 20% dla wolnych zawodów. Niektóre rodzaje działalności gospodarczej w ogóle nie mogą być opodatkowane ryczałtem. Podstawowe, obecnie obowiązujące stawki ryczałtu (3%, 5,5% i 8,5%) powinny być obniżone gdyż zakładają one zbyt wysoki stopień rentowności firm jakie są uprawnione do korzystania z nich. Proponowane przez nas stawki to odpowiednio 2,5%, 4% i 7%. Postulujemy zniesienie dwóch najwyższych stawek tego podatku (17% i 20%) gdyż są one tak wysokie, że praktycznie uniemożliwiają skorzystanie z tej formy opodatkowania firmom, które są nimi objęte. Obie te stawki powinny być zastąpione stawką 12%. Postulujemy także zniesienie wyłączeń z ryczałtu. W ten sposób każda mała firma mogłaby skorzystać z opodatkowania ryczałtem ewidencjonowanym przy jego maksymalnej stawce wynoszącej 12%. Postulujemy wreszcie podniesienie limitu rocznych obrotów powyżej którego nie 6

7 można korzystać z ryczałtu do poziomu 800 tysięcy euro, czyli takiego powyżej którego firma obowiązana jest prowadzić tak zwaną pełną księgowość. Opodatkowanie rolników Proponujemy opodatkowanie dochodów rolników istniejącą już i dobrze funkcjonującą uproszczoną formą opodatkowania ryczałtem ewidencjonowanym. Stawka tego podatku wynosiłaby 2%. A więc byłaby niższa niż obecnie najniższa istniejąca stawka, która wynosi 3%. Od kwoty tego podatku będzie obliczana składka na ZUS równa połowie jego wysokości, podobnie jak w całym systemie. Rolnicy byliby więc włączeni do nowego, uniwersalnego systemu emerytalno podatkowego. Obowiązywały by ich te same reguły w tym zakresie co pozostałych Polaków. Ryczałt ewidencjonowany nie będzie oczywiście obowiązkowy. Każdy rolnik, będzie mógł, tak jak i inni przedsiębiorcy, rozliczać się podatkowo na zasadach ogólnych. Każdy Polak posiadaczem indywidualnego konta bankowego, na które wpływają jego składki na ZUS Każdy Polak będzie posiadać indywidualny rachunek bankowy, o numerze, którego ostatnimi 11 cyframi będzie jego numer PESEL. Na konto to pracodawcy będą wpłacać 10% składkę ZUS od każdej wypłaty na rzecz danej osoby. Rachunki te będzie prowadzić specjalnie do tego celu utworzony bank państwowy. Pieniądze gromadzone w tym banku będą tworzyć fundusz emerytalno rentowy (w skrócie FER). Bank ten nazwijmy roboczo FER-bankiem. Każdy Polak będzie mógł w dowolnym momencie zapoznać się ze stanem swojego konta w FER-banku (i jego historią) za pomocą internetu lub telefonicznie (głosowo lub przez SMS). Tego typu systemy funkcjonują obecnie w odniesieniu do OFE. Mają je także banki i firmy telekomunikacyjne. Pieniądze gromadzone w FER-banku będą oczywiście wypłacane w formie rent i emerytur. Rolę FER-banku mógłby spełniać Bank Gospodarstwa Krajowego jedyny obecnie, oprócz NBP, bank państwowy. Oczywiście po odpowiednim dokapitalizowaniu. Bank ten, utworzony w 1924 roku z inicjatywy Władysława Grabskiego wspierał ówczesne reformy gospodarcze. Powierzenie BGK roli depozytariusza składek emerytalno rentowych Polaków płaconych na nowych, opisanych w REP zasadach, byłoby nawiązaniem do tych reformatorskich tradycji. Przekazywanie do OFE jednej trzeciej (dokładnie 30%) składki emerytalnej jaka będzie wpływać na indywidualne konta będzie obsługiwane na zasadzie, znanego także obecnie w bankowości, zlecenia stałego. Obliczenie wysokości składki, która stanowi jedną dziesiątą osiągniętego dochodu (albo połowę podatku dochodowego dla ryczałtu i karty) jest w nowym systemie niezwykle proste. Fakt wpłacenia na indywidualne konto tej składki będzie jednocześnie deklaracją jej wysokości. Zbędne stanie się comiesięczne składanie deklaracji ZUS DRA, które zawierają skomplikowane obliczenia dające w wyniku wysokość składki. Nie będą potrzebne formularze służące do rejestrowania i wyrejestrowania z systemu osób ubezpieczonych, bo 7

