WSPOMAGANIE PODEJMOWANIA DECYZJI W PROCESIE DOBORU PLATFORMY E-LEARNINGOWEJ

Transkrypt

1 WSPOMAGANIE PODEJMOWANIA DECYZJI W PROCESIE DOBORU PLATFORMY E-LEARNINGOWEJ MATEUSZ PIWOWARSKI Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Streszczenie Dynamiczny rozwój techniki komputerowych oraz Internetu zmienił i ci gle zmienia dotychczasowe formy pracy, rozrywki oraz nauki. Korzy ci z wdra ania e- learningu staj si dla wielu organizacji coraz bardziej wymierne. Organizacja procesu dydaktycznego w postaci kształcenia na odległo jest mi dzy innymi zwi zana z doborem odpowiednich rozwi za technologicznych (platform e-learningowych). Do wspomagania tego wyboru mo na zastosowa wielokryterialn analiz decyzyjn. Słowa kluczowe: MCDA, wielokryterialna analiza decyzyjna, Promethee, e-learning, platformy e-learningowe 1. Wprowadzenie Obecne społecze stwo, społecze stwo informacyjne, wykorzystuj ce nowoczesne zdobycze techniki (technologie informacyjne i komunikacyjne) coraz cz ciej zauwa a, e posługiwanie si tymi współczesnymi narz dziami umo liwia podniesienie efektywno ci wykonywanej pracy oraz sposobów wzajemnej komunikacji. Rozwój rodków komunikacji oraz technologii przetwarzania informacji daje równie nowe mo liwo ci wykorzystania technologii informacyjnej w obszarze edukacji. Znakomitym tego przykładem jest forma kształcenia na odległo, czyli e-learning, b d ca alternatyw lub uzupełnieniem klasycznego nauczania w obecno ci nauczyciela. Wła ciwe zarz dzanie wiedz przekazywan, np. pracownikom przedsi biorstw mo e przyczynia si wzrostu konkurencyjno ci tych organizacji. Rozwi zania z zakresu kształcenia na odległo pozwalaj mi dzy innymi na ci głe pozyskiwanie oraz aktualizowanie wiedzy osoby szkol cej si, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej warto ci merytorycznej edukacyjnego przekazu. Ponadto, analizuj c najnowsze trendy rozwoju e- learningu, mo na wyci gn jednoznaczne wnioski, e nauczanie poprzez Internet stanie si w ci gu kilku najbli szych lat istotn cz ci systemu kształcenia zawodowego w firmach. Wzrost zainteresowania oraz zapotrzebowania na szkolenia e-learningowe determinuje z jednej strony konieczno udost pniania przez organizacje szkoleniowe coraz to nowych ofert szkoleniowych, a z drugiej strony wdra anie rozwi za e-learningowych w coraz wi kszej liczbie instytucji oraz przedsi biorstw. Z tym drugim wi e si konieczno posiadania znacznej wiedzy specjalistycznej oraz du ej znajomo ci coraz bogatszego w nowe rozwi zania rynku systemów informatycznych (platform e-learningowych) wspomagaj cych proces kształcenia online.

