Załącznik do Uchwały Nr XXVIII/207/2016 Rady Gminy w Gniewinie z dnia 25 października 2016 r. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr XXVIII/207/2016 Rady Gminy w Gniewinie z dnia 25 października 2016 r. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino Gniewino 2016

2 Składamy serdeczne podziękowania wszystkim osobom i jednostkom organizacyjnym Urzędu Gminy w Gniewinie za współpracę i zaangażowanie przy opracowaniu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino. Wszystkim Państwu serdecznie dziękujemy za udostępnienie niezbędnych materiałów i informacji źródłowych oraz pomoc i poświęcony czas. Zespół autorski: Zespół autorów pod kierownictwem mgr inż. Wojciecha Kuska mgr inż. Michał Drabek mgr inż. Agnieszka Bolingier mgr Magdalena Szewczyk mgr inż. Małgorzata Płotnicka mgr inż. Agata Landwójtowicz mgr inż. Janusz Pietrusiak mgr inż. Grzegorz Markowski mgr Sylwia Piotrowska mgr inż. Wojciech Łata mgr Roman Grzebiela inż. Kinga Ścigała Opieka ze strony Zarządu - Dyrektor mgr inż. Laura Kalbrun

3 Spis treści Wykaz pojęć i skrótów użytych w opracowaniu Streszczenie Cel i podstawa opracowania Struktura dokumentu Cele strategiczne Cele szczegółowe dla Gminy Gniewino Analiza uwarunkowań prawnych i wynikających z dokumentów strategicznych Podstawy prawne Międzynarodowe dokumenty strategiczne Krajowe dokumenty strategiczne Wojewódzkie dokumenty strategiczne Dokumenty strategiczne na poziomie lokalnym Analiza stanu aktualnego Charakterystyka obszaru gminy Gniewino Lokalizacja, ukształtowanie terenu, charakterystyka demograficzna Opis infrastruktury technicznej Ocena stanu środowiska na terenie gminy Gniewino Identyfikacja obszarów problemowych Wyniki inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla dla roku bazowego Metodyka inwentaryzacji dla PGN Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla Działania dla osiągnięcia założonych celów Długoterminowa strategia, cele i zobowiązania Zadania krótkoterminowe i średnioterminowe Efekt energetyczny i ekologiczny Prognoza redukcji emisji CO 2 i zużycia energii finalnej Wyniki inwentaryzacji prognoza na 2020 r Wyniki inwentaryzacji podsumowanie Aspekty organizacyjne System realizacji PGN Procedura wdrażania działań na rzecz poprawy jakości powietrza na terenie gminy Gniewino Procedura ewaluacji osiąganych celów Sposób monitorowania i raportowania efektów realizacji celów Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Proponowane wskaźniki monitorowania realizacji PGN Aktualizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (wprowadzanie zmian do dokumentu) Podsumowanie Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko Literatura Spis tabel Spis rysunków Załącznik nr 1 Źródła finansowania ATMOTERM S.A S t r o n a 1

4

5 ATMOTERM S.A S t r o n a 3

6 WYKAZ POJĘĆ I SKRÓTÓW UŻYTYCH W OPRACOWANIU arsen - pierwiastek chemiczny należący do grupy 15 w układzie okresowym, liczba atomowa 33, jeden z metali ciężkich; występuje w skorupie ziemskiej, tworzy ponad 200 minerałów, z których najbardziej rozpowszechnione są: arsenopiryt, lelingit, orpiment, realgar. Arsen otrzymuje się przez ogrzewanie rud bez dostępu powietrza lub przez redukcję arszeniku węglem. Naturalnym źródłem arsenu są erupcje wulkanów, a w mniejszym stopniu ługowanie skał osadowych i magmowych, benzo(a)piren - B(a)P jest przedstawicielem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Benzo(a)piren wykazuje małą toksyczność ostrą, zaś dużą toksyczność przewlekłą, co związane jest z jego zdolnością kumulacji w organizmie. Jak inne WWA, jest kancerogenem chemicznym, a mechanizm jego działania jest genotoksyczny, co oznacza, że reaguje z DNA, przy czym działa po aktywacji metabolicznej, CAFE Clean Air for Europe program wprowadzony dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (w skrócie określanej mianem dyrektywy CAFE, od nazwy programu CAFE), emisja substancji do powietrza - wprowadzane w sposób zorganizowany (poprzez emitory) lub niezorganizowany (z dróg, z hałd, składowisk, w wyniku pożarów lasów) substancje gazowe lub pyłowe do powietrza na skutek działalności człowieka lub ze źródeł naturalnych, emisja dopuszczalna do powietrza - dopuszczalne do wprowadzania do powietrza rodzaje i ilości substancji zanieczyszczających. Dopuszczalną emisję ustala się (poza określonymi w przepisach wyjątkami) dla każdego urządzenia, w którym zachodzą procesy technologiczne lub są prowadzone operacje techniczne powodujące powstawanie substancji zanieczyszczających (źródła substancji zanieczyszczających), emitora punktowego oraz instalacji każdej jednostki organizacyjnej, emisja wtórna - zanieczyszczenia pyłowe powstające w wyniku reakcji i procesów zachodzących podczas transportu na duże odległości gazów (SO 2, NO x, NH 3, oraz lotnych związków organicznych) oraz reemisja tj. unoszenie pyłu z podłoża (szczególnie na terenie miast), emitor miejsce wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza, emitor punktowy - miejsce wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza w sposób zorganizowany, potocznie komin, emitor liniowy przyjęty do obliczeń zastępczy emitor dla źródeł liniowych, emitor powierzchniowy - przyjęty do obliczeń zastępczy emitor dla źródeł powierzchniowych, gaz cieplarniany (GHG, z ang. greenhouse gas) gazowy składnik atmosfery będący jedną z przyczyn efektu cieplarnianego; gazy cieplarniane zapobiegają wydostawaniu się promieniowania podczerwonego z planety, pochłaniając je i oddając do atmosfery, w wyniku czego następuje zwiększenie temperatury jej powierzchni; do gazów cieplarnianych na Ziemi zalicza się parę wodną, dwutlenek węgla (CO 2 ), metan (CH 4 ), freony (CFC), podtlenek azotu (N 2 O), halon, gazy przemysłowe (HFC, PFC, SF 6 ), GUS - Główny Urząd Statystyczny, GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, ICT technologie informatyczno komunikacyjne, imisja substancji ilość zanieczyszczeń pyłowych lub gazowych odbierana przez środowisko; jest miarą stopnia jego zanieczyszczenia definiowana, jako stężenie zanieczyszczeń w powietrzu (wyrażane w jednostkach masy danego zanieczyszczenia, na jednostkę objętości powietrza lub w ppm, ppb) oraz jako depozycja zanieczyszczeń ilość danego zanieczyszczenia osiadającego na powierzchni ziemi, KE Komisja Europejska, MŚP małe średnie przedsiębiorstwa, NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; od r. - państwowa osoba prawna w rozumieniu art. 9 pkt 14 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 1240), niska emisja - jest to emisja pyłów i szkodliwych gazów pochodząca z domowych pieców grzewczych i lokalnych kotłowni węglowych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób. Cechą charakterystyczną niskiej emisji jest to, że powodowana jest przez 4 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

7 liczne źródła wprowadzające do powietrza niewielkie ilości zanieczyszczeń. Duża ilość kominów o niewielkiej wysokości powoduje, że wprowadzane do środowiska zanieczyszczenia są bardzo uciążliwe, gdyż gromadzą się wokół miejsca powstawania, a są to najczęściej obszary o zwartej zabudowie mieszkaniowej, metale ciężkie zbiór metali i półmetali charakteryzujących się dużą gęstością, często z właściwościami toksycznymi, OZE - odnawialne źródła energii, ozon - jedna z odmian alotropowych tlenu (O 3 ), posiadająca silne własności aseptyczne i toksyczne. W wyższych warstwach atmosfery pełni ważną rolę w pochłanianiu części promieniowania ultrafioletowego dochodzącego ze Słońca do Ziemi, natomiast w przyziemnej warstwie atmosfery jest gazem drażniącym, powoduje uszkodzenie błon biologicznych przez reakcje rodnikowe z ich składnikami, PM10 - pył (PM - ang. particulate matter) jest zanieczyszczeniem powietrza składającym się z mieszaniny cząstek stałych, ciekłych lub obu naraz, zawieszonych w powietrzu i będących mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (m.in. benzo(a)piren), metale ciężkie oraz dioksyny i furany. Cząstki te różnią się wielkością, składem i pochodzeniem. PM10 to pyły o średnicy aerodynamicznej do 10 µm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc, PM2,5 cząstki pyłu o średnicy aerodynamicznej do 2,5 µm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc oraz przenikać przez ściany naczyń krwionośnych. Jak wynika z raportów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), długotrwałe narażenie na działanie pyłu zawieszonego PM2,5 skutkuje skróceniem średniej długości życia. Krótkotrwała ekspozycja na wysokie stężenia pyłu PM2,5 jest równie niebezpieczna, powodując wzrost liczby zgonów z powodu chorób układu oddechowego i krążenia oraz wzrost ryzyka nagłych przypadków wymagających hospitalizacji, POIiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, PONE Program Ograniczania Niskiej Emisji, polegający na wymianie starych kotłów, pieców węglowych na nowoczesne kotły węglowe, retortowe, gazowe, ogrzewanie elektryczne, zastosowanie alternatywnych źródeł energii lub podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej; w ramach PONE likwidowane są również lokalne kotłownie węglowe, POP Program ochrony powietrza, dokument przygotowany w celu określenia działań zmierzających do przywrócenia odpowiedniej jakości powietrza na terenie, na którym zanotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń, PGN Plan Gospodarki Niskoemisyjnej, poziom celów długoterminowych - jest to poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych poziom dopuszczalny poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany. Poziom dopuszczalny jest standardem jakości powietrza, poziom docelowy poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie i środowisko jako całość, który ma być osiągnięty tam gdzie to możliwe w określonym czasie, za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych, poziom substancji w powietrzu (emisja zanieczyszczeń) - ilość zanieczyszczeń pyłowych lub gazowych w środowisku; jest miarą stopnia jego zanieczyszczenia definiowaną jako stężenie zanieczyszczeń w powietrzu (wyrażane w jednostkach masy danego zanieczyszczenia, np. dwutlenku siarki na jednostkę objętości powietrza lub w ppm, ppb) oraz jako opad (depozycja) zanieczyszczeń- ilość danego zanieczyszczenia osiadającego na powierzchni ziemi, RDOŚ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, stężenie ilość substancji w jednostce objętości powietrza, wyrażona w µg/m 3, stężenie pyłu zawieszonego PM10 ilość pyłu o średnicy aerodynamicznej poniżej 10 µm w jednostce objętości powietrza, wyrażona w µg/m 3, TEN-T - transeuropejskie sieci transportowe, ATMOTERM S.A S t r o n a 5

8 termomodernizacja przedsięwzięcie mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej w danym obiekcie budowlanym. Termomodernizacja obejmuje zmiany zarówno w systemach ogrzewania i wentylacji, jak i strukturze budynku oraz instalacjach doprowadzających ciepło. Zakres termomodernizacji, podobnie jak jej parametry techniczne i ekonomiczne, określane są poprzez przeprowadzenie audytu energetycznego. Najczęściej przeprowadzane działania to: docieplanie ścian zewnętrznych i stropów, wymiana okien i drzwi, wymiana lub modernizacja systemów grzewczych i wentylacyjnych. Zakres możliwych zmian jest ograniczony istniejącą bryłą, rozplanowaniem i konstrukcją budynków. Za możliwe i realne uznaje się średnie obniżenie zużycia energii o 35%-40% w stosunku do stanu aktualnego, unos masa substancji powstającej w źródle i unoszonej z tego źródła przed jakimkolwiek urządzeniem oczyszczającym w określonym przedziale czasu, strumień substancji doprowadzony do urządzenia oczyszczającego, WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; od r. - samorządowa osoba prawna w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 1240), zielone miejsca pracy - te, które w pewien sposób przyczyniają się do ochrony lub odtwarzania środowiska naturalnego. Pojęcie to obejmuje stanowiska pracy służące ochronie ekosystemów i różnorodności biologicznej, redukcji zużycia energii i surowców naturalnych lub minimalizacji produkcji odpadów czy zanieczyszczeń, zielone zamówienia publiczne - (ang. green public procurement - GPP) proces, w ramach którego instytucje publiczne starają się uzyskać towary, usługi i roboty budowlane, których oddziaływanie na środowisko w trakcie ich cyklu życia jest mniejsze w porównaniu do towarów, usług i robót budowlanych o identycznym przeznaczeniu, jakie zostałyby zamówione w innym przypadku. Są instrumentem dobrowolnym, co oznacza, że poszczególne państwa członkowskie i organy publiczne mogą określić zakres, w jakim je wdrażają. Rozwiązanie to może być stosowane w odniesieniu do zamówień będących zarówno powyżej, jak i poniżej progu stosowania unijnych dyrektyw w sprawie zamówień publicznych 1, źródła emisji liniowej - (zaliczone do powszechnego korzystania ze środowiska) to przede wszystkim główne trasy komunikacyjne przebiegające przez teren wyznaczonej strefy, źródła emisji powierzchniowej - (zaliczone do powszechnego korzystania ze środowiska) to źródła powodujące tzw. niską emisję. Zostały tu zaliczone obszary zwartej zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej z indywidualnymi źródłami ciepła, małe zakłady rzemieślnicze bądź usługowe oraz obiekty użyteczności publicznej wraz z drogami lokalnymi, źródła emisji punktowej - (zaliczone do korzystania ze środowiska) to emitory jednostek organizacyjnych o znaczącej emisji zanieczyszczeń, oddziałujące na obszar objęty analizą. Wśród nich występują zarówno emitory zlokalizowane na tym obszarze, jak i emitory zlokalizowane poza wskazanym obszarem, a mające istotny wpływ na wielkość notowanych stężeń substancji w powietrzu. 1 Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata , Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa, S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

9 Wybrane skróty Klasyfikacja stref 2 : Inne: A poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej działania niewymagane, B poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nieprzekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji konieczne określenie obszarów i przyczyn oraz podjecie działań, C poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji konieczne opracowanie POP, C2 jeżeli poziom pyłu PM2,5 przekracza poziom docelowy, D1 jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego, D2 jeżeli poziom stężeń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. As arsen, Cd kadm, CO tlenek węgla, CO 2 dwutlenek węgla, Mg megagram (1 Mg = 1 tona), 10 6 g, MW mega Watt, ng nanogram, 10-9 g, NH 3 amoniak, NH + 4 jon amonowy, Ni nikiel, NO 2 dwutlenek azotu, NO x tlenki azotu, O 3 ozon, Pb ołów, ppm (ang. parts per milion części na milion ) 10-6, ppb (ang. parts per bilion części na miliard ) 10-9, SO 2 dwutlenek siarki, WWA wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (np. B(a)P), µg mikrogram, 10-6 g 2 Klasyfikacja wg Oceny jakości powietrza w województwie pomorskim w 2014 r., WIOŚ w Gdańsku ATMOTERM S.A S t r o n a 7

10 1. STRESZCZENIE Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN) dla Gminy Gniewino jest dokumentem strategicznym wyznaczającym cele, kierunki działań oraz plany i harmonogramy ich realizacji w zakresie podnoszenia efektywności energetycznej, zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza, w tym również gazów cieplarnianych. Realizacja powyższych założeń przybliży Polskę do osiągnięcia celów określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020, a także do poprawy stanu środowiska i jakości życia mieszkańców. Na zakres tematyczny i strukturę dokumentu wpływ miały wytyczne Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, które wskazywały wymagania wobec niniejszego dokumentu. Interesariuszami niniejszego dokumentu są: jst, ich związki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne jst, jednostki sektora finansów publicznych, kościoły i związki wyznaniowe, instytucje oświatowe i opiekuńcze, zakłady opieki zdrowotnej, grupy producentów rolnych, Lasy Państwowe i jednostki organizacyjne, dostawcy energii, przedsiębiorstwa energetyczne, przedsiębiorcy, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i administratorzy budynków mieszkalnych, organizacje pozarządowe, osoby fizyczne, partnerstwa wymienionych podmiotów, inne. W opracowaniu przedstawiono ogólne informacje o PGN, metodykę jego opracowania oraz cel sporządzania dokumentu. Zebrane zostały wyniki analizy dokumentów strategicznych. Przeanalizowano dokumenty zarówno na szczeblu globalnym, krajowym, wojewódzkim jak i lokalnym pod względem ich zgodności z PGN. Celem tej analizy szczególnie na szczeblu wojewódzkim i lokalnym było wskazanie celów oraz założeń tych planów powiązanych z gospodarką niskoemisyjną. W PGN przedstawiona została diagnoza obszaru objętego Planem. Obejmuje ona opis stanu gminy, z przybliżeniem uwarunkowań społeczno-gospodarczych z rozbiciem na dziedziny istotne dla PGN, m.in. takie jak: działalność gospodarcza, mieszkalnictwo, demografia. W zakresie oceny stanu środowiska w opracowaniu uwaga skupia się na analizie jakości powietrza - komponentu środowiska, w którym najwyraźniej obserwowane będą rezultaty działań związanych z realizacją PGN. W opracowaniu został zawarty opis aktualnego stanu infrastruktury technicznej. Opisany został także system transportowy na terenie gminy. W opracowaniu przedstawiono wyniki inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla. Celem bazowej inwentaryzacji emisji jest wyliczenie ilości CO 2 wyemitowanego wskutek zużycia energii na terenie Gminy w roku bazowym. Pozwoliła ona zidentyfikować główne antropogeniczne źródła emisji CO 2 oraz odpowiednio zaplanować środki jej redukcji. Zużycie energii w roku bazowym 2013 z terenu Gminy Gniewino wyniosło ,05 MWh/rok. Całkowita emisja CO 2 z terenu Gminy Gniewino w roku bazowym 2013 wyniosła ,62 MgCO 2 /rok. Na poniższym wykresie przedstawiono emisję CO 2 z terenu Gminy w podziale na poszczególne sektory. 8 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

11 Rysunek 1 Emisja CO 2 w podziale na poszczególne sektory Za największą emisję odpowiada sektor handlu, usług i przemysłu, kolejny jest sektor mieszkalnictwa oraz sektor transportu. Budynki użyteczności publicznej oraz oświetlenie publiczne charakteryzują się niewielką emisją. W wyniku identyfikacji obszarów problemowych oraz inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla wskazano działania, które powinno się przeprowadzić aby zrealizować cele stawiane w dokumencie. Działania zostały wpisane do harmonogramu rzeczowo-finansowego, w którym znalazły się również informacje m.in. o: jednostce realizującej, terminie realizacji, szacunkowych nakładach finansowych, efekcie energetycznym, przewidywanym efekcie redukcji CO 2, energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł oraz wskaźnikach monitorowania tych działań. W związku z planowaniem działań w PGN dokonano analizy programów i funduszy na poziomie międzynarodowym, krajowym, wojewódzkim i lokalnym pod kątem możliwości uzyskania dofinansowania na działania realizowane w ramach Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Wskazano rodzaje działań oraz grupy beneficjentów, którzy mogą ubiegać się o dofinansowanie oraz przedstawiono aspekty organizacyjne i finansowe realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Działania zaplanowane w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej realizowane będą w sektorach użyteczności publicznej, oświetlenia ulicznego, transportu, mieszkalnictwa i będą dotyczyły m.in.: wykorzystania odnawialnych źródeł energii, termomodernizacji budynków, wymiany starych pieców węglowych na bardziej ekologiczne, modernizacji oświetlenia ulicznego oraz dróg, działań ekologicznych. Ich realizacja będzie wspierać rozwój gospodarki niskoemisyjnej, mniej uciążliwej dla środowiska i podnoszącej komfort życia mieszkańców. Realizacja wszystkich działań zaplanowanych w harmonogramie rzeczowo finansowym Gminy Gniewino do roku 2020 pozwoli na redukcję energii finalnej o 1,83% (1 615,00 MWh/rok) i redukcję emisji CO 2 o 5,58% (1 321,00 MgCO 2 /rok). Nastąpi również wzrost produkcji energii z OZE o 0,63% (559,00 MWh/rok). Łączny koszt zaplanowanych działań w harmonogramie wyniesie zł. Zaprognozowane zostało również zużycie energii w roku ,52 MWh/rok (wzrost o 8,72%) i emisja CO 2 w 2020 roku ,02 MgCO 2 /rok (wzrost o 1,49%). ATMOTERM S.A S t r o n a 9

