Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr.. Rady Miejskiej w Dobrzanach z dnia. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany Opracowanie dokumentu dofinansowane jest ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Dobrzany 2016

2 Składamy serdeczne podziękowania wszystkim osobom i jednostkom organizacyjnym Urzędu Miejskiego w Dobrzanach za współpracę i zaangażowanie przy opracowaniu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany. Wszystkim Państwu serdecznie dziękujemy za udostępnienie niezbędnych materiałów i informacji źródłowych oraz pomoc i poświęcony czas. Zespół autorski: Zespół autorów pod kierownictwem mgr inż. Wojciecha Kuska mgr inż. Agnieszka Bolingier mgr Magdalena Szewczyk mgr inż. Małgorzata Płotnicka mgr inż. Agata Landwójtowicz mgr inż. Janusz Pietrusiak mgr inż. Grzegorz Markowski mgr inż. Michał Drabek mgr Sylwia Piotrowska inż. Kinga Ścigała Opieka ze strony Zarządu - Dyrektor mgr inż. Laura Kalbrun

3 Spis treści Wykaz pojęć i skrótów użytych w opracowaniu Streszczenie Cel i Podstawa opracowania Struktura dokumentu Cele strategiczne Cele szczegółowe dla gminy Dobrzany Analiza uwarunkowań prawnych i wynikających z dokumentów strategicznych Podstawy prawne Międzynarodowe dokumenty strategiczne Krajowe dokumenty strategiczne Wojewódzkie dokumenty strategiczne Lokalne dokumenty strategiczne Analiza stanu aktualnego Charakterystyka obszaru gminy Dobrzany Lokalizacja, ukształtowanie terenu, charakterystyka demograficzna Opis infrastruktury technicznej Ocena stanu środowiska na terenie gminy Dobrzany Identyfikacja obszarów problemowych Wyniki inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla dla roku bazowego Metodyka inwentaryzacji dla PGN Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla Działania dla osiągnięcia założonych celów Długoterminowa strategia, cele i zobowiązania Zadania krótkoterminowe i średnioterminowe Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji działań w gminie Dobrzany Efekt energetyczny i ekologiczny Prognoza redukcji emisji CO 2 i zużycia energii finalnej Wyniki inwentaryzacji prognoza na 2020 r Wyniki inwentaryzacji podsumowanie Źródła finansowania Podstawowe źródła finansowania inwestycji dla działań w PGN Źródła finansowania inwestycji na poziomie międzynarodowym Źródła finansowania inwestycji na poziomie krajowym Źródła finansowania inwestycji na poziomie lokalnym i monitorowanie realizacji PGN Aspekty organizacyjne System realizacji PGN Procedura wdrażania działań na rzecz poprawy jakości powietrza na terenie gminy Dobrzany Procedura ewaluacji osiąganych celów Sposób monitorowania i raportowania efektów realizacji celów Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Proponowane wskaźniki monitorowania realizacji PGN Aktualizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (wprowadzanie zmian do dokumentu) Podsumowanie Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko Literatura ATMOTERM S.A S t r o n a 1

4 Projekt PGN dla gminy Dobrzany Spis tabel Spis rysunków Załącznik nr Analiza dokumentów strategicznych na poziomie międzynarodowym, w tym dokumentów strategicznych UE...99 Dokumenty strategiczne na poziomie międzynarodowym Dokumenty strategiczne UE Analiza dokumentów strategicznych na poziomie krajowym Analiza dokumentów strategicznych na poziomie wojewódzkim Analiza dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

5 WYKAZ POJĘĆ I SKRÓTÓW UŻYTYCH W OPRACOWANIU arsen - pierwiastek chemiczny należący do grupy 15 w układzie okresowym, liczba atomowa 33, jeden z metali ciężkich; występuje w skorupie ziemskiej, tworzy ponad 200 minerałów, z których najbardziej rozpowszechnione są: arsenopiryt, lelingit, orpiment, realgar. Arsen otrzymuje się przez ogrzewanie rud bez dostępu powietrza lub przez redukcję arszeniku węglem. Naturalnym źródłem arsenu są erupcje wulkanów, a w mniejszym stopniu ługowanie skał osadowych i magmowych, benzo(a)piren - B(a)P jest przedstawicielem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Benzo(a)piren wykazuje małą toksyczność ostrą, zaś dużą toksyczność przewlekłą, co związane jest z jego zdolnością kumulacji w organizmie. Jak inne WWA, jest kancerogenem chemicznym, a mechanizm jego działania jest genotoksyczny, co oznacza, że reaguje z DNA, przy czym działa po aktywacji metabolicznej, CAFE Clean Air for Europe program wprowadzony dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (w skrócie określanej mianem dyrektywy CAFE, od nazwy programu CAFE), emisja substancji do powietrza - wprowadzane w sposób zorganizowany (poprzez emitory) lub niezorganizowany (z dróg, z hałd, składowisk, w wyniku pożarów lasów) substancje gazowe lub pyłowe do powietrza na skutek działalności człowieka lub ze źródeł naturalnych, emisja dopuszczalna do powietrza - dopuszczalne do wprowadzania do powietrza rodzaje i ilości substancji zanieczyszczających. Dopuszczalną emisję ustala się (poza określonymi w przepisach wyjątkami) dla każdego urządzenia, w którym zachodzą procesy technologiczne lub są prowadzone operacje techniczne powodujące powstawanie substancji zanieczyszczających (źródła substancji zanieczyszczających), emitora punktowego oraz instalacji każdej jednostki organizacyjnej, emisja wtórna - zanieczyszczenia pyłowe powstające w wyniku reakcji i procesów zachodzących podczas transportu na duże odległości gazów (SO 2, NO x, NH 3, oraz lotnych związków organicznych) oraz reemisja tj. unoszenie pyłu z podłoża (szczególnie na terenie miast), emitor miejsce wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza, emitor punktowy - miejsce wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza w sposób zorganizowany, potocznie komin, emitor liniowy przyjęty do obliczeń zastępczy emitor dla źródeł liniowych, emitor powierzchniowy - przyjęty do obliczeń zastępczy emitor dla źródeł powierzchniowych, gaz cieplarniany (GHG, z ang. greenhouse gas) gazowy składnik atmosfery będący jedną z przyczyn efektu cieplarnianego; gazy cieplarniane zapobiegają wydostawaniu się promieniowania podczerwonego z planety, pochłaniając je i oddając do atmosfery, w wyniku czego następuje zwiększenie temperatury jej powierzchni; do gazów cieplarnianych na Ziemi zalicza się parę wodną, dwutlenek węgla (CO 2 ), metan (CH 4 ), freony (CFC), podtlenek azotu (N 2 O), halon, gazy przemysłowe (HFC, PFC, SF 6 ), GUS - Główny Urząd Statystyczny, GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, ICT technologie informatyczno komunikacyjne, imisja substancji ilość zanieczyszczeń pyłowych lub gazowych odbierana przez środowisko; jest miarą stopnia jego zanieczyszczenia definiowana, jako stężenie zanieczyszczeń w powietrzu (wyrażane w jednostkach masy danego zanieczyszczenia, na jednostkę objętości powietrza lub w ppm, ppb) oraz jako depozycja zanieczyszczeń ilość danego zanieczyszczenia osiadającego na powierzchni ziemi, KE Komisja Europejska, MŚP małe średnie przedsiębiorstwa, NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; od r. - państwowa osoba prawna w rozumieniu art. 9 pkt 14 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 1240), ATMOTERM S.A S t r o n a 3

6 niska emisja - jest to emisja pyłów i szkodliwych gazów pochodząca z domowych pieców grzewczych i lokalnych kotłowni węglowych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób. Cechą charakterystyczną niskiej emisji jest to, że powodowana jest przez liczne źródła wprowadzające do powietrza niewielkie ilości zanieczyszczeń. Duża ilość kominów o niewielkiej wysokości powoduje, że wprowadzane do środowiska zanieczyszczenia są bardzo uciążliwe, gdyż gromadzą się wokół miejsca powstawania, a są to najczęściej obszary o zwartej zabudowie mieszkaniowej, metale ciężkie zbiór metali i półmetali charakteryzujących się dużą gęstością, często z właściwościami toksycznymi, OZE - odnawialne źródła energii, ozon - jedna z odmian alotropowych tlenu (O 3 ), posiadająca silne własności aseptyczne i toksyczne. W wyższych warstwach atmosfery pełni ważną rolę w pochłanianiu części promieniowania ultrafioletowego dochodzącego ze Słońca do Ziemi, natomiast w przyziemnej warstwie atmosfery jest gazem drażniącym, powoduje uszkodzenie błon biologicznych przez reakcje rodnikowe z ich składnikami, PM10 - pył (PM - ang. particulate matter) jest zanieczyszczeniem powietrza składającym się z mieszaniny cząstek stałych, ciekłych lub obu naraz, zawieszonych w powietrzu i będących mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (m.in. benzo(a)piren), metale ciężkie oraz dioksyny i furany. Cząstki te różnią się wielkością, składem i pochodzeniem. PM10 to pyły o średnicy aerodynamicznej do 10 µm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc, PM2,5 cząstki pyłu o średnicy aerodynamicznej do 2,5 µm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc oraz przenikać przez ściany naczyń krwionośnych. Jak wynika z raportów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), długotrwałe narażenie na działanie pyłu zawieszonego PM2,5 skutkuje skróceniem średniej długości życia. Krótkotrwała ekspozycja na wysokie stężenia pyłu PM2,5 jest równie niebezpieczna, powodując wzrost liczby zgonów z powodu chorób układu oddechowego i krążenia oraz wzrost ryzyka nagłych przypadków wymagających hospitalizacji, POIiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, PONE Program Ograniczania Niskiej Emisji, polegający na wymianie starych kotłów, pieców węglowych na nowoczesne kotły węglowe, retortowe, gazowe, ogrzewanie elektryczne, zastosowanie alternatywnych źródeł energii lub podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej; w ramach PONE likwidowane są również lokalne kotłownie węglowe, POP Program ochrony powietrza, dokument przygotowany w celu określenia działań zmierzających do przywrócenia odpowiedniej jakości powietrza na terenie, na którym zanotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń, PGN Plan Gospodarki Niskoemisyjnej, poziom celów długoterminowych - jest to poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych poziom substancji w powietrzu (emisja zanieczyszczeń) - ilość zanieczyszczeń pyłowych lub gazowych w środowisku; jest miarą stopnia jego zanieczyszczenia definiowaną jako stężenie zanieczyszczeń w powietrzu (wyrażane w jednostkach masy danego zanieczyszczenia, np. dwutlenku siarki na jednostkę objętości powietrza lub w ppm, ppb) oraz jako opad (depozycja) zanieczyszczeń- ilość danego zanieczyszczenia osiadającego na powierzchni ziemi, RDOŚ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, stężenie ilość substancji w jednostce objętości powietrza, wyrażona w µg/m 3, stężenie pyłu zawieszonego PM10 ilość pyłu o średnicy aerodynamicznej poniżej 10 µm w jednostce objętości powietrza, wyrażona w µg/m 3, TEN-T - transeuropejskie sieci transportowe, termomodernizacja przedsięwzięcie mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej w danym obiekcie budowlanym. Termomodernizacja obejmuje zmiany zarówno w systemach ogrzewania i wentylacji, jak i strukturze budynku oraz instalacjach doprowadzających ciepło. Zakres termomodernizacji, podobnie jak jej parametry techniczne 4 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

7 i ekonomiczne, określane są poprzez przeprowadzenie audytu energetycznego. Najczęściej przeprowadzane działania to: docieplanie ścian zewnętrznych i stropów, wymiana okien i drzwi, wymiana lub modernizacja systemów grzewczych i wentylacyjnych. Zakres możliwych zmian jest ograniczony istniejącą bryłą, rozplanowaniem i konstrukcją budynków. Za możliwe i realne uznaje się średnie obniżenie zużycia energii o 35%-40% w stosunku do stanu aktualnego, unos masa substancji powstającej w źródle i unoszonej z tego źródła przed jakimkolwiek urządzeniem oczyszczającym w określonym przedziale czasu, strumień substancji doprowadzony do urządzenia oczyszczającego, WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; od r. - samorządowa osoba prawna w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 1240), zielone miejsca pracy - te, które w pewien sposób przyczyniają się do ochrony lub odtwarzania środowiska naturalnego. Pojęcie to obejmuje stanowiska pracy służące ochronie ekosystemów i różnorodności biologicznej, redukcji zużycia energii i surowców naturalnych lub minimalizacji produkcji odpadów czy zanieczyszczeń, zielone zamówienia publiczne - (ang. green public procurement - GPP) proces, w ramach którego instytucje publiczne starają się uzyskać towary, usługi i roboty budowlane, których oddziaływanie na środowisko w trakcie ich cyklu życia jest mniejsze w porównaniu do towarów, usług i robót budowlanych o identycznym przeznaczeniu, jakie zostałyby zamówione w innym przypadku. Są instrumentem dobrowolnym, co oznacza, że poszczególne państwa członkowskie i organy publiczne mogą określić zakres, w jakim je wdrażają. Rozwiązanie to może być stosowane w odniesieniu do zamówień będących zarówno powyżej, jak i poniżej progu stosowania unijnych dyrektyw w sprawie zamówień publicznych 1, źródła emisji liniowej - (zaliczone do powszechnego korzystania ze środowiska) to przede wszystkim główne trasy komunikacyjne przebiegające przez teren wyznaczonej strefy, źródła emisji powierzchniowej - (zaliczone do powszechnego korzystania ze środowiska) to źródła powodujące tzw. niską emisję. Zostały tu zaliczone obszary zwartej zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej z indywidualnymi źródłami ciepła, małe zakłady rzemieślnicze bądź usługowe oraz obiekty użyteczności publicznej wraz z drogami lokalnymi, źródła emisji punktowej - (zaliczone do korzystania ze środowiska) to emitory jednostek organizacyjnych o znaczącej emisji zanieczyszczeń, oddziałujące na obszar objęty analizą. Wśród nich występują zarówno emitory zlokalizowane na tym obszarze, jak i emitory zlokalizowane poza wskazanym obszarem, a mające istotny wpływ na wielkość notowanych stężeń substancji w powietrzu. 1 Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata , Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa, 2013 ATMOTERM S.A S t r o n a 5

8 Wybrane skróty As arsen, Cd kadm, CO tlenek węgla, CO 2 dwutlenek węgla, Mg megagram (1 Mg = 1 tona), 10 6 g, MW mega Watt, ng nanogram, 10-9 g, NH 3 amoniak, NH + 4 jon amonowy, Ni nikiel, NO 2 dwutlenek azotu, NO x tlenki azotu, O 3 ozon, Pb ołów, ppm (ang. parts per milion części na milion ) 10-6, ppb (ang. parts per bilion części na miliard ) 10-9, SO 2 dwutlenek siarki, WWA wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (np. B(a)P), µg mikrogram, 10-6 g 6 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

9 1. STRESZCZENIE Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN) dla gminy Dobrzany jest dokumentem strategicznym wyznaczającym główne cele i kierunki działań w zakresie poprawy jakości powietrza, efektywności energetycznej, ograniczenia emisji zanieczyszczeń, w tym również gazów cieplarnianych. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Dobrzany jest zintegrowanym planem działań mającym na celu osiągnięcie standardów jakości powietrza. Zakres tematyczny Planu odnosi się do działań zarówno inwestycyjnych, jak i nieinwestycyjnych w sektorze budownictwa publicznego, gospodarki przestrzennej, edukacji ekologicznej. Działania zaplanowane w ramach PGN zmierzają do uzyskania efektu ekologicznego w postaci ograniczenia emisji substancji do powietrza, redukcji zużycia energii finalnej. Działania zawarte w Planie i planowane do wpisania w przyszłości koncentrują się głównie na: kompleksowej termomodernizacji budynków zgodnie z zakresem wynikającym z audytu energetycznego w celu zmniejszenia zapotrzebowania na energię cieplną poprzez ograniczanie strat ciepła, wzroście wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, wymianie lokalnych źródeł ciepła, których źródłem energii cieplnej są paliwa stałe, podniesieniu kultury konsumpcji energii, poprzez prowadzenie akcji edukacyjnych mających na celu podniesienie świadomości mieszkańców, ograniczeniu emisji z transportu promocja transportu rowerowego. Interesariuszami niniejszego dokumentu są: jst, ich związki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne jst, jednostki sektora finansów publicznych, kościoły i związki wyznaniowe, instytucje oświatowe i opiekuńcze, organy administracji rządowej prowadzące szkoły, szkoły wyższe, zakłady opieki zdrowotnej, grupy producentów rolnych, Lasy Państwowe i jednostki organizacyjne, dostawcy energii, przedsiębiorstwa energetyczne, przedsiębiorcy, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i administratorzy budynków mieszkalnych, organizacje pozarządowe, osoby fizyczne, partnerstwa wymienionych podmiotów, inne. Priorytetowym celem niniejszego dokumentu jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych tj.: dwutlenku węgla, dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz emisji substancji zanieczyszczających powietrze - pyłów, w tym pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5, jak również innych substancji, np. benzo(a)pirenu. Jednym z celów jest uzyskanie poprawy efektywności energetycznej i zastosowania odnawialnych źródeł energii (OZE). Plan Gospodarki Niskoemisyjnej ma także na celu poprawę jakości powietrza poprzez realizację zadań i celów wskazanych przez prawo miejscowe oraz zawartych w Programie ochrony powietrza. W związku z powyższym Plan Gospodarki Niskoemisyjnej zawiera opis celów strategicznych i celów szczegółowych, a także określa horyzont czasowy. Ze względu na szeroką dostępność danych dla roku 2013, przyjęto ten rok, jako okres bazowy w przeprowadzeniu inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla (CO 2 ). W Planie przedstawiono przepisy prawa, dokumenty strategiczne na poziomie globalnym, unijnym, krajowym i regionalnym oraz polskie akty prawne decydujące o zarządzaniu jakością powietrza. Analiza powyższych materiałów pozwoliła na precyzyjne i spójne wyselekcjonowanie celów szczegółowych i strategicznych oraz nakreślenie sposobu ich osiągnięcia w perspektywie do 2025 roku. ATMOTERM S.A S t r o n a 7

