Młodzież opuszczająca placówki opiekuńczo-wychowawcze w świetle wyników badania Wykluczenie społeczne w Małopolsce strategie przeciwdziałania

Transkrypt

1 Młodzież opuszczająca placówki opiekuńczo-wychowawcze w świetle wyników badania Wykluczenie społeczne w Małopolsce strategie przeciwdziałania Kraków,

2 Młodość ku indywidualizacji Młodość jako status przejściowy odstrukturalizowana : przybiera różne postacie, Młodość jako forma życia pluralizuje się: różnicuje się w niespotykanej dotąd skali.

3 Młodość ku indywidualizacji 1. Przedłużenie młodości w wyniku uszkolnienia. 2. Niepewność młodzieży spowodowana ryzykiem na rynku pacy. 3. Różnorodność przejść do życia dorosłego. Klasowość indywidualizacji pomiędzy wydłużonym i pozbawionym przymusu moratorium a przymusem samodzielności mimo niekorzystnego startu.

4 Młodość w ryzyku (Polska) 1. Uszkolnienie kontynuowanie kształcenia jako sposób radzenia sobie z brakiem pracy. 2. Rodzina jako bufor aspiracje edukacyjne, zawodowe, agenda zabezpieczenia społecznego (np. lokowanie na rynku pracy). 3. Segmentacja rynku pracy wymuszona elastyczność. Młodzi zagrożeni bezrobociem, skazani na prace tymczasowe, opóźniona niezależność finansowa, gniazdownicy, niewiarygodni kredytobiorcy.

5 Wychowankowie opuszczający placówki 1. Instytucjonalizacja usamodzielnienia (pomoc na usamodzielnienie, na zagospodarowanie, na kontynuowanie nauki, mieszkanie chronione, praca socjalna). 2. Publiczne możliwości i wydolność kompensacji wsparcia nieformalnego. 3. Osiąganie niezależności poprzez początkowe uzależnienie młodego człowieka od jakości działania instytucji.

6 Dzieci w pieczy zastępczej Małopolska (GUS 2012) l. dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej w wieku 0-17 w przeliczeniu na 1 tys. ludności w wieku 0-17 lat) 1,7 (PL- 2,5), udział proc. dzieci w wieku 0-17 lat objętych rodzinnymi formami opieki zastępczej (pl. rodzinne i rodzinna piecza zastępcza) w liczbie dzieci w wieku 0-17 lat przebywających w pieczy zastępczej 75,7 (PL -77,2) l. dzieci w wieku 0-17 lat objętych pieczą zastępczą na 1 tys. ludności w wieku 0-17 lat 6,1 (PL- 9,8)

7 Wychowankowie opuszczający placówki w Małopolsce W 2012 r. 54% wychowanków przebywających w POW to dzieci w wieku lat (rozpoczęcie procesu usamodzielnienia). Większość posiada rodziców biologicznych (bezradność, uzależnienia). Co 10. wychowanek to osoba pełnoletnia kontynuująca naukę. 146 osób powyżej 18 lat opuściło POW 70% wraca do rodzin naturalnych, 26% zakłada własne gospodarstwo domowe.

8 Wyniki badań Dane empiryczne - 2 wywiady fokusowe: (1.) z przedstawicielami kadry kierowniczej, instytucji uczestniczących/realizującej proces usamodzielniania wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych (12 osób) (2) z pracownikami tych instytucji (wychowawcy, pracownicy socjalni, specjaliści 6 osób). Zrealizowano 1 indywidualny wywiad pogłębiony z reprezentantem PCPR z regionu Małopolski.

9 Problemy młodych osób opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze braki edukacyjne u młodych ludzi i wczesne kończenie edukacji, deficyty umiejętności zawodowych, deficyty kompetencji społecznych, brak pracy/trudności z jej znalezieniem/ utrzymaniem, kłopoty pozyskaniem (taniego) mieszkania, demoralizacja w wyniku powrotu do środowiska rodzinnego, kłopoty zdrowotne i niepełnosprawność.