12 2. CEL I PODSTAWA OPRACOWANIA Celem Planu jest określenie, na podstawie analizy aktualnego stanu w zakresie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych na obszarze Gminy Gniewino, działań zmierzających do redukcji zużycia energii, zwiększenia wykorzystania źródeł odnawialnych oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wraz z ekonomiczno-ekologiczną oceną ich efektywności. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej ma na celu również wzmacnianie działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń (m.in. pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu). Po przyjęciu PGN przez Radę Gminy w Gniewinie będzie on miał charakter dokumentu obowiązującego, określającego cele strategiczne i szczegółowe oraz działania dla ich osiągnięcia w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej wraz ze wskazaniem ich szacunkowych kosztów i przewidywanych źródeł finansowania. Ustalone zostaną również zasady monitorowania i raportowania wyników prowadzonej polityki ekologiczno-energetycznej. Opracowany Plan Gospodarki Niskoemisyjnej oraz zaplanowane działania przyczynią się do poprawy stanu środowiska i jakości życia mieszkańców na terenie gminy Gniewino. PGN realizuje cele jakimi są: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych. Podstawą formalną opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino jest umowa nr pomiędzy Gminą Gniewino a firmą ATMOTERM S.A. zawarta w dniu 31 grudnia 2015 r., wynikająca z realizacji przez Gminę projektu pn. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino na lata Przy opracowaniu Planu uwzględniono związane z tematyką dokumenty strategiczne (na poziomie międzynarodowym, UE, krajowym, regionalnym i lokalnym), polityki, konwencje, przepisy prawne, a także dostępne wytyczne, w tym Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury Planu Gospodarki Niskoemisyjnej 3. Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Dokumentacja wydana jest w stanie kompletnym ze względu na cel oznaczony w umowie. W ramach przygotowania PGN została wykonana inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych z obszaru gminy Gniewino oraz przeanalizowano możliwości redukcji zużycia energii wraz z ekonomiczno-ekologiczną oceną efektywności działań. Opracowano harmonogram działań i możliwe źródła finansowania. Ponadto ustalone zostały zasady monitorowania i raportowania wyników prowadzonej polityki ekologiczno-energetycznej. 3 NFOŚiGW: Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013 "Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej - plany gospodarki niskoemisyjnej" 10 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

13 3. STRUKTURA DOKUMENTU Struktura i metodyka opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej została określona w dokumencie przygotowanym przez Komisję Europejską How to develop a Sustainable Energy Action Plan (SEAP) Guidebook ( Jak opracować Plan Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP) poradnik ). Ocena stanu środowiska Ocena energochłonności i emisyjności Uwarunkowania społeczno - gospodarcze Wyniki inwentaryzacji CO 2 Analiza dokumentów strategicznych międzynarodowych, UE, krajowych, województwa, gminy Przepisy prawne Analiza stanu aktualnego na obszarze objętym PGN Identyfikacja obszarów problemowych Planowane przedsięwzięcia JST Cele strategiczne i szczegółowe Harmonogram realizacji działań Zasady monitorowania (wskaźniki) Projekt PGN Prognoza oddziaływania na środowisko Konsultacje społeczne Uchwała Rady Gminy Opiniowanie przez RDOŚ, PWIS PGN Rysunek 2 Schemat opracowywania PGN 4 Na poniższym rysunku przedstawiono procesy związane z przygotowywaniem i wdrażaniem SEAP/PGN. Opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino stanowi część zachodzącego już obecnie procesu związanego z redukcją emisji CO 2. Część działań stanowi kontynuację obecnej strategii gminy, wpisując się w wizję gminy, a w szczególności w jej ideę dbałości o środowisko naturalne. Etapy opracowania PGN przedstawiono na powyższym rysunku. 4 Opracowanie własne ATMOTERM S.A S t r o n a 11

14 4. CELE STRATEGICZNE Biorąc pod uwagę cele dokumentów strategicznych globalnych, UE, Polski, województwa oraz gminy, które przeanalizowane zostały w rozdziale 5, cel główny opracowania i realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej można sformułować następująco: Wsparcie zrównoważonego rozwoju Gminy Gniewino poprzez transformacje w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, przyjaznej środowisku, w tym osiągniecie następujących celów podstawowych: - redukcji emisji gazów cieplarnianych, - zwiększenia udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym, - redukcji zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej, - poprawy jakości powietrza. W szczególności, celami strategicznymi będą, zgodnie z pakietem energetyczno klimatycznym 5, osiągnięcie do roku 2020, w ramach UE: 20 % redukcji emisji gazów cieplarnianych; 20 % udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym (dla Polski 15%); 20% oszczędności w zużyciu energii; 10% udziału biopaliw; a także dodatkowo: uzyskanie znaczącej poprawy jakości powietrza poprzez wykorzystanie synergii działań w ramach działań na rzecz ochrony klimatu; uzyskanie oszczędności związanych z zastosowaniem bardziej energooszczędnych rozwiązań; wykorzystanie działań na rzecz klimatu dla rozwoju regionalnego i lokalnego; zaangażowanie do działań społeczeństwa w zakresie ochrony klimatu i środowiska; uzyskanie ogólnej poprawy stanu środowiska. Zdefiniowano następujące cele dla gminy Gniewino w kontekście gospodarki niskoemisyjnej do roku 2020: redukcja emisji CO 2 o 5,58% do roku 2020, w stosunku do roku bazowego 2013, redukcja zużycia energii finalnej o 1,83% do 2020 r., w stosunku do roku bazowego 2013, zwiększenie udziału wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie gminy Gniewino o 0,63% do roku 2020, w stosunku do roku bazowego 2013, redukcja emisji B(a)P o 0,72 kg/rok do roku 2020, w stosunku do roku bazowego 2013, redukcja zanieczyszczeń do powietrza zgodnie z zapisami POP dla strefy pomorskiej Cele szczegółowe dla Gminy Gniewino Przy precyzowaniu celów w zakresie gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino wzięto pod uwagę działania we wszystkich możliwych sektorach, w tym w szczególności, w obszarach przyjętych w projekcie Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, tj. w: energetyce, budownictwie, transporcie, rolnictwie i rybactwie, leśnictwie, przemyśle, handlu i usługach, gospodarstwach domowych, odpadach i edukacji. Na podstawie analiz planowanych i możliwych do realizacji przedsięwzięć w ramach PGN, jak również biorąc pod uwagę cele dokumentów strategicznych, proponuje się przyjęcie następujących celów szczegółowych, które będą podstawą sprecyzowania działań realizujących te cele. 5 Zestaw dyrektyw i decyzji określających cele UE, jak i zobowiązania dla poszczególnych krajów dla ich realizacji 12 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

15 Tabela 1. Cele strategiczne i szczegółowe dla Gminy Gniewino Cele strategiczne Cele szczegółowe 1. Zmniejszenie wielkości emisji na terenie gminy oraz poprawa jakości powietrza 1.1 Wymiana źródła ciepła w budynkach użyteczności publicznej na bardziej ekologiczne 1.2 Usprawnienie systemu transportowego poprzez budowę i modernizację sieci dróg lokalnych 2. Zmniejszanie zapotrzebowania na energię finalną poprzez podniesienie efektywności energetycznej 2.1 Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej 2.2 Promocja i wdrażanie idei energooszczędnych oraz proekologicznych zachowań konsumenckich 2.3. Modernizacja oświetlenia ulicznego na bardziej energooszczędne 3. Zwiększanie udziału odnawialnych źródeł energii 3.1 Wspieranie tworzenia i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych panele fotowoltaiczne, kolektory słoneczne, pompy ciepła 3.2. Budowa instalacji odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej ATMOTERM S.A S t r o n a 13

16 5. ANALIZA UWARUNKOWAŃ PRAWNYCH I WYNIKAJĄCYCH Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH 5.1. Podstawy prawne Podstawy prawne związane z opracowaniem PGN wynikają z polityki klimatyczno-energetycznej oraz polityki ochrony powietrza UE. W zakresie polityki klimatyczno-energetycznej zasadnicze znaczenie ma przyjęty pakiet uregulowań prawnych ogłoszony w 2009 r. Najważniejszymi jego elementami są: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dn. 23 kwietnia 2003 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS), Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/406/WE z dn. 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw. NON ETS), Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dn. 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Wyżej wymienione przepisy nakładają na Polskę następujące zobowiązania odnoszące się do 2020 r.: Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z instalacji objętych unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS) zgodnie z zasadami tego systemu, Ograniczenia do 14% wzrostu emisji z innych dziedzin poza instalacjami objętymi EU ETS, Uzyskania 15% udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym. Jak podano w podrozdziale 9.1, w październiku 2014 r. Rada Europejska przyjęła nowe cele do osiągnięcia do roku 2030 i związane to będzie z wprowadzeniem odpowiednich instrumentów gwarantujących ich dotrzymanie, z czym związane będzie również zwiększenie zobowiązań dla państw członkowskich, w tym dla Polski. W zakresie polityki ochrony powietrza najważniejsze uregulowania zawarte są w: Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dn. 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (tzw. dyrektywa CAFE), Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady Dyrektywa 2001/81/WE z dn. 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza (tzw. dyrektywa pułapowa - NEC), Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dn. 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) (tzw. dyrektywa IED). Wobec utrzymywania się negatywnych oddziaływań zanieczyszczenia na powietrze, w wyniku przeglądu dyrektywy CAFE, w 2013 r. Komisja Europejska zaproponowała tzw. Pakiet Czyste Powietrze (Komunikat Komisji COM(2013)918) obejmujący propozycje i rozszerzenie norm dotyczących ochrony powietrza, aby uzyskać poprawę w tym zakresie. Propozycje Komisji są w dalszym ciągu negocjowane. W zakresie prawa polskiego wyżej wymienione akty prawne UE oraz inne związane z tematem są transponowane do następujących, najważniejszych ustaw: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672.), Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353 ze zm.), Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2015 r. poz. 199 ze zm.), Ustawa z dnia 10 kwietnia Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz ze zm.), 14 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

17 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290 ze zm.), Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2015 r. poz ze zm.), Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. z 2014 r. poz. 712), Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz. U. z 2010 r. nr 76 poz. 489 ze. zm.), Ustawa z dnia 14 września 2012 r. o obowiązkach w zakresie informowania o zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energię (Dz. U. z 2012 r. poz. 1203, ze zm.), Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446), Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1445), Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015 r. poz. 184, ze zm.). Należy podkreślić, że w Umowie Partnerstwa (Programowanie perspektywy finansowej ) 6 przyjętej przez UE i Polskę, która określa kierunki interwencji (wsparcia) UE w latach ustalono, że 20% środków wsparcia powinno być przeznaczone na cele związane z klimatem Międzynarodowe dokumenty strategiczne Celem analizy jest przedstawienie podstawowych dokumentów strategicznych globalnych, regionalnych oraz Unii Europejskiej związanych z zakresem PGN. Punktem wyjścia do analizy dokumentów strategicznych są przyjęte ustalenia na poziomie globalnym, które w odniesieniu do poszczególnych dokumentów przedstawione są niżej. Dokumenty na poziomie globalnym: Dokument końcowy Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zrównoważonego rozwoju Rio+20 7 pn. Przyszłość jaką chcemy mieć, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 8, Protokół z Kioto 9 do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Konwencja o różnorodności biologicznej 10, Europejska Konwencja Krajobrazowa 11, Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (LRTAP) 12, z jej protokołami dodatkowymi. Dokumenty na poziomie unijnym: Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (KOM(2010)2020 wersja ostateczna) 13, wraz z dokumentami powiązanymi, w tym Projekt przewodni: Europa efektywnie korzystająca z zasobów, Report of the United Nations Conference on Sustainable Development (A/CONF.216/16), Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu Konwencja o różnorodności biologicznej 11 Europejska Konwencja Krajobrazowa 12 Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości ATMOTERM S.A S t r o n a 15

18 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie Europy efektywnie korzystającej z zasobów (2011/2068(INI)) 14 i związany z nią Plan działań na rzecz zasobooszczędnej Europy zawarty w komunikacie Komisji" (COM(2011)0571) 15, Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie planu działania prowadzącego do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. (2011/2095(INI)) 16 i związana z nią Mapa drogowa do niskoemisyjnej gospodarki do 2050 r. przedstawiona w Komunikacie Komisji Europejskiej (COM(2011)0112) 17, Strategia UE adaptacji do zmiany klimatu (COM(2013)216 wersja ostateczna) 18, VII ogólny, unijny program działań w zakresie środowiska do 2020r. Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety (7 EAP) 19, Nasze ubezpieczenie na życie i nasz kapitał naturalny unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020 r. (KOM(2011)244 wersja ostateczna) 20, Zrównoważona Europa dla lepszego świata: Strategia zrównoważonego rozwoju UE (KOM(2001)264 wersja ostateczna) 21, Horyzont 2020 program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (KOM(2011)808 wersja ostateczna) 22. Podsumowanie Z analizy podstawowych dokumentów na szczeblu międzynarodowym i UE związanych z PGN można wyprowadzić następujące wnioski: stwierdza się, że PGN wspiera realizację celów zawartych w analizowanych dokumentach zarówno w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, jak też i w zakresie celów dodatkowych np. w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza i poprawy jego jakości, nie zidentyfikowano sprzeczności celów PGN z celami dokumentów międzynarodowych oraz UE Krajowe dokumenty strategiczne Celem analizy jest określenie zgodności Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino, z podstawowymi dokumentami strategicznymi Państwa: Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Polska 2030, Trzecia fala nowoczesności (MAiC, styczeń 2013 r.) 23, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) 24, S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

19 Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (ŚSRK) Strategia Rozwoju Kraju , Programowanie perspektywy finansowej Umowa Partnerstwa (MIR r.) 26, Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, perspektywa do 2020 r. (BEiŚ), Warszawa 2014 r. 27, Polityka Energetyczną Polski do 2030 r. Ministerstwo Gospodarki, listopad 2009 r. 28, Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej 29, Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) 30 Krajowy Plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych 31, Drugi Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej 32, Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020) 33, Krajowy plan gospodarki odpadami 2014 (załącznik do uchwały nr 217 RM z dnia r.) 34, IV Aktualizacja krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych AKPOŚK 2013, (projekt roboczy) Ministerstwo Środowiska, KZGW, 2013 r. 35, Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 r.) 36, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich , Krajowa Polityka Miejska Podsumowanie Z analizy strategicznych dokumentów krajów objętych PGN można wciągnąć następujące wnioski: stwierdza się, że PGN wspiera realizację celów analizowanych dokumentów na poziomie krajowym, nie zidentyfikowano obszarów sprzecznych z celami analizowanych dokumentów strategicznych Wojewódzkie dokumenty strategiczne Celem analizy jest przedstawienie podstawowych dokumentów strategicznych województwa pomorskiego oraz ocena zgodności z nimi PGN. Analiza objęła następujące dokumenty: Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego (uchwalona r.). Strategia zakłada realizację wizji według której województwo stanie się regionem: ATMOTERM S.A S t r o n a 17

20 trwałego wzrostu, w którym uruchamiane i wykorzystywane są zróżnicowane potencjały terytorialne dla wzmocnienia i równoważenia procesów rozwojowych, o unikatowej pozycji, dzięki aktywności społeczeństwa obywatelskiego, silnemu kapitałowi społecznemu i intelektualnemu, racjonalnemu zarządzaniu zasobami środowiska, gospodarczemu wykorzystaniu potencjału morza oraz inteligentnym sieciom infrastrukturalnym i powszechnemu stosowaniu technologii ekoefektywnych, będący liderem pozytywnych zmian społecznych i gospodarczych w Polsce i w obszarze Południowego Bałtyku. W ramach trzech celów strategicznych określonych w Strategii, którymi są: nowoczesna gospodarka, aktywni mieszkańcy i atrakcyjna przestrzeń, określono następujące kierunki związane z realizacją PGN: wzrost aktywności instytucji naukowo-badawczych i przedsiębiorstw w programach badawczych, co może mieć wpływ na przekształcenia w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, wzrost zatrudnienia i kompetencji zawodowej mieszkańców, wzmocnienie regionalnej wspólnoty kulturowej i obywatelskiej, włączenie szerokiego kręgu partnerów w określanie i realizację polityki rozwoju regionu, zmniejszenie zachorowalności na choroby cywilizacyjne pod wpływem zmian stylu życia, lepszy stan zdrowia mieszkańców, pełne włączenie regionu w transeuropejskie sieci transportowe i energetyczne, wzrost atrakcyjności transportu zbiorowego i znaczenia indywidualnej mobilności aktywnej, wzrost transportu intermodalnego w przewozach towarowych, wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonej generacji (w tym z odnawialnych źródeł energii), poprawa stanu środowiska oraz środowiskowych warunków życia, zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego 40 (przyjęty r.) Plan określa podstawowe uwarunkowania dla rozwoju województwa w poszczególnych dziedzinach: społecznych, gospodarczych i środowiskowych z punktu widzenia zharmonizowanej gospodarki przestrzennej, w tym, miedzy innymi w zakresie: środowiska przyrodniczo-kulturowego i krajobrazu, sieci osadniczej, uwarunkowań geograficznych i społecznych, infrastruktury społecznej, gospodarki (uwzględniając rozwój energetyki) oraz infrastruktury (transportowej, energetycznej, technicznej i bezpieczeństwa). Identyfikuje też bariery rozwoju i konflikty przestrzenne. Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata z perspektywą do 2020 r. 41 (zatwierdzony r.). Projekt stanowi aktualizację Programu Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata Program ma za zadanie zintegrowanie wszystkich działań zmierzających do zachowania i poprawy stanu środowiska w regionie. W obszary celów perspektywicznych, spełniających rolę osi priorytetowych wpisano 12 celów przewidzianych do realizacji w latach : Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych, w tym wód przybrzeżnych, Osiągnięcie i utrzymywanie standardów jakości środowiska, wpływających na warunki zdrowotne, Budowa systemu gospodarki odpadami, który w pełni realizuje zasadę zapobiegania i minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów, zapewnia wysoki stopień ich odzysku oraz bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie, Ochrona mieszkańców województwa i ich mienia przed zagrożeniami naturalnymi i skutkami katastrof naturalnych, Kształtowanie u mieszkańców województwa pomorskiego postaw i nawyków proekologicznych oraz poczucia odpowiedzialności za stan środowiska, f2b-8cff5b3a9f _16_21_grudnia_2012_zal_do_uchwaly_swp_528 _xxv_12.pdf/5bb7ca92-6e50-4e a3733bc364b4 18 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

21 Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska, zwiększenie roli ekoinnowacyjności w procesie rozwoju regionu, Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej, powstrzymanie procesu jej utraty oraz poprawa spójności systemu obszarów chronionych, Poprawa stanu zasobów leśnych regionu, zachowanie i przywracanie walorów ekologicznych obszarom rolniczym, Racjonalizacja wykorzystania zasobów wód podziemnych, ochrona głównych zbiorników wód podziemnych stanowiących ważne źródło zaopatrzenia w wodę, Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin, eliminacja nielegalnego wydobycia oraz zminimalizowanie niekorzystnych skutków ich eksploatacji, Wspieranie wytwarzania i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, Rozbudowa efektywnych systemów produkcji i dystrybucji energii oraz ograniczenie niekorzystnych oddziaływań energetyki na środowisko. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego (uchwalony r.). Celem Planu jest, między innymi, wprowadzenie nowego, zgodnego z założeniami ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152 poz. 897, z późn. zm.) systemu gospodarki odpadami komunalnymi w województwie w tym uporządkowanie działania systemu. Plan precyzuje następujące cele gospodarki odpadami w województwie: Utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, Znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, Rekultywacja zamkniętych składowisk odpadów, Sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, Eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, Pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z ruchu, Zorganizowanie systemu preselekcji, sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych. Program Ochrony Powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu 43 (Przyjęty Uchwałą Sejmiku Wojewódzkiego dn r.). Program pokrywa cały obszar województwa z wyjątkiem Aglomeracji Trójmiejskiej. Głównym celem Programu jest poprawa jakości powietrza do poziomów dopuszczalnych i docelowych. Program przewiduje realizację następujących, podstawowych działań: Ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych poprzez stworzenie i realizację systemu zachęt do ich likwidacji lub wymiany na niskoemisyjne we wskazanych miastach i gminach strefy, Ograniczenie wtórnej emisji z transportu w miastach strefy pomorskiej, Rozwój sieci gazowych w celu umożliwienia większej liczbie ludności wykorzystania tego niskoemisyjnego paliwa, Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników niepowodujących nadmiernej emisji substancji z indywidualnych systemów grzewczych oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie przewietrzania miasta ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie oraz zwiększenie powierzchni terenów zielonych (nasadzanie drzew i krzewów), 42 dztwa%20pomorskiego% pdf 43 omorskiej.pdf ATMOTERM S.A S t r o n a 19