8 każdy Polak będzie mieć konto w tym systemie od narodzin do śmierci. Pozostaną jedynie te formularze ZUS, które dotyczą zasiłków chorobowych i wypadkowych. Na podobny krok zdecydowało się niedawno Ministerstwo Finansów likwidując istniejący od kilkunastu lat obowiązek comiesięcznego wypełniania i składania formularzy PIT-5 dotyczących płaconego przez małe firmy podatku PIT. Obecnie płatnik tego podatku po prostu co miesiąc wpłaca obliczoną przez siebie kwotę na konto właściwego Urzędu Skarbowego bez składania jakichkolwiek formularzy. Wpłacona na konto Urzędu Skarbowego kwota podatku jest jednocześnie deklaracją jego wysokości. Przejście na nowy system, waloryzacja składek Od momentu wejścia w życie nowego systemu na konta w FER-banku zaczęłyby wpływać składki emerytalno rentowe liczone według nowych zasad. Pieniądze te byłyby pomnażane poprzez obrót nimi (pożyczki, kredyty) podobnie jak się to dzieje z depozytami złożonymi w zwykłych bankach. W dniu wejścia w życie nowego systemu na indywidualnych kontach w FER-banku pojawiłaby się (na odpowiednim subkoncie) kwota równa wszystkim wpłatom z tytułu składek emerytalnych wpłacanych pod rządami dwóch poprzednich systemów emerytalnych: tego, obowiązującego do dnia 1 stycznia 1999 roku i tego obowiązującego od tej daty do chwili obecnej. Kwota ta byłaby corocznie rewaloryzowana według obecnych zasad. Z czasem ten drugi, będący pozostałością starych systemów emerytalnych, składnik uległby zanikowi. Zaufanie i kontrola Nowy system będzie przejrzysty i zrozumiały dla każdego. Będzie dokładnie wiadomo że wszystkie składki wpłacane na Fundusz Emerytalny będą w przyszłości w całości wypłacone jako emerytura lub renta. Stworzy to podstawy zaufania do systemu. Sprawi, że będziemy płacić na ZUS chętnie. Z kolei pracodawca będzie z mniejszymi niż dotychczas oporami płacić składki na ZUS bo będą one niższe a ich obsługa zdecydowanie prostsza. Pracownik będzie mógł sprawdzić czy pracodawca odprowadza na jego konto składkę na nowy ZUS. Możliwość takiej kontroli zapewni posiadana przez pracowników możliwość zapoznania się w dowolnej chwili z saldem ich indywidualnych kont emerytalnych i historią wpłat na nie. Kontrola ta dotyczyć też będzie, w sposób pośredni, płatności podatku dochodowego gdyż w nowym systemie kwota tego podatku jest ściśle uzależniona od kwoty składki na ZUS (jest od niej dokładnie dwa razy większa). Poprawi to ogólną ściągalność tego podatku. Zmiana nazwy Sformułowanie składka na ZUS bardzo źle się obecnie kojarzy. Proponujemy zmianę tego wyrażenia na składka na FER czyli na fundusz emerytalno rentowy. Łatwiej będzie wszystkich przekonać (w tym także tych, którzy dotąd nie płacili składek na ZUS), aby płacili 8

9 składkę na FER niż składkę na ZUS. Zmiana ta będzie mieć jednak także charakter nie tylko psychologiczny ale też i merytoryczny: przecież składka na FER będzie znacznie niższa i diametralnie prostsza do obliczenia niż składka na ZUS. Wysokość emerytury lub renty Kwota emerytury (i renty) będzie wyliczana tak samo jak obecnie. Suma uzbieranych składek będzie dzielona przez przeciętną liczbę miesięcy jaką żyjemy na emeryturze. Wynik tego dzielenia to wysokość miesięcznej emerytury. Do tego dojdzie emerytura z OFE, które będą funkcjonować identycznie jak obecnie. Czy starczy pieniędzy na bieżące wypłaty emerytur? W obecnym systemie tak zwany klin podatkowy czyli wyrażone procentowo (w relacji do całkowitych kosztów zatrudnienia pracownika jakie ponosi pracodawca) obciążenie składkami na ZUS i na podatek PIT wynosi około 40%. W proponowanym, nowym systemie klin podatkowy wynosi dokładnie 30% (20% podatku na nowy PIT i 10% składki na nowy ZUS). Mamy tu więc spadek obciążeń z 40% do 30% a więc o około jedną czwartą. Sporo, ale pamiętajmy, że nowy