2 80 Wspomaganie podejmowania decyzji w procesie doboru platformy e-learningowej 2. Platformy e-learningowe Platforma e-learningowa to zbiór narz dzi, pozwalaj cy na kompleksowe zarz dzanie szkoleniami na odległo. Do głównych zada takich systemów nale y udost pnianie mechanizmów publikowania szkole w formie elektronicznej oraz sprawne zarz dzanie zarówno u ytkownikami, jak i zasobami szkoleniowymi [1]. Obecnie na rynku jest dost pnych wiele platform szkoleniowych o ró nej funkcjonalno ci oraz cenie. Najprostsze z nich pozwalaj na zainstalowanie pojedynczych kursów, prost administracj, ale cechuj si mał u yteczno ci. Inne z kolei charakteryzuj si zło on funkcjonalno ci, zaspakajaj c w znacznej mierze oczekiwania u ytkowników, administratorów oraz twórców kursów e-learningowych. Generalnie wyró nia si trzy kategorie systemów informatycznych, tworz cych platformy dla nauczania zdalnego [2] (chocia mo na si spotka ze znacznie bardziej szczegółow ich klasyfikacj [3]). S to: 1. Systemy klasy LMS (ang. Learning Management System), okre lane mianem platform LMS lub platform e-learningowych. Stanowi one zbiór zintegrowanego specjalistycznego oprogramowania, umo liwiaj cego dostarczanie i administrowanie szkoleniami elektronicznymi, a tak e zarz dzanie samym procesem szkoleniowym (planowanie i organizacja nauki). 2. Systemy klasy LCMS (ang. Learning Content Management System), na które składa si wyspecjalizowane oprogramowanie do projektowania, tworzenia, modyfikowania oraz przechowywania zasobów dydaktycznych. Umo liwia ono równie (dzi ki odpowiedniej konstrukcji materiałów szkoleniowych) wielokrotne wykorzystywanie tych samych tre ci nauczania (learning content) i dostarczanie spersonalizowanych materiałów szkoleniowych w postaci obiektów szkoleniowych (learning objects). 3. Systemy klasy VCS (ang. Virtual Classroom System) umo liwiaj zarz dzanie i prowadzenie nauki na odległo w trybie synchronicznym. Udost pniaj one mechanizmy współpracy, komunikacji oraz dystrybucji wiedzy wraz z bezzwłocznym sprz eniem zwrotnym. Systemy LMS stanowi podstaw ka dego szkolenia e-learningowego, gdy umo liwiaj uruchomianie przygotowanych kursów, ledzenie post pów w nauce słuchaczy, monitoruj efekty, post py szkolenia, a tak e pozwalaj ocenia wykonywane zadania, wiczenia, testy, itp. Jedn z wa niejszych cech zwi zanych z funkcjonalno ci tych systemów jest to, czy taki system wspiera standardy opisu kursów e-learningowych. Obecnie na wiecie istnieje kilka organizacji zajmuj cych si tworzeniem propozycji takich standardów. S to: AICC (ang. Aviation Industry CBT Committee), IEEE Learning Technology Standards Committee, IMS Global Consortium, Advanced Distributed Learning (ADL) SCORM (ang. Sharable Content Object Reference Model). Generalnie SCORM nie tworzy nowych standardów, a jedynie adoptuje w sobie najlepsze rozwi zania pochodz ce z innych standardów. Oznacza to, e wiele z zalece SCORM pokrywa si z tym, co proponuje AICC czy IMS. Dzi ki takiemu podej ciu SCORM jest obecnie najszerzej wpieranym standardem [4]. Dobór konkretnej platformy e-learningowej (LMS) do indywidualnych wymogów organizacji szkoleniowej nie jest zadaniem prostym i łatwym. Istnieje wiele ró nych platform o ró nym stopniu zło ono ci, mo liwo ci zaadoptowania do własnym potrzeb, ró nych kosztach utrzymania systemu i jeszcze wielu innych aspektach, które nale y rozwa y przed podj ciem decyzji o jej wyborze. Do najbardziej znanych komercyjnych platform LMS zalicza si : WBTServer, Oracle ilearning, LEO. Tak e w ród rozwi za udost pnianych na licencji Open Source jest znaczny wybór,