22 Działania prewencyjne na poziomie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Uwzględnianie konieczności ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza szczególnie pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu) na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, Uwzględnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniających odpowiednie normy emisji spalin; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczający niezorganizowaną emisję pyłu do powietrza), Kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów, Kontrola spalania pozostałości roślinnych z ogrodów na powierzchni ziemi, Działania promocyjne i edukacyjne (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje), Kontrola przestrzegania zakazu wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów. Szczegółowo przedstawione w harmonogramie działania zostaną wykorzystane przy opracowywaniu PGN. Program rozwoju elektroenergetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim do roku (obowiązuje od roku). W Programie przyjęto następujące założenia: rozbudowa i modernizacja linii elektroenergetycznych, poprawa efektywności energetycznej, budowa nowych źródeł energii elektrycznej konwencjonalnych i odnawialnych. W scenariuszu przewidującym zrównoważony rozwój sektora elektroenergetycznego przewidziano: Budowę zakładu termicznego przekształcania odpadów w celu odzysku energii z frakcji energetycznej odpadów komunalnych (10-15 MWe), Budowę nowych farm wiatrowych na lądzie ( MWe), Budowę farm wiatrowych off-shore ( MWe, alternatywnie MWe), Budowę ok. 150 biogazowni (łącznie w przeliczeniu MWe), Rozbudowę innych OZE (nowe ok. 30 MWe), Budowę infrastruktury gazowej terminal mobilny CNG (dostawa gazu dla EC). Regionalny Program Strategiczny w zakresie transportu (Mobilne Pomorze) 45 (przyjęty uchwałą Nr 951/275/13 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia 13 sierpnia 2013 roku). Celem głównym Programu jest stworzenie sprawnego systemu transportowego, w ramach którego realizowane będą następujące cele szczegółowe: 1. Rozwinięty i efektywny system publicznego transportu zbiorowego (w tym powiązań transportu multimodalnego), 2. Sieć drogowa wzmacniająca dostępność i spójność regionu, 3. Węzły multimodalne dobrze powiązane z systemem transportowym. Wśród strategicznych kryteriów identyfikacji przedsięwzięć wymieniono również efekt środowiskowy, jakość przestrzeni oraz świadomość społeczeństwa. Zwrócono też uwagę na poprawę bezpieczeństwa transportu drogowego i stanu środowiska naturalnego oraz podwyższenie jakości i konkurencyjności usług drogowego publicznego transportu zbiorowego i przyczynienie się do zmniejszenia tempa wzrostu natężenia ruchu drogowego (w Celu 2). Metropolitalny Program Rewitalizacji na lata , Gdański Obszar Metropolitarny (Stan prac na 30 września 2014 r.). Celem Programu jest wypracowanie zasad wspólnej polityki rewitalizacji dla gminczłonków porozumienia ZIT oraz oszacowanie urealnionych potrzeb finansowych gmin w zakresie przeciwdziałania zjawiskom degradacji. Program zawiera wyszczególnienie konkretnych działań, co wykorzystane będzie przy tworzeniu PGN. Strategia Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot do roku 2030 (projekt) a3f-104de9db86e S%20do%20roku%202030_wersja_v_7_3_20_08_15.pdf 20 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

23 Strategia Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot do roku 2030 wyznacza kierunki współpracy metropolitalnej na najbliższe kilkanaście lat i jest najważniejszym dokumentem strategicznym dla rozwoju metropolii. Strategia 2030 jest dokumentem wyznaczającym cele i kierunki wspólnego rozwoju wszystkich zaangażowanych partnerów naszego obszaru metropolitalnego. Strategia ta wykracza poza perspektywę bieżących projektów i działań operacyjnych, zaś jej efekty będą wykraczały poza tytułowy rok Strategia 2030 nie ma zastępować gminnych, powiatowych czy wojewódzkiej strategii rozwoju. Rolą dokumentu jest również uzupełnienie działań podejmowanych na poziomie UE i krajowym o oddolne inicjatywy w skali metropolitalnej. Głównym założeniem Strategii 2030 jest dopełnienie lokalnych i sektorowych strategii rozwoju o wszystkie cele, działania i projekty, które lepiej, efektywniej i skuteczniej można i należy realizować razem. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Obszaru Metropolitalnego Gdańsk- Gdynia-Sopot do roku 2020 (projekt) 47 Jako misję Strategii ZIT przyjęto: Stymulowanie współpracy pomiędzy jednostkami Obszaru Metropolitalnego Gdańsk Gdynia Sopot, aby w sposób zintegrowany eliminowane były problemy i wykorzystywane potencjały tego obszaru. Misja Strategii ZIT została uszczegółowiona w czterech celach strategicznych: Rozwój konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki, Budowa aktywnego i otwartego społeczeństwa, Kreowanie zintegrowanej przestrzeni, Wzrost efektywności energetycznej oraz wdrożenie strategii niskoemisyjnej. Cele związane z PGN będą realizowane w ramach celów strategicznych Strategii ZIT. Strategia zawiera listę przedsięwzięć wybranych do realizacji w formule ZIT. Lista ta wykorzystana zostanie w dalszej części PGN. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata (Dokument przyjęty uchwałą nr 196/20/15 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia 3 marca 2015r. w związku z decyzją Komisji Europejskiej nr C(2015) 908 z dnia 12 lutego 2015 r.) stanowi wkład finansowy w realizacje celów określonych w dokumentach strategicznych UE, Polski i województwa, w tym w zakresie gospodarki niskoemisyjnej. Powinien i może być wykorzystany również do realizacji celów PGN, gdyż cele te zawarte są w ww. dokumentach. Kontrakt Terytorialny dla Województwa Pomorskiego 49 (podpisany r.). Przedmiotem Kontraktu jest określenie celów i przedsięwzięć priorytetowych o istotnym znaczeniu dla rozwoju kraju oraz województwa. Kontrakt zawiera listę przedsięwzięć priorytetowych oraz warunki ich realizacji, w tym przewidywane źródła finansowania. Lista ta będzie wykorzystana w dalszej części PGN. Strategia Transportu i Mobilności Obszaru Metropolitalnego do roku (wersja z dnia 12 października 2015 r.) jest dokumentem wyznaczającym cele i działania priorytetowe w Obszarze Metropolitalnym Gdańsk Gdynia Sopot w perspektywie do 2030 roku dotyczące polityki transportowej oraz rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego jako istotnego wymiaru prowadzenia interwencji w zakresie polityki spójności. W części zasadniczej jest dokumentem zawierającym charakterystykę uwarunkowań rozwoju systemu transportu w OM do roku 2030, zasady i kierunki polityki transportowej OM do roku 2030, opis możliwych scenariuszy i wariantów rozwoju systemu do roku 2030, wizję i cele strategiczne oraz strategiczne programy współpracy zawierające pakiety wspólnych działań. Kluczowe dla Strategii przesłanki wynikają z diagnozy istniejącego systemu transportowego OM, programu rozwoju transportu do roku 2020 oraz wyników analiz prognostycznych z wykorzystaniem modelu ruchu w OM. Cele, zasady i działania zawarte w Strategii odnoszą się do: wspólnych inicjatyw podejmowanych lub wspieranych przez samorządy OM, obejmujących wpływem co najmniej dwie gminy, ATMOTERM S.A S t r o n a 21

24 zadań organizacyjnych i inwestycyjnych będących kontynuacją tych rozpoczętych przed 2020 rokiem lub nowych, opierających się o zasady nowoczesnego podejścia do rozwoju transportu i wykorzystujących najnowsze technologie, mobilności środkami transportu indywidualnego i zbiorowego, drogowego, kolejowego, wodnego i powietrznego, a także form mobilności aktywnej w zakresie adekwatnym do znaczenia tych form dla funkcjonowania całego OM. Zakłada się, że dokument powinien stanowić podstawę przy formułowaniu rekomendacji do regionalnych i gminnych dokumentów planistycznych i programowych, których status określają przepisy prawa. Tabela 2. Tabela korelacji i spójności celów szczegółowych objętych Planem Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami wojewódzkimi (źródło: opracowanie własne) Cele szczegółowe Plan Gospodarki Niskoemisyjnej wg głównych sektorów Dokumenty wojewódzkie energetyka budownictwo transport Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego na lata z perspektywą do 2020 r. Program Ochrony Powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)piranu Program Ochrony Powietrza dla strefy aglomeracji trójmiejskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu Program rozwoju elektroenergetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych w Województwie Pomorskim do roku 2025 Regionalny Program Strategiczny w zakresie transportu Mobilne Pomorze Metropolitarny Program Rewitalizacji na lata , Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Obszaru Metropolitarnego gospodarka odpadami edukacja inne S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

25 Cele szczegółowe Gdańsk-Gdynia-Sopot Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata Kontrakt Terytorialny dla Województwa Pomorskiego Strategia Transportu i Mobilności Obszaru Metropolitalnego do roku 2030 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej wg głównych sektorów Podsumowanie Przeprowadzona analiza wykazała zgodność celów PGN z dokumentami strategicznymi Województwa Pomorskiego w zakresie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, podniesienia efektywności energetycznej i ochrony środowiska w tym w zakresie poprawy jakości powietrza. Szczegółowo przedstawione w tych dokumentach działania, zwiazane z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych zostały uwzględnione przy opracowywaniu PGN Dokumenty strategiczne na poziomie lokalnym Program Ochrony Środowiska na terenie gminy Gniewino na lata (Uchwała nr XII/89/2015Rady Gminy Gniewino z dnia 31 sierpnia 2015) 51 Obowiązek opracowania Programu ochrony środowiska dla powiatu lub gminy wynika wprost z art. 17 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672.). Głównym celem ich opracowania jest realizacja polityki ekologicznej państwa uchwalanej przez Sejm. Programy te, na podstawie aktualnego stanu środowiska winny określać w szczególności wymagania zapisane w art. 14 ustawy: cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do realizacji celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Cel opracowania programu ochrony środowiska to nie tylko spełnienie wymogów ustawowych. Dokument powinien służyć również jako dodatkowe źródło wiedzy, motywacji i inspiracji dla mieszkańców oraz władz gminy, a także dla organizacji pozarządowych w dążeniu do wspólnego działania na rzecz zrównoważonego rozwoju gminy, poprawy stanu środowiska oraz bezpieczeństwa ekologicznego. Uwzględniając położenie i charakter gminy, stan środowiska, warunki i plany rozwoju, oraz jej potencjał gospodarczy, określono cele i zadania w zakresie kształtowania i ochrony środowiska. Zaproponowano skoncentrowanie się na następujących problemach wiążących się z realizacją celów wskazywanych w Planach Gospodarki Niskoemisyjnej: poprawa jakości powietrza atmosferycznego, wzrost udziału energii odnawialnej w produkcji energii, zachowanie w dobrym stanie środowiska przyrodniczego, planowanie przestrzenne, edukacja ekologiczna mieszkańców, wspieranie inwestycji proekologicznych. Wśród licznych celów zakładanych w Programie należy wyszczególnić poprawę jakości powietrza atmosferycznego. Do jego spełnienia konieczne jest między innymi: ograniczenie źródeł niskiej emisji przez ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych oraz komunalnych w tym: użytkowania pieców węglowych i przejście na paliwa alternatywne, 51 Program Ochrony Środowiska na terenie gminy Gniewino na lata , Gniewino, luty 2015 ATMOTERM S.A S t r o n a 23

26 ograniczenie bezproduktywnego i szkodliwego dla jakości powietrza atmosferycznego spalania odpadów w gospodarstwach w piecach domowych, na powierzchni ziemi, zapobieganie wypalaniu traw, informacja i promocja rozwiązań technologicznych wykluczających niską emisję obejmuje ich modelowe wykorzystanie w obiektach użyteczności publicznej, reklamę w lokalnych serwisach informacyjnych, dalsze dofinansowywanie prac związanych z termoizolacją budynków oraz montażem i użytkowaniem kolektorów słonecznych. Istotnym zagadnieniem w gminie Gniewino jest również zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej, głównie poprzez promocję instalacji pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Plan działania na rzecz zrównoważonej polityki energetycznej (Uchwała nr XXXV/269/2013 Rady Gminy Gniewino z dnia 16 stycznia 2013 r. ) 52 Plan działania na rzecz zrównoważonej polityki energetycznej zachęca europejskie miasta i gminy do ograniczania zmian klimatu poprzez wdrażanie inteligentnych lokalnych zasad zrównoważonego gospodarowania energią. Ich efektem są oszczędności energii, jak również stworzenie stabilnych i niepodlegających delokalizacji miejsc pracy, zdrowsze środowisko, lepsza jakość życia mieszkańców, rozwiązanie ważnych problemów społecznych oraz wzmożona konkurencyjność gospodarcza i większa niezależność energetyczna. Władze lokalne przystępując do Porozumienia między Burmistrzami zobowiązują się w ciągu roku dostarczyć swoje plany działania na rzecz zrównoważonego zużycia energii. Taki plan działań jest podstawowym dokumentem informującym o tym, jak władze lokalne zamierzają osiągnąć docelową redukcję emisji CO 2 o ponad 20% do 2020 r. Na szczeblu regionalnym Plan działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii stanowi wizję polityki energetycznej regionu i może być drogowskazem dla kierunków działań planowanych i podejmowanych w tym obszarze na poziomie lokalnym. Plan działania na rzecz zrównoważonej polityki energetycznej gminy Gniewino przedstawia nie tylko bilans energii w gminie, wyjściową inwentaryzację emisji, czy potencjał oraz stan inwestycji w odnawialne źródła energii, ale proponuje również działania krótkookresowe i długookresowe dla osiągnięcia zakładanego celu redukcji emisji CO 2. W dokumencie zaplanowane zostały zadania z zakresu: Budynki, wyposażenie/urządzenia: zadania termomodernizacyjne i modernizacyjne, Transport: budowa ścieżek rowerowych, zakup autobusów, Lokalne ciepłownictwo/chłodnictwo, kogeneracja: budowa biogazowni o mocy 500 kw, która będzie zaopatrywać wielorodzinne budynki mieszkalne biogazem, Zagospodarowanie przestrzenne, Zamówienia publiczne na produkty i usługi, Współpraca z obywatelami i zainteresowanymi stronami. Zadania i cele zawarte w Planie działania na rzecz zrównoważonej polityki energetycznej gminy Gniewino są ściśle powiązane z zadaniami i celami Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Gniewino (Uchwała nr XXXVII/287/2013 Rady Gminy Gniewino z dnia 22 marca 2013 r.) 53 Dokument zawiera: ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, 52 Plan działania na rzecz zrównoważonej polityki energetycznej, Gniewino, styczeń Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Gniewino, 2013 r. 24 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

27 przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, zakres współpracy z innymi gminami. Zgodnie z prawem gmina powinno stać się głównym inicjatorem określającym kierunki rozwoju infrastruktury energetycznej na swoim terenie. Tak sformułowane zasady polityki mają zapobiec dowolności działań przedsiębiorstw energetycznych. Bezpośredni związek i wpływ na wszystkie główne założenia PGN mają kierunki działań dla rozwoju systemów zaopatrzenia w ciepło, paliwa gazowe i energię elektryczną. Są to: modernizacja instalacji ogrzewania w budynkach, termomodernizacja budynków, likwidacja źródeł niskiej emisji, budowa nowych instalacji odnawialnych źródeł energii. Strategia Rozwoju Powiatu Wejherowskiego W strategii określono cele odnoszące się bezpośrednio do ochrony środowiska naturalnego, jest to III Priorytet o nazwie: Wzmacnianie infrastruktury komunikacyjnej, ochrona środowiska naturalnego oraz walorów przyrodniczo-krajobrazowych. W ramach priorytetu realizowane mają być dwa cele: cel strategiczny 1: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury komunikacyjnej. Kierunki działań wpisujące się w cele Planu gospodarki niskoemisyjnej to: tworzenie nowoczesnych układów komunikacyjnych, utrzymanie na wysokim poziomie technicznym sieci komunikacyjnej cel strategiczny 2: Ochrona środowiska naturalnego oraz racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi Kierunki działań wpisujące się w cele Planu gospodarki niskoemisyjnej to: promocja i wspieranie ekologicznych przedsięwzięć inwestycyjnych i modernizacyjnych, prowadzenie działań zmierzających do racjonalnej eksploatacji kopalin, zwiększanie świadomości ekologicznej. Lokalna Strategia Rozwoju na lata (Uchwała nr 4/XII/2015 Rady ds. PROW z dnia r.) 55 W strategii określono bezpośrednio odnoszący się do ochrony środowiska naturalnego: Cel 5. Poprawa stanu środowiska, szczególnie w zakresie powietrza i wody, w tym rozwój odnawialnych źródeł energii. Cel ten głównie dotyczy rozwoju odnawialnych źródeł energii, ograniczenia zanieczyszczeń powietrza, poprawy słabej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy oraz podniesienia niskiej świadomości ekologicznej wśród mieszkańców. 54 Strategia Rozwoju Powiatu Wejherowskiego , październik Lokalna Strategia Rozwoju na lata , Bolszewo, grudzień 2015 ATMOTERM S.A S t r o n a 25

28 Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla powiatów wejherowskiego i puckiego na lata (Uchwała nr V/XIII/138/15 Rady Powiatu Wejherowskiego z dnia 27 listopada 2015 r.) 56 Głównym celem planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego jest zaplanowanie usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, realizowanych na obszarze powiatów wejherowskiego oraz puckiego tak, aby rozwój tego transportu przebiegał zgodnie z postulatami zrównoważonego rozwoju. W procesie rozwoju transportu uwzględnione będzie uznanie istotnego znaczenia mobilności dla rozwoju społeczno-gospodarczego oraz dążenie do ograniczenia negatywnych następstw rozwoju transportu indywidualnego. Transport jest jednym z najważniejszych czynników determinujących rozwój miast, a ze względu na jego negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne, stanowi znaczącą uciążliwość dla życia mieszkańców. Utrzymanie wysokiego udziału transportu zbiorowego w liczbie podróży zmotoryzowanych w powiatach wpływa w największym stopniu na ograniczenie zanieczyszczeń emitowanych do środowiska przez ruch pojazdów. W ramach Planu określono cele szczegółowe, do których wliczają się m.in.: zidentyfikowanie potrzeb przewozowych, określenie preferencji dotyczących wyboru rodzaju środków transportu, określenie standardów usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, organizację systemu informacji dla pasażerów. Tabela 3 Tabela korelacji i spójności celów szczegółowych objętych Planem Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami lokalnymi (źródło: opracowanie własne) Cele szczegółowe Plan Gospodarki Niskoemisyjnej wg głównych sektorów Dokumenty lokalne energetyka budownictwo transport Program Ochrony Środowiska na terenie gminy Gniewino na lata Plan działania na rzecz zrównoważonej polityki energetycznej Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Gniewino Strategia Rozwoju Powiatu Wejherowskiego Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla powiatów wejherowskiego i puckiego na lata Lokalna Strategia Rozwoju na lata gospodarka odpadami edukacja inne Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla powiatów wejherowskiego i puckiego na lata , lipiec-listopad S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

29 Podsumowanie Przeprowadzona analiza wykazała zgodność celów PGN z dokumentami strategicznymi gminy Gniewino oraz powiatu wejherowskiego w zakresie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, podniesienia efektywności energetycznej i ochrony środowiska, w tym w zakresie poprawy jakości powietrza. Szczegółowo przedstawione w tych dokumentach działania, zwiazane z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych zostały uwzględnione przy opracowywaniu PGN. ATMOTERM S.A S t r o n a 27

30 6. ANALIZA STANU AKTUALNEGO 6.1. Charakterystyka obszaru gminy Gniewino Gmina Gniewino jest gminą wiejską położoną w północnej części województwa pomorskiego, w powiecie wejherowskim. Jej obszar, o powierzchni 176 km 2, zamieszkiwany jest przez ponad mieszkańców oraz stanowi część niezwykle malowniczego Pobrzeża Kaszubskiego. Niewielka odległość od wybrzeża Morza Bałtyckiego (ok. 10 km od północnej granicy), lasy oraz krajobrazy nad jeziorami: Żarnowieckim, Salińskim, Dąbrze, Czarnym oraz Choczewskim przyciągają wielu turystów. Użytki rolne oraz użytki leśne i grunty zadrzewione stanowią łącznie ponad 83% ogólnej powierzchni gruntów w gminie 57. W skład gminy wchodzi 12 sołectw: Bychowo, Chynowie, Czymanowo, Gniewino, Kostkowo, Lisewo, Perlino, Tadzino, Mierzyno, Mierzynko, Rybno, Nadole 58. Administracyjnie Gmina Gniewino sąsiaduje z czterema wiejskimi gminami powiatu wejherowskiego: od południowego wschodu z gminą wiejską Wejherowo, od południa z gminą Luzino, od południowegozachodu z gminą Łęczyce, od północnego-zachodu z gminą Choczewo oraz jedną gminą powiatu puckiego - od północnego-wschodu z gminą Krokowa Plan działań na rzecz zrównoważonej polityki energetycznej, Gniewino, styczeń Plan działań na rzecz zrównoważonej polityki energetycznej, Gniewino, styczeń S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