10 Podstawowym wymiarem PGN jest obszar gminy Dobrzany. Plan przedstawia i opisuje lokalizację i ukształtowanie badanego obszaru, warunki demograficzne, analizę terenów przekroczeń substancji w 2013 roku wpływających na ochronę zdrowia. Dokument PGN opiera się na diagnozie stanu jakości powietrza, która została przygotowana w oparciu o pomiary prowadzone przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Szczecinie. Pomiarami objęto substancje, których stężenia w powietrzu, według rocznej oceny stanu jakości powietrza za 2013 i 2014 rok, przekraczają poziomy dopuszczalne lub docelowe (pył zawieszony PM10, benzo(a)piren). W rozdziale 8 przedstawiono wyniki bazowej inwentaryzacji poszczególnych substancji zanieczyszczających powietrze w podziale na sektory gospodarki. Na poniższym rysunku przedstawiono procentowy udział sektorów w emisji ekwiwalentu dwutlenku węgla. 18% 10% 26% 44% Budynki użyteczności publicznej Mieszkalnictwo Oświetlenie uliczne Transport Handel, usługi, przemysł 2% Rysunek 1. Emisja CO 2 z obszaru gminy Dobrzany w podziale na poszczególne sektory w 2013 r. 2 Kolejna część Planu poświęcona jest m.in. opisowi strategicznych działań kierunkowych zmierzających do przywrócenia standardów jakości powietrza. Następnym ważnym punktem jest harmonogram działań naprawczych zawierający rezultaty ekologiczne z przewidywanym wymiarem redukcji emisji substancji [Mg/rok], przewidywane źródło finansowania, jednostkę realizującą oraz określone szacunkowe koszty. Realizacja wszystkich działań zawartych w harmonogramie rzeczowo-finansowym pozwoli na uzyskanie 13,80% redukcji emisji dwutlenku węgla ekwiwalentnego w stosunku do emisji zinwentaryzowanej dla roku bazowego Szacowany efekt redukcji zużycia energii finalnej dla gminy Dobrzany wyniesie 1460 MWh. Zdefiniowano następujące cele dla gminy Dobrzany w kontekście gospodarki niskoemisyjnej do roku 2020: redukcja emisji CO 2 na terenie gminy Dobrzany o 13,51% do roku 2020 r., w stosunku do roku bazowego 2013 r., redukcja do 2020 r. zużycia energii finalnej o 3,24%, w stosunku do roku bazowego 2013 r., zwiększenie udziału wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie gminy Dobrzany o 0,17% do roku 2020, w stosunku do roku bazowego 2013 r., redukcja zanieczyszczeń do powietrza zgodnie z zapisami POP dla strefy zachodniopomorskiej. W przedmiotowym dokumencie przedstawiono również potencjalne źródła finansowania zadań oraz proponowane wskaźniki monitoringu realizacji PGN. 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie udostępnionych danych 8 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

11 2. CEL I PODSTAWA OPRACOWANIA Celem Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest określenie, na podstawie analizy stanu aktualnego w zakresie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych na obszarze Gminy Dobrzany, działań zmierzających do redukcji zużycia energii, zwiększenia wykorzystania źródeł odnawialnych oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wraz z ekonomiczno-ekologiczną oceną ich efektywności. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej ma na celu również wzmacnianie działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń (m.in. pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu). Po przyjęciu PGN przez Radę Miejską w Dobrzanach będzie on miał charakter dokumentu obowiązującego, określającego cele strategiczne i szczegółowe oraz działania dla ich osiągnięcia w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej wraz ze wskazaniem ich szacunkowych kosztów i przewidywanych źródeł finansowania. Ustalone zostaną również zasady monitorowania i raportowania wyników prowadzonej polityki ekologiczno-energetycznej. Opracowany Plan Gospodarki Niskoemisyjnej oraz zaplanowane działania przyczynią się do poprawy stanu środowiska i jakości życia mieszkańców na terenie gminy Dobrzany. PGN realizuje cele jakimi są: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych. Podstawą formalną opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany jest umowa nr 11/2016 pomiędzy Gminą Dobrzany, a firmą ATMOTERM S.A. zawarta w dniu 04 lutego 2015 r., wynikająca z realizacji przez Gminę projektu pn. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany. Przy opracowaniu Planu uwzględniono związane z tematyką dokumenty strategiczne (na poziomie międzynarodowym, UE, krajowym, regionalnym i lokalnym), polityki, konwencje, przepisy prawne, a także dostępne wytyczne, w tym Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury Planu Gospodarki Niskoemisyjnej 3. Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Dokumentacja wydana jest w stanie kompletnym ze względu na cel oznaczony w umowie. W ramach przygotowania PGN zostanie wykonana inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych z obszaru gminy Dobrzany oraz zostaną przeanalizowane możliwości redukcji zużycia energii wraz z ekonomiczno-ekologiczną oceną efektywności działań. Zostanie opracowany harmonogram działań i możliwe źródła finansowania. Ustalone zostaną zasady monitorowania i raportowania wyników prowadzonej polityki ekologiczno-energetycznej. 3 NFOŚiGW: Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013 "Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej - plany gospodarki niskoemisyjnej" ATMOTERM S.A S t r o n a 9

12 3. STRUKTURA DOKUMENTU Struktura i metodyka opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej została określona w dokumencie przygotowanym przez Komisję Europejską How to develop a Sustainable Energy Action Plan (SEAP) Guidebook ( Jak opracować Plan Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP) poradnik ). Ocena stanu środowiska Ocena energochłonności i emisyjności Uwarunkowania społeczno - gospodarcze Wyniki inwentaryzacji CO 2 Analiza dokumentów strategicznych międzynarodowych, UE, krajowych, województwa, miasta/gminy Przepisy prawne Analiza stanu aktualnego na obszarze objętym PGN Identyfikacja obszarów problemowych Planowane przedsięwzięcia JST Cele strategiczne i szczegółowe Harmonogram realizacji działań Zasady monitorowania (wskaźniki) Projekt PGN Prognoza oddziaływania na środowisko Konsultacje społeczne Uchwała Rady Miasta /Miejskiej /Gminy /Powiatu Opiniowanie przez RDOŚ, PWIS PGN Rysunek 2 Schemat opracowywania PGN 4 Na powyższym rysunku przedstawiono procesy związane z przygotowywaniem i wdrażaniem SEAP/PGN. Opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany stanowi część zachodzącego już obecnie procesu związanego z redukcją emisji CO 2. Część działań stanowi kontynuację obecnej strategii gminy, wpisując się w wizję gminy, a w szczególności w jej ideę dbałości o środowisko naturalne. Etapy opracowania PGN przedstawiono na powyższym rysunku. 4 Opracowanie własne 10 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

13 4. CELE STRATEGICZNE Analizując cele dokumentów strategicznych globalnych, UE, Polski, województwa oraz gminy, które przeanalizowane zostały w rozdziale 5, cel główny opracowania i realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej można sformułować następująco: Wsparcie zrównoważonego rozwoju Gminy Dobrzany poprzez transformacje w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, przyjaznej środowisku, w tym osiągniecie następujących celów podstawowych: - redukcji emisji gazów cieplarnianych, - zwiększenia udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym, - redukcji zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej, - poprawy jakości powietrza. Realizacja PGN ma również wspierać dążenia kraju do osiągnięcia założeń pakietu klimatycznoenergetycznego: 20 % redukcji emisji gazów cieplarnianych, 20 % udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym (dla Polski 15%), 20% oszczędności w zużyciu energii, 10% udziału biopaliw, ponadto: uzyskanie znaczącej poprawy jakości powietrza poprzez wykorzystanie synergii działań w ramach działań na rzecz ochrony klimatu, uzyskanie oszczędności związanych z zastosowaniem bardziej energooszczędnych rozwiązań, wykorzystanie działań na rzecz klimatu dla rozwoju regionalnego i lokalnego, zaangażowanie do działań społeczeństwa w zakresie ochrony klimatu i środowiska, uzyskanie ogólnej poprawy stanu środowiska. W kontekście gospodarki niskoemisyjnej zdefiniowano następujące cele dla gminy Dobrzany do 2020 roku: redukcja emisji CO 2 na terenie gminy Dobrzany o 2,84% do roku 2020 r., w stosunku do roku bazowego 2013 r., redukcja do 2020 r. zużycia energii finalnej o 1,74%, w stosunku do roku bazowego 2013 r., zwiększenie udziału wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie gminy Dobrzany o 0,11% do roku 2020, w stosunku do roku bazowego 2013 r., redukcja zanieczyszczeń do powietrza zgodnie z zapisami POP dla strefy zachodniopomorskiej Cele szczegółowe dla gminy Dobrzany Cele określone w Planie przede wszystkim dotyczą ograniczenia zanieczyszczeń do powietrza, poprawy jakości powietrza oraz efektywnego zarządzania energią na terenie gminy Dobrzany. Zatem celem Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany jest wytyczenie kierunków działań na rzecz poprawy jakości powietrza oraz efektywnego zarządzania energią na terenie gminy. Na podstawie analiz planowanych i możliwych do realizacji przedsięwzięć w ramach PGN, jak również biorąc pod uwagę cele dokumentów strategicznych, proponuje się przyjęcie następujących celów szczegółowych, które będą podstawą sprecyzowania działań realizujących te cele. Tabela 1. Cele strategiczne i szczegółowe dla Gminy Dobrzany 5 Cele strategiczne Cele szczegółowe 1. Zmniejszenie wielkości emisji na terenie gminy oraz poprawa jakości powietrza 1.1 Wymiana niskosprawnych źródeł ciepła na paliwo stałe w budynkach użyteczności publicznej i zastępowanie ich nowoczesnymi kotłami o wysokiej sprawności 5 Opracowanie własne ATMOTERM S.A S t r o n a 11

14 Cele strategiczne Cele szczegółowe 1.2 Wymiana niskosprawnych źródeł ciepła na paliwo stałe w budynkach mieszkalnych i zastępowanie ich nowoczesnymi kotłami o wysokiej sprawności 2. Zmniejszanie zapotrzebowania na energię finalną poprzez podniesienie efektywności energetycznej budynków 2.1 Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej 2.2 Promocja i wdrażanie idei energooszczędnych oraz proekologicznych zachowań konsumenckich 3. Zwiększanie udziału odnawialnych źródeł energii 3.1 Wspieranie tworzenia i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na terenie gminy w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym 4. Edukacja i promocja w obszarze ochrony środowiska 4.1 Działania promocyjno edukacyjne w obszarze efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii, transportu indywidualnego promocja cykl izmu jako alternatywnego środka transportu. 4.2 Przeprowadzenie kampanii edukacyjnych. Program Ochrony Powietrza dla strefy zachodniopomorskiej określa cele w zakresie redukcji zanieczyszczeń do powietrza. Dla gminy Dobrzany określone są następujące działania: Edukacja ekologiczna mająca na celu uświadomienie mieszkańcom szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, przedstawienie korzyści płynących z podłączenia do scentralizowanych źródeł ciepła, termomodernizacji oraz promocja nowoczesnych niskoemisyjnych źródeł ciepła. Dla zadania nie określono efektu ekologicznego. Stosowanie odpowiednich zapisów, umożliwiających ograniczenie emisji pyłu PM10 oraz B(a)P, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dotyczących np. układu zabudowy zapewniającego przewietrzanie miasta, wprowadzania zieleni izolacyjnej, zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz ustalenia preferencji stosowania ogrzewania z sieci ciepłowniczej lub indywidualnego opartego na paliwach niskoemisyjnych, w obrębie projektowanej zabudowy (w przypadku stosowania indywidualnych systemów grzewczych). Dla zadania nie określono efektu ekologicznego. Systematyczna wymiana starych, niskosprawnych kotłów na paliwo stałe i zastępowanie ich nowoczesnymi kotłami o wysokiej sprawności lub przyłączenie odbiorców do istniejących sieci cieplnych oraz termomodernizacja budynków. Dla zadania nie określono efektu ekologicznego. Zadania i cele zawarte w POP dla strefy zachodniopomorskiej są zgodne z celami i zadaniami zawartymi w niniejszym dokumencie PGN. 12 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

15 5. ANALIZA UWARUNKOWAŃ PRAWNYCH I WYNIKAJĄCYCH Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH 5.1. Podstawy prawne Podstawy prawne związane z opracowaniem PGN wynikają z polityki klimatyczno-energetycznej oraz polityki ochrony powietrza UE. W zakresie polityki klimatyczno-energetycznej zasadnicze znaczenie ma przyjęty pakiet uregulowań prawnych ogłoszony w 2009 r. Najważniejszymi jego elementami są: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dn. 23 kwietnia 2003 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS), Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/406/WE z dn. 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw. NON ETS), Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dn. 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Wyżej wymienione przepisy nakładają na Polskę następujące zobowiązania odnoszące się do 2020 r.: Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z instalacji objętych unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS) zgodnie z zasadami tego systemu, Ograniczenia do 14% wzrostu emisji z innych dziedzin poza instalacjami objętymi EU ETS, Uzyskania 15% udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym. Jak podano w podrozdziale 9.1, w październiku 2014 r. Rada Europejska przyjęła nowe cele do osiągnięcia do roku 2030 i związane to będzie z wprowadzeniem odpowiednich instrumentów gwarantujących ich dotrzymanie, z czym związane będzie również zwiększenie zobowiązań dla państw członkowskich, w tym dla Polski. W zakresie polityki ochrony powietrza najważniejsze uregulowania zawarte są w: Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dn. 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (tzw. dyrektywa CAFE), Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady Dyrektywa 2001/81/WE z dn. 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza (tzw. dyrektywa pułapowa - NEC), Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dn. 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) (tzw. dyrektywa IED). Wobec utrzymywania się negatywnych oddziaływań zanieczyszczenia na powietrze, w wyniku przeglądu dyrektywy CAFE, w 2013 r. Komisja Europejska zaproponowała tzw. Pakiet Czyste Powietrze (Komunikat Komisji COM(2013)918) obejmujący propozycje i rozszerzenie norm dotyczących ochrony powietrza, aby uzyskać poprawę w tym zakresie. Propozycje Komisji są w dalszym ciągu negocjowane. W zakresie prawa polskiego wyżej wymienione akty prawne UE oraz inne związane z tematem są transponowane do następujących, najważniejszych ustaw: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, z późn. zm.), Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. u. Nr 122, poz. 695, z późn. zm.), Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059, z późn. zm.), ATMOTERM S.A S t r o n a 13

16 Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U Nr 94, poz. 551, z późn. zm.). Należy podkreślić, że w Umowie Partnerstwa (Programowanie perspektywy finansowej ) 6 przyjętej przez UE i Polskę, która określa kierunki interwencji (wsparcia) UE w latach ustalono, że 20% środków wsparcia powinno być przeznaczone na cele związane z klimatem Międzynarodowe dokumenty strategiczne Celem analizy jest przedstawienie podstawowych dokumentów strategicznych globalnych, regionalnych oraz Unii Europejskiej związanych z zakresem PGN. Punktem wyjścia do analizy dokumentów strategicznych są przyjęte ustalenia na poziomie globalnym, które w odniesieniu do poszczególnych dokumentów przedstawione są niżej w opracowaniach wymienionych poniżej. Międzynarodowe dokumenty strategiczne: Rio+20 - dokument końcowy pn. Przyszłość jaką chcemy mieć 7, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 8, Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (LRTAP) 9, w tym dokumenty strategiczne UE: Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu 10, Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie Europy efektywnie korzystającej z zasobów 11, Strategia UE adaptacji do zmiany klimatu 12, VII Ogólny unijny program działań w zakresie środowiska do 2020 r. Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety 13 (7 EAP), Zrównoważona Europa dla lepszego świata: Strategia zrównoważonego rozwoju UE 14, Horyzont 2020 program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji 15. Tabela 2 Tabela korelacji i spójności celów strategicznych Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami międzynarodowymi 16 Cele strategiczne Dokumenty międzynarodowe Rio+20 - dokument końcowy pn. Przyszłość jaką chcemy mieć redukcja emisji gazów cieplarnianych Plan Gospodarki Niskoemisyjnej zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym redukcja zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej poprawa jakości powietrza dodatko we Konwencja NZ - Protokół z Kioto Report of the United Nations Conference on Sustainable Development (A/CONF.216/16), Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 9 Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości źródło: opracowanie własne 14 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

