Pani Małgorzata Woźnicka Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Otwocku ul. Komunardów 10, Otwock

Transkrypt

1 Warszawa, 10 listopada 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-IX BKB Pani Małgorzata Woźnicka Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Otwocku ul. Komunardów 10, Otwock WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą oraz zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych MUW na rok 2016 kontrolerzy: Beata Kosmalska- Balik Zastępca Kierownika Oddziału do spraw Wspierania Rodziny i Pieczy Zastępczej i Agnieszka Woźniak-Markowska - inspektor wojewódzki Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie przeprowadzili w dniach 30 września, 3 i 4 października 2016 roku kontrolę problemową w kierowanym przez Panią Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Otwocku z siedzibą przy ul. Komunardów 10, zwanym dalej Centrum. Przedmiot kontroli obejmował organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze, w okresie od 1 stycznia 2015 r. do dnia kontroli. Wyniki kontroli zostały przedstawione w arkuszu ustaleń kontroli, podpisanym przez Panią bez zastrzeżeń w dniu 7 listopada 2016 r. Na podstawie art. 197d ww. ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne.

2 Wojewoda Mazowiecki pozytywnie ocenił organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczowychowawcze, w tym: sposób zorganizowania procesu usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej, w tym dokumentowanie działań i prowadzenie spraw w związku z wykonywaniem zadań, zakres i formy oferowanego wsparcia w stosunku do potrzeb osób opuszczających pieczę zastępczą, zakres współpracy międzyinstytucjonalnej w procesie usamodzielnienia wychowanków pieczy zastępczej Wstępne ustalenia Stanowisko dyrektora Centrum pełni Pani od 01 stycznia 2004 r. Centrum posiada Statut przyjęty Uchwałą Nr 143/XVII Rady Powiatu w Otwocku z dnia 29 marca 2012 r., w którym określono wykonywane zadania z zakresu: pomocy społecznej, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, przeciwdziałania przemocy w rodzinie, wspierania osób niepełnosprawnych, promocji i ochrony zdrowia. Określono, że Centrum jest organizatorem pieczy zastępczej na terenie Powiatu Otwockiego. Szczegółową organizację i zasady funkcjonowania Centrum określa Regulamin organizacyjny nadany Uchwałą Nr CCLXXVIII/94/12 Zarządu Powiatu w Otwocku z dnia 21 września 2012 r. Starosta Otwocki upoważnił Panią do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień, zaświadczeń i innych pism z zakresu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Uchwałą Nr 46/V/15 Rady Powiatu w Otwocku z dnia 7 maja 2015 roku przyjęto Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej dla Powiatu Otwockiego na lata , w brzmieniu stanowiącym załącznik do tej uchwały. Wykonanie uchwały powierzono Zarządowi Powiatu. Celem głównym powyższego Programu jest rozbudowanie i wspieranie istniejącego systemu pieczy zastępczej rodzinnej i instytucjonalnej oraz zorganizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym pieczę zastępczą, a także pomoc w powrocie dziecka z pieczy zastępczej pod opiekę rodziców. Do przewidywanych rezultatów Programu należy między innymi: właściwe przygotowanie wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych do pełnienia ról w dorosłym życiu poprzez umiejętność planowania celów, motywację do podjęcia lub kontynuowania nauki, podjęcia zatrudnienia. 2