31 LOKALIZACJA, UKSZTAŁTOWANIE TERENU, CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA Ukształtowanie terenu 60 Gmina Gniewino położona jest w obrębie regionu Pobrzeża Kaszubskiego, które stanowi część Pobrzeży Południowobałtyckich. Występują tu charakterystyczne dla pobrzeży kępy wysoczyznowe oddzielone rynnami polodowcowymi, tworząc mikroregiony, do których należą m.in.: Pradolina Redy, Rynna Jeziora Żarnowieckiego, Dolina Bychowskiej Strugi, Kępa Gniewinowska. Pod względem geomorfologicznym teren gminy Gniewino, ukształtowany przez i postglacjalną erozję podzielony jest na następujące formy ukształtowania terenu: kępy wysoczyzny moreny dennej, płaty moreny czołowej, pradoliny, doliny rzeczne, rynny polodowcowe. zlodowacenia W obrębie kęp dominuje morena denna oraz liczne małe zagłębienia wytopiskowe urozmaicające jej powierzchnię. Moreny tworzą głównie piaski gliniaste i gliny, rzadziej piaski luźne i słabogliniaste, jak również torfy powstałe w wyniku torfienia polegającego na gromadzeniu i humifikacji szczątków roślinnych w warunkach nadmiernego uwilgotnienia. W przypadku płatów wysoczyzny morenowej wyróżniamy obszary bezodpływowe powierzchniowo ewapotranspiracyjne oraz chłonne. Pradolina (Dolina) Redy obejmuje południowo wschodnią część gminy. Jest odwadniana obecnie przez górny odcinek rzeki Redy. Dno pradoliny rozkłada się na trzy formy teras: zalewowych, nadzalewowych oraz strefy deluwiów i wysokich teras pradolinnych. W podłożu dolin erozyjnych występuje przewaga utworów piaszczystych i piaszczysto żwirowych. Największą rynnę subglacjalną otoczoną tarasami o szerokości od 100 do 200 m i wysokości od 5 do 20 m zajmuje w części centralnej i północnej Jezioro Żarnowieckie. Rynna ta dzieli wysoczyznę polodowcową na: Wysoczyznę Lęborską oraz Pucką. Od południa rynnę zamykają Wzniesienia Warszkowskie, a od północy rynna przechodzi w płaską równinę Błot Przymorskich. Od zachodu przylega do Kępy Gniewinowskiej, a od wschodu do Kępy Żarnowieckiej. Charakterystyka demograficzna Ludność gminy stanowi specyficzne, wielokulturowe społeczeństwo, złożone zarówno z potomków przedwojennych mieszkańców - Kaszubów i Niemców, jak i z powojennych przesiedleńców przymusowych i dobrowolnych, a także - ludności przybyłej z głębi Kraju w ostatnim 30-leciu. Ludność według stałego miejsca zameldowania na dzień (według danych GUS) wynosiła osób i wskazuje tendencję wzrostową. Gęstość zaludnienia to 42 osoby na 1 km², przy czym średnia gęstość zaludnienia dla powiatu to 162 osoby na 1 km². Tabela 4. Charakterystyka demograficzna Gminy Gniewino w latach Dane za rok Ludność ogółem wg faktycznego miejsca zamieszkania Powierzchnia Gęstość zaludnienia [km 2 ] [osób/km 2 ] , , ,0 41,0 60 Program Ochrony Środowiska na terenie gminy Gniewino na lata , Gniewino, luty źródło: dane GUS ATMOTERM S.A S t r o n a 29

32 Mieszkalnictwo Wraz z rozwojem gospodarczym i społecznym gminy rozwija się także obszar budownictwa mieszkaniowego. W analizowanym okresie ( ) odnotowano wzrost liczby budynków i mieszkań. W ciągu 4 lat w gminie Gniewino o 45 wzrosła ilość budynków mieszkalnych 62. Charakterystykę zasobów mieszkaniowych gminy przedstawia poniższa tabela. Tabela 5. Zasoby mieszkaniowe gminy Gniewino w latach Dane za rok Mieszkania [-] Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] W gminie Gniewino w latach nastąpił wzrost powierzchni mieszkaniowej o m 2. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na koniec 2014 r. wyniosła 76,6 m 2, natomiast przeciętna powierzchnia mieszkania w przeliczeniu na osobę była równa 18,8 m 2. Według danych za 2014 rok w gminie Gniewino 98,2% mieszkań wyposażonych jest w instalację wodociągową, 90,9% posiada łazienkę, natomiast centralne ogrzewanie znajduje się w 77,8% mieszkań na terenie gminy 64. Działalność gospodarcza Działalność gospodarcza na terenie gminy obejmuje głównie usługi oraz produkcję rolniczą. Według stanu na 2013 r., w gminie Gniewino znajdowało się 471 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Decydującą większość stanowią podmioty gospodarcze sektora prywatnego (ok. 96%), należące do właścicieli krajowych. Wskaźnik przedsiębiorczości, mierzony liczbą podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców, w gminie wynosi 643. Jest on niższy od wskaźnika kraju (1 057). Strukturę podmiotów gospodarczych według sektorów własnościowych przedstawiono na poniższym rysunku. 62 źródło: dane GUS 63 opracowanie własne na podstawie danych z GUS 64 źródło: dane GUS 30 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

33 Rysunek 3 Sektory własnościowe podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie gminy Gniewino w 2013 roku 65 Zmiany w liczbie przedsiębiorstw na terenie gminy na przestrzeni 4 lat przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 6 Zmiany w ilości przedsiębiorstw sektora prywatnego i publicznego w latach na terenie gminy Gniewino 66 Gmina Gniewino Sektor publiczny Sektor prywatny W latach na terenie gminy obserwuje się wzrost liczby przedsiębiorstw. Tendencja ta dotyczy sektora prywatnego. W sektorze publicznym od kilku lat ilość podmiotów gospodarczych utrzymuje się na stałym poziomie. Na terenie gminy Gniewino istnieje 30-hektarowy obszar Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej - powstałej w celu efektywnego wykorzystania istniejącej infrastruktury i tworzenia nowych miejsc pracy w której inwestorzy korzystają z systemu zwolnień podatkowych 67. Do najważniejszych podmiotów gospodarczych w gminie Gniewino należą: Elektrownia Wodna Żarnowiec, zakład przetwórstwa rybnego King Oscar, RIELA - zakład produkujący maszyny rolnicze, stolarnia FEDDE", Mleczarnia "Śnieżka" w Perlinie, kopalnia kruszywa TOPAZ. 65 Opracowanie własne na podstawie danych GUS 66 Opracowanie własne na podstawie danych GUS 67 (z dnia r.) ATMOTERM S.A S t r o n a 31

34 OPIS INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ Zaopatrzenie w energię jest jednym z podstawowych czynników niezbędnych dla egzystencji ludności, jednak wydobycie paliw i produkcja energii stanowi jeden z najbardziej niekorzystnych rodzajów oddziaływania na środowisko. Jest to wynikiem zarówno ogromnej ilości użytkowanej energii, jak i istoty przemian energetycznych, którym energia musi być poddawana w celu dostosowania do potrzeb odbiorców. Jedną z najistotniejszych dziedzin funkcjonowania gminy jest gospodarka energetyczna, czyli zagadnienia związane z zaopatrzeniem w energię, jej użytkowaniem i gospodarowaniem w celu zapewnienia bezpieczeństwa i równości dostępu do zasobów. System gazowniczy Dystrybutorem gazu na terenie gminy Gniewino jest G.EN. GAZ ENERGIA S.A. Tarnowo Podgórne. Spółka jest prywatnym dystrybutorem gazu ziemnego w Polsce działającym w oparciu o koncesję i taryfy zatwierdzone przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. System dystrybucyjny G.EN. GAZ ENERGIA S.A. obejmuje kilkadziesiąt gmin w 4 województwach (dolnośląskie, pomorskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie). Obecnie Spółka eksploatuje km sieci gazowych, w tym 168 km gazociągów przesyłowych i km gazociągów sieci rozdzielczej, jak również 5 stacji regazyfikacji gazu. Dystrybucja gazu na terenie województwa pomorskiego odbywa się za pośrednictwem Oddziału Puck. Obszar działania Oddziału Puck obejmuje gminy: Gniewino, Hel, Jastarnia, Krokowa, Luzino, Puck, Władysławowo. Obecnie na terenie gminy Gniewino zgazyfikowane są następujące miejscowości: Gniewino, Kostkowo, Lisewo, Perlino, Rybno oraz Strzebielinek 68. W roku bazowym na terenie Gminy Gniewino udział korzystających z gazu w ogóle ludności gminy wyniosła 2,7%. Przewidziano etapowe doprowadzenie gazu do wszystkich miejscowości na terenie gminy w miarę rozbudowy infrastruktury, co ostatecznie przyniosłoby efekt w postaci całkowitej gazyfikacji gminy Gniewino gazem ziemnym. W roku 2016 na terenie gminy Gniewino realizowana jest inwestycja budowy gazociągu wysokiego ciśnienia DN150, która ma na celu zaspokojenie wzrastającego zapotrzebowania w paliwo gazowe w gminie Gniewino oraz gminach sąsiadujących. Inwestycja polega na wybudowaniu gazociągu z gminy Luzino do gminy Gniewino zakończonego stacją redukcyjno-pomiarową w celu włączenia go w sieć dystrybucyjną G.EN. System transportowy Przez obszar gminy nie przebiegają międzyregionalne trasy komunikacyjne, zarówno drogowe, jak i kolejowe. Najbliższa droga relacji Gdynia - Szczecin przebiega w odległości ok. 5 7 km od południowej granicy gminy. Przez gminę przebiega droga o randze regionalnej, relacji Wejherowo Choczewo 69. Na terenie gminy znajdują się ścieżki rowerowe o łącznej długości 5,7 km 70. Ponadto przez gminę przebiegają szlaki rowerowe, które łącznie liczą 67,5 km. Trasy rowerowe przebiegające przez gminę Gniewino: trasa Czerwona nr 1 Kraina wiatraków (Gniewino Jęczewo Płaczewo Dąbrówka), trasa Zielona nr 2 Zaczarowany las (Świcgówko Dębina Salino Salinko Mierzynko Dąbrówka), trasa Żółta nr 3 Wśród Kwitnących róż (Chrzanowo Dąbrówka), trasa Niebieska nr 4 Wokół jeziora Dąbrze, trasa Zielona nr 5 Skrajem lasu, obrzeżami łąk przez Pradolinę Redy Łeby (Rybno Słuszewo Chynowiec Chynowie), 68 (z dnia r.) 69 (z dnia r.) 70 źródło: dane GUS za rok S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

35 trasa Czerwona nr 6 Lasami wokół Chynowia, trasa Niebieska nr 7 Sielskie pejzaże (Gniewino Bychowo Starbienino). Transport gminny obejmuje samochody służbowe oraz pojazdy Gniewińskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego Sp. z o.o. w Kostkowie (GPK Kostkowo). Gniewińskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. Kostkowo posiada 11 autobusów, które w roku bazowym 2013 zużyły łącznie dm 3 oleju napędowego. System elektroenergetyczny Gmina Gniewino zasilana jest w energię elektryczną z Krajowego Systemu Energetycznego za pośrednictwem Energa Operator SA Energa Operator SA to jeden z największych dostawców energii elektrycznej w Polsce, łącznie przesyła około 19 TWh energii rocznie, eksploatuje ponad 184 tyś. km linii energetycznych. Głównym przedmiotem działalności spółki jest przesył i dystrybucja energii elektrycznej oraz wytwarzanie prądu. Energa Operator SA dostarcza prąd dla gospodarstw domowych oraz firm na terenie 6 oddziałów: w Gdańsku, Koszalinie, Olsztynie, Toruniu, Płocku, Kaliszu. Bezpośrednio podmiotem odpowiedzialnym za sprawność systemu elektroenergetycznego na terenie gminy Gniewino jest Zakład Energetyczny w Wejherowie 71. Gmina Gniewino zasilana jest w energię elektryczną z Głównego Punktu Zasilania (GPZ) Opalino przyłączonego do linii 110 kv przebiegającej od GPZ Opalino, przez Gniewino, Bychowo i następnie w kierunku Słupska. W południowo zachodniej części gminy przebiega również linia 110 kv nie przyłączona do lokalnego systemu dystrybucji 72. W pobliżu elektrowni szczytowo pompowej w Nadolu zlokalizowana jest stacja 400/110 kv Żarnowiec. Większość infrastruktury przesyłowej o napięciu 15 kv na terenie gminy jest wykonana jako linie napowietrzne, a w znacznie mniejszej ilości jako linie kablowe. Transformatory zlokalizowane na liniach 15 kv zasilają bezpośrednio sieć rozdzielczą 0,4 kv. Linie kablowe znajdują się głównie w rejonach: Gniewino, Czymanowo, Opalino, Nadole. Z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego ważne jest funkcjonowanie elektrowni szczytowo pompowej Żarnowiec i związanej z nią infrastruktury elektroenergetycznej. Ponadto na terenie gminy funkcjonują elektrownie wiatrowe. Odnawialne źródła energii produkujące m.in. energię elektryczną zostały opisane w podrozdziale Istniejące źródła energii odnawialnej. Zapotrzebowanie na ciepło z energii elektrycznej wyniosło w roku bazowym 10,5% łącznego zapotrzebowanie na terenie Gminy Gniewino. Oświetlenie publiczne Utrzymanie oświetlenia dróg, parków, i innych publicznych terenów jest jednym z podstawowych obowiązków Gminy w zakresie planowania energetycznego. W roku bazowym na terenie gminy Gniewino znajdowało się sodowych opraw oświetleniowych 73. Energooszczędne systemy oświetlenia pozwalają na obniżenie zużycia energii elektrycznej nawet o 80% (w przypadku lamp sodowych można uzyskać do 50% oszczędności, dla lamp typu LED nawet do 80% oszczędności) 74. Istniejące źródła energii odnawialnej Zgodnie z założeniami polityki energetycznej państwa władze gminy, w jak najszerszym zakresie, powinny uwzględnić źródła odnawialne, w tym ich walory ekologiczne i gospodarcze dla swojego obszaru. Gmina Gniewino podąża w kierunku rozwoju odnawialnych źródeł energii na swoim terenie. Głównym, potencjalnym źródłem energii wykorzystywanym przez gminę Gniewino są: 71 (z dnia r.) 72 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Gniewino, 2013 r. 73 Opracowanie własne na podstawie ankiety 74 ATMOTERM S.A S t r o n a 33

36 energia słoneczna, energia wiatru, energia wodna, biomasa. Energia wiatru Energia wiatru pozyskiwana jest za pomocą prostych rozwiązań technologicznych, jakimi są turbiny wiatrowe. Stanowią one element siłowni (elektrowni), w których energia ruchu mas powietrza przetwarzana jest na energię elektryczną lub mechaniczną. Energia elektryczna wytwarzana jest w pojedynczych elektrowniach lub ich zespołach, nazywanych parkami (farmami) wiatrowymi. Najważniejszymi czynnikami sprzyjającymi wykorzystaniu energii wiatru są prędkość wiatru, a także stałość jego występowania w danym miejscu. Gmina Gniewino znajduje się w II strefie energetycznej wiatru w Polsce wyodrębnionej przez H. Lorenc na podstawie analizy zasobów energii wiatru. Energia użyteczna wiatru w tej strefie wynosi kwh/m 2 /rok na wysokości 10 m, z kolei kwh/m 2 /rok na wysokości 30 m. Strefy energetyczne wiatru w Polsce zostały przedstawione na rysunku poniżej. Rysunek 4. Strefy energetyczne wiatru w Polsce. Mapa opracowana przez prof. H. Lorenc na podstawie danych pomiarowych z lat (źródło: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej) Na terenie gminy Gniewino notowana jest duża ilość dni z silnymi wiatrami, szczególnie z kierunku zachodniego i północno-zachodniego. Prowadzone pomiary wietrzności w północnej części Polski wykazują, że na wysokości powyżej 50 m n. p. m. prędkość wiatru wynosi 5,5 7,0 m/s 75. Na terenie gminy Gniewino pomiędzy miejscowościami Tadzino i Lisewo znajduje się farma wiatrowa składająca się z 76 : 17 wiatraków o mocy 600 kw właściciel WINDVEST POLAND (okolice miejscowości Lisewo) 3 wiatraki o mocy 2000 kw właściciel PROKON NEW ENERGY POLAND (okolice miejscowości Tadzino) 1 wiatrak o mocy 150 kw wybudowany przez Elektrownię Wodną Żarnowiec w 1991 roku. Rozmieszczenie farm wiatrowych na terenie gminy Gniewino przedstawiono na poniższym rysunku. 75 Program Ochrony Środowiska na terenie gminy Gniewino na lata , Gniewino, luty Program Ochrony Środowiska na terenie gminy Gniewino na lata , Gniewino, luty S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

37 Rysunek 5 Rozmieszczenie farm wiatrowych na trenie gminy Gniewino 77 Energia wodna Ze wszystkich rodzajów odnawialnych źródeł energii to energetyka wodna ma najdłuższe tradycje w Polsce. Energetyka wodna wykorzystuje energię spadku wód do produkcji energii elektrycznej lub mechanicznej. Wykorzystanie tego rodzaju energii jest uwarunkowane obecnością rzek i cieków wodnych na danym terenie. Gmina Gniewino charakteryzuje się możliwościami wykorzystania potencjałów cieków wodnych do produkcji energii. Na terenie gminy Gniewino znajduje się Elektrownia Wodna Żarnowiec największa w Polsce elektrownia szczytowo-pompowa. W początkowym okresie elektrownia miała spełniać rolę akumulatora energii dla powstającej w pobliskim Kartoszynie Elektrowni Jądrowej Żarnowiec. Górny zbiornik wodny Czymanowo jest całkowicie sztucznym akwenem wodnym wybudowanym na płaskim szczycie najwyższego ze znajdujących się wokół Jeziora Żarnowieckiego wzgórz morenowych. Przy powierzchni całkowitej 135 ha i pojemności użytkowej m 3 wody zbiornik stanowi akumulator energii elektrycznej w ilości kwh. Ta ilość wody pozwala na zasilanie przez około 5,5 godziny systemu elektroenergetycznego maksymalną mocą. Elektrownia Wodna Żarnowiec jest elektrownią szczytowo-pompową, wyposażoną w cztery odwracalne, hydrozespoły o nominalnej mocy 179 MW w systemie pracy generatorowej i 210 MW w systemie pracy pompowej każdy. Cztery stalowe rurociągi derywacyjne łączą zbiornik górny z turbinami w siłowni elektrowni. Praca elektrowni jest całkowicie zautomatyzowana, a uruchamianie i wyłączanie poszczególnych hydrozespołów dokonywane jest zdalnie z Krajowej Dyspozycji Mocy w Warszawie. Zbiornikiem dolnym elektrowni jest rynnowe Jezioro Żarnowieckie, jedno z największych na tym terenie. Całkowita powierzchnia jeziora wynosi ha, a jego pojemność 106 mln m 3. Doprowadzenie i odprowadzenie wody z elektrowni jest realizowane specjalnie w tym zbudowanym kanałem odpływowym. Elementem łączącym elektrownię ze zbiornikiem dolnym jest kanał wylotowy do którego wpływa woda po przejściu przez turbiny. Kanał ma długość 835 m i szerokość 250 m przy wlocie do jeziora Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Gniewino, 2013 r. 78 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Gniewino, 2013 r. ATMOTERM S.A S t r o n a 35

38 Energia słoneczna Energia słoneczna wykorzystywana jest poprzez przetworzenie w energię cieplną za pomocą kolektorów słonecznych lub energię elektryczną za pomocą ogniw fotowoltaicznych. Barierę w wykorzystaniu tego źródła energii stanowi dobowa oraz sezonowa zmienność promieniowania słonecznego. Szerokość geograficzna również ma wpływ na ilość energii promieniowania docierającego do powierzchni ziemi, gdyż zależy od niej kąt padania promieni słonecznych, a także czas trwania dnia. Polska charakteryzuje się umiarkowanie dobrymi warunkami do wykorzystywania energii promieniowania słonecznego. Strefy usłonecznienia Polski oraz wielkość potencjalnej energii użytecznej w tych rejonach zostały zaprezentowane na poniższym rysunku oraz w tabeli. Rysunek 6. Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padającego na jednostkę powierzchni poziomej w kwh/m 2 /rok. Liczby wskazują całkowite zasoby energii promieniowania słonecznego w ciągu roku dla wskazanych rejonów kraju (źródło: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej) Tabela 7. Potencjalna energia użyteczna w kwh/m 2 /rok w wyróżnionych rejonach Polski (źródło: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej) Rejon Rok (I XII) Półrocze letnie (IV IX) Sezon letni (VI VIII) Półrocze zimowe (X III) Pas nadmorski Wschodnia część Polski Centralna część Polski Zachodnia część Polski z górnym dorzeczem Odry Południowa część polski Południowo-zachodnia część Polski obejmująca obszar Sudetów z Tuchowem Z analizy powyższych danych wynika, że na terenie gminy Gniewino istnieją dość korzystne warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego, bowiem potencjalna energia użyteczna kształtuje się na poziomie 985 kwh/m 2 /rok. W sektorze budynków użyteczności publicznej wykorzystuje się kolektory słoneczne w kompleksie sportowo-szkolnym w Gniewinie oraz w nowoczesnej krytej pływalni znajdującej się również w miejscowości Gniewino. Jednakże obecnie instalacja ta nie wytwarza energii OZE., gdyż konieczne jest przeprowadzenie jej modernizacji. W harmonogramie rzeczowo finansowym zaplanowano działanie nr 3.3 i 5.2 które przewiduje wymianę źródeł ciepła na panele fotowoltaiczne, które będą wykorzystywać energię słoneczną. 36 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