17 Cele strategiczne Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Konwencja - (LRTAP) + + Dokumenty UE Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie Europy efektywnie korzystającej z zasobów Strategia UE adaptacji do zmiany klimatu VII Ogólny unijny program działań w zakresie środowiska do 2020 r. Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety Zrównoważona Europa dla lepszego świata: Strategia zrównoważonego rozwoju UE Horyzont 2020 program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji Podsumowanie redukcja emisji gazów cieplarnianych zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym redukcja zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej poprawa jakości powietrza dodatko we Z analizy podstawowych dokumentów międzynarodowych (w tym dokumentów strategicznych UE) związanych z PGN można wyprowadzić następujące wnioski: stwierdza się, że PGN generalnie wspiera realizację celów analizowanych dokumentów zarówno w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, jak też w zakresie celów dodatkowych, np. w zakresie ograniczenia innych zanieczyszczeń powietrza i poprawy jego jakości, nie zidentyfikowano sprzeczności celów PGN z celami dokumentów międzynarodowych oraz UE, niektóre cele wyżej wymienionych dokumentów nie są w pełni uwzględnione w PGN. Wynika to z ograniczonego zakresu PGN (również finansowego) oraz tego, że jest on komplementarny do innych programów, z przedstawionych wyżej dokumentów warto zwrócić uwagę na Mapę drogową do niskoemisyjnej gospodarki do 2050 r., która przedstawia scenariusz dojścia do celów emisyjnych przyjętych przez Radę Europejską do 2050 r., przewidujący ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w 2050 r. o 80% w stosunku do roku Założone redukcje emisji przy realizacji polityki UE, wywrą niewątpliwie ogromny wpływ na rozwój kraju, także na poziomie lokalnym. W planowaniu długoterminowym realizacja tego scenariusza powinna być uwzględniana. Trzeba też zwrócić uwagę w dokumentach strategicznych UE na, nabierające znaczenia, działania w kierunku transformacji ku gospodarce cyrkulacyjnej (zero-odpadowej). Wobec wyczerpywania zasobów, w tym energetycznych, będzie to niewątpliwie jeden z głównych kierunków rozwojowych. W tym aspekcie wszystkie działania PGN na rzecz ograniczenia zużycia energii, podniesienia efektywności energetycznej, wykorzystania odnawialnych źródeł energii wpisują się w cele dokumentów strategicznych UE w zakresie gospodarki cyrkulacyjnej. ATMOTERM S.A S t r o n a 15

18 5.3. Krajowe dokumenty strategiczne Celem analizy jest określenie zgodności Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z podstawowymi dokumentami strategicznymi Państwa. Podstawowe dokumenty strategiczne Polski, związane z PGN to: Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Polska 2030, Trzecia fala nowoczesności 17, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) 18, Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (ŚSRK) Strategia Rozwoju Kraju , Programowanie perspektywy finansowej Umowa Partnerstwa 20, Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, perspektywa do 2020 r. (BEiŚ) 21, Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. 22, Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej 23, Krajowy Plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych 24. Drugi Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej 25. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020) 26. Krajowy plan gospodarki odpadami , Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 r.) 28, Krajowa Polityka Miejska Tabela 3. Tabela korelacji i spójności celów strategicznych Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami krajowymi 30 Cele strategiczne Dokumenty krajowe Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Polska 2030, Trzecia fala nowoczesności Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (ŚSRK) Strategia Rozwoju Kraju 2020 Umowa Partnerstwa (MIiR r.) redukcja emisji gazów cieplarnianych Plan Gospodarki Niskoemisyjnej zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym redukcja zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej poprawa jakości powietrza dodatkowe pdf źródło: opracowanie własne 16 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

19 Cele strategiczne Dokumenty krajowe Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, perspektywa do 2020 r. (BEiŚ), Warszawa 2014 r. Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej Krajowy Plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Drugi Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020) Krajowy plan gospodarki odpadami 2014 Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 r.) redukcja emisji gazów cieplarnianych Plan Gospodarki Niskoemisyjnej zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym redukcja zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej poprawa jakości powietrza dodatkowe Krajowa Polityka Miejska Podsumowanie Z analizy strategicznych dokumentów krajowych objętych Programem można wciągnąć następujące wnioski: stwierdza się, że PGN wspiera realizację celów analizowanych dokumentów na poziomie krajowym, z uwagi na swój charakter, PGN nie odnosi się do wszystkich szczegółowych zagadnień przedstawianych w krajowych dokumentach strategicznych. Program wspiera realizację wybranych, kluczowych zadań, istotnych dla ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz jednocześnie ochrony środowiska, nie zidentyfikowano obszarów sprzecznych z celami analizowanych dokumentów strategicznych Wojewódzkie dokumenty strategiczne Celem analizy jest przedstawienie korelacji i spójności podstawowych dokumentów strategicznych województwa zachodniopomorskiego oraz ocena zgodności z nimi PGN. Analiza objęła następujące dokumenty: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku Zmiana Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego 32 Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata ATMOTERM S.A S t r o n a 17

20 Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu 35 Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego Tabela 4. Tabela korelacji i spójności celów szczegółowych objętych Planem Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami wojewódzkimi 37 Cele szczegółowe Plan Gospodarki Niskoemisyjnej wg głównych sektorów Dokumenty wojewódzkie energetyka budownictwo transport Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata Podsumowanie gospodarka odpadami edukacja Przeprowadzona analiza wykazała zgodność celów PGN z dokumentami strategicznymi Województwa Zachodniopomorskiego w zakresie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, podniesienia efektywności energetycznej i ochrony srodowiska w tym w zakresie poprawy jakości powietrza. Szczegółowo przedstawione w tych dokumentach działania, zwiazane z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych zostały uwzględnione przy opracowywaniu PGN. + inne źródło: opracowanie własne 18 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

21 5.5. Lokalne dokumenty strategiczne Celem analizy jest przedstawienie korelacji i spójności podstawowych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym oraz ocena zgodności z nimi PGN. Analiza objęła następujące dokumenty: Program Ochrony Środowiska dla gminy Dobrzany lata z perspektywą na lata , Strategia Rozwoju Społeczno Gospodarczego Gminy Dobrzany do roku , Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, Założenia do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Dobrzany (brak dokumentu). Tabela 5. Tabela korelacji i spójności celów szczegółowych objętych Planem Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami gminnymi 40 Cele szczegółowe Plan Gospodarki Niskoemisyjnej wg głównych sektorów Dokumenty lokalne energetyka budownictwo transport Program Ochrony Środowiska dla gminy Dobrzany na lata Strategia Rozwoju Społeczno Gospodarczego Gminy Dobrzany do roku 2015 Miejscowy Zagospodarowania Przestrzennego Podsumowanie Plan gospodarka odpadami edukacja inne Przeprowadzona analiza wykazała zgodność celów PGN z dokumentami strategicznymi gminy w zakresie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, podniesienia efektywności energetycznej i ochrony środowiska, w tym w zakresie poprawy jakości powietrza. Szczegółowo przedstawione w tych dokumentach działania, związane z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych zostały uwzględnione przy opracowywaniu PGN źródło: opracowanie własne ATMOTERM S.A S t r o n a 19

22 6. ANALIZA STANU AKTUALNEGO 6.1. Charakterystyka obszaru gminy Dobrzany Gmina Dobrzany jest gminą miejsko wiejską położoną w północnej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie stargardzkim. Jej obszar, o powierzchni 135,12 km 2, zamieszkiwany jest przez mieszkańców oraz stanowi część Pojezierza Ińskiego. Na obszarze gminy zdecydowanie przeważają grunty orne zajmując 40,6 % ogólnej powierzchni gminy, łąki stanowią 7,2 %, pastwiska 5,1 %, sady 0,3%, lasy aż 34,5%, zaś pozostałe 12,3% to tereny pod wodami i tereny zabudowane 41. Rysunek 3. Położenie gminy Dobrzany na tle powiatu stargardzkiego 42 W skład gminy wchodzi 13 sołectw: Biała, Błotno, Bytowo, Dolice/Grabnica, Kępno, Kozy, Krzemień, Lutkowo, Mosina, Odargowo, Ognica, Sierakowo, Szadzko 43. Administracyjnie gmina Dobrzany sąsiaduje z czterema wiejskimi gminami powiatu stargardzkiego: od północy z gminą Chociwel, do północnego wschodu z gminą Ińsko, od południa graniczy z gminą Suchań, a od zachodu z gminą Marianowo. Na wschód od Dobrzan znajduje się gmina Kalisz Pomorski, lezący w powiecie drawskim. Gmina Recz, leżąca w powiecie choszczeńskim, graniczy z Dobrzanami od południowego wschodu Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Dobrzany do roku S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

23 LOKALIZACJA, UKSZTAŁTOWANIE TERENU, CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA Ukształtowanie terenu Gmina Dobrzany położona jest w obrębie dwóch mezoregionów: Pojezierza Ińskiego (północno-wschodnia część gminy) oraz Równiny Nowogardzkiej (południowo-zachodnia część gminy). Wymienione wyżej mezoregiony są częścią Pobrzeża Szczecińskiego. 45 Rzeźba terenu obszaru gminy Dobrzany jest urozmaicona. Można wyróżnić dwie zasadnicze jednostki morfologiczne: wzniesienia moreny czołowej wschodnia część gminy, wysoczyzna moreny dennej zachodnia część gminy. Charakterystyka demograficzna Największa miejscowością na terenie gminy są Dobrzany, skupiające około 47% ludności gminy (2 387 mieszkańców). Ludność według stałego miejsca zameldowania na dzień (według danych GUS) wynosiła osób i wskazuje tendencję spadkową. Gęstość zaludnienia to 38 osoby na 1 km², przy czym gęstość zaludnienia dla powiatu to 79 osoby na 1 km². Tabela 6. Charakterystyka demograficzna Gminy Dobrzany w latach Dane za rok Ludność ogółem wg faktycznego miejsca zamieszkania Powierzchnia Gęstość zaludnienia [km 2 ] [osób/km 2 ] , , , ,0 Mieszkalnictwo Wraz z rozwojem gospodarczym i społecznym gminy rozwija się także obszar budownictwa mieszkaniowego. W analizowanym okresie ( ) odnotowano wzrost liczby budynków i mieszkań. W ciągu 4 lat w gminie Dobrzany o 10 wzrosła ilość mieszkań. Charakterystykę zasobów mieszkaniowych gminy przedstawia poniższa tabela. Tabela 7. Zasoby mieszkaniowe gminy Dobrzanyo w latach Dane za rok Mieszkania [-] Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] W gminie Dobrzany w latach nastąpił wzrost powierzchni mieszkaniowej o m 2. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na koniec 2013 r. wyniosła 73,1 m 2, natomiast przeciętna powierzchnia mieszkania w przeliczeniu na osobę była równa 22,2 m 2. Na koniec 2014 r. Przeciętna powierzchnia 45 Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Dobrzany do roku źródło: dane GUS 47 opracowanie własne na podstawie danych z GUS ATMOTERM S.A S t r o n a 21

24 użytkowa mieszkania wynosiła 73,2 m 2, natomiast przeciętna powierzchnia mieszkania w przeliczeniu na osobę była równa 22,3 m 2. Według danych za 2013 rok, w mieście Dobrzany 98,8% mieszkań wyposażonych jest w instalację wodociągową, 93,9% posiada łazienkę, natomiast centralne ogrzewanie znajduje się w 86,8% mieszkań na terenie miasta 48. Na obszarach wiejskich gminy Dobrzany według danych za rok 2013 r. 92,4% mieszkań wyposażonych jest w instalację wodociągową, 80,4% posiada łazienkę, natomiast centralne ogrzewanie znajduje się w 57,2% mieszkań na terenie miasta 49. Działalność gospodarcza Działalność gospodarcza na terenie gminy obejmuje głównie sektor budownictwa, handlu oraz przetwórstwa przemysłowego. Według stanu na 2013 r., w gminie Dobrzany znajduje się 488 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Decydującą większość stanowią podmioty gospodarcze sektora prywatnego (96,9%). Wskaźnik przedsiębiorczości, mierzony liczbą podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności, w gminie wynosi 963. Jest on niższy od wskaźnika kraju (1 057). Strukturę podmiotów gospodarczych według sektorów własnościowych przedstawiono na poniższym rysunku. 50 Sektory własnościowe podmiotów gospodarczych 2,0% 1,2% 4,7% 0,2% 2,7% 6,1% 1,4% 0,0% 0,2% 0,0% 1,4% sektor publiczny - państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego sektor publiczny - przedsiębiorstwa państwowe sektor publiczny - spółki handlowe sektor publiczny - spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego sektor publiczny - pozostałe sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą sektor prywatny - spółki handlowe sektor prywatny - spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego sektor prywatny - spółdzielnie 79,9% sektor prywatny - fundacje sektor prywatny - stowarzyszenia i organizacje społeczne sektor prywatny - pozostałe Rysunek 4 Sektory własnościowe podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie gminy Dobrzany w 2013 roku 51 Zmiany w liczbie przedsiębiorstw na terenie gminy na przestrzeni 4 lat przedstawiono w tabeli poniżej. 48 źródło: dane GUS 49 źródło: dane GUS 50 źródło: dane GUS 51 Opracowanie własne na podstawie danych GUS 22 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

25 Tabela 8 Zmiany w ilości przedsiębiorstw sektora prywatnego i publicznego w latach na terenie gminy Dobrzany 52 Gmina Dobrzany Sektor publiczny Sektor prywatny W latach na terenie gminy obserwuje się spadek liczby przedsiębiorstw. Tendencja ta dotyczy sektora prywatnego. W sektorze publicznym od kilku lat ilość podmiotów gospodarczych utrzymuje się na stałym poziomie. Do najważniejszych podmiotów gospodarczych w gminie Dobrzany należą: SKATOM, ConQ, STAPOL, Forest sp. z o. o., COLINT sp. z o. o., GRANIT, System sp. z o. o. 52 Opracowanie własne na podstawie danych GUS ATMOTERM S.A S t r o n a 23

26 OPIS INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ Zaopatrzenie w energię jest jednym z podstawowych czynników niezbędnych dla egzystencji ludności, jednak wydobycie paliw i produkcja energii stanowi jeden z najbardziej niekorzystnych rodzajów oddziaływania na środowisko. Jest to wynikiem zarówno ogromnej ilości użytkowanej energii, jak i istoty przemian energetycznych, którym energia musi być poddawana w celu dostosowania do potrzeb odbiorców. Jedną z najistotniejszych dziedzin funkcjonowania gminy jest gospodarka energetyczna, czyli zagadnienia związane z zaopatrzeniem w energię, jej użytkowaniem i gospodarowaniem w celu zapewnienia bezpieczeństwa i równości dostępu do zasobów. System ciepłowniczy Na terenie gminy Dobrzany nie ma infrastruktury ciepłowniczej. W 2013 roku na terenie gminy funkcjonowały dwie kotłownie lokalne: kotłownia węglowa, kotłownia miałowa. Kotłownie zaopatrywały w ciepło budynki wielorodzinne. Obecnie kotłownia miałowa już nie funkcjonuje. Zaopatrzenie w ciepło pozostałych mieszkańców gminy opiera się na indywidualnych źródłach ciepła na paliwo stałe (węgiel, drewno). System gazowniczy Problemem na terenie gminy jest brak sieci gazowej. Używanie i dystrybucja gazu do celów gospodarczych odbywa się tylko w butlach. System transportowy Układ komunikacyjny gminy tworzą drogi powiatowe, gminne i droga wojewódzka. Gmina posiada drogowe połączenia komunikacyjne z najbliższymi dużymi ośrodkami miejskimi oraz innymi regionami kraju. Najbliższe gminie przejście graniczne położone jest w odległości 85 km do Dobrzan i jest to przejście Kołbaskowo/Pommelen na granicy polsko - niemieckiej. Port lotniczy w Goleniowie jest oddalony o 76 km i jest to najbliżej położone lotnisko, natomiast najbliższe połączenie kanałami żeglugowymi stanowi port w Szczecinie. System elektroenergetyczny Zapotrzebowanie na energię elektryczną w gminie Dobrzany zaspokajane jest z linii napowietrznych magistralnych 15 kv oraz linii 15 kv zasilających stacje transformatorowe w poszczególnych miejscowościach. Sieć 15 kv wykonana została jako linie napowietrzne zamontowane na słupach żelbetonowych. W miejscowościach na terenie gminy znajdują się linie napowietrzne 0,4 kv. Tylko w miejscowości Dobrzany występuje linie kablowe 15 kv i 0,4 kv. Przyłącza do budynków wykonane są jako linie napowietrzne. Stacje transformatorowe (nr 3638 i 3738) posiadaj zasilanie kablowe. Gmina Dobrzany zasilana jest w energię elektryczną z Głównego Punktu Zasilania (GPZ) w Goleniowie. Oświetlenie uliczne Na terenie gminy Dobrzany w 2013 roku zlokalizowanych było 577 punktów świetlnych (lampy sodowe) należących do majątku oświetleniowego ENEA Oświetlenie sp. z o. o. i ENEA Operator sp. z o. o. Zużycie energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulicznego wyniosło 262,86 MWh. 24 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