10 Przyczyny problemów Czynniki biograficzne rodzina i środowisko życia (demoralizacja przeszła i przyszła). Czynniki strukturalno-systemowe (niedrożny system szkolny, niedostosowane szkolnictwo do lokalnego ryku, brak pracy, mieszkań, stygmatyzacja, zły projekt usamodzielnienia itd.). Czynniki w organizacjach (przeciążenie rolami/zadaniami, braki kadr, zły dobór ludzi, niedoinwestowanie w profesjonalizację). Czynniki po stronie profesjonalistów (braki umiejętności i wiedzy, wypalenie).

11 Formy wsparcia 1. Standardowe formy wsparcia wychowanków: zasiłki na usamodzielnienie się, kontynuowanie nauki, pomoc na zagospodarowanie (kontrowersje: brak umiejętności gospodarowania, nadmierna konsumpcja, porzucanie nauki). 2. Mieszkania chronione (liczba, jakość). 3. Praca socjalna co to znaczy? (deficyty wsparcia emocjonalnego).

12 Projekty W obszarze wsparcia usamodzielniającym się wychowankom projekty nie stanowiły innowacji organizacyjnej oraz (często) innowacji merytorycznej. Mankamenty systemu projektowego: zbyt krótki czas realizacji zadań, duża liczba zadań projektowych do wykonania w jednostce czasu, brak kontynuacji działań (należy pozyskać na nie nowe środki), trudności aplikacyjne (związane z: a. brakiem środków na wkład własny, b. trudnościami w napisaniu wniosku i skomplikowanych procedurach wstępnych, c. brakiem możliwości bezpośredniego aplikowania przez pojedynczych wykonawców, np. placówki), działania pozorowane.

13 Postulaty badanych 1. Konieczność rozciągnięcia w czasie, np. na okres 5 lat, 2. Podniesienie kwalifikacji i lepsze motywowanie (w tym finansowym) opiekunów procesu usamodzielniania/wprowadzenie asystenta usamodzielnienia 3. Uporządkowanie zadań/ról pracowników zaangażowanych w proces usamodzielnienia (chodzi o minimalizowanie efektu przeciążenia rolami) oraz koordynację systemu wsparcia, 5. Zindywidualizowanie pracy z wychowankiem poprzez lepszą dostępność specjalistów i zmniejszenie liczby podopiecznych przypadających na jednego pracownika/specjalistę; 6. Stworzenie agencji usamodzielniania, jako samodzielnych organizacji zajmujących się procesem wprowadzania w dorosłe życia wychowanka różnych form opieki zastępczej, 7. Udrożnienie systemu edukacyjnego (stworzeniem ofert edukacji zawodowej dla wychowanków z kłopotami szkolonymi), 8. Stworzenie systemu stypendialnego motywującego wychowanków do dalszej nauki (nagradzanie za wyniki w nauce) 9. Stworzenie programów pracy chronionej dla wychowanków (prawdopodobnie na wzór ZPCh dla niepełnosprawnych), dających pracę i kwalifikację (np. w systemie czeladniczym), 10. Motywowanie pracodawców do zatrudniania wychowanków (np. w systemu ulg, dofinansowania miejsc pracy), 11. Stworzenie oferty tanich mieszkań dla wychowanków, 12. Stworzenie systemu monitorowania losów usamodzielnianych wychowanków.

14 Rekomendacje 1. Kompleksowa diagnoza (beneficjenci-aktorzy, aktorzy instytucjonalni). 2. Polityka insercji działania na przecięciu polityki zatrudnienia, polityki mieszkaniowej, zdrowotnej, działania społecznego i polityki miejskiej. 3. Konceptualizacja systemu (partycypacja podmiotów od rutyny do innowacji). 4. Projekt opiekun.

15 Dziękuję za uwagę Mariola Racław, ISNS UW