3 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 21, a do najpopularniejszych zaliczamy: Moodle, Claroline, Dokeos, ILIAS czy.lrn. Ka da procedura wyboru musi by poprzedzona dosy szczegółow analiz poszczególnych wariantów LEO LEO (ang. Learning Environment Online) to platforma e-learningowa opracowana przez polsk firm YDP, umo liwiaj ca stworzenie w dowolnej firmie lub instytucji edukacyjnej portalu szkoleniowego. System LEO składa si z wielu niezale nych serwerów logicznych tworz cych razem spójn platform do nauczania na odległo, która jest dost pna poprzez przegl dark internetow. Liczba tych serwerów jest uzale niona od oczekiwanej funkcjonalno ci rozwi zania oraz liczby docelowych u ytkowników. W przypadku mniejszych rozwi za systemowych wystarczy pojedynczy komputer, na którym s instalowane wszystkie potrzebne serwery logiczne. Natomiast dla rozwi za du ej skali serwery mog by instalowane na kilku komputerach tworz cych klastry. Do podstawowych funkcji realizowanych przez platform LEO zalicza si [5]: zarz dzanie struktur szkole, autentykacja i uwierzytelnienie u ytkowników, nadawanie praw dost pu do zasobów systemu, dost p do dodatkowych serwisów wspomagaj cych proces nauki (czat, forum itp.), przechowywanie informacji statystycznych dotycz cych pracy u ytkowników z kursami, edycja i prezentacja materiałów szkoleniowych. Istnieje równie mo liwo rozbudowy funkcjonalno ci platformy przez udost pnianie usługi video konferencji, broadcastu tre ci multimedialnych, czy np. dost pu do symulatorów. Platforma e-learningowa wspiera standardy AICC oraz SCORM Oracle ilearning Platforma Oracle ilearning oferowana jest, jako usługa dzier awiona lub jako produkt licencjonowany, który umo liwia udost pnianie gotowych kursów lub te tworzenie własnych. Funkcjonalno Oracle ilearning umo liwia realizacj cało ciowego rodowiska szkoleniowego oferuj cego zindywidualizowane programy szkole z wykorzystaniem modelu ASP (ang. Application Service Provider). Dla organizacji, które nie s zainteresowane outsourcingiem, Oracle ilearning oferuje równie niezale ny produkt, dla którego klient wykupuje licencj, za firma Oracle administruje aplikacj, wykonuj c niezb dne prace eksploatacyjne i utrzymaniowe. Platforma zapewnia zarówno administrowanie szkoleniami, jak i monitorowanie procesu ich przebiegu. System posiada szereg narz dzi do komunikacji pomi dzy uczestnikami szkolenia oraz prowadz cym, takie jak klient poczty elektronicznej, forum, ogłoszenia (tryb asynchroniczny), czy czat (tryb synchroniczny). Platforma udost pnia narz dzia do generowania raportów, tak e w formacie XML i XSL, dzi ki czemu mo na kontrolowa działania u ytkowników. Platforma Oracle ilearning jest kompatybilna ze standardami SCORM oraz AICC [6] WBTServer WBTServer jest systemem LMS charakteryzuj cym si prost i intuicyjn obsług, którego funkcjonalno oraz spolszczony interfejs graficzny mo na indywidualnie dopasowywa do potrzeb klienta. Nawigacja jest stosunkowo prosta i do intuicyjna. WBTServer posiada wszystkie podstawowe cechy typowego systemu LMS, a ponadto istnieje mo liwo powi zania go z syste-

4 82 Wspomaganie podejmowania decyzji w procesie doboru platformy e-learningowej mami ksi gowymi, dziekanatowymi. W wersji podstawowej do komunikacji wykorzystuje tylko klienta poczty. Poza tym mog by wykorzystywane takie narz dzia jak chat, FAQ, komunikacja głosowa czy wideo. System ten współpracuje z wieloma bazami danych, jak np.: ORACLE, MS SQL Server, Informix, DB2, MySQL, czy MS ACCESS. Prawidłowy dost p do platformy jest realizowany przez przegl dark Internet Explorer, natomiast w przypadku innych przegl darek nale- y pami ta o ich przystosowaniu do zawarto ci kursu. Do wa niejszych zalet platformy WBTServer nale y zaliczy [7]: nieograniczon liczb u ytkowników przy jednej licencji, rozbudowany moduł raportowy z mo liwo ci