27 Istniejące źródła energii odnawialnej Zgodnie z założeniami polityki energetycznej państwa władze gminy, w jak najszerszym zakresie, powinny uwzględnić źródła odnawialne, w tym ich walory ekologiczne i gospodarcze dla swojego obszaru. Na obszarze gminy Dobrzany zinwentaryzowano w sektorze mieszkalnictwa jedną instalację kolektorów słonecznych i jedną pompę ciepła. Potencjał techniczny wykorzystania OZE na terenie gminy Źródła energii Technologia Możliwość wykorzystania Energia wiatru Energia wodna Energia słoneczna Energia Energia wiatru pozyskiwana jest za pomocą prostych rozwiązań technologicznych, jakimi są turbiny wiatrowe. Stanowią one element siłowni (elektrowni), w których energia ruchu mas powietrza przetwarzana jest na energię elektryczną lub mechaniczną. Energia elektryczna wytwarzana jest w pojedynczych elektrowniach lub ich zespołach, nazywanych parkami (farmami) wiatrowymi. Najważniejszymi czynnikami sprzyjającymi wykorzystaniu energii wiatru są prędkość wiatru, a także stałość jego występowania w danym miejscu. Ze wszystkich rodzajów odnawialnych źródeł energii to energetyka wodna ma najdłuższe tradycje w Polsce. Energetyka wodna wykorzystuje energię spadku wód do produkcji energii elektrycznej lub mechanicznej. Wykorzystanie tego rodzaju energii jest uwarunkowane obecnością rzek i cieków wodnych na danym terenie. Energia słoneczna wykorzystywana jest poprzez przetworzenie w energię cieplną za pomocą kolektorów słonecznych lub energię elektryczną za pomocą ogniw fotowoltaicznych. Barierę w wykorzystaniu tego źródła energii stanowi dobowa oraz sezonowa zmienność promieniowania słonecznego. Szerokość geograficzna również ma wpływ na ilość energii promieniowania docierającego do powierzchni ziemi, gdyż zależy od niej kąt padania promieni słonecznych, a także czas trwania dnia. Energia geotermiczna jest energią produkowaną przez jądro Ziemi. Energia Gmina Dobrzany znajduje się w II strefie energetycznej wiatru w Polsce wyodrębnionej przez H. Lorenc na podstawie analizy zasobów energii wiatru. Energia użyteczna wiatru w tej strefie wynosi kwh/m 2 /rok na wysokości 10 m, z kolei kwh/m 2 /rok na wysokości 30 m. Na terenie gminy Dobrzany budowa siłowni wiatrowych jest zasadna. Należy jednak pamiętać przy realizacji tego rodzaju inwestycji trzeba zwrócić uwagę na aspekty techniczne, środowiskowe, prawne, ekonomiczne, a także społeczne. Gmina Dobrzany charakteryzuje się niskim potencjałem wykorzystania cieków wodnych do produkcji energii elektrycznej. Na terenie gminy Dobrzany nie zinwentaryzowano inwestycji związanych z wykorzystaniem energii cieków wodnych. Na tym obszarze uzasadnione są jednak inwestycje do 5 MW, ponieważ ten region ma spory potencjał w tym zakresie. 53 Na terenie gminy Dobrzany istnieją dość korzystne warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego, bowiem potencjalna energia użyteczna kształtuje się na poziomie 985 kwh/m 2 /rok. W związku z tym koncentracja zainstalowanych kolektorów słonecznych i ogniw fotowoltaicznych w gminie jest duża. Gmina Dobrzany znajduje się w rejonie występowania wód geotermalnych, 53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dobrzany na lata z perspektywą na lata , Dobrzany 2015 ATMOTERM S.A S t r o n a 25

28 geotermalna geotermalna jest częścią energii geotermicznej, która zawarta jest w wodach, parze wodnej, a także skałach je otaczających. Temperatura wnętrza Ziemi rośnie wraz z głębokością. W zależności od warunków geologicznych temperatura w pobliżu powierzchni Ziemi waha się w przedziale około o C na głębokości 1 km. Energia geotermalna pozyskiwana jest do produkcji ciepła i energii elektrycznej. W energetyce cieplnej zastosowanie znajdują wody geotermalne o temperaturach niższych niż 120 o C, z kolei wody osiągające temperaturę co najmniej 120 o C wykorzystywane są do produkcji energii elektrycznej. których temperatura kształtuje się na poziomie 40 o C. Na obszarze gminy panują korzystne warunki do wykorzystania geotermii. Ocena potencjału wykorzystania energii geotermalnej związane jest z koniecznością wykonania odwiertów próbnych. Inne OZE Poprzez inne odnawialne źródła energii rozumiemy np. instalacje składające się z powietrznych pomp ciepła czy kotłów na biomasę. Powietrzne pompy ciepła do produkcji ciepła lub podgrzewania wody wykorzystują ciepłe powietrze pobrane z zewnątrz. Wyróżnia się pompy ciepła powietrze-woda (pobrane ciepło transportowane jest do obiegu grzewczego i zbiornika domowego z gorącą wodą) oraz pompy ciepła powietrze-powietrze (służące do ogrzewania powietrza wewnętrznego w budynku). Ograniczenia powietrznych pomp ciepła są związane przede wszystkim z wysokością temperatury zewnętrznej - im jest ona niższa tym moc i sprawność powietrznych pomp ciepła spada. Biomasa jest najbardziej uniwersalnym odnawialnym surowcem energetycznym. Biomasą nazywamy resztki produkcji rolnej, pozostałości z leśnictwa, a także odpady przemysłowe i komunalne. Biomasa wykorzystywana jest do produkcji energii cieplnej, energetycznej lub pracy Ocena stanu środowiska na terenie gminy Dobrzany Ocena stanu jakości powietrza Roczną ocenę jakości powietrza dokonuje się w oparciu o przyjęte kryteria, tj. dopuszczalny poziom substancji w powietrzu, poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031). Klasyfikacja jakości powietrza jest podstawą do podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza w danej strefie. Na podstawie oceny jakości powietrza mogą zostać nadane danej strefie klasy równoznaczne z koniecznością podjęcia prac nad opracowywaniem programów ochrony powietrza. Oceny jakości powietrza dokonuje się oddzielnie uwzględniając kryteria ustanowione ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz kryteria ustanowione ze względu na ochronę roślin. Ocena obejmuje wszystkie substancje ujęte w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, w tym pył drobny PM2,5. Lista zanieczyszczeń jakie należy uwzględnić w ocenie dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, obejmuje więc: benzen C 6 H 6, dwutlenek azotu NO 2, dwutlenek siarki SO 2, tlenek węgla CO, 26 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

29 ozon O 3, pył PM2,5, pył PM10, ołów Pb w pyle PM10, arsen As w pyle PM10, kadm Cd w pyle PM10, nikiel Ni w pyle PM10, benzo(a)piren w pyle PM10. Do zanieczyszczeń, które należy uwzględnić w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony roślin zalicza się: dwutlenek siarki SO 2, tlenki azotu NO x, ozon O 3. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031) Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska obejmuje oceną wszystkie substancje dla których zostały określone normatywne stężenia w powietrzu wartości dopuszczalne, docelowe oraz poziomy celów długoterminowych ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin. W ramach badań dla celów oceny jakości powietrza województwo zachodniopomorskie zostało podzielone na 3 strefy: aglomerację szczecińską PL3201, miasto Koszalin PL3202, strefę zachodniopomorską PL3203. Gmina Dobrzany zlokalizowana w strefie zachodniopomorskiej PL Na terenie gminy nie prowadzi się badań monitoringowych jakości powietrza. Zgodnie z roczną oceną jakości powietrza za rok , wykonaną w strefach województwa zachodniopomorskiego, strefa zachodniopomorska została zaliczona do klasy C stref, w których wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu. Również kolejna ocena jakości powietrza, za rok , nie wykazała zmian w tym zakresie. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczono do jednej z poniższych klas: klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych, klasa B jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczały poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczały poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe, klasa D1 - jeżeli stężenia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego, klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. Największe problemy odnotowane w rocznej ocenie jakości powietrza za rok 2013 na terenie strefy zachodniopomorskiej to: przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu klasa strefy C, przekroczony poziom celu długoterminowego dla ozonu (2020 r.) w odniesieniu do kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin klasa strefy D2. 54 źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2013 rok, WIOŚ w Szczecinie 55 źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2014 rok, WIOŚ w Szczecinie ATMOTERM S.A S t r o n a 27

30 Ze względu na poziomy stężeń pozostałych substancji: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, arsenu, niklu, kadmu, ołowiu strefę zachodniopomorską zaklasyfikowano do klasy A co oznacza że, nie stwierdzono przekroczeń poziomów normatywnych tych substancji. Analogiczne problemy odnotowano w ramach oceny jakości powietrza za rok 2014, gdzie dodatkowo stwierdzono przekroczenia normy średniorocznej dla pyłu zawieszonego PM10. Tabela 9. Klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2013 i 2014 rok dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia 56 - klasyfikacja podstawowa 57 Nazwa strefy Rok oceny Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń - ochrona zdrowia SO 2 NO 2 CO C 6 H 6 O 3 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P Strefa zachodniopomorska 2013 A A A A A A A A A A A C 2014 A A A A A C A A A A A C Za występowanie przekroczeń ww. substancji w powietrzu w głównej mierze odpowiedzialna jest tzw. niska emisja pochodząca z sektora bytowo-komunalnego, obejmującego zarówno indywidualne źródła grzewcze (paleniska domowe), jak również małe kotłownie, a także transport. Problem ponadnormatywnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu na terenie strefy zachodniopomorskiej notowany jest od lat. Przekroczenia dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego i poziomu docelowego benzo(a)pirenu w 2011 r. stanowiły podstawę do opracowania Programu ochrony powietrza (POP) dla strefy zachodniopomorskiej zatwierdzonego Uchwała Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego Nr XXVIII/388/13 z dnia 29 października 2013 r. 58 w sprawie określenia Programu ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu. W POP dokonano analizy rozkładu stężeń średniorocznych i 24-godzinnych dla pyłu PM10 oraz średniorocznych dla B(a)P na obszarze strefy zachodniopomorskiej. Analizy nie wykazały zasadniczo występowania na terenie gminy Dobrzany przekroczeń norm określonych dla pyłu zawieszonego PM10. Zlokalizowano natomiast obszary występowania przekroczeń poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu (stężenia benzo(a)pirenu powyżej 1 ng/m 3 ). Tabela 10. Charakterystyka obszaru przekroczeń poziomu docelowego stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu obszar zlokalizowany na terenie gminy Dobrzany 59 Kod sytuacji przekroczenia Typ obszaru Powiat Gmina Opis Zp111sZpB(a)Pa51 miejski stargardzki Dobrzany dominujący udział ma emisja pochodząca z ogrzewania indywidualnego Wielkość obszaru przekroczeń [ha] Liczba ludności narażonej [osoba] 123 ok W POP dla strefy zachodniopomorskiej sformułowano następujące wnioski dotyczące dominujących źródeł zanieczyszczenia powietrza pyłem i B(a)P: na przestrzeni lat nie obserwuje się spadkowej tendencji stężeń B(a)P, 56 źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2013 rok, WIOŚ w Szczecinie, Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2014 rok, WIOŚ w Szczecinie 57 nie dotyczy klasyfikacji dla ozonu ze względu na poziom celu długoterminowego Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej, w której został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu, Szczecin S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

31 znacznie wyższe stężenia benzo(a)pirenu występują w okresach grzewczych, co wskazuje na to, iż wciąż główną przyczyną wysokich stężeń tego zanieczyszczenia w okresach zimowych jest emisja związana z ogrzewaniem mieszkań, w ostatnich latach nie obserwuje się spadkowej tendencji stężeń pyłu PM10, a średnioroczne wartości w punktach pomiarowych utrzymują się na podobnym poziomie od około 60% na stanowiskach tła miejskiego do około 80% na stanowiskach zlokalizowanych w rejonie oddziaływania transportu samochodowego. Analizy wykonane w ramach POP wykazały, że na terenie gminy Dobrzany, zasadniczy wpływ na podwyższony poziom benzo(a)pirenu w powietrzu mają powierzchniowe źródła emisji, które obejmują liczne źródła pochodzące z indywidualnych systemów grzewczych małej mocy. Wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza następuje na niewielkiej wysokości, a zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca powstawania, zwykle na obszarach zwartej zabudowy mieszkaniowej. Do tych źródeł zostały zakwalifikowane: indywidualne źródła ogrzewania, kotłownie osiedlowe. Na wielkość emisji ze źródeł ogrzewania ma wpływ przede wszystkim rodzaj stosowanego paliwa. W przypadku pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu głównymi źródłami emisji są kotłownie i paleniska opalane paliwami stałymi (głównie węglem). Wskaźniki emisji dla pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu dla palenisk opalanych paliwami stałymi są kilkaset razy wyższe niż dla kotłów gazowych, a emisja tych zanieczyszczeń stanowi ponad 99% emisji powierzchniowej ogółem. Tak wysokie wskaźniki emisji spowodowane są złym stanem technicznym oraz wiekiem kotłowni węglowych i pieców, a także spalaniem węgla o złej jakości parametrach. Biorąc pod uwagę problem występowania ponadnormatywnych stężeń benzo(a)pirenu na terenie gminy Dobrzany w celu obniżenia stężeń benzo(a)pirenu powinno się ograniczyć emisję z indywidualnych systemów grzewczych, m.in. poprzez ograniczanie zużycia energii (termomodernizacje) oraz zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w ogólnym bilansie produkcji energii. Alternatywą dla indywidualnych mało efektywnych palenisk węglowych powinna być wymiana paleniska na niskoemisyjny, nowoczesny kocioł węglowy, kocioł gazowy lub zastosowanie ogrzewania elektrycznego. Odpady Dnia 1 stycznia 2012 r. weszła w życie znowelizowana ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zasadniczą zmianą wprowadzoną przez ustawę było przekazanie własności nad odpadami komunalnymi samorządom gminnym, a wraz z nią nałożenie na gminy wielu nowych zadań i obowiązków. Od 2012 r. zadaniem gmin jest decyzyjność, odpowiedzialność i finansowanie systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Zgodnie z zapisami ww. ustawy na gminy został m.in. nałożony obowiązek objęcia wszystkich właścicieli zamieszkałych nieruchomości systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, wprowadzenia systemu selektywnego zbierania odpadów komunalnych, budowy punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK), osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, prowadzenia działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, nadzorowania funkcjonującego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na terenie gminy Dobrzany w 2013 r. zebrano 710,76 Mg zmieszanych odpadów komunalnych, w tym 592,74 Mg z gospodarstw domowych. 60 W 2013 r. w gminie Dobrzany zostały osiągnięte następujące poziomy ograniczenia odpadów komunalnych 61 : poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania wynosił 55,72% (poziom wymagany <50%), 60 źródło: GUS 2013 r. 61 Sprawozdanie Burmistrza Gminy Dobrzany z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi za 2013 rok. ATMOTERM S.A S t r o n a 29

32 poziom recyklingu przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła wynosił 22,64% (poziom wymagany >12%), poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych wynosił 0% (poziom wymagany >36%), ponieważ wskazany rodzaj odpadów nie był odbierany z terenu gminy w 2013 roku. 30 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

33 7. IDENTYFIKACJA OBSZARÓW PROBLEMOWYCH W rozdziale zostały wskazane obszary problemowe zidentyfikowane na obszarze gminy Dobrzany związane z niską jakością powietrza. Do tych problemów należą: przekroczenia poziom pyłu zawieszonego PM10 oraz przekroczenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, zjawisko niskiej emisji, niska świadomość ekologiczna mieszkańców, system grzewczy oparty na paliwach stałych (węgiel kamienny i drewno), brak sieci ciepłowniczej i gazowniczej, niewystarczające i małoenergooszczędne oświetlenie gminy, brak ścieżek rowerowych, niewystarczające wykorzystanie OZE na terenie gminy. Poniżej scharakteryzowano główne obszary problemowe występujące na terenie gminy Dobrzany: Niska emisja Wysokie stężenia zanieczyszczeń pyłowych i gazowych na terenie gminy Dobrzany w sezonie grzewczym, są skutkiem niskiej emisji. Mieszkańcy potrzeby grzewcze pokrywają głównie poprzez wykorzystanie energii chemicznej paliwa stałego (węgla kamiennego i drewna), spalając go we własnych kotłach węglowych. Ten rodzaj ogrzewania jest głównym emitorem tlenku węgla, ze względu na to, że w warunkach pracy większości pieców domowych czy też niewielkich kotłów węglowych, niemożliwe jest przeprowadzenie pełnego spalania (dopalania paliw). Ogrzewania tego rodzaju są głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza - tak zwanej niskiej emisji 62. Na złą jakość powietrza wpływ ma również: lokalna kotłownia pracująca na potrzeby centralnego ogrzewania, znaczne straty energii cieplnej spowodowane niezadowalającym stanem technicznym budynków, emisja zanieczyszczeń z samochodów osobowych rosnąca wraz ze wzrostem zwiększenia ilości pojazdów i natężenia ruchu samochodowego, niedostosowanie instalacji i urządzeń przemysłowych oraz energetycznego spalania paliw do obowiązujących standardów emisyjnych. Niewielkie wykorzystanie OZE na terenie gminy Obecnie wykorzystania OZE na terenie gminy jest niewielkie. Nie przyczynia się to do realizacji celów wyznaczonych w pakiecie klimatyczno energetycznym do roku 2020, czyli tzw. 3x20. Pakiet ten wskazuje kierunek w jakim powinno się rozwijać zaopatrzenie w energię cieplną, elektryczną i paliwa gazowe mieszkańców miast i gmin. Dążenie do wspomnianych celów powinno być realizowane nie tylko za pomocą programów krajowych ale również za pomocą programów i działań lokalnych. Niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa Niedostateczna świadomość ekologiczna społeczeństwa jest problemem ogólnym w skali zarówno województwa jak i całego kraju. Jest to pewnego rodzaju przeszkoda przy wprowadzaniu różnego rodzaju programów środowiskowych np. związanych z wymianą pieców węglowych na gazowe dla indywidualnych odbiorców. W tym konkretnym przypadku barierą często jest czynnik ekonomiczny, który wiąże się z niechęcią do większych kosztów ogrzewania nawet jeżeli mają one swoje przełożenie na większy komfort. Czynniki takie jak zwiększona efektywność energetyczna czy mniejsze emisje substancji zanieczyszczających do powietrza często nie są brane pod uwagę. 62 źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dobrzany na lata z perspektywą na lata ATMOTERM S.A S t r o n a 31