39 Energia geotermalna Energia geotermiczna jest energią produkowaną przez jądro Ziemi. Energia geotermalna jest częścią energii geotermicznej, która zawarta jest w wodach, parze wodnej, a także skałach je otaczających. Temperatura wnętrza Ziemi rośnie wraz z głębokością. W zależności od warunków geologicznych temperatura w pobliżu powierzchni Ziemi waha się w przedziale około o C na głębokości 1 km. Energia geotermalna pozyskiwana jest do produkcji ciepła i energii elektrycznej. W energetyce cieplnej zastosowanie znajdują wody geotermalne o temperaturach niższych niż 120 o C, z kolei wody osiągające temperaturę co najmniej 120 o C wykorzystywane są do produkcji energii elektrycznej. Gmina Gniewino znajduje się w rejonie występowania wód geotermalnych, których temperatura kształtuje się na poziomie 20 o C. W harmonogramie rzeczowo finansowym nie zaplanowano działań przewidujących wykorzystanie energii geotermalnej. Energia z biogazu Biogazownie są instalacjami wytwarzającymi energię cieplną i elektryczną z biogazu, który powstaje w procesie fermentacji beztlenowej. Jako paliwo wykorzystuje się głównie rośliny energetyczne oraz odpady rolnicze (zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego). Do produkcji ciepła i energii elektrycznej wykorzystuje się także biogaz składowiskowy, który pochodzi z rozkładu frakcji organicznej odpadów zdeponowanych na składowisku. Nie wskazano w PGN działań inwestycyjnych w gospodarce odpadami w zakresie emisji nie związanej ze zużyciem energii z CH 4 ze składowisk. Inne OZE Poprzez inne odnawialne źródła energii rozumiemy np. instalacje składające się z powietrznych pomp ciepła czy kotłów na biomasę. Powietrzne pompy ciepła do produkcji ciepła lub podgrzewania wody wykorzystują ciepłe powietrze pobrane z zewnątrz. Wyróżnia się pompy ciepła powietrze-woda (pobrane ciepło transportowane jest do obiegu grzewczego i zbiornika domowego z gorącą wodą) oraz pompy ciepła powietrze-powietrze (służące do ogrzewania powietrza wewnętrznego w budynku). Ograniczenia powietrznych pomp ciepła są związane przede wszystkim z wysokością temperatury zewnętrznej - im jest ona niższa tym moc i sprawność powietrznych pomp ciepła spada. Natomiast gruntowe pompy ciepła charakteryzują się dużą sprawnością i są wykorzystywane do ogrzewania budynku i przygotowania ciepłej wody oraz również latem do dostarczania chłodu do budynku. Wadą gruntowych pomp ciepła jest duży koszt instalacji i długi okres zwrotu. Biomasa jest najbardziej uniwersalnym odnawialnym surowcem energetycznym. Biomasą nazywamy resztki produkcji rolnej, pozostałości z leśnictwa, a także odpady przemysłowe i komunalne. Biomasa wykorzystywana jest do produkcji energii cieplnej, energetycznej lub pracy. W sektorze budynków użyteczności publicznej w kompleksie sportowo-szkolnym w Gniewinie zastąpiono kotłownię węglową na nowoczesną kotłownię opalaną biomasą. W kotłowni zużywane są zrębki drzewne z drewna leśnego mieszanego. Zużycie zrębków opałowych za rok 2013 wyniosło 5636 m.p. W kotłowni zainstalowane są dwa kotły VR-600 o mocy łącznej 1,2 MW. Ponadto w nowoczesnej krytej pływalni w Gniewinie zainstalowano piece na zrębki, które są pozyskiwane ze znajdującej się na terenie gminy wierzby energetycznej. W budynkach mieszkalnych i zabudowy zagrodowej wykorzystuje się biomasę na cele grzewcze. Na obszarze gminy występują także małe indywidualne instalacje wykorzystujące OZE, takie jak kolektory słoneczne, pompy ciepła, kotły na biomasę, zainstalowane głównie w jednorodzinnych gospodarstwach domowych. Brak jest jednak ich dokładnej inwentaryzacji. Duzy potencjał Gminy Gniewino w zakresie wykorzystania biomasy jest wykorzystywany przez mieszkańców poprzez zużywanie go jako nośnika energii w indywidualnych źródłach ciepła. W harmonogramie rzeczowo finansowym zostało zaplanowane działanie 3.3, które przewiduje wymianę pieców c.o. na piece zasilane zrębkami. ATMOTERM S.A S t r o n a 37

40 6.2. Ocena stanu środowiska na terenie gminy Gniewino Ocena stanu jakości powietrza Roczną ocenę jakości powietrza dokonuje się w oparciu o przyjęte kryteria, tj. dopuszczalny poziom substancji w powietrzu, poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031). Klasyfikacja jakości powietrza jest podstawą do podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza w danej strefie. Na podstawie oceny jakości powietrza mogą zostać nadane danej strefie klasy równoznaczne z koniecznością podjęcia prac nad opracowywaniem programów ochrony powietrza. Oceny jakości powietrza dokonuje się oddzielnie uwzględniając kryteria ustanowione ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz kryteria ustanowione ze względu na ochronę roślin. Ocena obejmuje wszystkie substancje ujęte w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, w tym pył drobny PM2,5. Lista zanieczyszczeń jakie należy uwzględnić w ocenie dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, obejmuje więc: benzen C 6 H 6, dwutlenek azotu NO 2, dwutlenek siarki SO 2, tlenek węgla CO, ozon O 3, pył PM2,5, pył PM10, ołów Pb w pyle PM10, arsen As w pyle PM10, kadm Cd w pyle PM10, nikiel Ni w pyle PM10, benzo(a)piren w pyle PM10. Do zanieczyszczeń, które należy uwzględnić w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony roślin zalicza się: dwutlenek siarki SO 2, tlenki azotu NO x, ozon O 3. Dla celów oceny jakości powietrza województwo pomorskie zostało podzielone na 2 strefy: aglomerację trójmiejską PL2201 i strefę pomorską PL2202. Gmina Gniewino znajduje się w strefie pomorskiej. Na terenie gminy nie prowadzi się badań monitoringowych jakości powietrza. Zgodnie z oceną jakości powietrza za rok , wykonaną w strefach województwa pomorskiego, strefa pomorska została zaliczona do klasy C stref, w których wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu. Również kolejna ocena jakości powietrza, za rok , nie wykazała zmian w tym zakresie. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczono do jednej z poniższych klas: klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych, klasa B jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczały poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczały poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, 79 źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport za rok WIOŚ w Gdańsku 80 źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport za 2014 rok. WIOŚ w Gdańsku 38 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

41 klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe, klasa D1 - jeżeli stężenia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego, klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. Największe problemy odnotowane w ocenie jakości powietrza za rok 2013 na terenie strefy pomorskiej to: przekroczenia dopuszczalnej liczby przekroczeń normy średniodobowej pyłu zawieszonego PM10, normy średniorocznej pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu klasa strefy C, przekroczony poziom celu długoterminowego dla ozonu (2020 r.) w odniesieniu do kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin klasa strefy D2. Ze względu na poziomy stężeń pozostałych substancji: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, arsenu, niklu, kadmu, ołowiu strefę pomorską zaklasyfikowano do klasy A co oznacza że, nie stwierdzono przekroczeń poziomów normatywnych tych substancji. Analogiczne problemy odnotowano w ramach oceny jakości powietrza za rok 2014, gdzie dodatkowo stwierdzono przekroczenia normy średniorocznej dla pyłu zawieszonego PM10. Tabela 8. Klasy strefy w strefie pomorskiej ze względu na poszczególne zanieczyszczenia w roku 2013 oraz kryteria dla ochrony zdrowia 81 - klasyfikacja podstawowa 82 Nazwa strefy Rok oceny Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń - ochrona zdrowia SO 2 NO 2 CO C 6 H 6 O 3 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P Strefa pomorska 2013 A A A A A C C A A A A C 2014 A A A A A C C A A A A C Za występowanie przekroczeń ww. substancji w powietrzu w głównej mierze odpowiedzialna jest tzw. niska emisja pochodząca z sektora bytowo-komunalnego, obejmującego zarówno indywidualne źródła grzewcze (paleniska domowe), jak również małe ciepłownie komunalne, a także transport. Problem ponadnormatywnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu na terenie strefy pomorskiej notowany jest od lat. Przekroczenia dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego i poziomu docelowego benzo(a)pirenu w 2011 r. stanowiły podstawę do opracowania Programu ochrony powietrza (POP) dla strefy pomorskiej zatwierdzonego Uchwałą Nr 753/XXXV/13 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 25 listopada 2013 roku w sprawie określenia Programu ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu. W POP dokonano analizy rozkładu stężeń średniorocznych i 24-godzinnych dla pyłu PM10 oraz średniorocznych dla B(a)P na obszarze strefy pomorskiej. Analizy nie wykazały zasadniczo występowania na terenie gminy Gniewino przekroczeń norm określonych dla pyłu zawieszonego PM10. Zlokalizowano natomiast obszar występowania przekroczeń poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu (stężenia benzo(a)pirenu powyżej 1 ng/m 3 ). 81 źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport za rok WIOŚ w Gdańsku, Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport za 2014 rok. WIOŚ w Gdańsku 82 nie dotyczy klasyfikacji dla ozonu ze względu na poziom celu długoterminowego ATMOTERM S.A S t r o n a 39

42 Tabela 9. Charakterystyka obszaru przekroczeń stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu obszar obejmujący gminę Gniewino 83 Kod sytuacji przekroczenia Po11SpoBaPa 14 Typ obszaru Powiat Gminy Opis miejskie i wiejskie wejherowski Gniewino, Linia, Luzino, Łęczyce, Reda, Rumia, Szemud, Wejherowo dominujący udział mają źródła powierzchniowe Wielkość obszaru przekroczeń [km 2 ] 809,2 Liczba ludności narażonej* [w tym z gminy Gniewino] (19579) *Ludność narażona w Gminie została określona na podstawie gęstości zaludnienia w tej gminie. W POP dla strefy pomorskiej sformułowano następujące wnioski dotyczące dominujących źródeł zanieczyszczenia powietrza pyłem B(a)P: największe oddziaływanie na wielkość stężeń benzo(a)pirenu mają źródła powierzchniowe oraz napływ spoza obszaru strefy, udział źródeł liniowych i punktowych w zanieczyszczeniu powietrza B(a)P jest znikomy. Na terenie gminy Gniewino główne źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza stanowią: źródła ciepła indywidualnej i wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej, niewielka kotłownia opalana węglem (tzw. emisja niska) duża część domów w gminie ogrzewana jest paliwami stałymi - drewnem i węglem kamiennym, napływ zanieczyszczeń z terenów zurbanizowanych aglomeracji trójmiejskiej oraz z sąsiednich gmin. Analizy wykonane w ramach POP wykazały, że na terenie gminy Gniewino, zasadniczy wpływ na podwyższony poziom benzo(a)pirenu w powietrzu mają powierzchniowe źródła emisji oraz napływ zanieczyszczeń spoza obszaru gminy. Emisja ze źródeł punktowych (przemysł) oraz z transportu drogowego ma znikomy udział w poziomie stężeń. Powierzchniowe źródła emisji obejmują liczne źródła pochodzące z indywidualnych systemów grzewczych małej mocy. Wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza następuje na niewielkiej wysokości, a zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca powstawania, zwykle na obszarach zwartej zabudowy mieszkaniowej. Do tych źródeł zostały zakwalifikowane: małe kotłownie przydomowe, paleniska domowe (piece węglowe ceramiczne oraz węglowe trzony kuchenne), niewielkie kotłownie do 1 MW dostarczające ciepło do lokali usługowych lub warsztatów, czyli szeroko pojęty sektor bytowo-komunalny. Na wielkość emisji ze źródeł ogrzewania ma wpływ przede wszystkim rodzaj stosowanego paliwa. W przypadku pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu głównymi źródłami emisji są kotłownie i paleniska opalane paliwami stałymi (głównie węglem). Wskaźniki emisji dla pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu dla palenisk opalanych paliwami stałymi są kilkaset razy wyższe niż dla kotłów gazowych, a emisja tych zanieczyszczeń stanowi ponad 99% emisji powierzchniowej ogółem. Tak wysokie wskaźniki emisji spowodowane są złym stanem technicznym oraz wiekiem kotłowni węglowych i pieców, a także spalaniem węgla o najgorszych parametrach. W celu scharakteryzowania źródeł powierzchniowych emisji analizuje się dane dotyczące przede wszystkim systemów ciepłowniczych oraz systemów zasilania i wykorzystania gazu do celów grzewczych na terenie każdej gminy i miasta. Na terenie gminy Gniewino nie ma zorganizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło. Zaspokajanie potrzeb cieplnych odbiorców na terenie gminy odbywa się głównie 83 Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu, Gdańsk S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

43 poprzez indywidualne źródła w domach mieszkalnych, głównie na paliwa stałe (węgiel, odpady drzewne i drewno). Biorąc pod uwagę problem występowania ponadnormatywnych stężeń benzo(a)pirenu na terenie gminy Gniewino w celu obniżenia stężeń benzo(a)pirenu powinna być ograniczana jego emisja z indywidualnych systemów grzewczych, m.in. poprzez ograniczanie zużycia energii (termomodernizacje) oraz zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w ogólnym bilansie produkcji energii. Alternatywą dla indywidualnych mało efektywnych palenisk węglowych powinna być wymiana paleniska na niskoemisyjny nowoczesny kocioł węglowy, kocioł gazowy, kocioł na pellet lub zastosowanie ogrzewania elektrycznego. Programy Ochrony Powietrza dla strefy pomorskiej (zarówno ten w którym został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu jak i Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej na lata z perspektywą na lata następne określony ze względu na przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM 2,5 ) określają cele w zakresie redukcji zanieczyszczeń do powietrza. W Programach Ochrony Powietrza dla strefy pomorskiej nie wskazano obszarów przekroczeń stężeń dopuszczalnych pyłów PM10 i PM2,5 dla gminy Gniewino. W związku z tym nie wskazano obligatoryjnych działań naprawczych dla gminy Gniewino w zakresu redukcji pyłów. Tym samym nie jest możliwe określenie celów liczbowych realizacji zadań. W ramach Programów ochrony Powietrza dla strefy pomorskiej Gmina Gniewino może realizować m.in. działania, które swoim zakresem wliczają się w Plan Gospodarki Niskoemisyjnej, a dotyczą wszystkich gmin strefy pomorskiej: Obniżenie emisji w obiektach użyteczności publicznej poprzez likwidację urządzeń na paliwa stałe. Dobrowolne prowadzenie działań ograniczających emisję zanieczyszczeń do powietrza z indywidualnych systemów grzewczych, w szczególności na obszarach przekroczeń standardów imisyjnych. Utrzymanie dróg w sposób ograniczający wtórną emisję zanieczyszczeń poprzez regularne mycie, remonty i poprawę stanu nawierzchni dróg. Dokładne czyszczenie ulic metodą mokrą lub inną metodą bezemisyjną. Rozwój sieci gazowych lub ciepłowniczych na obszarach, na których nie ma sieci ciepłowniczej i gazowej. Rozwój sieci ścieżek rowerowych lub systemu komunikacji rowerowej poprzez budowę dróg, ścieżek, tworzenie tras rowerowych o charakterze transportowym stanowiących powiązania z punktami integracyjnymi Bike & Ride. Prowadzenie działań promocyjnych i edukacyjnych mających na celu poprawę świadomości oraz kształtowanie prawidłowych postaw wśród mieszkańców (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje) oraz pokazujące korzyści zdrowotne i społeczne wynikające z eliminacji niskiej emisji. Odpady Dnia 1 stycznia 2012 r. weszła w życie znowelizowana ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zasadniczą zmianą wprowadzoną przez ustawę było przekazanie własności nad odpadami komunalnymi samorządom gminnym, a wraz z nią nałożenie na gminy wielu nowych zadań i obowiązków. Od 2012 r. zadaniem gmin jest decyzyjność, odpowiedzialność i finansowanie systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Zgodnie z zapisami ww. ustawy na gminy został m.in. nałożony obowiązek objęcia wszystkich właścicieli zamieszkałych nieruchomości systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, wprowadzenia systemu selektywnego zbierania odpadów komunalnych, budowy punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK), osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, prowadzenia działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, nadzorowania funkcjonującego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Według danych pochodzących ze sprawozdania Wójta Gminy Gniewino z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi za rok 2013, z obszarów wiejskich zebrano łącznie 1 946,65 Mg odpadów komunalnych. W roku 2014 zebrano podobną ilość odpadów 2 126,4 Mg. ATMOTERM S.A S t r o n a 41

44 W 2013 r. w gminie Gniewino zostały osiągnięte następujące poziomy ograniczenia odpadów komunalnych: poziom ograniczenia odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania wynosił 101,7% (poziom wymagany <50%), poziom recyklingu przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła wynosił 23,48% (poziom wymagany >12%), poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych wynosił 100% (poziom wymagany >36%). 42 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

45 7. IDENTYFIKACJA OBSZARÓW PROBLEMOWYCH W rozdziale opisano najważniejsze problemy związane z gospodarowaniem energią oraz wpływ obecnych uwarunkowań na stan powietrza na terenie gminy, we wszystkich sektorach zarówno prywatnych jak i publicznych. Poważnym problemem wielu obszarów na terenie kraju jest tzw. niska emisja. Jest to emisja pochodząca z lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych palenisk domowych. W indywidualnym i komunalnym ogrzewnictwie funkcjonują jeszcze urządzenia grzewcze o przestarzałej konstrukcji jak kotły komorowe tradycyjne, bez regulacji i kontroli ilości podawanego paliwa do paleniska oraz bez regulacji i kontroli powietrza wprowadzanego do procesu spalania, o sprawności średniorocznej wynoszącej ok. 50%. W starych nieefektywnych urządzeniach grzewczych spala się niskiej jakości węgiel niesortymentowany, a często również różnego rodzaju materiały odpadowe i odpady komunalne. Wpływ niskiej emisji na lokalny stan zanieczyszczenia powietrza jest istotny, ze względu na lokalizacje tych źródeł oraz warunki wprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery. Z procesem spalania węgla, związana jest emisja benzo(a)pirenu należącego do grupy węglowodorów aromatycznych. Niezadowalający stan jakości powietrza W wyniku badań przeprowadzonych w roku 2013 przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku w całej strefie pomorskiej, w tym na obszarze gminy Gniewino wykazały przekroczenia standardów jakości powietrza w zakresie zanieczyszczeń pyłem PM10, pyłem PM2,5 oraz benzo(a)pirenem. W gminie Gniewino odczuwalna jest uciążliwość niskiej emisji. W zaspokajaniu potrzeb mieszkańców duży udział mają indywidualne systemy grzewcze. Na złą jakość powietrza w skali całego województwa pomorskiego wpływ ma również: znaczne straty energii cieplnej spowodowane niezadowalającym stanem technicznym budynków, emisja zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych rosnąca wraz ze wzrostem natężenia ruchu samochodowego przy niedostatecznej przepustowości układów drogowych, zbyt niska świadomość społeczeństwa nt. skutków niewłaściwej gospodarki odpadami (spalanie odpadów w paleniskach domowych). Niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa Niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa jest problemem ogólnym w skali zarówno województwa jak i całego kraju. Jest to przeszkoda przy wprowadzaniu różnego rodzaju programów środowiskowych np. związanych z wymianą pieców węglowych na gazowe dla indywidualnych odbiorców. W tym konkretnym przypadku barierą często jest czynnik ekonomiczny, który wiąże się z niechęcią do większych kosztów ogrzewania nawet jeżeli mają one swoje przełożenie na większy komfort. Czynniki takie jak zwiększona efektywność energetyczna, czy mniejsze emisje substancji zanieczyszczających do powietrza często nie są brane pod uwagę. Wzrost ilości samochodów osobowych Od lat obserwuje się ogólny trend zwiększania się ilości pojazdów w tym głównie samochodów osobowych na terenie Polski. Tylko na przestrzeni lat liczba samochodów osobowych zarejestrowana na terenie powiatu wejherowskiego wzrosła o ok. 21%. Wzrost ilości samochodów nie wynika jedynie ze zwiększającej się liczby mieszkańców ale również ze zwiększającej się ilości pojazdów przypadających na osobę czy też rodzinę. Zwiększająca się ilość pojazdów nie tylko wpływa bezpośrednio na zwiększenie emisji dwutlenku węgla z poszczególnych pojazdów, ale ma również wpływ na szereg czynników związanych z transportem, w szczególności ze zmniejszającą się płynnością ruchu. ATMOTERM S.A S t r o n a 43

46 Ograniczone środki finansowe na działania ekologiczne, w tym poprawy jakości powietrza Gmina prowadzi obecnie działanie pn. Zielone Czeki Ekologiczne, polegające m.in. na termoizolacji pokryć dachowych i elewacji na budynkach mieszkalnych oraz zakupie i montażu urządzeń do pozyskiwania energii odnawialnej. Pomimo prowadzonych działań gmina posiada w swoim budżecie ograniczone środki na inwestycje w zakresie ochrony powietrza. Do przeprowadzenia bardziej kompleksowych zadań i wsparcia finansowego na takie działania dla mieszkańców potrzebne są duże nakłady finansowe. Pomocne w tym wypadku mogą okazać się dofinansowania zarówno ze środków krajowych jak i unijnych. 44 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