eksportu do plików w popularnych formatach (PDF, RTF, CSV), kursy w standardzie SCORM i AICC, mo liwo instalacji na ró nych systemach operacyjnych Moodle Moodle jest ciekaw alternatyw dla rozwi za komercyjnych, jest rozprowadzany na zasadach licencji Open Source (za darmo), dzi ki czemu ka dy ma dost p do pełnego kodu ródłowego i mo e wprowadza do niego dowolne zmiany. Modułowa struktura tej platformy sprawia, i jest ona przyjaznym narz dziem tworzenia szkole e-learningowych. Umo liwia mi dzy innymi udost pnianie notatek i materiałów dydaktycznych w postaci elektronicznej, przeprowadzanie ró norodnych testów, wystawianie ocen studentom, a tak e organizowanie dyskusji na forach internetowych. Ponadto kontakt nauczyciela z uczestnikami szkolenia jest mo liwy w oparciu o usług chat, system wysyłania krótkich wiadomo ci oraz poczt elektroniczn. Oprócz konstruowania zasobów edukacyjnych umo liwia sprawne zarz dzanie procesem kształcenia w oparciu o takie funkcje, jak: zarz dzanie kontami u ytkowników, tworzenie grup u ytkowników, zarz dzanie kursami itp. Do innych ciekawych funkcjonalno ci systemu Moodle mo na zaliczy : kalendarz-organizer platformy, kursu i uczestnika, mo liwo dostosowywania skal ocen oraz zarz dzanie ocenami, ledzenie logów u ytkowników, przesyłanie plików z zewn trz do kursu, itp. Istnieje wiele wersji j zykowych systemu, w tym równie polska. Platforma Moodle jest zgodna ze standardami AICC/SCORM, co oznacza, e mo liwe jest przeniesienie kursów do/z innych platform działaj cych w tym standardzie [8] Claroline Claroline jest platform udost pnian na Powszechnej Licencji Publicznej GNU, wykorzystuj c j zyk programowania PHP i baz danych MySQL. Umo liwia ona tworzenie oraz administrowanie kursami, a tak e wspóln prac jej u ytkowników w rodowisku internetowym. System ten posiada wiele ró nych wersji j zykowych, w tym polsk i wykorzystywany jest przez setki organizacji z całego wiata. Platforma Claroline jest kompatybilna ze standardami SCORM i IMS [9] Dokeos Platforma e-learningowa Dokeos jest udost pniana za darmowo w wielu ró nych wersjach j zykowych, tak e w polskiej. Umo liwia administratorom na sprawne zarz dzanie procesem kształcenia, a wykładowcom tworzy zawarto merytoryczn i struktur kursów, utrzymywa interakcj ze studentami oraz ledzi ich post py przez zastosowanie systemu raportowania. Ponadto system

5 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 21, umo liwia: zarz dzanie u ytkownikami oraz grupami u ytkowników, publikowanie dokumentów w ró nych formatach, administrowanie forami dyskusyjnymi, opracowywanie własnych testów, uwzgl dnianie kalendarza z terminami wykonania zada oraz planem zaj, publikowanie prac u ytkowników czy wysyłanie maili. Dost p do platformy jest realizowany w oparciu o przegl dark internetow. System umo liwia eksportowanie kursów w formacie SCORM [10] ILIAS ILIAS jest platform, której rozwój jest koordynowany jest przez zespół osób z University of Cologne. Posiada kilka wersji j zykowych, w tym równie polsk. W Polsce system został wdro- ony m.in. przez Uniwersytet im. Adama Mickiewcza w Poznaniu oraz Akademi Morsk w Gdyni. System obok zasobów e-learning posiada własne moduły komunikacji asynchronicznej. Platforma ma mo liwo eksportu kursów w formacie SCORM [11] LRN Platforma.LRN wspiera podstawowe mechanizmy e-learningu, takie jak np. zarz dzanie kursami, komunikacj online oraz prac grupow w rodowisku internetowym (kształcenie na odległo oraz badania naukowe). Została opracowana przez zespół MIT Massachusetts Institute of Technology, Sloan School of Management, a jest u ywana i rozwijana we współpracy z kilkudziesi cioma uniwersytetami, instytucjami badawczymi i organizacjami z całego wiata. Istnieje