34 8. WYNIKI INWENTARYZACJI EMISJI DWUTLENKU WĘGLA DLA ROKU BAZOWEGO Metodyka inwentaryzacji dla PGN O Inwentaryzacja emisji dwutlenku węgla (CO 2 ) wytyczne Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) 63 Celem bazowej inwentaryzacji emisji (BEI) będzie określenie wielkości emisji z obszaru gminy tak, aby możliwe było zaprojektowanie działań służących jej ograniczeniu przez władze administracji publicznej. W związku z tym emisje z sektorów, na które władze gminy mają nieistotny wpływ (bardzo ograniczony) są traktowane z mniejszą uwagą, a bardziej szczegółowo rozpatruje się wielkości emisji z sektorów w większym stopniu regulowanych przez gminę tam, gdzie polityka władz gminy może wpłynąć na wielkość emisji w sposób realny, np. sektor gospodarstw domowych, infrastruktury użyteczności publicznej. Do przygotowania inwentaryzacji wykorzystano jako podstawę wytyczne Porozumienia Między Burmistrzami How to fill In the Sustainable Energy Action Plan template?. Wytyczne Porozumienia dają możliwość określania emisji wynikającej tylko i wyłącznie z finalnego zużycia energii in situ (w danym miejscu) jak i w sposób bardziej pełny, poprzez zastosowanie oceny cyklu życia produktów i usług (tzw. LCA Life Cycle Assessment). Podejście standardowe jest bardziej precyzyjne w wyznaczaniu wielkości emisji (mniejszy szacunkowy błąd) natomiast podejście LCA, pomimo swojej większej niedokładności daje pełniejszy obraz wielkości emisji, który uwzględnia również częściowe emisje wynikające z procesu wytwarzania i transportu (dostawy) danego produktu, usługi. Z tego też powodu w podejściu LCA energia elektryczna pochodząca z odnawialnych źródeł energii nie jest traktowana, jako bezemisyjne źródło energii. Zasady ogólne: Rok bazowy - jako rok bazowy wytyczne wskazują 1990 rok. Dla potrzeb określenia celu redukcji i zaplanowania działań konieczne jest opracowanie inwentaryzacji dla jak najbardziej aktualnego roku - inwentaryzacja prowadzona jest dla roku 2013 (ze względu na kompletność danych). Przyjęcie tego roku pozwala na najpełniejsze i dokładniejsze zinwentaryzowanie danych wejściowych. Zakres inwentaryzacji - inwentaryzacją objęte są wszystkie emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zużycia energii finalnej na terenie gminy. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: energii paliw kopalnych (na potrzeby gospodarczo-bytowe, transportowe i przemysłowe), ciepła sieciowego, energii elektrycznej, energii ze źródeł odnawialnych. Z inwentaryzacji wyłączony jest przemysł (także duże źródła spalania) objęty wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji CO 2. Zasięg terytorialny inwentaryzacji - w celu sporządzenia inwentaryzacji należy wyznaczyć jej granice, czyli określić, które źródła emisji włączyć do inwentaryzacji. Definicja granic inwentaryzacji będzie miała wpływ na jej końcowy efekt, ponieważ określi, które źródła emisji będą w niej zawarte, a które z niej wyłączone. Dla samorządu lokalnego gminy wyznaczono dwie granice: granica organizacyjna obejmuje wszelkie działania będące w zasięgu bezpośredniej kontroli samorządu lokalnego. Tam gdzie kończy się granica organizacyjna samorządu (sektor publiczny) zaczyna się granica społeczeństwa (sektor prywatny). W przypadkach, gdy aktywności obu sektorów pokrywają się ze sobą, należy przyjąć zasadę proporcjonalności emisji zależnej od udziałów danego sektora w strukturze własnościowej danego podmiotu, granica geopolityczna zawiera fizyczny obszar lub region, będący we władaniu samorządu lokalnego. 63 SEAP jest dokumentem określającym główne działania, które samorząd lokalny podejmie, aby osiągnąć założony cel w zakresie redukcji emisji CO 2, ograniczenia zużycia energii 32 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

35 Dodatkowo istotne są: ramy czasowe gmina biorąca udział w projekcie wyznacza ramy czasowe inwentaryzacji tak, aby dostosować je do lokalnych uwarunkowań. Inwentaryzacja zawiera co najmniej rok bazowy w stosunku do którego odniesiony będzie cel redukcji emisji. Granica organizacyjna analiza aktywności samorządu Analiza emisji związana z aktywnością samorządu lokalnego obejmuje emisje powstałe na skutek użytkowania wszystkich środków trwałych oraz mediów. Wszystkie emisje powstałe na skutek działalności samorządu lokalnego są uwzględniane, bez względu na to gdzie powstały. W niektórych przypadkach, w szczególności w kwestiach zużycia energii, emisja często występuje poza granicami geopolitycznymi samorządu lokalnego. Fizyczna lokalizacja źródła powstawania emisji, w większości przypadków, nie jest istotna przy podejmowaniu decyzji, które emisje uwzględnić w analizie. Granica geopolityczna analiza aktywności społeczeństwa Analiza emisji związana z aktywnością społeczeństwa zawiera emisje związane z działalnością powstałą w granicach geopolitycznych samorządu lokalnego. Władze lokalne mają wpływ na aktywność społeczeństwa poprzez m.in. ustalanie prawa lokalnego, programy edukacyjne czy propagowanie wzorów zachowań społecznych. Mimo, że niektóre samorządy lokalne mogą mieć ograniczony wpływ na poziom emisji z poszczególnych działań, należy podjąć starania dokonania precyzyjnej analizy wszystkich działań, które skutkują emisją gazów cieplarnianych (GHG) w celu uzyskania kompletnej wiedzy o emisjach z terenu gminy. Podczas inwentaryzacji wykorzystane zostaną metodologie niezbędne dla uzyskania najlepszej jakości danych: Metodologia bottom-up polega na zbieraniu danych u źródła. Każda jednostka podlegająca inwentaryzacji podaje dane, które później agreguje się w taki sposób, aby dane były reprezentatywne dla większej populacji lub obszaru. Metodologia ta zwiększa prawdopodobieństwo popełnienia błędu przy analizie i obróbce danych oraz niepewność, czy cała docelowa populacja została ujęta w zestawieniu, Metodologia top-down polega na pozyskaniu zagregowanych danych dla większej jednostki obszaru lub populacji. Jakość danych jest wtedy generalnie lepsza, ponieważ jest mała ilość źródeł danych. Jeżeli zagregowane dane nie są reprezentatywne dla danego obszaru lub populacji, należy tak je przekształcić, aby jak najwierniej obrazowały zaistniałą sytuację. Głównym defektem tej metody jest mała rozdzielczość danych, która może ukryć trendy, mogące pojawić się przy większej rozdzielczości. Zakres inwentaryzacji na potrzeby określenia zużycia energii finalnej Celem inwentaryzacji było określenie wielkości emisji CO 2 z obszaru gminy tak, aby umożliwić zaprojektowanie działań służących jej ograniczeniu. Dlatego też w inwentaryzacji bardziej szczegółowo rozpatruje się wielkości emisji z sektorów w większym stopniu regulowanych przez gminę (tam gdzie polityka władz może wpłynąć na wielkość emisji w sposób realny). Wynika to również z wytycznych Porozumienia Burmistrzów. Inwentaryzacją objęte są wszystkie emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zużycia energii finalnej na terenie gminy. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: energii paliw kopalnych (na potrzeby gospodarczo-bytowe, transportowe i przemysłowe), energii elektrycznej, energii ze źródeł odnawialnych. Dla określenia wielkości emisji zostaną przyjęte standardowe wskaźniki emisji. Wskaźniki te nie oddają pełnej wielkości emisji wynikającej z cyklu życia produktów i usług, charakteryzują się jednak większą dokładnością wyznaczenia emisji: ATMOTERM S.A S t r o n a 33

36 dla paliw kopalnych (węgiel kamienny, brunatny i koks, olej opałowy oraz gaz ziemny) zostaną przyjęte wskaźniki emisji stosowane w europejskim systemie handlu uprawnieniami do emisji CO 2, dla paliw płynnych stosowanych w transporcie (benzyna, olej napędowy) zostaną zastosowane najnowsze wskaźniki emisji z raportu Krajowej Inwentaryzacji Emisji Gazów Cieplarnianych; wskaźniki uwzględniają emisję CO 2, metanu (CH 4 ) oraz podtlenku azotu (N 2 O), dla energii elektrycznej zostanie przyjęty wskaźnik 0,812 Mg CO 2 /MWh (reprezentatywny dla sektora energetyki zawodowej opartej na węglu kamiennym i brunatnym, z niewielkim udziałem biomasy). Założono, że w kolejnych latach inwentaryzacji wskaźnik pozostanie niezmieniony, pomimo wzrastającego w niewielkim stopniu udziału energii ze źródeł odnawialnych w energii elektrycznej sieciowej dla drewna założono, że efekcie spalania węgla zawartego w materii organicznej ilość węgla uwalnianego w procesie spalania jest równa ilości węgla pobranego przez biomasę w trakcie wzrostu (proces fotosyntezy) - w takim przypadku standardowy wskaźnik emisji CO 2 dla biomasy/biopaliw wynosi zero. Wskaźniki emisji dla energii elektrycznej i ciepła, które zostaną wykorzystane do inwentaryzacji przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 11 Porównanie wskaźników emisji (standardowy i LCA) dla elektryczności ze źródeł odnawialnych Źródło energii Standardowe wskaźniki emisji [Mg CO 2 /MWhe] Wskaźniki emisji LCA (ocena cyklu życia) [Mg CO 2 /MWhe] Panele fotowoltaiczne 0 0,020 0,050 Energia wiatru 0 0,007 Energia wód powierzchniowych 0 0,024 Emisje gazów cieplarnianych, innych niż CO 2, podawane są w przeliczeniu na ekwiwalent CO 2 według wytycznych IPCC 64. Tabela 12 Wskaźniki emisji dla energii elektrycznej i ciepła sieciowego przyjęte do obliczeń emisji Rodzaj wskaźnika Rok Wskaźnik emisji [Mg CO2/MWh] Źródło Energia elektryczna ,812 KOBIZE - Referencyjny wskaźnik jednostkowej emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej do wyznaczania poziomu bazowego dla projektów w Polsce Energia ze źródeł odnawialnych Tabela 13 Zestawienie wykorzystanych wskaźników emisji dla paliw Rodzaj paliwa Wartość opałowa Wskaźnik emisji [Mg CO2/MWh] Gaz Naturalny 36 MJ/m 3 0,202 Olej Opałowy 40,19 MJ/kg 0,276 Węgiel 18,9 MJ/kg 0,346 Benzyna 44,3 MJ/kg 0,2569 Olej napędowy (diesel) 43,0 MJ/kg 0, IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu, w skrócie IPCC) organizacja założona w 1988 przez dwie organizacje Narodów Zjednoczonych Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) oraz Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) w celu oceny ryzyka związanego z wpływem człowieka na zmianę klimatu. 34 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

37 Rodzaj paliwa Metodologia obliczeń Wartość opałowa Wskaźnik emisji [Mg CO2/MWh] LPG 47,3 MJ/kg 0,227 Obliczenia wielkości emisji wykonano za pomocą arkuszy kalkulacyjnych. Do obliczeń wykorzystuje się podstawowy wzór obliczeniowy: gdzie: E CO2 oznacza wielkość emisji CO 2 [Mg] E CO2 = C x EF C oznacza zużycie energii (elektrycznej, ciepła, paliwa) [MWh] EF oznacza wskaźnik emisji CO 2 [Mg CO 2 /MWh] Ekwiwalent CO 2 Z gazów innych niż CO 2 w inwentaryzacji uwzględnić również można inne gazy cieplarniane (CH 4, N 2 O, itd.). W wypadku konieczności przedstawienia wielkości emisji gazów cieplarnianych innych niż CO 2 zastosowane zostaną przeliczniki oparte na potencjale globalnego ocieplenia dla poszczególnych gazów, opracowanego przez IPCC. Tabela 14 Globalny potencjał ocieplenia gazów cieplarnianych (wg Second Assessment Report) Przyjęte założenia Gaz Cieplarniany Potencjał Globalnego Ocieplenia [100 lat, CO 2eq ] CO 2 (dwutlenek węgla) 1 CH 4 (metan) 21 N 2 O (podtlenek azotu) 310 SF6 (heksafluorek siarki) PFC (perfluorowęglowodory) HFC (heptafluoropropan) Dla celów opracowania inwentaryzacji zostaną przyjęte również założenia: (w zależności od gazu) gmina jest i będzie importerem netto energii elektrycznej, w związku z czym, zostanie przyjęty wskaźnik emisji średni dla Polski, dla energii elektrycznej sieciowej, wykonawca przyjmuje, że emisje gazów cieplarnianych innych niż CO 2 z transportu (CH 4 i N 2 O) mieszczą się w przedziale 1-3% całkowitej emisji z transportu, co ostatecznie przekłada się na mniej niż 0,5% całkowitej emisji z obszaru gminy i w związku z tym emisja z tych gazów zostanie pominięta w inwentaryzacji, dla obliczenia emisji z transportu przyjęte zostaną natężenia ruchu, dla których zostały przeprowadzone pomiary, w innym wypadku zostaną ono oszacowane w obszarze gminy na podstawie dostępnych danych, wskaźników przeliczeniowych, itd., wykonawca zakłada kontynuację trendów gospodarczych zgodnie z prognozą PKB do roku 2024, zostanie założone, że wielkości zużycia paliw i energii będą zgodnie z prognozą zawartą w Polityce Energetycznej Polski do roku 2030, kontynuowane będą obecne trendy demograficzne, natężenie ruchu, zgodnie z metodologią prognoz natężenia ruchu GDDKiA, do 2024 roku wzrośnie. ATMOTERM S.A S t r o n a 35

38 Źródła danych Do opracowania emisji konieczne było zebranie danych dotyczących nośników energii. W tym celu wykorzystane zostały metodologie top-down oraz bottom-up. Z segmentu aktywności samorządu lokalnego wykonawca pozyskał: zużycie energii elektrycznej w budynkach gminnych, które określone zostały na podstawie inwentaryzacji faktur za energię elektryczną we wszystkich jednostkach, zużycie paliw płynnych oraz stałych służących do celów grzewczych zużycie określono na podstawie inwentaryzacji faktur za paliwo. Segment aktywności społeczeństwa: energia elektryczna zużycie energii elektrycznej określone zostało na podstawie danych dostarczonych przez Urząd Miejski, pochodzących od Operatora, olej opałowy, węgiel, drewno dane zostały zgromadzone w procesie ankietyzacji, zużycie paliw w transporcie dane zostały oszacowane na podstawie danych o natężeniu ruchu, które zostały pozyskane z generalnego pomiaru ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich pomiarów prowadzonych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich oraz wskaźników przeliczeniowych. Analiza wyników inwentaryzacji - źródła emisji liniowej W zakresie emisji ze źródeł liniowych poziom zanieczyszczenia powietrza jest zależny w największym stopniu od natężenia ruchu, udziału różnego rodzaju kategorii pojazdów na poszczególnych trasach komunikacyjnych. W ramach inwentaryzacji emisji liniowej uwzględniona została emisja spalinowa oraz pozaspalinowa z następujących kategorii dróg: krajowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest również zły stan techniczny dróg i pojazdów oraz nieprawidłowa ich eksploatacja. Określenie źródeł emisji liniowej: warstwa dróg została podzielona na odcinki charakteryzujące się jednoznacznie określonym natężeniem ruchu i wielkością emisji zanieczyszczeń, w przypadku dróg krajowych i wojewódzkich oraz autostrad poszczególne odcinki opisane zostały, jako punkty emisyjne położone na początku, środku i końcu każdego odcinka. Dla każdego odcinka drogi obliczania została wielkość emisji substancji w oparciu o rzeczywiste natężenie ruchu, a w przypadku braku danych, o natężenie przyjęto szacunkowo według założeń, w przypadku dróg gminnych, powiatowych i lokalnych na zbiorze wszystkich odcinków zbudowana została siatka wielokątów o założonych parametrach. Aby określić wielkość emisji z wyznaczonych odcinków dróg zgromadzona została informacja nt. wielkości natężenia ruchu w rozbiciu na poszczególne kategorie pojazdów emitujących substancje do powietrza (osobowe, dostawcze, ciężarowe, autobusy) [szt./rok]. Dane dotyczące natężenia ruchu dla dróg krajowych i wojewódzkich, podawane przez GDDKiA oraz Zarządy Dróg Wojewódzkich, określane zostały, jako średni dobowy ruch pojazdów (SDR) w danym roku. Aby określić całkowity roczny ruch pojazdów [szt./rok] obliczone zostały roczne natężenia ruchu. Wielkość emisji spalinowej obliczona została na podstawie wskaźników emisji [g/(szt. km)] opracowanych przez profesora Zdzisława Chłopka z Zakładu Transportu Samochodowego Politechniki Warszawskiej, uwzględniających zarówno rodzaj pojazdu jak i jego prędkość (średnią prędkość). 36 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