3 Zgodnie z art. 182 ust. 5 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie składa zarządowi powiatu coroczne sprawozdanie z działalności powiatowego centrum pomocy rodzinie oraz przedstawia zestawienie potrzeb w zakresie systemu pieczy zastępczej. Powiatowe programy systemu pieczy zastępczej uchwalane są na podstawie zestawienia potrzeb. Przedstawiła Pani dokumenty pn. Sprawozdanie z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Otwocku za rok 2015, wraz z wykazem potrzeb z zakresu pomocy społecznej w 2016r., w którym między innymi uwzględniono: rozwój specjalistycznego poradnictwa, rozbudowę budynku położonego w Otwocku przy ul. Ujejskiego 14 i przeniesienie placówki opiekuńczowychowawczej Domy dla Dzieci w Otwocku, Dom przy ul. Myśliwskiej 2 oraz Sprawozdanie z efektów pracy organizatora rodzinnej pieczy zastępczej za rok Sposób zorganizowania procesu usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej, w tym dokumentowanie działań i prowadzenie spraw w związku z wykonywaniem zadań Ustalono, że Centrum realizuje zadania w obszarze organizowania wsparcia osobom usamodzielnianym z instytucjonalnej pieczy zastępczej i rodzinnej pieczy zastępczej. W powiecie otwockim funkcjonują placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego, wchodzące w skład Domów dla Dzieci w Otwocku: Dom dla Dzieci przy ulicy Cieszyńskiej 9, Dom dla Dzieci przy ulicy Prądzyńskiego 1, Dom dla Dzieci przy ulicy Myśliwskiej 2 oraz typu rodzinnego: Rodzinny Dom Dziecka w Podbieli, Podbiel 20, Celestynów. W latach (stan na ) pełnoletni wychowankowie placówek opiekuńczowychowawczych otrzymali pomoc: 3 na usamodzielnienie, 2 na zagospodarowanie w formie rzeczowej. W 2015 i 2016 roku 7 wychowanków pobierało świadczenie na kontynuowanie nauki. W powiecie otwockim na dzień 30 września 2016 r. funkcjonowały 72 rodziny zastępcze, w których przebywało 91 dzieci. W latach (stan na r.) pełnoletni wychowankowie rodzin zastępczych otrzymali pomoc: 6 na usamodzielnienie, 5 na zagospodarowanie w formie rzeczowej. W 2015 r. 27 wychowanków, a w 2016 roku - 23 wychowanków pobierało świadczenie na kontynuowanie nauki. Ponadto koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej dla pełnoletnich wychowanków pieczy zastępczej organizowali pomoc rzeczową (w postaci: mebli, ubrań, opału na 3

4 zimę, paczek świątecznych), pomagali w uzyskaniu dodatkowych świadczeń (dodatek mieszkaniowy, dodatek do energii elektrycznej, zasiłki rodzinne), załatwianiu spraw urzędowych. Ustalono, że wsparciem 36 wychowanków w 2015 roku oraz 36 wychowanków w 2016 (stan na r.) zajmowało się 6 pracowników Centrum (specjalista pracy socjalnej i 5 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej). 1 Centrum prowadziło rejestr pełnoletnich wychowanków rodzin zastępczych oraz rejestr pełnoletnich wychowanków placówek opiekuńczo wychowawczych. Zarządzeniem Nr 14/2016 z r. dyrektora Centrum wprowadzono do stosowania procedury udzielania pomocy usamodzielnianym wychowankom w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Otwocku. Procedury określają zasady udzielania pomocy wychowankom realizującym proces usamodzielniania na podstawie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. W 2013 roku w Centrum został wypracowany model wspierania osób usamodzielnianych w powiecie otwockim. W ramach innowacyjnych i kompleksowych rozwiązań w zakresie wspierania usamodzielniających się wychowanków, Centrum nawiązało współpracę z Towarzystwem Psychoprofilaktycznym Oddział w Warszawie, która dotyczyła realizacji modelu pracy z usamodzielniającym się wychowankiem, pn. Z opieki w dorosłość model usamodzielnienia. Udzieliła Pani wyjaśnień, że za początek rozpoczęcia procesu usamodzielnienia, zgodnie z przyjętym modelem, uznano fakt umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej. Celem tego procesu jest przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia i trwa on przez cały okres pobytu dziecka w pieczy zastępczej. Przygotowanie polega przede wszystkim na wspieraniu wychowanków w stopniowym nabywaniu koniecznych umiejętności praktycznych z zakresu prowadzenia gospodarstwa domowego (który jest wpisany w plan pomocy dziecku opracowywany przez wychowawców i koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej). Działania wspierające samodzielność życiową są intensyfikowane, gdy wychowankowie osiągają wiek lat. Zwiększa się ich odpowiedzialność, podejmowane są bardziej systematyczne działania na rzecz wspierania umiejętności wychowanka w obszarach: gospodarstwo domowe, budżet i finanse, sprawy urzędowe, edukacja i praca. 1 Wykaz pracowników PCPR w Otwocku zajmujących się pełnoletnimi wychowankami w 2015 i 2016 r. s. 86 i 87 akt kontroli 4