polska wersja j zykowa [12]. Ka de z wymienionych powy ej rozwi za charakteryzuje si pewnymi cechami zarówno pozytywnymi, jak i niekorzystnymi. Ka da platforma LMS cechuje si czym innym, jednak do najwa niejszych kryteriów, według których mo na dokona oceny tych systemów zaliczy nale y: cena systemu i/lub licencji, koszty utrzymania systemu, obsługiwane standardy e-elarningu (SCORM, AICC, itp.), funkcjonalno i narz dzia systemu, łatwo, przyjazno obsługi platformy, j zyk interfejsu systemu, wsparcie techniczne, wymagania systemu od strony serwera oraz klienta. Nie s to oczywi cie jedyne kryteria oceny platform e-learningowych. Ka dy inny decydent mo e wskazywa ró ne kryteria, istotne z jego punktu widzenia. 3. Metoda doboru platformy e-learningowej Dobór platformy e-learningowej w oparciu o indywidualne preferencje decydenta wymaga z jednej strony znajomo ci technologii informatycznych z drugiej natomiast przeprowadzenia odpowiedniego procesu analitycznego uwzgl dniaj cego przyj te kryteria oceny oraz własne priorytety. Propozycj usprawniaj c procedur doboru platformy e-learningowej jest zastosowanie wielokryterialnego wspomagania podejmowania decyzji (metod wielokryterialnych - MCDA).

6 84 Wspomaganie podejmowania decyzji w procesie doboru platformy e-learningowej Metody wielokryterialne mo na sklasyfikowa na dwie grupy: metody ukierunkowane na rozwi zywanie problemów dyskretnych oraz ci głych. Zadania dyskretne (poruszane w niniejszym opracowaniu) to takie, w których istnieje sko czony zbiór wariantów decyzyjnych oraz sko czony zbiór kryteriów i w oparciu o nie nale y podj decyzj. Dyskretne metody wielokryterialne s przez ró nych autorów ró nie grupowane [13,14]. Kodikara [15] mówi o pi ciu kategoriach, ale najcz ciej w literaturze jest mowa o dwóch: grupie metod opartych o relacj przewy szania oraz metod opartych o funkcj u yteczno ci. Metody wielokryterialne to metody, które mog by rozpatrywane w kontek cie czterech problematyk wielokryterialnego wspomagania decyzji [16]: wyboru (wyznaczenie najlepszego wariantu decyzyjnego), klasyfikacji, sortowania (przydział wariantów do okre lonych kategorii), porz dkowania, rankingu (uporz dkowanie wariantów, podział na klasy wariantów równie dobrych), opisu (opis potencjalnych wariantów). Wykorzystanie metody wielokryterialnej do rozwi zania konkretnego problemu decyzyjnego wymaga dokładnej analizy dziedziny problemu oraz znajomo ci metod. Na potrzeby oceny i wyboru platformy e-learningowej wybrana została metoda Promethee II (problematyka wyznaczania rankingu) [17]. Udost pnia ona sze modeli wyznaczania wska ników zgodno ci. Dla problematyki wyboru platformy e-learningowej zostanie wykorzystany model kryterium z liniow preferencj i obszarem oboj tno ci. Model ten jest stosunkowo przejrzysty i łatwy do zrozumienia dla u ytkownika. W przeciwie stwie do modeli zwykłego kryterium, quasi kryterium i kryterium poziomu, model kryterium z liniow preferencj i obszarem oboj tno ci zapewnia liniowy wzrost miar ocen pomi dzy progami równowa no ci i preferencji. Osoba podejmuj ca decyzje odno nie doboru platformy w pierwszym kroku powinna okre li swoje preferencje. Powinna wybra warianty decyzyjne do porównania. Na potrzeby niniejszego artykuły zostały wybrane nast puj ce warianty decyzyjne: W1 Oracle ilearning, W2 WBTServer, W3 Moodle, W4 Claroline, W5 Dokeos, W6 ILIAS, W7.LRN. W nast pnym kroku nast puje wybór kryteriów u ywanych do porównywania. U ytkownik ma tutaj mo liwo uwzgl dnienia ró nych grup kryteriów dotycz cych zarówno, np. kosztów, funkcjonalno ci, czy uwarunkowa technicznych. Mo e te wprowadzi dodatkowo własne kryteria porównawcze. Przyj te kryteria wraz z kierunkiem preferencji s przedstawione w tabeli 1.