39 W celu określenia wielkości emisji z dróg lokalnych (powiatowych i gminnych oraz lokalnych) zastosowana została analogiczna metodyka, jak dla dróg krajowych i wojewódzkich. Obliczenia oparte zostały na podstawie rzeczywistych natężeniach ruchu, przy czym zaznaczyć należy, że w przypadku braku danych zostały wykonane założenia modelowe, ponieważ na większości sieci dróg nie są prowadzone pomiary natężeń ruchu. Uproszczenia polegały na zamodelowaniu szacunkowego natężenia ruchu na odcinkach dróg lokalnych. Analiza wyników inwentaryzacji - źródła emisji powierzchniowej: Do obliczeń wykorzystano w głównej mierze: dane pozyskane od operatora energii elektrycznej dotyczące zużycia energii elektrycznej w poszczególnych sektorach, dane ankietowe pochodzące z budynków należących do mienia gminy, uzupełniane na ankietach elektronicznych w formie arkusza Excel przygotowanego przez Wykonawcę, dane przekazane przez Urząd Miejski pochodzące z przeprowadzonej ankietyzacji budynków prywatnych. Wielkości zużycia energii oraz emisji CO 2 w sektorze budynków użyteczności publicznej czyli budynków należących do mienia gminy z uwagi na wysoką jakoś pozyskanych danych oraz ich stosunkowo niewielką ilość polegały na odpowiedniej weryfikacji oraz posegregowaniu danych dotyczących zużycia energii elektrycznej oraz nośników energii, a następnie przeliczeniu ich za pomocą odpowiednich wskaźników. Obliczenia dla sektora mieszkalnictwa oparto przede wszystkich na danych pochodzącej od dostawcy energii elektrycznej, oraz danych uzyskanych podczas przeprowadzonej ankietyzacji. Taki zakres informacji pozwalał na kompletną ocenę gospodarki energią i zawierał zarówno zużycie energii elektrycznej jak i paliw (stałych, płynnych) do celów grzewczych oraz bytowych. Należy wspomnieć, że podczas ankietyzacji wysłano do 253 mieszkańców gminy Dobrzany ankietę w wersji papierowej oraz umieszczono na stronie internetowej formularz elektroniczny ankiety. Odpowiedzi udzieliło 59 ankietowanych. Ankieta została także skierowana do spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych. Otrzymano odpowiedzi od 1 spółdzielni mieszkaniowej i 5 wspólnot mieszkaniowych. Dodatkowo informację z prośbą o wypełnienie ankiety przesłano łącznie do 113 przedsiębiorców i właścicieli nieruchomości rekreacyjnych. Na wysłane ankiety odpowiedzi udzieliło 3 przedsiębiorców. Posegregowane dane zostały zweryfikowane pod kątem błędów, a następnie na ich podstawie określono strukturę użytkowania poszczególnych nośników energii i zsumowano zużycia przeliczone na energię finalną. Dane te pozwoliły określić profil energetyczny budynków, dla których została wypełniona ankieta. Na tej podstawie, a także bazując na liczbie gospodarstw domowych (wg GUS ) interpolowano dane na cały sektor mieszkalnictwa Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla Poniższa inwentaryzacja obejmuje obszar całej gminy Dobrzany. W obliczeniach posługiwano się wartością emisji CO 2. Ponadto emisja CO 2 ze spalania biomasy czy biopaliw oraz emisja ze zużywanej tzw. zielonej energii elektrycznej jest przyjmowana jako wartość zerowa. Przyjmuje się, że drewno spalane na terenie Gminy pochodzi w całości z obszaru Gminy. Dla roku 2013 zebrano kompleksowe dane dla wszystkich zidentyfikowanych sektorów, dlatego też przyjęto, że 2013 rok będzie rokiem bazowym dla niniejszego opracowania. W celu obliczenia emisji CO 2 wyznaczono zużycie energii finalnej dla zidentyfikowanych na terenie gminy następujących sektorów: sektor budynków użyteczności publicznej, sektor mieszkalnictwa, sektor oświetlenia ulicznego, ATMOTERM S.A S t r o n a 37

40 sektor transportu, sektor handlu, usług, przemysłu. Na terenie gminy zidentyfikowano wykorzystanie następujących nośników energii: energii elektrycznej, węgla, drewna, oleju opałowego, gazu płynnego LPG, oleju napędowego, benzyny, energii ze źródeł odnawialnych. Poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonej na terenie gminy inwentaryzacji zużycia energii oraz związanej z tym emisji CO 2 w ww. sektorach, dla roku bazowego Całkowite zużycie energii finalnej w gminie Dobrzany wynosiło ,50 MWh. Roczne jednostkowe zużycie energii wynosi ok. 8,69 MWh/osobę. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie energii w podziale na poszczególne sektory, natomiast na wykresie przedstawiono udział poszczególnych sektorów w całkowitym zużyciu energii finalnej w roku Tabela 15 Zużycie energii finalnej w poszczególnych sektorach w roku Lp. Sektor Wielkość zużycia energii [MWh/rok] 1 Budynki użyteczności publicznej 2 749,16 2 Mieszkalnictwo ,76 3 Oświetlenie uliczne 262,86 4 Transport 9 321,24 5 Handel, usługi, przemysł 3 390,47 RAZEM ,50 8% 6% 21% 1% Budynki użyteczności publicznej Mieszkalnictwo Oświetlenie uliczne Transport Handel, usługi, przemysł 64% Rysunek 5 Udział poszczególnych sektorów w całkowitym zużyciu energii końcowej w roku źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 66 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 38 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

41 Największy udział w całkowitym zużyciu energii na terenie gminy Dobrzany stanowi sektor mieszkalnictwa (64%), następnie sektor transportu (21%), znaczący jest także sektor handlu, usług, przemysłu około. 8% oraz sektor budynków użyteczności publicznej około 6%, najmniej energii zużywane jest przez oświetlenie uliczne, tj. 1% ogólnego zużycia energii końcowej w roku bazowym Sumaryczna wartość emisji CO 2 w roku bazowym 2013 na terenie Gminy Dobrzany wynosiła 9 224,37 Mg CO 2 /rok. Na jednego mieszkańca przypada ok. 1,82 Mg CO 2 rocznie. W tabeli poniżej przedstawiono wartość emisji w podziale na poszczególne sektory odbiorców energii. Tabela 16 Emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w roku bazowym Lp. Sektor Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] 1 Budynki użyteczności publicznej 888,89 2 Mieszkalnictwo 4 075,22 3 Oświetlenie uliczne 213,44 4 Transport 2 420,90 5 Handel, usługi, przemysł 1 625,93 RAZEM 9 224,37 Na poniższym rysunku przedstawiono procentowy udział poszczególnych sektorów w całkowitej emisji CO 2 w roku bazowym 2013 na terenie Gminy. 18% 10% Budynki użyteczności publicznej Mieszkalnictwo Oświetlenie uliczne Transport 26% Handel, usługi, przemysł 44% 2% Rysunek 6 Udział poszczególnych grup odbiorców w całkowitej emisji CO 2 w roku bazowym Sektor mieszkalnictwa odpowiada za około 44% całkowitej emisji w gminie. Sektor transportu stanowi około 26% całkowitej emisji CO 2, kolejny jest sektor handlu, usług i przemysłu, którego udział wynosi ok. 18% oraz sektor budynków użyteczności publicznej 10%. Udział oświetlenia ulicznego jest niewielki i wynosi 2%. W dalszej części przedstawiono szczegółowe wyniki inwentaryzacji emisji CO 2 dla poszczególnych sektorów z uwzględnieniem zużycia emisji końcowej. 67 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 68 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji ATMOTERM S.A S t r o n a 39

42 Budynki użyteczności publicznej W tym sektorze uwzględniono budynki użyteczności publicznej, położone na terenie gminy, m.in. takie jak: budynki administracyjne Urzędu Miejskiego, szkoły, remizy, świetlice, budynek socjalny. Całkowita powierzchnia użytkowa analizowanych budynków użyteczności publicznej zlokalizowanych na terenie gminy wynosi ponad 2 577m 2. Wielkość zużycia energii końcowej w analizowanym sektorze, w roku bazowym 2013 wyniosła 2 749,16 MWh/rok. W poniższej tabeli zamieszczono informacje dotyczące wielkości zużycia poszczególnych nośników energii w budynkach użyteczności publicznej w gminie. Tabela 17 Zużycie nośników energii w budynkach użyteczności publicznej w Gminie Dobrzany w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Energia elektryczna Węgiel kamienny Drewno 120, ,57 342,22 W sektorze budynków użyteczności publicznej największy udział w strukturze zużycia nośników energii ma węgiel kamienny (ok. 83%). Pozostałe nośniki posiadają zdecydowanie niższy udział. Drewno stanowi ok. 13% całkowitego zużycia, natomiast energia elektryczna stanowi 4%. Poniżej przedstawiono strukturę zużycia nośników energii w sektorze budynków użyteczności publicznej. 4% 13% Energia elektryczna Drewno Węgiel 83% Rysunek 7 Struktura zużycia nośników energii w budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Całkowita emisja CO 2 z sektora obiektów użyteczności publicznej w gminie, w roku bazowym 2013 wyniosła 888,89 Mg CO 2 /rok. W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje nt. emisji CO 2 w podziale na zidentyfikowane nośniki energii stosowane w obiektach użyteczności publicznej na terenie gminy. 69 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 70 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 40 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

43 Tabela 18 Emisja CO 2 w sektorze obiektów użyteczności publicznej w Gminie Dobrzany w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Energia elektryczna Węgiel Drewno 97,74 791,15 0,00 11% Energia elektryczna Węgiel 89% Rysunek 8 Struktura emisji CO 2 w budynkach użyteczności publicznej na terenie Gminy Dobrzany w roku bazowym Największą emisję CO 2 odnotowano dla węgla kamiennego, która stanowi ok. 89% całkowitej emisji CO 2 z sektora budynków użyteczności publicznej. Emisja z energii elektrycznej wynosiła ok. 11%. Z uwagi na zerowy wskaźnik emisji ze zużycia drewna, wielkość emisji z tego paliwa nie została przedstawiona na wykresie. Mieszkalnictwo Wielkość zużycia energii końcowej w analizowanym sektorze wyniosła ,76 MWh/rok. W poniższej tabeli zamieszczono informacje dotyczące wielkości zużycia poszczególnych nośników energii w sektorze mieszkalnictwa na terenie gminy. Tabela 19 Zużycie nośników energii w sektorze mieszkalnictwa na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Energia elektryczna Olej opałowy Drewno Węgiel Gaz (LPG) 1 752,63 1, , , ,23 W sektorze mieszkalnictwa największy udział w strukturze zużycia nośników energii mają drewno (65%), a także węgiel kamienny (25%). Pozostałe nośniki posiadają zdecydowanie niższy udział. Udział energii elektrycznej wynosi 6% natomiast udział gazu butlowego (LPG) kształtuje się na poziomie 4% całkowitego zużycia nośników energii. Olej opałowy jest używany w śladowych ilościach w stosunku do ogólnego zużycia nośników energii i nie został uwzględniona na wykresie. 71 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 72 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 73 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji ATMOTERM S.A S t r o n a 41

44 4% 6% 25% Energia elektryczna Drewno Węgiel Gaz LPG 65% Rysunek 9 Struktura zużycia nośników energii w sektorze mieszkalnictwa na terenie Gminy Dobrzany w roku bazowym Całkowita emisja CO 2 z sektora mieszkaniowego w gminie Dobrzany, w roku bazowym 2013 wyniosła 4075,22 Mg CO 2 /rok. W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje nt. emisji CO 2 w podziale na zidentyfikowane nośniki energii stosowane w sektorze mieszkaniowym. Tabela 20 Emisja CO 2 w sektorze mieszkaniowym w gminie Dobrzany w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Energia elektryczna Olej opałowy Drewno Węgiel Gaz (LPG) 1 423,13 0,30 0, ,00 258,79 6% 35% Energia elektryczna Węgiel Gaz LPG 59% Rysunek 10 Struktura emisji CO 2 w sektorze mieszkalnictwa na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Największą emisję CO 2 w sektorze mieszkalnictwa odnotowano dla węgla kamiennego, która stanowi ok. 59% całkowitej emisji CO 2 na terenie gminy. Wynika to z faktu, iż zdecydowana większość budynków mieszkalnych ogrzewana jest indywidualnie z wykorzystaniem węgla oraz drewna. Wskaźnik emisji dla drewna jest zerowty, ponieważ uwzględnia on CO 2 pochłonięte przez biomasę podczas okresu wzrostu. Energia elektryczna stanowi 35% całkowitej emisji CO 2, wartość ta znacznie wzrasta w stosunku do zużycia z uwagi na stosowany wskaźnik wskazany dla Polski uwzględniający strukturę wytwarzania opartą 74 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 75 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 76 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 42 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

45 w główniej mierze na węglu. Gaz, ma niewielki udział w emisji CO 2 na terenie gminy, który stanowi ok. 6%. Udział oleju opalowego w ogólnej wartości emisji w sektorze mieszkalnictwa stanowi nieznaczne ilości. Oświetlenie uliczne Kategoria ta obejmuje latarnie uliczne, zlokalizowane na terenie gminy Dobrzany. W tym sektorze uwzględniono całkowitą ilość energii zużytą na potrzeby przestrzeni publicznej. Zużycie energii elektrycznej na oświetlenie uliczne w gminie wynosi 262,86MWh/rok przy emisji CO 2 wynoszącej 213,44 Mg CO 2 /rok. W poniższej tabeli zamieszczono wyniki inwentaryzacji w sektorze oświetlenia ulicznego. Tabela 21 Wyniki inwentaryzacji w sektorze oświetlenia ulicznego, znajdującego się na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Liczba czynnych opraw oświetleniowych [szt.] Transport Zużycie energii elektrycznej [MWh/rok] Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] ,86 213,44 Duży udział w negatywnym oddziaływaniu na środowisko ma spalanie paliw w silnikach spalinowych, napędzających pojazdy mechaniczne. Oprócz dwutlenku węgla, pojazdy silnikowe emitują szkodliwe substancje, takie jak dwutlenek siarki, pyły i alfapirobenzen. Liczba pojazdów na ulicach ulega ciągłemu wzrostowi przy jednoczesnej stopniowej poprawie istniejącej infrastruktury. Wielkość zużycia energii końcowej w analizowanym sektorze, w roku bazowym 2013 wyniosła 9321,24 MWh/rok. W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje dotyczące wielkości zużycia poszczególnych nośników energii w sektorze transportowym na terenie gminy. Tabela 22 Zużycie nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Benzyna Diesel LPG 4 584, ,21 684,66 7% 44% 49% Benzyna Olej napędowy LPG Rysunek 11 Struktura zużycia nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 78 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji ATMOTERM S.A S t r o n a 43

46 Na terenie gminy największym zużyciem w sektorze transportu charakteryzuje się benzyna (ok. 49%), oraz olej napędowy (44%), najmniejszym zaś LPG (ok. 9%). Olej napędowy stanowi ok. 7% całkowitego zużycia nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy. Wielkość emisji CO 2 końcowej w analizowanym sektorze, w roku bazowym 2013 wyniosła Mg CO 2 /rok. W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje dotyczące wielkości emisji z poszczególnych nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy. Tabela 23 Emisja CO 2 z nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Benzyna Diesel LPG 1 178, ,99 156,72 6% 45% 49% Benzyna Olej napędowy LPG Rysunek 12 Struktura emisji CO 2 w podziale na nośniki energii w sektorze transportu na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Struktura emisji CO 2 na terenie gminy jest analogiczna do zużycia nośników energii największą emisja pochodzi ze spalania benzyny (49%), drugi jest olej napędowy (45%), najmniejsza emisja pochodzi z użycia LPG (6%). Poniżej przeanalizowano zużycie energii w sektorze transportu w kategoriach środków transportu, tj. samochody osobowe, ciężarowe, dostawcze oraz autobusy. Wyniki przedstawiono w tabeli poniżej. 79 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 80 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 81 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 44 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

47 Tabela 24 Zużycie energii w sektorze transportu w podziale na kategorie pojazdów na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Osobowe Dostawcze Ciężarowe Autobusy 6 042,92 938, ,52 214,57 Poniżej przedstawiono strukturę zużycia energii w sektorze transportu, w rozdziale na kategorie pojazdów na terenie gminy. 2% 24% Osobowe Dostawcze Ciężarowe Autobusy 10% 64% Rysunek 13 Struktura zużycia energii w sektorze transportu, w rozdziale na kategorie pojazdów na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że na analizowanym terenie największy udział w zużyciu energii w sektorze transportu mają samochody osobowe, tj. 64%, następnie samochody dostawcze - 24%. Z kolei samochody ciężarowe zużywają 10% energii, a autobusy ok. 4% całkowitego zużycia energii w sektorze transportu. Wielkość emisji CO 2 w sektorze transportu w kategoriach środków transportu, tj. samochody osobowe, ciężarowe, dostawcze oraz autobusy, przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 25 Emisja CO 2 w sektorze transportu w rozdziale na kategorie pojazdów na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Osobowe Dostawcze Ciężarowe Autobusy 1 548,18 246,68 568,90 57,14 Struktura emisji wygląda dokładnie tak samo jak struktura zużycia z uwagi na podobne wartości wskaźników dla benzyny oraz oleju napędowego, a także stosunkowo podobny rozkład używanych paliw w poszczególnych klasach pojazdów. 82 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 83 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 84 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji ATMOTERM S.A S t r o n a 45

48 Przez teren gminy, poza drogami powiatowymi i gminnymi, przebiegają także drogi o znaczeniu wojewódzkim. Poniżej przestawiono analizę zużycia energii pod kątem rodzaju dróg. Wyniki przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 26 Zużycie energii w sektorze transportu w rozdziale na rodzaj dróg przebiegających przez teren gminy Dobrzany w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Drogi wojewódzkie Drogi powiatowe oraz gminne 1 431, ,50 Poniżej przedstawiono strukturę zużycia energii w sektorze transportu, w rozdziale na rodzaj dróg przebiegających przez teren gminy. 15% Wojewódzkie Powiatowe oraz gminne 85% Rysunek 14 Struktura zużycia energii w sektorze transportu w podziale na rodzaj dróg przebiegających przez teren Gminy Dobrzany w roku bazowym Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że na analizowanym terenie zdecydowanie największy udział w zużyciu energii mają drogi powiatowe i gminne (ok. 85%). Drogi wojewódzkie stanowią około 15% zużywanej energii na terenie gminy w sektorze transportu. Poniżej przestawiono analizę emisji CO 2 pod kątem rodzaju dróg. Tabela 27 Emisja CO 2 w sektorze transportu w rozdziale na rodzaje dróg na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym 2013 Drogi wojewódzkie Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Drogi powiatowe oraz gminne Handel, usługi i przemysł 374, ,59 Sektor handlu, usług i przedsiębiorstw przemysłowych stanowi odrębną gałąź emisji CO 2 na terenie gminy Dobrzany. Władze gminy nie mają bezpośredniego wpływu na wielkość emisji pochodzącą z tego sektora. W poniższej tabeli zamieszczono informacje dotyczące zużycia nośników energii w wyżej wymienionym 85 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 86 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 46 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