5 W Centrum, zgodnie z przyjętym modelem wspierania osób usamodzielnianych, wychowawcy i koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej w ramach swoich zadań wykorzystują opracowaną dokumentacją pn.: rejestr kompetencji i dyspozycji dorastającego wychowanka, zadania opiekuna usamodzielnienia i sposób rozumienia jego pracy, potrzeby i problemy młodzieży usamodzielnianej, opis zmian ważnych cech funkcjonowania emocjonalnego wychowanka realizowany w domach dla dzieci, program dotyczący relacji partnerskich usamodzielnianych wychowanków, tematy szkoleń dla rodzin zastępczych dot. modelu usamodzielnienia. Częstotliwość i intensywność kontaktu koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej z wychowankiem jest zawsze ustalana indywidualnie według potrzeb. Spotkania odbywają się przede wszystkim w miejscu zamieszkania osoby usamodzielnianej. Do pracy z pełnoletnimi wychowankami pieczy zastępczej koordynator rodzinnej pieczy zastępczej wykorzystuje opracowane druki pn.: karta pracy sporządzana z każdorazowej wizyty, plan pracy sporządzany co sześć miesięcy, rejestr umiejętności i dyspozycji dorastającego, weryfikacja i ocena indywidualnego programu usamodzielnienia. Ustalono, że: dokumentacja finansowa dotycząca procesu usamodzielnienia wychowanków pieczy zastępczej znajduje się w teczkach prowadzonych przez pracownika socjalnego i zawiera: indywidualny program usamodzielnienia, wyznaczenie opiekuna usamodzielnienia, wnioski o przyznanie pomocy na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie i zagospodarowanie, dokumenty niezbędne do przyznania pomocy oraz decyzje o przyznaniu lub nie przyznaniu pomocy, dokumentacja dotycząca pracy z usamodzielnianymi wychowankami i udzielonego wsparcia jest prowadzona przez koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej i obejmuje: karty pracy z pełnoletnim wychowankiem (sporządzane z każdego spotkania z wychowankiem, ok. raz w miesiącu), plany pracy z pełnoletnim wychowankiem (opracowywane co pół roku), weryfikację i ocenę realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia (dokument sporządzany w przypadku zmiany programu), rejestr umiejętności i dyspozycji dorastającego, oceny końcowe procesu usamodzielnienia). 5

6 Zakres i formy oferowanego wsparcia w stosunku do potrzeb osób opuszczających pieczę zastępczą W trakcie czynności kontrolnych analizie poddano 17 teczek usamodzielnianych wychowanków pieczy zastępczej (co stanowi 47 % dokumentacji prowadzonej na okoliczność pracy z usamodzielnianymi wychowankami), w tym 5 teczek wychowanków placówek opiekuńczo wychowawczych oraz 12 teczek wychowanków rodzinnej pieczy zastępczej. Wnioski z dokonanych ustaleń: w 3 przypadkach nie zachowano terminu wyznaczenia opiekuna usamodzielnienia wskazanego w art. 145 ust. 2 ustawy 2, w jednym przypadku indywidualny program usamodzielnienia został opracowany przed wyznaczeniem opiekuna usamodzielnienia oraz indywidualny program usamodzielnienia został opracowany po przekroczeniu terminu, o którym mowa w art. 145 ust. 4 ustawy 3, wszyscy opiekunowie usamodzielnienia zostali zaakceptowani przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie, a indywidualne programy usamodzielnienia zostały przez niego zatwierdzone, pomoc udzielana była z zachowaniem wymogów formalnych określonych w ustawie, rozpoznawanie potrzeb odbywało się z wyprzedzeniem, biorąc pod uwagę ustalenia przyjęte w modelu wspierania osób usamodzielnianych. Ustalono, że usamodzielniani wychowankowie: korzystali z pomocy wskazanej w art. 140 ust. 1 pkt 1 ustawy 4, pomoc na kontynuowanie nauki została przyznana decyzjami dla wszystkich 17 wychowanków, których teczki poddano kontroli, 2 Art Osoba usamodzielniana co najmniej rok przed osiągnięciem przez nią pełnoletności wskazuje osobę, która podejmuje się pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz przedstawia pisemną zgodę tej osoby. 3 Art Indywidualny program usamodzielnienia jest opracowywany przez osobę usamodzielnianą wspólnie z opiekunem usamodzielnienia co najmniej na miesiąc przed osiągnięciem przez osobę usamodzielnianą pełnoletności, a następnie jest zatwierdzany przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie powiatu właściwego do ponoszenia wydatków na finansowanie pomocy na kontynuowanie nauki i usamodzielnienie. 4 Stosownie z art Osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną, zwanej dalej "osobą usamodzielnianą", w przypadku gdy umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu: 1) przyznaje się pomoc na: a) kontynuowanie nauki, b) usamodzielnienie, c) zagospodarowanie; 2) udziela się pomocy w uzyskaniu: a) odpowiednich warunków mieszkaniowych, b) zatrudnienia; 3) zapewnia się pomoc prawną i psychologiczną. 6