system obejmie także grupy społeczne (i rodzaje umów), które dotąd nie płaciły na ZUS albo płaciły bardzo mało. Obniżenie i uproszczenie podatków powinno też zaowocować wyjściem z wielu firm i osób z szarej strefy (gdzie w ogóle nie płaci się podatków) oraz poprawą koniunktury gospodarczej. Oba te zjawiska spowodują wzrost wpływów z podatków i składek na ZUS. Podsumowując: po wprowadzeniu naszej reformy łączne wpływy z PIT i ZUS powinny być na podobnym poziomie co teraz. Kto zyska a kto straci? W sensie ogólnym zyskają wszyscy, bo nowy system przyczyni się do zwiększenia produkcji dóbr i usług, czyli do wzrostu gospodarczego. Będzie też bardziej sprawiedliwy, a przez to bardziej gospodarczo i społecznie efektywny. Przy wprowadzaniu nowego systemu w odniesieniu do osób pracujących na etacie warto wprowadzić tak zwane ubruttowienie. Przypomnijmy, że ubruttowienie to operacja jaką przeprowadzono w Polsce w momencie wprowadzania podatku od dochodów osobistych PIT (rok 1992) polegająca na takim podniesieniu pensji brutto, aby pensja netto (czyli to, co pracownik dostaje na rękę ) pozostała bez zmian. Analogiczna operacja towarzyszyła wprowadzeniu w życie nowego ZUS (rok 1999). Dzięki ubruttowieniu osoby pracujące na etatach będą w nowym systemie zarabiać netto dokładnie tyle samo co w starym. Będzie przez to mniej narzekań na nowy system. Oczywiście z czasem wszyscy zapomną o tej jednorazowej operacji a poziom płac będzie regulować rynek. Jeśli chodzi o firmy nie prowadzące pełnej księgowości to te, które mają najmniejsze dochody zyskają najwięcej gdyż będą w nowym systemie płacić zdecydowanie mniejszą składkę na 9

10 ZUS. Firmy rozliczające się z podatków na zasadach ogólnych i mające miesięczne dochody na poziomie zbliżonym do dwukrotności średniej płacy (około 6000 zł) będą obciążone składką zbliżoną do obecnie płaconej (czyli 600 zł bo tyle wynosi 10% od 6000 zł). Firmy o dochodach większych zapłacą więcej na ZUS ale za to ich właściciele będą mieć wyższą emeryturę. Większe podatki zapłacą osoby pracujące na zasadach umowy zlecenia i umowy o dzieło gdyż zlikwidowane zostaną tak zwane koszty uzyskania przychodu. Rejestrowanie działalności gospodarczej każdy Polak (potencjalnym) przedsiębiorcą Obecnie przedsiębiorca przed rozpoczęciem działalności musi odwiedzić cztery urzędy. Urząd Gminy, aby zarejestrować rozpoczynaną działalność i określić czym firma się będzie zajmować. Urząd Statystyczny, aby uzyskać numer REGON i ponownie określić czym się firma będzie zajmować. Urząd Skarbowy, aby określić jaką formę opodatkowania wybiera i uzyskać numer NIP. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, aby zarejestrować się jako ubezpieczony i płatnik składek. Aby ułatwić proces rejestracji firmy proponuje się ostatnio tak zwane jedno okienko czyli zastąpienie odwiedzin tych czterech miejsc wizytą tylko w jednym miejscu gdzie można by dokonać wszystkich czterech rejestracji. Proponujemy zupełnie inną metodę uproszczenia procedur rejestracyjnych. Poprzez likwidację kilku z nich. Uważamy, że system REGON jest zbędny i należy go zlikwidować. Podobnie należy zlikwidować obowiązek rejestrowania firmy w Urzędzie Gminy. Przypominamy, że w nowym systemie jaki proponujemy nie istnieje już obowiązek rejestracji w ZUS. Uważamy, że do celów rejestracyjnych w zupełności wystarczy system NIP prowadzony przez Urzędy Skarbowe. Ponieważ zdecydowana większość Polaków już taki numer posiada, to w nowym systemie rozpoczęcie działalności gospodarczej w najprostszej i najpowszechniej występującej formie jednoosobowej (tzw. działalność gospodarcza osoby fizycznej) nie będzie w ogóle wymagać wizyty w jakimkolwiek urzędzie. W nowym systemie każdy Polak (posiadający NIP) będzie więc mógł w dowolnej chwili rozpocząć działalność gospodarczą