49 sektorze. Przeprowadzona inwentaryzacja wykazała, że finalne zużycie energii w ww. sektorze na terenie gminy wynosi 3 390,47 MWh/rok, natomiast roczna emisja CO 2 końcowa wynosi 1 625,93 Mg CO 2 /rok. Tabela 28 Zużycie nośników energii w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw przemysłowych na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Zużycie nośników energii [MWh/rok] Energia elektryczna Olej opałowy Węgiel 1 001,90 200, ,69 W analizowanym sektorze największy udział w strukturze zużycia nośników energii ma węgiel (64%). Udział energii elektrycznej, kształtuje się na poziomie 30% całkowitego zużycia. Najmniejsze znaczenie w strukturze zużycia nośników energii odnotowano dla oleju opałowego, tj. ok. 6% całkowitego zużycia, jest to jednak stosunkowo wysoka wartość biorąc pod uwagę wciąż małą popularność oleju jako paliwa. 30% Energia elektryczna Olej opałowy Węgiel 64% 6% Rysunek 15 Struktura zużycia nośników energii w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw przemysłowych na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym W tabeli oraz na rysunku poniżej zamieszczono informacje nt. emisji CO 2 w podziale na zidentyfikowane nośniki energii stosowane w analizowanym sektorze na terenie gminy. Tabela 29 Emisja CO 2 w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw w gminie Dobrzany w roku bazowym Emisja CO 2 [Mg CO 2 /rok] Energia elektryczna Olej opałowy Węgiel 813,54 55,44 756,94 87 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 88 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 89 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji ATMOTERM S.A S t r o n a 47

50 47% 50% Energia elektryczna Olej opałowy Węgiel 3% Rysunek 16 Struktura emisji CO 2 w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Największą emisję CO 2 w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw odnotowano dla energii elektrycznej, która stanowi ok. 50% całkowitej emisji CO 2 analizowanego sektora na terenie gminy. Węgiel stanowi około 47% natomiast olej opałowy ok. 3% całkowitej emisji CO 2 w omawianym sektorze. Odnawialne Źródła Energii Energią odnawialną nazywamy energię, której źródła same się odnawiają, nie ulegają wyczerpaniu. Odnawialne źródła energii (OZE) uznawane są za alternatywę dla tradycyjnych nieodnawialnych nośników energii. Zasoby tych źródeł uzupełniają się w naturalnych procesach, co pozwala traktować je, jako niewyczerpalne. Do instalacji zinwentaryzowanych na terenie gminy należą: panele fotowoltaiczne (Zespół Szkół Publicznych w Dobrzanach funkcjonujące od roku 2015) Ponadto występują małe indywidualne instalacje wykorzystujące OZE zainstalowane w gospodarstwach domowych tj.: Podsumowanie pompy ciepła, kolektory słoneczne. Wyniki analizy emisji CO 2 zinwentaryzowanej na terenie gminy Dobrzany, w podziale na wyżej scharakteryzowane sektory, wykazują zbliżony układ do emisji z innych polskich gmin wiejskich. Najważniejsze wnioski przedstawiono poniżej: największym źródłem emisji na terenie gminy jest mieszkalnictwo oraz transport, jest to również grupa, która ma duży potencjał redukcji emisji w zakresie ograniczania zużycia energii (elektrycznej i cieplnej) przez mieszkańców. Władze gminy mogą mieć znaczący wpływ na podejmowane przez mieszkańców działania oraz zmianę ich zachowań poprzez prowadzenie dofinansowań oraz akcji edukacyjnych, w sektorze handlu, usług oraz przedsiębiorstw przemysłowych, jednego z większych emitorów zanieczyszczeń na terenie Gminy, władze samorządowe, poprzez współpracę z podmiotami gospodarczymi, mogą przyczynić się do redukcji emisji CO 2. sektor obiektów użyteczności publicznej oraz oświetlenia ulicznego stanowi najmniej znaczące źródło emisji CO 2 na terenie Gminy Dobrzany. Nie należy jednak zaniedbywać tych sektorów w procesie ograniczania emisji. Podjęte działania powinny stać się wzorcem dla mieszkańców 90 opracowanie własne na podstawie danych z ankietyzacji 48 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

51 gminy w zakresie ekonomicznie oraz ekologicznie uzasadnionych działań niskoemisyjnych, m. in. termomodernizacja oraz wykorzystanie OZE w budynkach. Działania jakie władze gminy Dobrzany powinny podjąć w celu ograniczenia wielkości emisji gazów cieplarnianych, to przede wszystkim dokładna i przejrzysta strategia działania, bezwzględnie realizowana w najbliższych latach. W obszarze społeczeństwa docelowe staje się prowadzenie działań strategicznych, takich jak kampanie edukacyjno-informacyjne, a także kreowanie narzędzi wspierających mieszkańców w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz wymiany źródeł ogrzewania. Niezbędne są także zadania ograniczające emisyjność sektora transportowego. Podczas formułowania zadań, poza efektywnością ekologiczną, należy także uwzględniać efektywność ekonomiczną oraz społeczną. Formułowane działania należy koncentrować w pierwszej kolejności w obszarach, gdzie istnieje duży potencjał redukcji, przynoszący pożądane efekty. Nie należy jednak zaniedbywać przy tym pozostałych obszarów, gdzie potencjał redukcji jest mniejszy. ATMOTERM S.A S t r o n a 49

52 9. DZIAŁANIA DLA OSIĄGNIĘCIA ZAŁOŻONYCH CELÓW 9.1. Długoterminowa strategia, cele i zobowiązania W rozdziale 4 zostały omówione cele strategiczne do roku 2020 wynikające głównie z pakietu energetyczno klimatycznego UE (3x20). Cele te realizowane są w Polsce poprzez transformacje odpowiednich dyrektyw i innych aktów prawnych UE do polskich przepisów m.in. w zakresie handlu emisjami, efektywności energetycznej, wykorzystania odnawialnych źródeł energii i innych. Strategia długoterminowa UE odnośnie przeciwdziałania zmianom klimatu została zaproponowana w Komunikacie Komisji Europejskiej nt. mapy drogowej do gospodarki niskoemisyjnej do 2050 r. (COM(2011)0112), omówionym szerzej w Załączniku nr 1 W jej wyniku przyjęte zostały cele redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2050 r. w postaci redukcji 80 do 90% w stosunku do 1990 r. Cele polityki klimatycznej do 2030 r. określone zostały w konkluzjach Rady Europejskiej z dnia października 2014 r. (również opisanych szerzej w Załączniku nr 1). Przewidują one: redukcję emisji gazów cieplarnianych o 40%, poprawę efektywności energetycznej o 27%, uzyskanie 27% udziału energetyki odnawialnej w bilansie energetycznym. Uzyskanie wyżej wymienionych celów nie zostało jeszcze przełożone na instrumenty realizacyjne ani na zobowiązania państw członkowskich UE. Wiadome są jedynie niektóre kierunki, w jaki sposób cele te będą realizowane. W tym wiadomo, że będzie kontynuowany system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS) w postaci zmodyfikowanej, powstaną fundusze modernizacyjne z 2% odpisu od handlu emisjami i 40% od darmowych uprawnień. Wprowadzone będą uregulowania dotyczące emisji gazów cieplarnianych z instalacji poza EU ETS. Duże znaczenie dla sposobu realizacji wyżej wymienionych celów mają wyniki Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, która odbyła się jesienią 2015 r. w Paryżu. W ramach PGN, na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji, zidentyfikowane zostały kluczowe obszary emisji. Przeanalizowano uwarunkowania i możliwości redukcji zużycia energii wraz z oceną ich efektywności ekologiczno-ekonomicznej. Wyniki pozwoliły na określenie działań dla osiągnięcia założonych celów. Podstawą doboru działań w PGN są również możliwości budżetowe wynikające z wieloletniej prognozy finansowej oraz plany i potrzeby samej gminy. W ramach niniejszego PGN zaplanowane zostały działania/zadania z zakresu m.in.: przedsięwzięć niskoemisyjnych, poprawy efektywności energetycznej, wykorzystanie OZE, działań wpływających na zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii, działań nie inwestycyjnych, w tym działań systemowych i organizacyjnych wspierających realizację innych zadań. Zaplanowane zadania zostały przedstawione w postaci harmonogramu rzeczowo-finansowego Zadania krótkoterminowe i średnioterminowe Krótkoterminowe i średnioterminowe zadania zostały przedstawione w harmonogramie rzeczowofinansowym zawierającym: nazwę zadania, jednostkę odpowiedzialną za realizację, termin realizacji, skalę czasową działania (krótkoterminowe: do realizacji w latach , średnioterminowe: i długoterminowe: po roku 2020), 50 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

53 szacunkowe nakłady finansowe, przewidywany efekt redukcji zużycia energii [MWh/rok], przewidywany efekt redukcji emisji CO 2 [Mg/rok], przewidywana ilość wytworzonej energii pochodzącej z OZE [MWh/rok], możliwe źródła finansowania, miernik monitorowania realizacji działania. Jako najważniejsze działania dla osiągnięcia założonych celów strategicznych i szczegółowych w gminie wskazuje się: ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych, likwidację/modernizację wysokoemisyjnych kotłów i pieców na paliwo stałe - wymianę na urządzenia o wyższej sprawności, termomodernizację budynków w celu ograniczenia zapotrzebowania na energię cieplną; oraz kompleksowe modernizacje energetyczne obiektów; zwiększenie udziału OZE w pokrywaniu zapotrzebowania na ciepło oraz realizacji potrzeb energetycznych Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji działań w gminie Dobrzany Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji działań Harmonogram rzeczowo-finansowy stanowi indywidualną listę zadań Gminy, która nie jest zamknięta. Listę zadań należy aktualizować w trakcie realizacji Planu, tak aby w perspektywie kolejnych lat gmina Dobrzany potrafiła rozwiązywać napotkane problemy, także wśród mieszkańców w szczególności w obszarze ochrony powietrza i efektywności energetycznej. Czas realizacji zaplanowanych zadań obejmuje lata Wdrożenie zaplanowanych zadań wpłynie również na ograniczenie zarówno emisji dwutlenku węgla, zużycia energii finalnej, emisji pyłu zawieszonego PM10, jak również benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10. Działania, w których jako źródło finansowania wskazano środki własne inwestora, będą mogły być również finansowane ze środków zewnętrznych, w przypadkach pojawienia się możliwości ich finansowania (np. ogłoszenie o naborze do konkursu). Działania, które znalazły się w harmonogramie rzeczowo-finansowym znajdują się w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Dobrzany (WPF). Na zużycie nośników energii, a tym samym emisję CO 2 wpływ ma również sektor handlu, usług i przedsiębiorstw. Bezpośredni wpływ gminy na prywatne przedsiębiorstwa jest oczywiście ograniczony nie mniej jednak utrzymanie wysokiego poziomu rozwoju w szczególności kluczowych przedsiębiorstw jest istotny, dlatego też ważne jest zapewnienie możliwości uczestnictwa interesariuszy w PGN. W tym celu opublikowana została informacja o możliwości włączenia zadań do harmonogramu rzeczowo-finansowego znajdującego się w dokumencie. Szansę zgłoszenia mieli wszyscy zainteresowani (w tym przedsiębiorcy, wspólnoty mieszkaniowe oraz zakłady). Realizację działań inwestycyjnych wspierać będą zadania nieinwestycyjne/ systemowe. Istotne z punktu widzenia PGN jest uwzględnianie kryteriów energetycznych w sporządzanych lub aktualizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i orzeczeń o warunkach zabudowy warunków dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło na nowych osiedlach z nośników niepowodujących nadmiernej niskiej emisji. Ważne jest również zastosowanie w zamówieniach publicznych kryteriów ekologicznych (zielonych zamówień publicznych), a w szczególności związanych z problematyką ochrony powietrza. Wymienione kryteria powinny uwzględniać między innymi: zakup publicznej floty pojazdów o parametrach niskoemisyjnych, zwiększenie udziału energii odnawialnej, wykorzystanie lokalnych źródeł energii odnawialnej, zakup wszystkich towarów i sprzętu wg kryteriów efektywności energetycznej w tym systemu zarządzania środowiskiem. Bardzo istotnym kierunkiem działań jest prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa. Korzyści wynikające z przeprowadzonych działań wpłyną na zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie ATMOTERM S.A S t r o n a 51

54 możliwości wpływania na wysokość rachunków za energię elektryczną oraz zanieczyszczenie środowiska naturalnego, poszerzenie wiedzy na temat nowoczesnych energooszczędnych technologii oraz odnawialnych źródeł energii, uświadamianie społeczeństwa w zakresie: szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, korzyści płynących z termomodernizacji budynków, promocja nowoczesnych niskoemisyjnych źródeł ciepła i inne. W harmonogramie rzeczowo finansowym dla działań systemowych oraz związanych z edukacją ekologiczną nie obliczono efektów energetycznych i ekologicznych z uwagi na brak możliwości oszacowania ich wpływu w wiarygodny sposób. Można jednak założyć, że wspomniane działania w sposób pozytywny przyczynią się do kształtowania świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie oszczędzania energii oraz dbania o jakość powietrza. 52 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

55 Tabela 30Harmonogram rzeczowo - finansowy działań naprawczych dla gminy Dobrzany Kod zadania Nazwa działania Odpowiedzialny za realizację Termin realizacji Szacunkowe koszty [zł] Okres planowania działań (K, S, D) 91 Źródło finansowania Efekt energetyczny (redukcji energii finalnej) [MWh/rok] Efekt redukcji emisji CO 2 względem roku bazowego 2013 [Mg/rok] Efekt energetyczny produkcji energii z OZE [MWh/rok] Mierniki monitorowania zadań Ograniczenie emisjogenności budynków użyteczności publicznej D.1.1. Termomodernizacja i poprawa efektywności energetycznej budynku remizy Ochotniczej Straży Pożarnej w Dobrzanach ul. Świerczewskiego Gmina Dobrzany D Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D.1.2. Termomodernizacja budynku Urzędu Miejskiego w Dobrzanach Gmina Dobrzany D Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] Działania systemowe D.2.1. Uwzględnienie w planowanych przedsięwzięciach inwestycyjnych technologii energooszczędnych (zielone zamówienia publiczne) Gmina Dobrzany Zadanie bezkosztowe S D.2.2. Powołanie koordynatora realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gmina Dobrzany 2016 Zadanie bezkosztowe S K - krótkoterminowe, S - średnioterminowe, D - długoterminowe ATMOTERM S.A S t r o n a 53

56 Kod zadania Nazwa działania Odpowiedzialny za realizację Termin realizacji Szacunkowe koszty [zł] Okres planowania działań (K, S, D) 91 Źródło finansowania Efekt energetyczny (redukcji energii finalnej) [MWh/rok] Efekt redukcji emisji CO 2 względem roku bazowego 2013 [Mg/rok] Efekt energetyczny produkcji energii z OZE [MWh/rok] Mierniki monitorowania zadań D.2.3 Utrzymanie systemu monitorowania realizacji Planu prowadzenie i aktualizacja bazy danych Gmina Dobrzany Zadanie bezkosztowe D D.2.4. Uwzględnienie aspektów ochrony klimatu i poprawy jakości powietrza w planowaniu przestrzennym Gmina Dobrzany Zadanie bezkosztowe D Edukacja ekologiczna D.3.1. Prowadzenie akcji promocyjno edukacyjnych oraz szkoleń dla mieszkańców i przedsiębiorców z zagadnień obejmujących tematykę odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz gospodarki niskoemisyjnej Gmina Dobrzany S Środki własne Liczba uczestników [osoba] D.3.2. Działania promocyjnoedukacyjne prowadzące do podniesienia świadomości mieszkańców poprzez promowanie: - eco-drivingu, carpoolingu oraz atrakcyjności podróżowania rowerem Gmina Dobrzany S Środki własne Liczba uczestników [osoba] 54 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

57 Kod zadania Nazwa działania Odpowiedzialny za realizację Termin realizacji Szacunkowe koszty [zł] Okres planowania działań (K, S, D) 91 Źródło finansowania Efekt energetyczny (redukcji energii finalnej) [MWh/rok] Efekt redukcji emisji CO 2 względem roku bazowego 2013 [Mg/rok] Efekt energetyczny produkcji energii z OZE [MWh/rok] Mierniki monitorowania zadań Ograniczenie emisjogenności z budynków mieszkalnych D.4.1. Termomodernizacja budynku Wspólnoty Mieszkaniowej wraz z montażem instalacji OZE, ul. Staszica Wspólnota Mieszkaniowa, ul. Staszica S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D.4.2. Termomodernizacja budynku Wspólnoty Mieszkaniowej wraz z montażem instalacji OZE, ul. Staszica Wspólnota Mieszkaniowa, ul. Staszica S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D.4.3. Termomodernizacja budynku Wspólnoty Mieszkaniowej wraz z montażem instalacji OZE, ul. Staszica Wspólnota Mieszkaniowa, ul. Staszica S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D.4.4. Termomodernizacja budynku Wspólnoty Mieszkaniowej wraz z montażem instalacji OZE, ul. Mickiewicza 34 Wspólnota Mieszkaniowa, ul. Mickiewicza S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] ATMOTERM S.A S t r o n a 55