7 z pomocy na usamodzielnienie skorzystało 5 wychowanków, natomiast pomoc na zagospodarowanie przyznano dla 4 wychowanków, w przypadku jednego wychowanka, z uwagi na zmianę miejsca zamieszkania, zgodnie z art. 143 ust. 3 ustawy, wniosek o przyznanie pomocy na zagospodarowanie miał zostać złożony w powiecie właściwym ze względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej, wychowankowie pozostający w procesie usamodzielnienia kontynuują naukę na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej, policealnej lub studiów wyższych, 4 wychowanków założyło własne gospodarstwa domowe i mieszka samodzielnie, 1 wychowanek założył rodzinę, końcowe oceny procesu usamodzielnienia sporządzone dla 3 wychowanków, wskazują, że realizacja indywidualnych programów usamodzielnienia przebiegała prawidłowo, osiągnięto założone cele, wychowankowie systematycznie współpracowali z pracownikiem socjalnym, korzystali z pomocy psychologa, wypracowano procedury i działania na rzecz wspierania wychowanków pieczy zastępczej, w tym: model pracy z wychowankiem w procesie przygotowania do usamodzielnienia oraz model pracy z wychowankiem usamodzielnianym. Zakres współpracy międzyinstytucjonalnej w procesie usamodzielnienia wychowanków pieczy zastępczej Udzieliła Pani wyjaśnień, że koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej współpracują w zakresie przygotowania wychowanków do usamodzielnienia z: ośrodkami pomocy społecznej, w szczególności w: Otwocku, Józefowie, Wiązownie, Karczewie, w zakresie przyznawania świadczeń: dodatków mieszkaniowych, zasiłków rodzinnych, objęcia rodziny biologicznej wychowanka pomocą asystenta rodziny, Powiatowym Urzędem Pracy w Otwocku w zakresie ponoszenia kwalifikacji zawodowych przez wychowanków, szkołami ponadgimnazjalnymi w zakresie osiąganych wyników w nauce, ZUS w Otwocku w zakresie świadczeń zdrowotnych i rent rodzinnych, urzędami miast i gmin powiatu otwockiego w zakresie poszukiwania lokali komunalnych przeznaczonych na mieszkania dla usamodzielnianych. 7

8 Wobec przedstawionej oceny dotyczącej funkcjonowania jednostki poddanej kontroli w powyższym zakresie, odstąpiono od wydania zaleceń pokontrolnych, natomiast zwracam uwagę na potrzebę: Uwagi i wnioski dopracowania procedury udzielania pomocy usamodzielnianym wychowankom, to znaczy wypracowania standardów postępowania (przyjętej procedury i modelu pracy z wychowankiem w procesie przygotowania do usamodzielnienia oraz modelu pracy z wychowankiem usamodzielnionym), pozwalających na sprawne dokonanie oceny efektów funkcjonowania przyjętych rozwiązań, rozważenia podjęcia działań w celu określenia zadań i kompetencji opiekuna usamodzielnienia w zakresie skutecznego pełnienia tej funkcji, rozważenia podjęcia działań w celu określenia zasad współpracy międzyinstytucjonalnej, w tym pozwalających na wypracowanie większego zaangażowania gmin w proces usamodzielnienia wychowanka, zapewnienia pomocy specjalistycznej i lepszego przygotowania do samodzielnego życia osób. Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych, zgłosić do nich zastrzeżenia do Wojewody Mazowieckiego na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, Plac Bankowy 3/5, Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni powiadomić o sposobie realizacji zaleceń oraz wniosków Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, a w przypadku ich uwzględnienia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. ZASTĘPCA KIEROWNIKA ODDZIAŁU ds. Wspierania Rodziny i Pieczy Zastępczej Beata Kosmalska-Balik INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Agnieszka Woźniak-Markowska z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Marcin Wodziński Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Do wiadomości: Pan Mirosław Pszonka Starosta Otwocki 8