bez żadnych formalności. Z chwilą jej faktycznego rozpoczęcia będzie jedynie musiał, tak jak to jest obecnie, zawiadomić Urząd Skarbowy o wybranej formie opodatkowania (liniowy PIT, ryczałt, karta podatkowa) i o częstotliwości uiszczania tych podatków (miesięczna, kwartalna). Przypomnijmy, że zawiadomienie to nie musi się wiązać z wizytą w Urzędzie Skarbowym gdyż można je przekazać do Urzędu za pośrednictwem poczty. Ulgi prorodzinne i zasiłki rodzinne zastąpione przez inne świadczenia W nowym systemie nie będzie żadnych ulg podatkowych, w tym także prorodzinnych. Jeśli Państwo chce wspierać osoby posiadające dzieci może to robić w inny, bardziej efektywny sposób. Proponujemy zamiast ulg podatkowych bezpośrednie dotowanie szkół, do których musi przecież chodzić każde dziecko: bardzo tanie, dotowane podręczniki i przybory szkolne, więcej zajęć pozalekcyjnych. Zamiast obecnych zasiłków rodzinnych (wypłacanych tylko 10

11 rodzinom o niskich dochodach) proponujemy comiesięczne wypłacanie określonej kwoty (takiej samej dla wszystkich niezależnie od dochodu) na każde dziecko. Streszczenie prezentacja najważniejszych idei w projekcie REP Odchudzenie składki na ZUS poprzez: Usunięcie z niej składki zdrowotnej, chorobowej, wypadkowej na FP i na FGŚP obsługiwane przez nie świadczenia będą finansowane przez budżet z innych podatków Pozostawienie w niej tylko jednej, skonsolidowanej składki emerytalno rentowej (bez podziału na emerytalną i rentową) na obniżonym, w stosunku do obecnego, poziomie 10% Czyli: każdy Polak objęty ubezpieczeniem zdrowotnym Objęcie nową składką emerytalno rentową wszystkich dochodów osiąganych przez małe firmy i przez osoby fizyczne (umowa o pracę, zlecenia, o dzieło) Założenie każdemu Polakowi indywidualnego, bankowego konta emerytalnego, na które będą na bieżąco trafiać wszystkie płacone w jego imieniu składki ZUS, i którego stan będzie mógł na bieżąco śledzić Zniesienie zdecydowanej większości ZUSowskich formularzy Likwidacja programu Płatnik, który stanie się zbędny Zniesienie podziału składki na ZUS na część płaconą przez pracodawcę i przez pracownika Zniesienie limitu powyżej, którego dla osób pracujących na etacie nie nalicza się składki ZUS Wprowadzenie powszechnego, proporcjonalnego podatku dochodowego o stawce 20% bez kwoty wolnej i jakichkolwiek ulg Czyli: zniesienie rocznych PIT-ów, które staną się zbędne Polityka prorodzinna będzie oddzielona od systemu podatkowego i realizowana poprzez: Bezpośrednie dotowanie szkół (b. tanie, dotowane podręczniki, zeszyty, długopisy, itp., więcej zajęć pozalekcyjnych) Wypłatę co miesiąc rodzicom lub opiekunom dzieci (niezależnie od ich dochodów) stałej kwoty na każde dziecko Płace netto dla osób na etatach po reformie REP będą dokładnie takie same jak przed reformą REP dzięki ubruttowieniu Zniesienie kosztów uzyskania przychodów dla umów o pracę, zlecenia i o dzieło 11

12 Rozszerzenie zakresu stosowania ryczałtu ewidencjonowanego przy jednoczesnej obniżce jego stawek i poszerzeniu kręgu firm, które mogą go stosować Opodatkowanie rolników ryczałtem ewidencjonowanym o niskiej stawce 2% Dla płatników podatku ryczałtowego (w tym rolników) składka na ZUS będzie równa połowie tego podatku Czyli: likwidacja KRUS, który stanie się zbędny Zero okienek poprzez zniesienie obowiązku rejestrowania firmy w: Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym (REGON) Urzędzie Gminy / Miasta Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Pozostaje rejestr NIP; a ponieważ numer ten ma każdy Polak, to po wprowadzeniu REP będzie można rozpocząć jednoosobową działalność gospodarczą bez odwiedzania żadnego urzędu Czyli: każdy Polak (potencjalnym) przedsiębiorcą Jacek Chołoniewski - mobile: fax: 22 / jch [at] rep.org.pl Współpraca: Piotr Denderski 12