7 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 21, Tabela 1. Kryteria oceny wariantów decyzyjnych Grupa kryteriów Koszty Funkcjonalno Uwarunkowania techniczne Jednostka Kierunek preferencji Nazwa kryterium miary K1- Cena licencji (serwer 1 szt.) [zł] Min K2- Roczne koszty utrzymania platformy [zł] Min K3 - Dost pno narz dzi, modułów [%] Max K4 - Obsługiwane standardy / formaty (SCORM, itp.) K5 - Przyjazno u ytkownikowi (łatwo obsługi) [%] Max [%] Max K6 - J zyk obsługi platformy [%] Max K7 - Wsparcie techniczne [%] Max K8 - Wymagania systemowe dla serwera [%] Min K9 - Wymagania systemowe dla klienta [%] Min ródło: Opracowanie własne W kolejnym kroku ma miejsce etap przypisywania przez u ytkownika wag poszczególnym kryteriom. Wagi mog mie dowoln warto, gdy w trakcie przebiegu procedury porównawczej Promethee II wagi zostan przeskalowane w taki sposób, aby ł cznie ich suma wynosiła 1. Na ostatnim etapie okre lania preferencji u ytkownika okre la on progi równowa no ci i preferencji dla poszczególnych kryteriów. Progi te mog by ustalone w formie dialogu z u ytkownikiem. W celu ustalenia progu równowa no ci udziela on odpowiedzi na pytanie w jakim zakresie ró nic pomi dzy miernikami dla danego kryterium, ró nice te nie maj dla u ytkownika znaczenia. Próg preferencji ustalany jest poprzez odpowied na pytanie sformułowane analogicznie, przy czym ró nice pomi dzy miernikami dla danego kryterium zaczynaj mie bardzo du e znaczenie. Progi równowa no ci, preferencji oraz wagi zawiera tabela 2.

8 86 Wspomaganie podejmowania decyzji w procesie doboru platformy e-learningowej Tabela 2. Wagi i progi dla kryteriów oceny platform e-learningowych Kryterium Waga Próg równowa no ci (q) Próg preferencji (p) K1 0, K2 0, K3 0, K4 0, K5 0, K6 0, K7 0, K8 0, K9 0, ródło: Opracowanie własne Po okre leniu przez u ytkownika jego preferencji, ustalane s warto ci mierników poszczególnych kryteriów dla wcze niej wybranych wariantów do porównania. Dla porównania platform e-learningowych oceny kryteriów zostały pobrane cz ciowo ze stron internetowych oraz w wi kszo ci w oparciu o symulacj procesu decyzyjnego osoby odpowiedzialnej za wdro enie tego typu rozwi za. Oczywi cie ka dy z decydentów mo e pewne parametry ocenia w sposób inny. Rozpatrywane w przypadku tego porównania warianty decyzyjne, kryteria oraz warto ci mierników atrybutów przedstawia tabela 3. Tabela 3. Warto ci mierników kryteriów dla poszczególnych wariantów Wariant decyzyjny Warto ci mierników kryteriów porównawczych K1 [zł] K2 [zł] K3 [%] K4 [%] K5 [%] K6 [%] K7 [%] K8 [%] K9 [%] W W W W W W W ródło: Opracowanie własne Ostatnim krokiem jest przeprowadzenie procedury Promethee II i wyznaczenie rankingu wariantów decyzyjnych. Przy przyj ciu powy szych preferencji u ytkownika otrzymano ranking wariantów zaprezentowany w tabeli 4. Podane s w niej tak e przepływy dominacji netto, oraz przepływy dominacji wej cia i wyj cia dla ka dego z wariantów.