47 8. WYNIKI INWENTARYZACJI EMISJI DWUTLENKU WĘGLA DLA ROKU BAZOWEGO Metodyka inwentaryzacji dla PGN O Inwentaryzacja emisji dwutlenku węgla (CO 2 ) wytyczne Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) 84 Celem bazowej inwentaryzacji emisji (BEI) jest określenie wielkości emisji z obszaru gminy tak, aby możliwe było zaprojektowanie działań służących jej ograniczeniu przez władze administracji publicznej. W związku z tym emisje z sektorów, na które władze gminy mają nieistotny wpływ (bardzo ograniczony) są traktowane z mniejszą uwagą, a bardziej szczegółowo rozpatruje się wielkości emisji z sektorów w większym stopniu regulowanych przez gminę tam, gdzie polityka władz gminy może wpłynąć na wielkość emisji w sposób realny, np. sektor gospodarstw domowych, infrastruktury użyteczności publicznej. Do przygotowania inwentaryzacji wykorzystano jako podstawę wytyczne Porozumienia Między Burmistrzami How to fill In the Sustainable Energy Action Plan template? Wytyczne Porozumienia dają możliwość określania emisji wynikającej tylko i wyłącznie z finalnego zużycia energii in situ jak i w sposób bardziej pełny, poprzez zastosowanie oceny cyklu życia produktów i usług (tzw. LCA Life Cycle Assessment). Podejście standardowe jest bardziej precyzyjne w wyznaczaniu wielkości emisji (mniejszy szacunkowy błąd) natomiast podejście LCA, pomimo swojej większej niedokładności daje pełniejszy obraz wielkości emisji, który uwzględnia również częściowe emisje wynikające z procesu wytwarzania i transportu (dostawy) danego produktu, usługi. Z tego też powodu w podejściu LCA energia elektryczna pochodząca z odnawialnych źródeł energii nie jest traktowana, jako bezemisyjne źródło energii. Zasady ogólne: Rok bazowy - jako rok bazowy wytyczne wskazują 1990 rok. Dla potrzeb określenia celu redukcji i zaplanowania działań konieczne jest opracowanie inwentaryzacji dla jak najbardziej aktualnego roku - inwentaryzacja prowadzona jest dla roku 2013 (ze względu na kompletność danych). Przyjęcie tego roku pozwala na najpełniejsze i dokładniejsze zinwentaryzowanie danych wejściowych. Zakres inwentaryzacji - inwentaryzacją objęte są wszystkie emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zużycia energii finalnej na terenie gminy. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: energii paliw kopalnych (na potrzeby gospodarczo-bytowe, transportowe i przemysłowe), ciepła sieciowego, energii elektrycznej, energii ze źródeł odnawialnych. Z inwentaryzacji wyłączony jest przemysł (także duże źródła spalania) objęty wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji CO 2. Zasięg terytorialny inwentaryzacji - w celu sporządzenia inwentaryzacji należy wyznaczyć jej granice, czyli określić, które źródła emisji włączyć do inwentaryzacji. Definicja granic inwentaryzacji będzie miała wpływ na jej końcowy efekt, ponieważ określi, które źródła emisji będą w niej zawarte, a które z niej wyłączone. Dla samorządu lokalnego gminy wyznaczono dwie granice: granica organizacyjna obejmuje wszelkie działania będące w zasięgu bezpośredniej kontroli samorządu lokalnego. Tam gdzie kończy się granica organizacyjna samorządu (sektor publiczny) zaczyna się granica społeczeństwa (sektor prywatny). W przypadkach, gdy aktywności obu sektorów pokrywają się ze sobą, należy przyjąć zasadę proporcjonalności emisji zależnej od udziałów danego sektora w strukturze własnościowej danego podmiotu; granica geopolityczna zawiera fizyczny obszar lub region, będący we władaniu samorządu lokalnego. Dodatkowo istotne są: 84 SEAP jest dokumentem określającym główne działania, które samorząd lokalny podejmie, aby osiągnąć założony cel w zakresie redukcji emisji CO 2, ograniczenia zużycia energii ATMOTERM S.A S t r o n a 45

48 ramy czasowe gmina biorąca udział w projekcie wyznacza ramy czasowe inwentaryzacji tak, aby dostosować je do lokalnych uwarunkowań. Inwentaryzacja zawiera co najmniej rok bazowy w stosunku do którego odniesiony będzie cel redukcji emisji. Podczas inwentaryzacji wykorzystane zostały metodologie niezbędne dla uzyskania najlepszej jakości danych: Metodologia bottom-up polega na zbieraniu danych u źródła. Każda jednostka podlegająca inwentaryzacji podaje dane, które później agreguje się w taki sposób, aby dane były reprezentatywne dla większej populacji lub obszaru. Metodologia ta zwiększa prawdopodobieństwo popełnienia błędu przy analizie i obróbce danych oraz niepewność, czy cała docelowa populacja została ujęta w zestawieniu, Metodologia top-down polega na pozyskaniu zagregowanych danych dla większej jednostki obszaru lub populacji. Jakość danych jest wtedy generalnie lepsza, ponieważ jest mała ilość źródeł danych. Jeżeli zagregowane dane nie są reprezentatywne dla danego obszaru lub populacji, należy tak je przekształcić, aby jak najwierniej obrazowały zaistniałą sytuację. Głównym defektem tej metody jest mała rozdzielczość danych, która może ukryć trendy, mogące pojawić się przy większej rozdzielczości. Zakres inwentaryzacji na potrzeby określenia zużycia energii finalnej Celem inwentaryzacji było określenie wielkości emisji CO 2 z obszaru gminy tak, aby umożliwić zaprojektowanie działań służących jej ograniczeniu. Dlatego też w inwentaryzacji bardziej szczegółowo rozpatruje się wielkości emisji z sektorów w większym stopniu regulowanych przez gminę (tam gdzie polityka władz może wpłynąć na wielkość emisji w sposób realny). Wynika to również z wytycznych Porozumienia Burmistrzów. Inwentaryzacją objęte zostały wszystkie emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zużycia energii finalnej na terenie gminy. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: energii paliw kopalnych (na potrzeby gospodarczo-bytowe, transportowe i przemysłowe), energii elektrycznej, energii ze źródeł odnawialnych. Dla określenia wielkości emisji zostaną przyjęte standardowe wskaźniki emisji. Wskaźniki te nie oddają pełnej wielkości emisji wynikającej z cyklu życia produktów i usług, charakteryzują się jednak większą dokładnością wyznaczenia emisji: dla paliw kopalnych (węgiel kamienny, brunatny i koks, olej opałowy oraz gaz ziemny) zostaną przyjęte wskaźniki emisji stosowane w europejskim systemie handlu uprawnieniami do emisji CO 2, dla paliw płynnych stosowanych w transporcie (benzyna, olej napędowy) zostaną zastosowane najnowsze wskaźniki emisji z raportu Krajowej Inwentaryzacji Emisji Gazów Cieplarnianych; wskaźniki uwzględniają emisję CO 2, metanu (CH 4 ) oraz podtlenku azotu (N 2 O), dla energii elektrycznej zostanie przyjęty wskaźnik 0,812 Mg CO 2 /MWh (reprezentatywny dla sektora energetyki zawodowej opartej na węglu kamiennym i brunatnym, z niewielkim udziałem biomasy). Założono, że w kolejnych latach inwentaryzacji wskaźnik pozostanie niezmieniony, pomimo wzrastającego w niewielkim stopniu udziału energii ze źródeł odnawialnych w energii elektrycznej sieciowej. Wskaźniki emisji dla energii elektrycznej i ciepła, które zostaną wykorzystane do inwentaryzacji przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 10 Porównanie wskaźników emisji (standardowy i LCA) dla elektryczności ze źródeł odnawialnych Źródło energii Standardowe wskaźniki emisji [Mg CO 2 /MWhe] Wskaźniki emisji LCA (ocena cyklu życia) [Mg CO 2 /MWhe] Panele fotowoltaiczne 0 0,020 0,050 Energia wiatru 0 0,007 Energia wód powierzchniowych 0 0, S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

49 Emisje gazów cieplarnianych, innych niż CO 2, podawane są w przeliczeniu na ekwiwalent CO 2 według wytycznych IPCC 85. Tabela 11 Wskaźniki emisji dla energii elektrycznej i ciepła sieciowego przyjęte do obliczeń emisji Rodzaj wskaźnika Rok Wskaźnik emisji [Mg CO 2 /MWh] Źródło Energia elektryczna ,812 KOBIZE Referencyjny wskaźnik jednostkowej emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej do wyznaczania poziomu bazowego dla projektów w Polsce Energia ze źródeł odnawialnych Tabela 12 Zestawienie wykorzystanych wskaźników emisji dla paliw Rodzaj paliwa Wartość opałowa Wskaźnik emisji [Mg CO 2 /MWh] Gaz Naturalny 36 MJ/m3 0,202 Olej Opałowy 40,19 MJ/kg 0,276 Węgiel 18,9 MJ/kg 0,346 Benzyna 44,3 MJ/kg 0,2569 Olej napędowy (diesel) 43,0 MJ/kg 0,2677 Metodologia obliczeń LPG 47,3 MJ/kg 0,227 Obliczenia wielkości emisji wykonano za pomocą arkuszy kalkulacyjnych. Do obliczeń wykorzystuje się podstawowy wzór obliczeniowy: gdzie: E CO2 oznacza wielkość emisji CO 2 [Mg] E CO2 = C x EF C oznacza zużycie energii (elektrycznej, ciepła, paliwa) [MWh] EF oznacza wskaźnik emisji CO 2 [Mg CO 2 /MWh] Ekwiwalent CO 2 Z gazów innych niż CO 2 w inwentaryzacji uwzględnić również można inne gazy cieplarniane (CH 4, N 2 O, itd.). W wypadku konieczności przedstawienia wielkości emisji gazów cieplarnianych innych niż CO 2 zastosowane zostaną przeliczniki oparte na potencjale globalnego ocieplenia dla poszczególnych gazów, opracowanego przez IPCC. Tabela 13 Globalny potencjał ocieplenia gazów cieplarnianych (wg Second Assessment Report) Gaz Cieplarniany Potencjał Globalnego Ocieplenia [100 lat, CO 2eq ] CO 2 (dwutlenek węgla) 1 85 IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu, w skrócie IPCC) organizacja założona w 1988 przez dwie organizacje Narodów Zjednoczonych Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) oraz Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) w celu oceny ryzyka związanego z wpływem człowieka na zmianę klimatu. ATMOTERM S.A S t r o n a 47

50 Przyjęte założenia Gaz Cieplarniany Potencjał Globalnego Ocieplenia [100 lat, CO 2eq ] CH 4 (metan) 21 N 2 O (podtlenek azotu) 310 SF6 (heksafluorek siarki) PFC (perfluorowęglowodory) HFC (heptafluoropropan) Dla celów opracowania inwentaryzacji zostaną przyjęte również założenia: (w zależności od gazu) gmina jest i będzie importerem netto energii elektrycznej, w związku z czym, zostanie przyjęty wskaźnik emisji średni dla Polski, dla energii elektrycznej sieciowej, wykonawca przyjmuje, że emisje gazów cieplarnianych innych niż CO 2 z transportu (CH 4 i N 2 O) mieszczą się w przedziale 1-3% całkowitej emisji z transportu, co ostatecznie przekłada się na mniej niż 0,5% całkowitej emisji z obszaru gminy i w związku z tym emisja z tych gazów zostanie pominięta w inwentaryzacji, dla obliczenia emisji z transportu przyjęte zostaną natężenia ruchu, dla których zostały przeprowadzone pomiary, w innym wypadku zostaną ono oszacowane w obszarze gminy na podstawie dostępnych danych, wskaźników przeliczeniowych, itd., wykonawca zakłada kontynuację trendów gospodarczych zgodnie z prognozą PKB do roku 2024, zostanie założone, że wielkości zużycia paliw i energii będą zgodnie z prognozą zawartą w Polityce Energetycznej Polski do roku 2030, kontynuowane będą obecne trendy demograficzne. Źródła danych Do opracowania emisji konieczne było zebranie danych dotyczących nośników energii. W tym celu wykorzystane zostały metodologie top-down oraz bottom-up. Z segmentu aktywności samorządu lokalnego wykonawca pozyskał: zużycie energii elektrycznej w budynkach gminnych, które określone zostaną na podstawie inwentaryzacji faktur za energię elektryczną we wszystkich jednostkach, zużycie paliw płynnych oraz stałych służących do celów grzewczych zużycie określono na podstawie inwentaryzacji faktur za paliwo, dane zostały przekazane przez Urząd Gminy. Segment aktywności społeczeństwa: energia elektryczna zużycie energii elektrycznej określone zostało na podstawie danych dostarczonych od Operatora dane podzielone były na odpowiednie grupy taryfowe i zostały zaagregowane do odpowiednich sektorów, gaz ziemny zużycie gazu określone zostało na podstawie danych dostarczonych od Operatora dane podzielone były na odpowiednie grupy taryfowe i zostały zaagregowane do odpowiednich sektorów, olej opałowy, węgiel, drewno dane zostały zgromadzone w procesie ankietyzacji przeprowadzonej na terenie gminy Gniewino, zużycie paliw w transporcie dane zostaną oszacowane na podstawie danych o natężeniu ruchu, które zostaną pozyskane z generalnego pomiaru ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich pomiarów prowadzonych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, Pomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich oraz wskaźników przeliczeniowych. 48 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

51 Analiza wyników inwentaryzacji - źródła emisji liniowej W zakresie emisji ze źródeł liniowych poziom zanieczyszczenia powietrza jest zależny w największym stopniu od natężenia ruchu, udziału różnego rodzaju kategorii pojazdów na poszczególnych trasach komunikacyjnych. W ramach inwentaryzacji emisji liniowej uwzględniona została emisja spalinowa oraz pozaspalinowa z następujących kategorii dróg: krajowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest również zły stan techniczny dróg i pojazdów oraz nieprawidłowa ich eksploatacja. Określenie źródeł emisji liniowej: warstwa dróg została podzielona na odcinki charakteryzujące się jednoznacznie określonym natężeniem ruchu i wielkością emisji zanieczyszczeń, w przypadku dróg krajowych i wojewódzkich oraz autostrad poszczególne odcinki opisane zostały, jako punkty emisyjne położone na początku, środku i końcu każdego odcinka. Dla każdego odcinka drogi obliczania została wielkość emisji substancji w oparciu o rzeczywiste natężenie ruchu, a w przypadku braku danych, o natężenie przyjęto szacunkowo według założeń, w przypadku dróg gminnych, powiatowych i lokalnych na zbiorze wszystkich odcinków zbudowana została siatka wielokątów o założonych parametrach. Aby określić wielkość emisji z wyznaczonych odcinków dróg zgromadzona została informacja nt. wielkości natężenia ruchu w rozbiciu na poszczególne kategorie pojazdów emitujących substancje do powietrza (osobowe, dostawcze, ciężarowe, autobusy) [szt./rok]. Dane dotyczące natężenia ruchu dla dróg krajowych i wojewódzkich, podawane przez GDDKiA oraz Zarządy Dróg Wojewódzkich, określane zostały, jako średni dobowy ruch pojazdów (SDR) w danym roku. Aby określić całkowity roczny ruch pojazdów [szt./rok] obliczone zostały roczne natężenia ruchu. Wielkość emisji spalinowej obliczona została na podstawie wskaźników emisji [g/(szt. km)] opracowanych przez profesora Zdzisława Chłopka z Zakładu Transportu Samochodowego Politechniki Warszawskiej, uwzględniających zarówno rodzaj pojazdu jak i jego prędkość (średnią prędkość). W celu określenia wielkości emisji z dróg lokalnych (powiatowych i gminnych oraz lokalnych) zastosowana została analogiczna metodyka, jak dla dróg krajowych i wojewódzkich. Obliczenia oparte zostały na podstawie rzeczywistych natężeniach ruchu, przy czym zaznaczyć należy, że w przypadku braku danych zostały wykonane założenia modelowe, ponieważ na większości sieci dróg nie są prowadzone pomiary natężeń ruchu. Uproszczenia polegały na zamodelowaniu szacunkowego natężenia ruchu na odcinkach dróg lokalnych. Analiza wyników inwentaryzacji- źródła emisji powierzchniowej: Do obliczeń wykorzystano w głównej mierze: dane pozyskane od Operatorów paliw i energii elektrycznej dotyczące zużycia energii w poszczególnych sektorach (odpowiednich grupach taryfowych), dane ankietowe pochodzące z budynków należących do mienia Gminy, uzupełniane na ankietach elektronicznych w formie arkusza Excel przygotowanego przez wykonawcę, dane pochodzące z przeprowadzonej ankietyzacji budynków prywatnych na terenie gminy. Wielkości zużycia energii oraz emisji CO 2 w sektorze budynków użyteczności publicznej, czyli budynków należących do mienia gminy, z uwagi na wysoką jakoś pozyskanych danych oraz ich stosunkowo niewielką ilość polegały na odpowiedniej weryfikacji oraz posegregowaniu danych dotyczących zużycia energii elektrycznej oraz nośników energii, a następnie przeliczeniu ich za pomocą odpowiednich wskaźników. ATMOTERM S.A S t r o n a 49

52 Obliczenia dla sektora mieszkalnictwa oparto przede wszystkich na danych pochodzącej z ankietyzacji przeprowadzonej przez Wykonawcę oraz danych o zużyciu energii elektrycznej i gazu ziemnego. Taki zakres informacji pozwalał na kompletną ocenę gospodarki energią i zawierał zarówno zużycie energii elektrycznej jak i paliw (stałych, płynnych) do celów grzewczych oraz bytowych. Posegregowane dane zostały zweryfikowane pod kątem błędów, a następnie na ich podstawie określono strukturę użytkowania poszczególnych nośników energii i zsumowano zużycia przeliczone na energię finalną. Dane te pozwoliły określić profil energetyczny budynków, dla których została wypełniona ankieta. Na tej podstawie, a także bazując na liczbie gospodarstw domowych (wg GUS ) interpolowano dane na cały sektor mieszkalnictwa Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla Poniższa inwentaryzacja obejmuje obszar całej Gminy Gniewino. W obliczeniach posługiwano się wartością emisji CO 2. Dla roku 2013 zebrano kompleksowe dane dla wszystkich zidentyfikowanych sektorów, dlatego też przyjęto, że 2013 rok będzie rokiem bazowym dla niniejszego opracowania. W celu obliczenia emisji CO 2 wyznaczono zużycie energii finalnej dla zidentyfikowanych na terenie gminy następujących sektorów: sektor budynków użyteczności publicznej, sektor mieszkalnictwa, sektor oświetlenia publicznego, sektor transportu, sektor handlu, usług i przemysłu. Na terenie gminy zidentyfikowano wykorzystanie następujących nośników energii: energii elektrycznej, węgla, drewno, oleju opałowego, ciepła sieciowego (pochodzące z lokalnej ciepłowni, wykorzystywane w 5 budynkach gminnych), gazu płynnego LPG, oleju napędowego, benzyny, energii ze źródeł odnawialnych. Poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonej na terenie gminy inwentaryzacji zużycia energii oraz związanej z tym emisji CO 2 w ww. sektorach, dla roku bazowego Całkowite zużycie energii finalnej w gminie Gniewino wyniosło ponad MWh. Roczne jednostkowe zużycie energii wynosi ok. 12 MWh/osobę. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie energii w podziale na poszczególne sektory odbiorców, natomiast na wykresie przedstawiono udział poszczególnych sektorów w całkowitym zużyciu energii finalnej w roku Tabela 14 Zużycie energii finalnej w poszczególnych sektorach w roku Lp. Sektor Jednostka Wielkość zużycia energii 1 Budynki użyteczności publicznej MWh/rok Mieszkalnictwo MWh/rok Oświetlenie publiczne MWh/rok Transport MWh/rok Handel, usługi i przemysł MWh/rok RAZEM MWh/rok Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 50 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

53 Rysunek 7 Udział poszczególnych sektorów w całkowitym zużyciu energii końcowej w roku Największy udział w całkowitym zużyciu energii na terenie gminy Gniewino stanowi sektor handlu, usług i przemysłu (ok. 43,5%), drugi jest mieszkalnictwa (ok. 36%), a kolejny transport (ok. 16,4%) Ponad 3,5% przypada na sektor budynków użyteczności publicznej, najmniej energii zużywane jest przez oświetlenie publiczne, tj. 0,7% ogólnego zużycia energii końcowej w roku bazowym Sumaryczna wartość emisji CO 2 w roku bazowym 2013 na terenie gminy Gniewino wyniosła Mg CO 2 /rok. Na jednego mieszkańca przypada ok. 3,25 Mg CO 2 rocznie. W tabeli poniżej przedstawiono wartość emisji w podziale na poszczególne sektory odbiorców energii. Tabela 15 Emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w roku bazowym Lp. Sektor Jednostka Emisja CO 2 1 Budynki użyteczności publicznej Mg CO 2 /rok Mieszkalnictwo Mg CO 2 /rok Oświetlenie publiczne Mg CO 2 /rok Transport Mg CO 2 /rok Handel, usługi i przemysł Mg CO 2 /rok RAZEM Mg CO 2 /rok Na poniższym rysunku przedstawiono procentowy udział poszczególnych sektorów w całkowitej emisji CO 2 w roku bazowym 2013 na terenie Gminy. 87 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 88 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji ATMOTERM S.A S t r o n a 51

54 Rysunek 8 Udział poszczególnych grup odbiorców w całkowitej emisji CO 2 w roku bazowym Za około 50% całkowitej emisji w gminie odpowiada sektor handlu, usług i przemysłu. Sektor mieszkalnictwa stanowi ok. 27,4% całkowitej emisji CO 2, a sektor transportu wynosi niecałe 16%. Udział pozostałych sektorów, tj. budynków użyteczności publicznej oraz oświetlenia publicznego jest niewielki, wynosi odpowiednio: 4,9% oraz 2%. W dalszej części przedstawiono szczegółowe wyniki inwentaryzacji emisji CO 2 dla poszczególnych sektorów z uwzględnieniem zużycia emisji końcowej. Budynki użyteczności publicznej W tym sektorze uwzględniono budynki użyteczności publicznej, położone na terenie gminy, m.in. takie jak: budynki administracyjne Urzędu Gminy, Zespoły szkół, remizy, Centrum Kultury, Sportu, Turystyki, świetlice wiejskie. Wielkość zużycia energii końcowej w analizowanym sektorze, w roku bazowym 2013 wyniosła 3 130,97 MWh/rok. W poniższej tabeli zamieszczono informacje dotyczące wielkości zużycia poszczególnych nośników energii w obiektach użyteczności publicznej w gminie. Tabela 16 Zużycie nośników energii w obiektach użyteczności publicznej w gminie Gniewino w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Energia elektryczna Gaz ziemny Ciepło sieciowe 520,37 956, ,40 W sektorze obiektów użyteczności publicznej największy udział w strukturze zużycia nośników energii ma ciepło sieciowe (ok. 53%). Gaz ziemny stanowi ok. 30% całkowitego zużycia, natomiast energia elektryczna stanowi 17%. Na terenie gminy, w sektorze obiektów użyteczności publicznej nie wykorzystywano węgla, drewna oraz innych nośników energii. Poniżej przedstawiono strukturę zużycia nośników energii w sektorze budynków użyteczności publicznej. 89 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 90 Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urząd Gminy 52 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

55 Rysunek 9 Struktura zużycia nośników energii w budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Całkowita emisja CO 2 z sektora obiektów użyteczności publicznej w gminie, w roku bazowym 2013 wyniosła 1 164,95 Mg CO 2 /rok. W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje nt. emisji CO 2 w podziale na zidentyfikowane nośniki energii stosowane w obiektach użyteczności publicznej na terenie gminy Gniewino. Tabela 17 Emisja CO 2 w sektorze obiektów użyteczności publicznej w gminie Gniewino w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Energia elektryczna Gaz ziemny Ciepło sieciowe 422,54 193,15 549,26 Rysunek 10 Struktura emisji CO 2 w budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Największą emisję CO 2 odnotowano dla ciepła sieciowego, która stanowi ok. 47% całkowitej emisji CO 2 na terenie gminy. Wynika to z faktu, iż zdecydowana większość budynków użyteczności publicznej ogrzewana jest ciepłem sieciowym. Emisja wynikająca z ogrzewania energią elektryczną wyniosła 36%. Gaz ziemny stanowi 17% całkowitej ilości CO 2 emitowanej z analizowanego sektora. 91 Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urząd Gminy 92 Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urząd Gminy 93 Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Urząd Gminy ATMOTERM S.A S t r o n a 53

56 Mieszkalnictwo Całkowita powierzchnia użytkowa budynków mieszkalnych zlokalizowanych na terenie gminy w roku bazowym wynosiła m 2. Wielkość zużycia energii końcowej w analizowanym sektorze, w roku bazowym 2013 wyniosła ,12 MWh/rok. W poniższej tabeli zamieszczono informacje dotyczące wielkości zużycia poszczególnych nośników energii w sektorze mieszkaniowym na terenie gminy. Tabela 18 Zużycie nośników energii w sektorze mieszkaniowym na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Energia elektryczna Olej opałowy Drewno Węgiel Gaz ziemny 5 381,84 198, , ,09 735,84 W sektorze mieszkaniowym największy udział w strukturze zużycia nośników energii ma drewno aż 63%. Udział węgla wynosi 17%, natomiast energii elektrycznej - 17%. Udział gazu ziemnego kształtuje się na poziomie 2%, a oleju opałowego na poziomie 1% całkowitego zużycia nośników energii. Poniżej przedstawiono strukturę zużycia nośników energii w sektorze obiektów użyteczności publicznej. Rysunek 11 Struktura zużycia nośników energii w sektorze mieszkaniowym na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Całkowita emisja CO 2 z sektora mieszkalnictwa w gminie Gniewino, w roku bazowym 2013 wyniosła 6 488,23 Mg CO 2 /rok. W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje nt. emisji CO 2 w podziale na zidentyfikowane nośniki energii stosowane w sektorze mieszkaniowym. Tabela 19 Emisja CO 2 w sektorze mieszkaniowym w gminie Gniewino w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Energia elektryczna Olej opałowy Drewno Węgiel Gaz ziemny 4 370,06 54,74 0, ,80 148,64 94 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 95 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 96 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 54 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

57 Rysunek 12 Struktura emisji CO 2 w sektorze mieszkalnictwa na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Największą emisję CO 2 w sektorze mieszkalnictwa odnotowano dla energii elektrycznej, która stanowi ok. 67% całkowitej emisji CO 2 na terenie gminy. Wynika to z faktu, iż zdecydowana większość budynków mieszkalnych ogrzewana jest indywidualnie z wykorzystaniem drewna (wskaźnik emisji dla drewna jest jednak znikomy ponieważ uwzględnia on CO 2 pochłonięte przez biomasę podczas okresu wzrostu przyjęto do obliczeń wartość 0) i węgla. Wartość dla energii elektrycznej znacznie wzrasta w stosunku do zużycia z uwagi na stosowany wskaźnik wskazany dla Polski uwzględniający strukturę wytwarzania opartą w główniej mierze na węglu. Udział węgla wynosi niecałe 30%, natomiast gaz ziemny ma niewielki udział w emisji CO 2 na terenie gminy, który stanowi zaledwie ok. 2%. Oświetlenie publiczne Kategoria ta obejmuje latarnie uliczne, zlokalizowane na terenie gminy Gniewino. W tym sektorze uwzględniono całkowitą ilość energii zużytą na potrzeby przestrzeni publicznej. Zużycie energii elektrycznej na oświetlenie publiczne w gminie wynosi 578,54 MWh/rok przy emisji CO 2 wynoszącej 469,77 Mg CO 2 /rok. W poniższej tabeli zamieszczono wyniki inwentaryzacji w sektorze oświetlenia ulicznego. Tabela 20 Wyniki inwentaryzacji w sektorze oświetlenia ulicznego, znajdującego się na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Transport Moc czynnych opraw oświetleniowych [kw] Zużycie energii elektrycznej [MWh/rok] Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] ,54 469,77 Duży udział w negatywnym oddziaływaniu na środowisko ma spalanie paliw w silnikach spalinowych, napędzających pojazdy mechaniczne. Oprócz dwutlenku węgla, pojazdy silnikowe emitują szkodliwe substancje, takie jak dwutlenek siarki, pyły i alfapirobenzen. Liczba pojazdów na ulicach ulega ciągłemu wzrostowi przy jednoczesnej stopniowej poprawie istniejącej infrastruktury. Wielkość zużycia energii końcowej w analizowanym sektorze (obejmującym również flotę gminną), w roku bazowym 2013, wyniosła ,90 MWh/rok. W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje dotyczące wielkości zużycia poszczególnych nośników energii w sektorze transportowym na terenie gminy. 97 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 98 Opracowanie własne na podstawie informacji przekazanych przez Urząd Gminy ATMOTERM S.A S t r o n a 55

58 Tabela 21 Zużycie nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Benzyna Diesel LPG 8 859, , ,10 Rysunek 13 Struktura zużycia nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Na terenie gminy Gniewino największym zużyciem w sektorze transportu charakteryzuje się benzyna (ok. 61%), najmniejszym zaś LPG (ok. 9%). Olej napędowy stanowi ok. 30% całkowitego zużycia nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy. Wielkość emisji CO 2 końcowej w analizowanym sektorze, w roku bazowym 2013 wyniosła 3 732,63 CO 2 /rok. W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje dotyczące wielkości emisji z poszczególnych nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy. Tabela 22 Emisja CO 2 z nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Benzyna Diesel LPG 2 276, ,38 308,35 99 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 100 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 101 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 56 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

59 Rysunek 14 Struktura emisji CO 2 w podziale na nośniki energii w sektorze transportu na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Struktura emisji CO 2 na terenie gminy Gniewino jest analogiczna do zużycia nośników energii największa emisja pochodzi ze spalania benzyny (61%), drugi jest olej napędowy (31%), najmniejsza emisja pochodzi ze zużycia LPG (8%). Handel, usługi i przemysł Sektor handlu, usług i przemysłu stanowi odrębną gałąź emisji CO 2 na terenie gminy Gniewino. Władze Gminy nie mają bezpośredniego wpływu na wielkość emisji pochodzącą z tego sektora. W poniższej tabeli zamieszczono informacje dotyczące zużycia nośników energii w wyżej wymienionym sektorze. Przeprowadzona inwentaryzacja wykazała, że finalne zużycie energii w ww. sektorze na terenie gminy wynosi ,52 MWh/rok, natomiast roczna emisja CO 2 końcowa wynosi ,03 Mg CO 2 /rok. Tabela 23 Zużycie nośników energii w sektorze handlu, usług i przemysłu na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Energia elektryczna Drewno Olej opałowy Węgiel Gaz ziemny 5 574, , , , ,89 W analizowanym sektorze największy udział w strukturze zużycia nośników energii ma gaz ziemny (62%). Udział energii elektrycznej, kształtuje się na poziomie 15% całkowitego zużycia. Udział węgla wynosi ok. 11%, a oleju opalowego ok. 9%. Najmniejsze znaczenie w strukturze zużycia nośników energii odnotowano drewna, tj. ok. 3% całkowitego zużycia. 102 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 103 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji ATMOTERM S.A S t r o n a 57

60 Rysunek 15 Struktura zużycia nośników energii w sektorze handlu, usług i przemysłu na terenie gminy Gniewino w roku bazowym W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje nt. emisji CO 2 w podziale na zidentyfikowane nośniki energii stosowane w analizowanym sektorze na terenie gminy. Tabela 24 Emisja CO 2 w sektorze handlu, usług i przemysłu w gminie Gniewino w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Energia elektryczna Drewno Olej opałowy Węgiel Gaz ziemny 4 526,81 0,00 944, , ,63 Rysunek 16 Struktura emisji CO 2 w sektorze handlu, usług i przemysłu na terenie gminy Gniewino w roku bazowym Największą emisję CO 2 w sektorze handlu, usług i przemysłu odnotowano dla gazu ziemnego, która stanowi ok. 41% całkowitej emisji CO 2 analizowanego sektora na terenie gminy. Energia elektryczna stanowi około 38% emisji CO 2, natomiast węgiel ok. 13% całkowitej emisji CO 2 w danym sektorze. Emisja z oleju opałowego wynosi zaledwie 8%. 104 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 105 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 106 Opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 58 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

61 Podsumowanie Wyniki analizy emisji CO 2 zinwentaryzowanej na terenie gminy Gniewino, w podziale na wyżej scharakteryzowane sektory, wykazują zbliżony układ do emisji z innych polskich gmin wiejskich. Najważniejsze wnioski przedstawiono poniżej: największym źródłem emisji na terenie gminy jest sektor handlu, usług i przemysłu. W sektorze tym władze samorządowe, poprzez współpracę z podmiotami gospodarczymi, mogą przyczynić się do redukcji emisji CO 2. Pomimo niewielkiej zależności od władz samorządowych, sektor ten ma znaczny potencjał minimalizacji emisji, głównie poprzez ograniczenie energochłonności. Na drugim miejscu znajduje się mieszkalnictwo - jest to również grupa, która ma duży potencjał redukcji emisji w zakresie ograniczania zużycia energii (elektrycznej i cieplnej) przez mieszkańców. Władze Gminy mogą mieć znaczący wpływ na podejmowane przez mieszkańców działania oraz zmianę ich zachowań poprzez prowadzenie dofinansowań oraz akcji edukacyjnych, Sektor transportu również należy do głównych emiterów dwutlenku węgla. Niezbędne zatem są także zadania ograniczające emisyjność sektora transportu. Podczas formułowania zadań, poza efektywnością ekologiczną, należy także uwzględniać efektywność ekonomiczną oraz społeczną. Formułowane działania należy koncentrować w pierwszej kolejności w obszarach, gdzie istnieje duży potencjał redukcji, przynoszący pożądane efekty. Nie należy jednak zaniedbywać przy tym pozostałych obszarów, gdzie potencjał redukcji jest mniejszy. ATMOTERM S.A S t r o n a 59

62 9. DZIAŁANIA DLA OSIĄGNIĘCIA ZAŁOŻONYCH CELÓW 9.1. Długoterminowa strategia, cele i zobowiązania W rozdziale 4 omówiono cele strategiczne do roku 2020 wynikające głównie z pakietu energetyczno klimatycznego UE (3x20). Cele te realizowane są w Polsce poprzez transformacje odpowiednich dyrektyw i innych aktów prawnych UE do polskich przepisów m.in. w zakresie handlu emisjami, efektywności energetycznej, wykorzystania odnawialnych źródeł energii i innych. Strategia długoterminowa UE odnośnie przeciwdziałania zmianom klimatu została zaproponowana w Komunikacie Komisji Europejskiej nt. mapy drogowej do gospodarki niskoemisyjnej do 2050 r. (COM(2011)0112), omówionym szerzej w podrozdziale 5.2. W jej wyniku przyjęte zostały cele redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2050 r. w postaci redukcji 80 do 90% w stosunku do 1990 r. Cele polityki klimatycznej do 2030 r. określone zostały w konkluzjach Rady Europejskiej z dnia października 2014 r. (również opisanych szerzej w rozdziale 5.2). Przewidują one: redukcję emisji gazów cieplarnianych o 40%, poprawę efektywności energetycznej o 27%, uzyskanie 27% udziału energetyki odnawialnej w bilansie energetycznym. Uzyskanie wyżej wymienionych celów nie zostało jeszcze przełożone na instrumenty realizacyjne ani na zobowiązania państw członkowskich UE. Wiadome są jedynie niektóre kierunki, w jaki sposób cele te będą realizowane. W tym wiadomo, że będzie kontynuowany system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS) w postaci zmodyfikowanej, powstaną fundusze modernizacyjne z 2% odpisu od handlu emisjami i 40% od darmowych uprawnień. Wprowadzone będą uregulowania dotyczące emisji gazów cieplarnianych z instalacji poza EU ETS. Duże znaczenie dla sposobu realizacji wyżej wymienionych celów mają wyniki Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, która odbyła się jesienią 2015 r. w Paryżu. W ramach PGN, na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji, zidentyfikowane zostały kluczowe obszary emisji. Przeanalizowano uwarunkowania i możliwości redukcji zużycia energii wraz z oceną ich efektywności ekologiczno-ekonomicznej. Wyniki pozwoliły na określenie działań dla osiągnięcia założonych celów. Podstawą doboru działań w PGN są również możliwości budżetowe wynikające z wieloletniej prognozy finansowej oraz plany i potrzeby samej gminy. W ramach niniejszego PGN zaplanowane zostały działania/zadania z zakresu m.in.: przedsięwzięć niskoemisyjnych, efektywnego wykorzystania zasobów, poprawy efektywności energetycznej, wykorzystanie OZE, działań wpływających na zmniejszenie emisyjności sektora transportowego, działań wpływających na zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii. Zaplanowane zadania zostały przedstawione w postaci harmonogramu rzeczowo-finansowego. Wpisujące się w PGN cele i zobowiązania długoterminowe wynikające z Lokalnej Strategii Rozwoju na lata oraz Strategii Rozwoju Powiatu Wejherowskiego są następujące: poprawa standardu infrastruktury technicznej, tworzenie nowoczesnych układów komunikacyjnych, ograniczenie tzw. niskiej emisji, rozwój energetyki odnawialnej, zwiększanie świadomości ekologicznej mieszkańców. 60 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

63 9.2. Zadania krótkoterminowe i średnioterminowe Poniżej przedstawiono harmonogram rzeczowo-finansowy zawierający zadania krótkoterminowe i średnioterminowe. Harmonogram rzeczowo-finansowy zawiera: nazwę zadania, jednostkę odpowiedzialną za realizację, termin realizacji, skalę czasową działania (krótkoterminowe: do realizacji w latach , średnioterminowe: i długoterminowe: po roku 2020), szacunkowe nakłady finansowe, przewidywany efekt obniżenia zużycia energii [MWh/rok], przewidywany efekt redukcji emisji CO 2 [Mg/rok], przewidywana ilość wytworzonej energii pochodzącej z OZE [MWh/rok], możliwe źródła finansowania, miernik monitorowania realizacji działania. Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji działań Harmonogram rzeczowo-finansowy stanowi indywidualną listę zadań Gminy, która nie jest zamknięta. Listę zadań należy aktualizować w trakcie realizacji Planu, tak aby w perspektywie kolejnych lat gmina Gniewino potrafiła rozwiązywać napotkane problemy, także wśród mieszkańców w szczególności w obszarze ochrony powietrza i efektywności energetycznej. Czas realizacji zaplanowanych zadań obejmuje lata Wdrożenie zaplanowanych zadań wpłynie również na ograniczenie zarówno emisji dwutlenku węgla, zużycia energii finalnej, emisji pyłu zawieszonego PM10, jak również benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10. Działania, w których jako źródło finansowania wskazano środki własne inwestora, będą mogły być również finansowane ze środków zewnętrznych, w przypadkach pojawienia się możliwości ich finansowania (np. ogłoszenie o naborze do konkursu). Działania, które znalazły się w harmonogramie rzeczowo-finansowym znajdują się w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Gniewino (WPF). Na zużycie nośników energii, a tym samym emisję CO 2 wpływ ma również sektor handlu, usług i przemysł. Bezpośredni wpływ gminy na prywatne przedsiębiorstwa jest oczywiście ograniczony nie mniej jednak utrzymanie wysokiego poziomu rozwoju w szczególności kluczowych przedsiębiorstw jest istotny, dlatego też ważne jest zapewnienie możliwości uczestnictwa interesariuszy w PGN. W tym celu opublikowana została informacja o możliwości włączenia działania do harmonogramu rzeczowo finansowego znajdującego się w dokumencie. Szansę zgłoszenia mieli wszyscy zainteresowani (w tym przedsiębiorcy i wspólnoty mieszkaniowe, zakłady produkujące ciepło, energię elektryczną itd.) poprzez wypełnienie specjalnie przygotowanych ankiet/arkuszy. Koordynator wykonał również rozmowy telefoniczne z największymi podmiotami gospodarczymi na terenie gminy, jednak na chwilę obecną nie wykazały one zainteresowania uczestnictwem w PGN. Nie wskazano w PGN działań inwestycyjnych w gospodarce odpadami w zakresie emisji nie związanej ze zużyciem energii (np. CH4 ze składowisk) i w zakresie produkcji energii z zakładów/instalacji do produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu gdyż na terenie Gminy Gniewino nie ma zlokalizowanych składowisk odpadów oraz zakładów do produkcji energii. Realizację działań inwestycyjnych wspierać będą zadania nieinwestycyjne/ systemowe. Istotne z punktu widzenia PGN jest uwzględnianie kryteriów energetycznych w sporządzanych lub aktualizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i orzeczeń o warunkach zabudowy warunków dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło na nowych osiedlach z nośników niepowodujących nadmiernej niskiej emisji. Ważne jest również zastosowanie w zamówieniach publicznych kryteriów ekologicznych (zielonych zamówień publicznych), a w szczególności związanych z problematyką ochrony powietrza. Wymienione kryteria powinny uwzględniać między innymi: zakup publicznej floty pojazdów o parametrach niskoemisyjnych, zwiększenie udziału energii odnawialnej, wykorzystanie lokalnych źródeł energii ATMOTERM S.A S t r o n a 61

64 odnawialnej, zakup wszystkich towarów i sprzętu wg kryteriów efektywności energetycznej w tym systemu zarządzania środowiskiem. Bardzo istotnym kierunkiem działań jest prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa. Korzyści wynikające z przeprowadzonych działań wpłyną na zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie możliwości wpływania na wysokość rachunków za energię elektryczną oraz zanieczyszczenie środowiska naturalnego, poszerzenie wiedzy na temat nowoczesnych energooszczędnych technologii oraz odnawialnych źródeł energii, uświadamianie społeczeństwa w zakresie: szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, korzyści płynących z termomodernizacji budynków, promocja nowoczesnych niskoemisyjnych źródeł ciepła i inne. W harmonogramie rzeczowo-finansowym dla działań systemowych oraz związanych z edukacją ekologiczną nie obliczono efektów energetycznych i ekologicznych z uwagi na brak możliwości oszacowania ich wpływu w wiarygodny sposób. Można jednak założyć, że wspomniane działania w sposób pozytywny przyczynią się do kształtowania świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie oszczędzania energii oraz dbania o jakość powietrza. 62 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

65 kod zadania Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino Tabela 25 Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji działań zadanie odpowiedzialny za realizację terminy realizacji szacunkowe średnie koszty [zł] możliwe źródło finansowania działania systemowe typ zadania 107 efekt energety czny (redukcji energii finalnej) [MWh/ rok] efekt redukcji emisji co 2 względem roku bazowego 2013 [MgCO 2 / rok] energia z OZE [MWh/ rok] Efekt redukcji emisji B(a)P [kg/rok] wskaźniki / mierniki monitorowani a zadania 1.1 Monitorowanie zużycia energii w budynkach użyteczności publicznej Inspektor ds. Budownictwa Budżet Gminy Gniewino S Ilość systemów 1.2 Stworzenie mechanizmów wsparcia, wspomagających mieszkańców gminy, ubiegających się o dofinansowanie inwestycji, które będą przyczyniać się do redukcji emisji CO 2, zmniejszenia zużycia energii finalnej oraz zwiększenia wykorzystania OZE Inspektor ds. Budownictwa Budżet Gminy Gniewino wraz z dofinansowani em NFOŚiGW S Ilość mechanizmów Powołanie koordynatora realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Utrzymanie systemu monitorowania realizacji działań Planu Prowadzenie i aktualizowanie bazy danych Kierownik RGIS 2016 Kierownik RGIS Kierownik RGIS w ramach działań własnych w ramach działań własnych w ramach działań własnych Budżet Gminy Gniewino Budżet Gminy Gniewino Budżet Gminy Gniewino K Ilość etatów S Ilość systemów S Ilość aktualizacji 107 K krótkoterminowe S - średnioterminowe ATMOTERM S.A S t r o n a 63