9 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 21, Tabela 4. Ranking wariantów (rozpatrywanych platform e-learningowych) Wariant decyzyjny Przepływ dominacji wej cia ( +) Przepływ dominacji wyj cia ( -) Przepływ dominacji netto ( ) W3 0,6-0,11 0,48 W4 0,44-0,27 0,18 W1 0,55-0,44 0,12 W5 0,27-0,4-0,13 W7 0,27-0,41-0,15 W6 0,28-0,43-0,16 W2 0,27-0,61-0,34 ródło: Opracowanie własne Z rankingu wynika, e dla przyj tych kryteriów, wag i progów najlepszym wyborem jest platforma Moodle. Wynika to głównie z du ej funkcjonalno ci rozwi zania i zerowych kosztów pozyskania systemu. Najwy ej z platform komercyjnych znalazło si rozwi zanie Oracle ilearning (3 miejsce), natomiast najgorzej wypadł wariant z produktem komercyjnym WBTServer. 5. Wnioski Podsumowuj c zastosowan metodyk oceny wielokryterialnej nale y stwierdzi, i mo e ona znale praktyczne zastosowanie w problematyce doboru platformy e-learningowej. Przede wszystkim pozwala ograniczy konieczny zasób wiedzy, jak powinien posiada u ytkownik w celu dokonania dobrego wyboru systemu. Poprzez wprowadzenie ogólnych a nie specjalistycznych kryteriów mo na ograniczy konieczno mozolnego zdobywania przez decydenta informacji na temat poszukiwanych rozwi za. Wystarczy, aby ustalił on swoje preferencje, czyli czynniki decyzyjne, które s dla niego najwa niejsze. Powinien równie potrafi, posługuj c si intuicj, ustali wagi dla poszczególnych atrybutów towarów i progi równowa no ci i preferencji. W sytuacji, kiedy decydent potrafi tego dokona przedstawiona metoda jest du o skuteczniejsza i szybsza od czasochłonnego zbierania informacji na temat platform i rozwa ania, która z nich mogłaby okaza si lepsza. Bibliografia 1. Mejssner B., Nauczanie na platformie, CIO, 8/ Wa kowski K., Chmielewski J.M., Rola standaryzacji platform w e-learningu, e-mentor, 2/ Hyla M., Prewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków, SCORM draft/1.2, A content developer s guide, wrzesie LEO.html?nid=133 [ ]

10 88 Wspomaganie podejmowania decyzji w procesie doboru platformy e-learningowej Vincke P., Multicriteria Decision-Aid., J. Wiley, New York, Pomerol J.C., Barba-Romero S., Multi-criterion decisions in management: Principles and practice, Kluwer, Massachusetts, Kodikara P.N., Multi-Objective Optimal Operation of Urban Water Supply Systems, Engineering and Science Victoria University, Australia, Roy B., Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa, Brans J.P., Mareschal B., PROMETHEE methods, in Figueira J., Greco S., Ehrgott M. (Eds), Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys, Springer, New York, NY, Ch. 5, 2005, pp DECISION SUPPORT IN THE SELECTION ELEARNING PLATFORM Summary The dynamic development of computer technology and the Internet has changed and continues to alter the existing forms of work, entertainment and teaching. The benefits of implementing e-learning are becoming for many organizations increasingly tangible. The organization of teaching process in the form of distance learning, among others, relating to the choice of appropriate technology solutions (e-learning platform). To support this choice may be used Multi-Criteria Decision Analysis. Keywords: MCDA, Multi-Criteria Decision Analysis, Promethee, elearning, elearning platforms Wydział Informatyki Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Szczecin, ołnierska 49 mpiwowarski@ps.pl