66 kod zadania Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino zadanie Uwzględnienie kryteriów energetycznych w planowaniu przestrzennym. Uwzględnienie kryteriów w zakresie, ścieżek rowerowych (realizacja ciągła w ramach powstających planów) Uwzględnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza i ochrony klimatu, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem, promowanie rozwiązań efektywnych energetycznie, promowanie OZE. odpowiedzialny za realizację Kierownik RGIS Kierownik RGIS terminy realizacji szacunkowe średnie koszty [zł] w ramach działań własnych w ramach działań własnych możliwe źródło finansowania Budżet Gminy Gniewino Budżet Gminy Gniewino edukacja ekologiczna typ zadania 107 efekt energety czny (redukcji energii finalnej) [MWh/ rok] efekt redukcji emisji co 2 względem roku bazowego 2013 [MgCO 2 / rok] energia z OZE [MWh/ rok] Efekt redukcji emisji B(a)P [kg/rok] wskaźniki / mierniki monitorowani a zadania S Ilość kryteriów S Ilość zamówień publicznych Prowadzenie akcji promocyjnoedukacyjnych w zakresie odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej, ochrony powietrza Szkolenia z zakresu efektywności energetycznej wynikającej z zastosowania technologii OZE, skierowane do mieszkańców z terenu Gminy Gniewino, a także do przedsiębiorców z jej terenu Inspektor ds. Ochrony Środowiska Inspektor ds. Ochrony Środowiska Budżet Gminy Gniewino, WFOŚiGW, NFOŚiGW Budżet Gminy Gniewino, WFOŚiGW, NFOŚiGW ograniczenie emisjogenności budynków użyteczności publicznej S S Liczba osób biorących udział w akcji edukacyjnej Liczba osób biorących udział w szkoleniu 64 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

67 kod zadania Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino zadanie Budowa budynku użyteczności publicznej siedziby Urzędu Gminy w Gniewinie Remont Remizy OSP Nadole wraz z termomodernizacją obiektu Ograniczenie emisji poprzez wymianę i modernizację źródeł ciepła w budynkach użyteczności publicznej odpowiedzialny za realizację Kierownik RGIS terminy realizacji szacunkowe średnie koszty [zł] Kierownik RGIS Kierownik RGIS możliwe źródło finansowania Budżet Gminy Gniewino, RPO WP Budżet Gminy Gniewino, RPO WP Budżet Gminy Gniewino, RPO WP typ zadania 107 ograniczenie emisjogenności sektora oświetlenia ulicznego efekt energety czny (redukcji energii finalnej) [MWh/ rok] efekt redukcji emisji co 2 względem roku bazowego 2013 [MgCO 2 / rok] energia z OZE [MWh/ rok] Efekt redukcji emisji B(a)P [kg/rok] S ,02 K ,02 S ,14 wskaźniki / mierniki monitorowani a zadania Ilość nowych energooszczęd nych budynków Ilość budynków poddanych termomoderni zacji Ilość nowych, bardziej ekologicznych źródeł ciepła 4.1 Modernizacja oświetlenia ulicznego z opraw sodowych na energooszczędne typu LED Kierownik RGIS Budżet Gminy Gniewino, RPO WZ / SOWA ograniczenie energochłonności mieszkalnictwa indywidualnego i wielorodzinnego S ,00 Ilość zmodernizowa nego oświetlenia ulicznego 5.1 Wymiana źródeł ciepła na bardziej przyjazne środowisku osoby fizyczne środki własne, Program Ryś S ,31 Ilość wymienionych źródeł ciepła 5.2 Montaż indywidualnych instalacji odnawialnych źródeł energii osoby fizyczne środki własne, PROSUMENT, Program Ryś S ,23 Ilość zamontowanyc h instalacji OZE ATMOTERM S.A S t r o n a 65

68 kod zadania Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino zadanie odpowiedzialny za realizację terminy realizacji szacunkowe średnie koszty [zł] możliwe źródło finansowania ograniczenie emisjogenności transportu typ zadania 107 efekt energety czny (redukcji energii finalnej) [MWh/ rok] efekt redukcji emisji co 2 względem roku bazowego 2013 [MgCO 2 / rok] energia z OZE [MWh/ rok] Efekt redukcji emisji B(a)P [kg/rok] wskaźniki / mierniki monitorowani a zadania 6.1 Budowa, modernizacja dróg na terenie Gminy Gniewino Kierownik RGIS Budżet Gminy Gniewino, RPO WZ S ,00 SUMA ,72 Ilość [km] przebudowany ch dróg 66 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

69 Tabela 26 Szczegółowy opis zadań harmonogramu rzeczowo- finansowego Kod zadania Zadanie 1.1 Monitorowanie zużycia energii w budynkach użyteczności publicznej 1.2 Stworzenie mechanizmów wsparcia, wspomagających mieszkańców gminy, ubiegających się o dofinansowanie inwestycji, które będą przyczyniać się do redukcji emisji CO 2, zmniejszenia zużycia energii finalnej oraz zwiększenia wykorzystania OZE Szczegółowy opis zadania Zadanie obejmuje prowadzenie monitoringu wyników zużycia energii finalnej w budynkach użyteczności publicznej Zadania obejmuje opracowanie dla mieszkańców mechanizmów wsparcia przy ubieganiu się o dofinansowanie 1.3 Powołanie koordynatora realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Zadanie obejmuje powołanie koordynatora PGN 1.4 Utrzymanie systemu monitorowania realizacji działań Planu Zadanie obejmuje monitorowanie procesu realizacji PGN 1.5 Prowadzenie i aktualizowanie bazy danych Zadanie obejmuje obsługę bazy danych przez koordynatora PGN Uwzględnienie kryteriów energetycznych w planowaniu przestrzennym. Uwzględnienie kryteriów w zakresie, ścieżek rowerowych (realizacja ciągła w ramach powstających planów) Uwzględnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza i ochrony klimatu, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem, promowanie rozwiązań efektywnych energetycznie, promowanie OZE. Prowadzenie akcji promocyjno-edukacyjnych w zakresie odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej, ochrony powietrza Szkolenia z zakresu efektywności energetycznej wynikającej z zastosowania technologii OZE, skierowane do mieszkańców z terenu Gminy Gniewino, a także do przedsiębiorców z jej terenu Zadanie obejmuje uwzględnienie przy opracowaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego kryteriów gospodarki niskoemisyjnej Zadanie obejmuje uwzględnienie w zamówieniach publicznych rozwiązań mających na celu ochronę powietrza Zadanie obejmuje rozdysponowanie ulotek tematycznych, a także rozwieszenie 70 plakatów, które poruszać będą kwestie ochrony powietrza, energetyki jądrowej, OZE Zadanie obejmuje przeprowadzenie 3 szkoleń skierowanych do około 300 osób, których adresatami będą mieszkańcy (osoby fizyczne) i przedsiębiorcy z obszaru Gminy Gniewino 3.1 Budowa budynku użyteczności publicznej siedziby Urzędu Gminy w Gniewinie Zadanie obejmuje budowę budynku pasywnego o powierzchni m2 3.2 Remont Remizy OSP Nadole wraz z termomodernizacją obiektu Zadanie obejmuje ocieplenie stropu oraz zmianę źródła ciepła na ogrzewanie elektryczne i kolektory słoneczne Zadanie obejmuje każdym budynku użyteczności publicznej (10 domów Sołeckich, 3.3 Ograniczenie emisji poprzez wymianę i modernizację źródeł ciepła w budynkach pływalnia kryta, Sala widowiskowo Sportowa w Gniewinie, 2 Placówki Szkolne, użyteczności publicznej Hotel Mistral Sport, Ośrodek Zdrowia) wymianę źródeł ciepła na panele fotowoltaiczne oraz wymiana pieców c.o. na piece zasilane zrębkami 4.1 Modernizacja oświetlenia ulicznego z opraw sodowych na energooszczędne typu LED Zadanie obejmuje wymianę opraw typu sodowych na LED 5.1 Wymiana źródeł ciepła na bardziej przyjazne środowisku Zadanie obejmuje wymianę 90 źródeł ciepła na kotły gazowe, kotły olejowe i piece elektryczne 5.2 Montaż indywidualnych instalacji odnawialnych źródeł energii Zadanie obejmuje wykorzystanie w instalacjach c.o. i c.w.u. kolektorów ATMOTERM S.A S t r o n a 67

70 Kod zadania Zadanie Szczegółowy opis zadania słonecznych, paneli fotowoltaicznych, kotłów na biomasę i mikrowiatraki 6.1 Budowa, modernizacja dróg na terenie Gminy Gniewino Zadanie obejmuje budowę i modernizację 8,98 km dróg 68 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

71 10. EFEKT ENERGETYCZNY I EKOLOGICZNY W rozdziale przedstawiono wyniki podsumowujące harmonogram rzeczowo-finansowy dla gminy Gniewino. W poniższej tabeli zestawiono efekt ekologiczny, koszty proponowanych działań, uzyskaną efektywność energetyczną zysk energii finalnej oraz ilość energii wytworzonej przez OZE do roku 2020 dla gminy Gniewino jako całości. Tabela 27 Podsumowanie działań naprawczych - koszty, efekt ekologiczny, efekt energetyczny, energia z OZE 108 obszar Gmina Gniewino efekt redukcji emisji CO 2 [MgCO 2 ] efekt redukcji energii finalnej [MWh] efekt wzrostu energii z OZE [MWh] efekt redukcji energii finalnej względem roku bazowego 2013 [%] efekt redukcji emisji CO 2 względem roku bazowego 2013 [%] efekt wzrostu udziału energii z OZE względem roku bazowego 2013 [%] koszty inwestycji [tys. zł] ,83 5,58 0, ,025 Realizacja działań pozwoli na uzyskanie 5,58% redukcji emisji dwutlenku węgla ekwiwalentnego oraz 1,83% redukcji energii finalnej w stosunku do emisji zinwentaryzowanej dla roku bazowego Szacowany efekt redukcji emisji CO 2 dla gminy Gniewino wyniesie MgCO 2 /rok, natomiast redukcji zużycia energii wyniesie MWh/rok. Produkcja energii na terenie gminy Gniewino z odnawialnych źródeł w roku 2013 pochodziła głównie z elektrowni wiatrowych (elektrownia wiatrowa Lisewo I i Lisewo II moc 10,2 MW oraz elektrownia wiatrowa Gniewino moc 6 MW). Ponadto na terenie gminy funkcjonuje elektrownia szczytowopompowa Żarnowiec. Produkcja energii z OZE w roku bazowym wyniosła MWh/rok. W związku z zaplanowanymi przedsięwzięciami w PGN wprowadzającym nowe instalacje OZE do roku 2020 szacuje się, że roczna produkcja energii na terenie gminy pochodzącej z odnawialnych źródeł wzrośnie o 0,63%. Obliczony efekt dotyczy sektora budynków mieszkalnych oraz budynków użyteczności publicznej, dlatego też ogólny efekt wzrostu udziału energii pochodzącej z OZE we wszystkich sektorach może być znacznie większy. Podsumowanie prognozy do roku 2020 W oparciu o prognozę oraz zaplanowane w PGN działania zakłada się, że na obszarze gminy Gniewino: wzrośnie zużycie energii w 2020 roku wg scenariusza BAU o 8,72% względem roku bazowego 2013, wzrośnie zużycie energii w 2020 roku o 6,90% względem roku bazowego 2013 (wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów energetycznych z zaplanowanych działań), zmniejszy się zużycie energii w 2020 roku o 1,68% względem roku 2020 (wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów energetycznych z zaplanowanych działań). Tabela 28 Podsumowanie prognozy zużycia energii do roku [MWh/rok] Zużycie energii w 2013 roku ,05 Zużycie energii wg scenariusza BAU w 2020 roku ,52 Przewidywany sumaryczny efekt energetyczny zaplanowanych działań w PGN 1 615, źródło: opracowanie własne 109 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii ATMOTERM S.A S t r o n a 69

72 [MWh/rok] Zużycie energii wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów energetycznych działań z PGN w 2020 roku ,08 Również w oparciu o prognozę oraz zaplanowane w PGN działania zakłada się, że na obszarze gminy Gniewino: zwiększy się emisja CO 2 w 2020 (wg scenariusza BAU) o 1,49% względem roku bazowego 2013, zmniejszy się emisja CO 2 w 2020 roku o 4,09% względem roku bazowego 2013 (wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów ekologicznych z zaplanowanych działań), zmniejszy się emisja CO 2 w 2020 roku o 5,50% względem roku 2020 (wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów ekologicznych z zaplanowanych działań). Tabela 29 Podsumowanie prognozy emisji CO 2 do roku [MgCO 2 /rok] Emisja CO 2 w 2013 roku ,62 Emisja CO 2 wg scenariusza BAU w 2020 roku ,02 Przewidywany sumaryczny efekt ekologiczny zaplanowanych działań w PGN Emisja CO 2 wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów ekologicznych działań z PGN w 2020 roku 1 321, , źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 70 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

73 11. PROGNOZA REDUKCJI EMISJI CO 2 I ZUŻYCIA ENERGII FINALNEJ Wyniki inwentaryzacji prognoza na 2020 r. Podstawę do sporządzenia wyników inwentaryzacji na rok 2020 prognozy stanowią założenia rozwoju społeczno gospodarczego, gdyż ich przyjęcie spowoduje określoną potrzebę rozwoju infrastruktury energetycznej gminy. Na dynamikę rozwoju gminy wpływają m.in.: zmiany demograficzne, rozwój i zmiany sektora budynków mieszkalnych, rozwój i zmiany sektora budynków usługowych, rozwój i zmiany sektora handlu, usług i przemysłu, rozwiązania komunikacyjne w gminie. Na potrzeby opracowania prognozy emisji CO 2 do roku 2020 przyjęto następujące założenia: brak wyraźnego wzrostu zainteresowania inwestycjami na terenie gminy, wzrost liczby ludności w gminie, powolny przyrost nowych powierzchni mieszkalnych w wyniku zasiedlania terenów rozwojowych, działania termomodernizacyjne będą prowadzone w sposób ciągły, w zakresie dostosowanym do możliwości finansowych mieszkańców, wzrost liczby pojazdów na terenie gminy, powolny wzrost liczby zarejestrowanych podmiotów działalności gospodarczej. Według zakładanej prognozy łączne zużycie energii w gminie Gniewino w roku 2020 wzrośnie o 8,7%, do wartości ,52 MWh. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie energii w podziale na poszczególne sektory odbiorców. Tabela 30 Zużycie energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Zużycie energii [MWh/rok] budynki użyteczności publicznej mieszkalnictwo handel, usługi i przemysł oświetlenie publiczne transport suma 3 130, , ,70 578, , , źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii ATMOTERM S.A S t r o n a 71

74 Rysunek 17 Udział poszczególnych sektorów odbiorców w całkowitym zużyciu energii końcowej w roku Grupą charakteryzująca się największym zużyciem energii nadal pozostanie sektor handlu, usług i przemysłu z udziałem wynoszącym 42,7%. Udział sektora mieszkalnictwa wyniesie ok. 35,9%, z transportu wyniesie ok. 17,6%, a z sektora budynków użyteczności publicznej ok. 3,3%. Udział oświetlenia publicznego będzie znikomy, wynoszący ok. 0,6%. Jak przewiduje prognoza, wzrośnie emisja CO 2 związana z użytkowaniem energii o 1,5% i osiągnie ,02 MgCO 2 /rok. Wielkość emisji CO 2 oraz jej strukturę w podziale na poszczególne sektory odbiorców energii, przedstawiono poniżej. Tabela 31 Emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Emisja CO 2 [MgCO 2 /rok] budynki użyteczności publicznej mieszkalnictwo handel, usługi i przemysł oświetlenie publiczne transport suma 1 039, , ,66 409, , , źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 113 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 72 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

75 Rysunek 18 Udział poszczególnych sektorów odbiorców w całkowitej emisji CO 2 w roku Prognozuje się, że grupą odbiorców energii o największym udziale emisji CO 2 będzie nadal sektor usług, handlu i przemysłu z udziałem wynoszącym prawie 50%, sektor mieszkalnictwa z ok. 26% udziałem, następnie sektor transportu z udziałem ok. 18,1%. Emisja CO 2 wynikająca z wykorzystywania energii w budynkach użyteczności publicznej wyniesie ok. 4,3%, natomiast emisja z sektora oświetlenia publicznego będzie niewielka i stanowić będzie ok. 1,7% udziału w całkowitej emisji Wyniki inwentaryzacji podsumowanie Przewiduje się, że w latach wielkość zużycia energii końcowej na terenie gminy Gniewino wzrośnie o 8,72%. Największy wzrost zużycia energii prognozowany jest w sektorze transportu (ok. 16,8%). W sektorze oświetlenia publicznego oraz budynków użyteczności publicznej założono, że prognozowane zużycie energii w roku 2020 utrzyma się na takim samym poziomie jak w 2013 roku. Tabela 32 Porównanie zużycia energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w latach 2013 i Sektor zużycie energii w 2013 r. zużycie energii w 2020 r. zmiana względem 2013 r. [MWh/rok] [MWh/rok] [%] budynki użyteczności publicznej 3 130, ,97 0,00 mieszkalnictwo , ,88 8,61 handel, usługi i przemysł , ,70 6,62 oświetlenie publiczne 578,54 578,54 0,00 transport , ,42 16,80 suma , ,52 8,72 Na poniższym rysunku przedstawiono udziały poszczególnych sektorów w zużyciu energii końcowej w latach 2013 i źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 115 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii ATMOTERM S.A S t r o n a 73

76 Rysunek 19 Procentowe porównanie poszczególnych sektorów w zużyciu energii końcowej w latach 2013 i Jak pokazują poniższe dane emisja CO 2 do roku 2020 ulegnie zwiększeniu o 1,5%. Przyrost emisji CO 2 został zaprognozowany w sektorze transportu - o ok. 16,8%. W pozostałych sektorach nastąpi spadek emisji CO 2, tj. sektor mieszkalnictwa o ok. 3,8%, sektor handlu, usług i przemysłu o ok. 1,34%, sektor budynków użyteczności publicznej o ok. 10,78% i sektor oświetlenia publicznego o ok. 12,92%. Mając na uwadze ograniczony wpływ gminy na zewnętrznych odbiorców energii, należy prowadzić równolegle do zaplanowanych przedsięwzięć, także akcje edukacyjne i promocyjne szeroko pojętej gospodarki niskoemisyjnej, mogące także stanowić wymierną korzyść dla środowiska. Tabela 33 Porównanie emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w latach 2013 i Sektor emisja CO 2 w 2013 r. emisja CO 2 w 2020 r. zmiana względem 2013 r. [MgCO 2 /rok] [MgCO 2 /rok] [%] budynki użyteczności publicznej 1 164, ,39-10,78 mieszkalnictwo 6 488, ,29-3,81 handel, usługi i przemysł , ,66 1,34 oświetlenie publiczne 469,77 409,08-12,92 transport 3 732, ,60 16,80 suma , ,02 1,49 Na poniższym rysunku przedstawiono udziały poszczególnych sektorów w emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w latach 2013 i źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 117 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 74 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

77 Rysunek 20 Porównanie poszczególnych sektorów w emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w latach 2013 i źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii ATMOTERM S.A S t r o n a 75

78 12. ASPEKTY ORGANIZACYJNE Realizacja działań zawartych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Gniewino podlega władzom gminy. Zadania wynikające z Planu są przypisane do realizacji wójtowi, jednostkom realizacyjnym oraz wyznaczonym podmiotom. Zadania szczegółowo przedstawiono w harmonogramie rzeczowo finansowym. Zostały one podzielone na poszczególne grupy: działania w zakresie ograniczenia emisjogenności budynków użyteczności publicznej, działania w zakresie ograniczenia emisjogenności sektora oświetlenia ulicznego, działania w zakresie ograniczenia emisjogenności transportu, działania w zakresie ograniczenia energochłonności mieszkalnictwa, działania systemowe, działania w zakresie edukacji ekologicznej. Proponuje się aby zarządzanie PGN odbywało się zgodnie z podstawowymi etapami procesu zarządzania, który składa się z następujących elementów: Rysunek 21 Schemat zarządzania organizacją realizacji działań Planu gospodarki niskoemisyjnej 119 Dla sprawnej i efektywnej realizacji Planu niezbędne jest funkcjonowanie koordynatora wdrażania PGN. Wśród głównych zadań koordynatora należy wymienić m.in. ścisłą współpracę z wydziałami Urzędu Gminy oraz aktualizację bazy danych. 119 Opracowanie własne 76 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016