58 Kod zadania Nazwa działania Odpowiedzialny za realizację Termin realizacji Szacunkowe koszty [zł] Okres planowania działań (K, S, D) 91 Źródło finansowania Efekt energetyczny (redukcji energii finalnej) [MWh/rok] Efekt redukcji emisji CO 2 względem roku bazowego 2013 [Mg/rok] Efekt energetyczny produkcji energii z OZE [MWh/rok] Mierniki monitorowania zadań D.4.5. Termomodernizacja budynku Wspólnoty Mieszkaniowej, ul. Świerczewskiego 9 Wspólnota Mieszkaniowa, ul. Świerczewskiego S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D.4.6. Termomodernizacja budynku Spółdzielni Mieszkaniowej, ul. Staszica Spółdzielnia Mieszkaniowa, ul. Staszica S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D.4.7. Termomodernizacja budynku Spółdzielni Mieszkaniowej, ul. Staszica Spółdzielnia Mieszkaniowa, ul. Staszica S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D.4.8. Termomodernizacja budynku Spółdzielni Mieszkaniowej, ul. Staszica Spółdzielnia Mieszkaniowa, ul. Staszica S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] 56 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

59 Kod zadania Nazwa działania Odpowiedzialny za realizację Termin realizacji Szacunkowe koszty [zł] Okres planowania działań (K, S, D) 91 Źródło finansowania Efekt energetyczny (redukcji energii finalnej) [MWh/rok] Efekt redukcji emisji CO 2 względem roku bazowego 2013 [Mg/rok] Efekt energetyczny produkcji energii z OZE [MWh/rok] Mierniki monitorowania zadań D.4.9. Termomodernizacja budynku Spółdzielni Mieszkaniowej, ul. Staszica Spółdzielnia Mieszkaniowa, ul. Staszica S Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D Termomodernizacja budynku Spółdzielni Mieszkaniowej, ul. Zacisze-Mickiewicza 1-32 Spółdzielnia Mieszkaniowa, ul. Zacisze- Mickiewicza K Środki własne, RPO WZ Liczba budynków poddana termomodernizacji [szt.] D Likwidacja niskiej emisji poprzez wymianę systemów ogrzewania mieszkań i budynków, opartych na spalaniu paliw stałych, na systemy bardziej przyjazne środowisku np. ogrzewanie elektryczne, olejowe, gazowe Osoby fizyczne S Środki własne, Program Ryś Ilość wymienionych źródeł ogrzewania [szt.] D Montaż indywidualnych instalacji odnawialnych źródeł energii kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne, kotły na biomasę, mikrowiatraki Osoby fizyczne S Środki własne, PROSUMENT, Program Ryś Ilość nowych instalacji OZE [szt.] ATMOTERM S.A S t r o n a 57

60 Kod zadania Nazwa działania Odpowiedzialny za realizację Termin realizacji Szacunkowe koszty [zł] Okres planowania działań (K, S, D) 91 Źródło finansowania Efekt energetyczny (redukcji energii finalnej) [MWh/rok] Efekt redukcji emisji CO 2 względem roku bazowego 2013 [Mg/rok] Efekt energetyczny produkcji energii z OZE [MWh/rok] Mierniki monitorowania zadań Ograniczenie emisjogennosci z oświetlenia ulicznego D.5.1. Modernizacja oświetlenia ulicznego poprzez instalację lamp sodowych w Lutkowie, Krzemieniu, Sierakowie i w Koloni Ognica Gmina Dobrzany K Środki własne, RPO WZ Ilość zmodernizowanego oświetlenia [szt.] 58 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

61 10. EFEKT ENERGETYCZNY I EKOLOGICZNY W rozdziale przedstawiono wyniki podsumowujące harmonogram rzeczowo-finansowy dla gminy Dobrzany. W poniższej tabeli zestawiono efekt ekologiczny, koszty proponowanych działań, uzyskaną efektywność energetyczną zysk energii finalnej oraz ilość energii wytworzonej przez OZE do roku 2020 dla gminy Dobrzany jako całości. Tabela 31 Podsumowanie działań naprawczych - koszty, efekt ekologiczny, efekt energetyczny, energia z OZE 92 obszar Gmina Dobrzany efekt redukcji emisji MgCO 2 [MgCO 2 ] efekt redukcji energii finalnej [MWh] energia z OZE [MWh] efekt redukcji energii finalnej względem roku bazowego 2013 [%] efekt redukcji emisji MgCO 2 względem roku bazowego 2013 [%] efekt wzrostu udziału energii z OZE względem roku bazowego 2013 [%] koszty inwestycji [zł] ,32 13,80 0, Realizacja wszystkich działań pozwoli na uzyskanie 13,80% redukcji emisji dwutlenku węgla ekwiwalentnego oraz 3,32% redukcji energii finalnej w stosunku do emisji zinwentaryzowanej dla roku bazowego Szacowany efekt redukcji dla gminy Dobrzany wyniesie MgCO 2e. Efekt wzrostu udziału energii pochodzącej z OZE wyniesie ok. 0,17%. Obliczony efekt dotyczy sektora budynków mieszkalnych, dlatego też ogólny efekt wzrostu udziału energii pochodzącej z OZE we wszystkich sektorach może być znacznie większy. Tabela 32 Podsumowanie działań naprawczych - efekt ekologiczny, efekt energetyczny, energia z OZE do obszar Gmina Dobrzany efekt redukcji emisji MgCO 2 [MgCO 2 ] efekt redukcji energii finalnej [MWh] energia z OZE [MWh] efekt redukcji energii finalnej względem roku bazowego 2013 [%] efekt redukcji emisji MgCO 2 względem roku bazowego 2013 [%] efekt wzrostu udziału energii z OZE względem roku bazowego 2013 [%] ,24 13,51 0,17 Realizacja działań do 2020 roku pozwoli na uzyskanie 13,51% redukcji emisji dwutlenku węgla ekwiwalentnego oraz 3,24% redukcji energii finalnej w stosunku do emisji zinwentaryzowanej dla roku bazowego Szacowany efekt redukcji dla gminy Dobrzany wyniesie MgCO 2e. W związku z zaplanowanymi przedsięwzięciami w PGN wprowadzającymi nowe instalacje OZE do roku 2020 szacuje się, że nastąpi wzrost rocznej produkcji energii pochodzącej z rozproszonych źródeł energii odnawialnej o 0,17%. Obliczony efekt dotyczy sektora budynków mieszkalnych, dlatego też ogólny efekt wzrostu udziału energii pochodzącej z OZE we wszystkich sektorach może być znacznie większy. Podsumowanie prognozy do roku 2020 W oparciu o prognozę oraz zaplanowane w PGN działania zakłada się, że na obszarze gminy Dobrzany: wzrośnie zużycie energii w 2020 roku wg scenariusza BAU o 6,84% względem roku bazowego 2013, wzrośnie zużycie energii w 2020 roku o 3,60% względem roku bazowego 2013 (wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów energetycznych z zaplanowanych działań), zmniejszy się zużycie energii w 2020 roku o 3,03% względem roku 2020 (wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów energetycznych z zaplanowanych działań). 92 źródło: opracowanie własne 93 źródło: opracowanie własne ATMOTERM S.A S t r o n a 59

62 Tabela 33 Podsumowanie prognozy zużycia energii do roku [MWh/rok] Zużycie energii w 2013 roku ,50 Zużycie energii wg scenariusza BAU w 2020 roku ,05 Przewidywany sumaryczny efekt energetyczny zaplanowanych działań w PGN Zużycie energii wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów energetycznych działań z PGN w 2020 roku 1 427, ,05 Również w oparciu o prognozę oraz zaplanowane w PGN działania zakłada się, że na obszarze gminy Dobrzany: zwiększy się emisja CO 2 w 2020 (wg scenariusza BAU) o 1,54% względem roku bazowego 2013, zmniejszy się emisja CO 2 w 2020 roku o 11,97% względem roku bazowego 2013 (wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów ekologicznych z zaplanowanych działań), zmniejszy się emisja CO 2 w 2020 roku o 13,30% względem roku 2020 (wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów ekologicznych z zaplanowanych działań). Tabela 34 Podsumowanie prognozy emisji CO 2 do roku [MgCO2/rok] Emisja CO2 w 2013 roku 9 224,37 Emisja CO2 wg scenariusza BAU w 2020 roku 9 366,15 Przewidywany sumaryczny efekt ekologiczny zaplanowanych działań w PGN Emisja CO2 wg scenariusza BAU oraz po uwzględnieniu efektów ekologicznych działań z PGN w 2020 roku 1 246, ,15 94 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 95 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 60 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

63 11. PROGNOZA REDUKCJI EMISJI CO 2 I ZUŻYCIA ENERGII FINALNEJ Wyniki inwentaryzacji prognoza na 2020 r. Podstawę do sporządzenia wyników inwentaryzacji na rok 2020 prognozy stanowią założenia rozwoju społeczno gospodarczego, gdyż ich przyjęcie spowoduje określoną potrzebę rozwoju infrastruktury energetycznej gminy. Na dynamikę rozwoju gminy wpływają m.in.: zmiany demograficzne, rozwój i zmiany sektora budynków mieszkalnych, rozwój i zmiany sektora budynków usługowych, rozwój i zmiany sektora przemysłu, handlu, usług, rozwiązania komunikacyjne w gminie. Na potrzeby opracowania prognozy emisji CO 2 do roku 2020 przyjęto następujące założenia: brak wyraźnego wzrostu zainteresowania inwestycjami na terenie gminy, spadek liczby ludności w gminie, utrzymanie się ilości powierzchni mieszkalnych na tym samym poziomie, działania termomodernizacyjne będą prowadzone w sposób ciągły, w zakresie dostosowanym do możliwości finansowych mieszkańców, wzrost liczby pojazdów na terenie gminy, spadek liczby zarejestrowanych podmiotów działalności gospodarczej. Według zakładanej prognozy łączne zużycie energii w gminie Dobrzany w roku 2020 wzrośnie o 6,84%, do wartości ,05 MWh. W poniższej tabeli przedstawiono zużycie energii w podziale na poszczególne sektory odbiorców. Tabela 35 Zużycie energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Zużycie energii [MWh/rok] budynki użyteczności publicznej mieszkalnictwo handel, usługi, przemysł oświetlenie uliczne transport suma 2 749, , ,94 262, , ,05 96 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii ATMOTERM S.A S t r o n a 61

64 0,6% 5,8% 25,4% 6,3% 61,9% Mieszkalnictwo Handel, usługi, przemysł Transport Oświetlenie uliczne Budynki użyteczności publicznej Rysunek 17 Udział poszczególnych sektorów odbiorców w całkowitym zużyciu energii końcowej w roku Grupą charakteryzująca się największym zużyciem energii nadal pozostanie mieszkalnictwo z udziałem wynoszącym 61,9%. Udział sektora transportu wyniesie 25,4%, handlu, usług, przemysłu wyniesie 6,3%, a sektora budynków użyteczności publicznej 5,8%. Udział oświetlenia ulicznego będzie znikomy, wynoszący ok. 0,6%. Jak przewiduje prognoza, wzrośnie emisja CO 2 związana z użytkowaniem energii o 1,5% i osiągnie 8 084,15 MgCO 2 /rok. Wielkość emisji CO 2 oraz jej strukturę w podziale na poszczególne sektory odbiorców energii, przedstawiono poniżej. Tabela 36 Emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Emisja CO 2 [MgCO 2 /rok] budynki użyteczności publicznej mieszkalnictwo handel, usługi, przemysł oświetlenie uliczne transport suma 876, , ,32 187, , ,15 97 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 98 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 62 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

65 2,0% 9,4% 33,1% 41,3% Mieszkalnictwo Handel, usługi, przemysł Transport Oświetlenie uliczne Budynki użyteczności publicznej 14,3% Rysunek 18 Udział poszczególnych sektorów odbiorców w całkowitej emisji CO 2 w roku Prognozuje się, że grupą odbiorców energii o największym udziale emisji CO 2 będzie nadal mieszkalnictwo z udziałem wynoszącym 41,3%, sektor transportu z ok. 33% udziałem, następnie sektor handlu, usług, przemysłu z udziałem 14,3%. Emisja CO 2 wynikająca z wykorzystywania energii w budynkach użyteczności publicznej wyniesie 9,4%, natomiast emisja z sektora oświetlenia ulicznego będzie niewielka i stanowić będzie 2% udziału w całkowitej emisji Wyniki inwentaryzacji podsumowanie Przewiduje się, że w latach wielkość zużycia energii końcowej na terenie gminy Dobrzany wzrośnie o 6,84%. Największy wzrost zużycia energii prognozowany jest w sektorze transportu (ok. 28,12%). W sektorze oświetlenia ulicznego oraz budynków użyteczności publicznej założono, że prognozowane zużycie energii w roku 2020 utrzyma się na takim samym poziomie jak w 2013 roku. Tabela 37 Porównanie zużycia energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w latach 2013 i Sektor zużycie energii w 2013 r. zużycie energii w 2020 r. zmiana względem 2013 r. [MWh/rok] [MWh/rok] [%] budynki użyteczności publicznej 2 749, ,16 0,00 mieszkalnictwo , ,85 2,87 handel, usługi, przemysł 3 390, ,94-12,43 oświetlenie uliczne 262,86 262,86 0,00 transport 9 321, ,24 28,12 suma , ,05 6,84 Na poniższym rysunku przedstawiono udziały poszczególnych sektorów w zużyciu energii końcowej w latach 2013 i źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 100 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii ATMOTERM S.A S t r o n a 63

66 Zużycie energii w 2013 r. Zużycie energii w 2020 r. Projekt PGN dla Gminy Dobrzany [MWh/rok] [MWh/rok] Mieszkalnictwo Handel, usługi, przemysł Transport Oświetlenie uliczne Budynki użyteczności publicznej 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rysunek 19 Procentowe porównanie poszczególnych sektorów w zużyciu energii końcowej w latach 2013 i Jak pokazują poniższe dane emisja CO 2 do roku 2020 ulegnie zwiększeniu o 1,54%. Przyrost emisji CO 2 został zaprognozowany w sektorze transportu - o 28,12%. W pozostałych sektorach nastąpi spadek emisji CO 2, tj. sektor mieszkalnictwa o 5,17%, sektor handlu, usług i przemysłu o 17,81%, sektor budynków użyteczności publicznej o ok. 1,42% i sektor oświetlenia ulicznego o ok. 12,28%. Mając na uwadze ograniczony wpływ gminy na zewnętrznych odbiorców energii, należy prowadzić równolegle do zaplanowanych przedsięwzięć, także akcje edukacyjne i promocyjne szeroko pojętej gospodarki niskoemisyjnej, mogące także stanowić wymierną korzyść dla środowiska. Tabela 38 Porównanie emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w latach 2013 i Sektor emisja CO 2 w 2013 r. emisja CO 2 w 2020 r. zmiana względem 2013 r. [MgCO 2 /rok] [MgCO 2 /rok] [%] budynki użyteczności publicznej 888,89 876, 26-1,42 mieszkalnictwo 4 075, ,72-5,17 handel, usługi, przemysł 1 625, ,32-17,81 oświetlenie uliczne 213,44 187,24-12,28 transport 2 420, ,61 28,12 suma 9 224, ,15 1,54 Na poniższym rysunku przedstawiono udziały poszczególnych sektorów w emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w latach 2013 i źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 102 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii 64 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

67 Emisja CO2 w 2013 r. Emisja CO2 w 2020 r. Projekt PGN dla Gminy Dobrzany [MgCO2/rok] [MgCO2/rok] Mieszkalnictwo Handel, usługi, przemysł Transport Oświetlenie uliczne Budynki użyteczności publicznej 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rysunek 20 Porównanie poszczególnych sektorów w emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w latach 2013 i źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji i danych od dostawców energii ATMOTERM S.A S t r o n a 65

68 12. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA O finansowanie działań przewidzianych w Planie może być realizowane ze środków własnych poszczególnych gmin, a także ze wsparciem zewnętrznym. Niżej przedstawiono analizę programów i funduszy na poziomie międzynarodowym, krajowym, wojewódzkim i lokalnym, pod kątem możliwości uzyskania dofinansowania na działania realizowane w ramach Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Wskazano rodzaje działań oraz grupy beneficjentów którzy mogą ubiegać się o dofinansowanie. Analizowane dokumenty odnoszą się do okresu , w jakim będzie realizowany PGN. Aktualny, drugi już Fundusz Norweski kończy się w 2014 r., dlatego też nie został on przedstawiony w niniejszej analizie. W najbliższych latach mogą pojawić się nowe programy, fundusze, etc. umożliwiające realizację części działań zaplanowanych w PGN, dlatego zaleca się uzupełnianie niniejszego wykazu o nowe mechanizmy finansowe. Opis źródeł finansowania odpowiada obecnej wiedzy w tym zakresie dla planowanych działań, szczegółowy opis projektu, udział stron i zakres czasowy realizacji umożliwia dopiero wskazanie konkretnej ścieżki dofinansowania. W każdym z harmonogramów indywidualnie wskazano główne źródła finansowania są to: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko , Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Podstawowe źródła finansowania inwestycji dla działań w PGN Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Ważnym źródłem finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska, a zarazem ochrony powietrza w latach , będzie m.in. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). POIiŚ jest programem w ramach którego można pozyskać dofinansowanie projektu ze środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Główny cel programu wynika z jednego z trzech priorytetów Strategii Europa wzrost zrównoważony rozumiany, jako wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, w której cele środowiskowe są realizowane działaniami na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, finansowanie odbywa się w ramach 10 osi priorytetowych, z których powiązane z Planem Gospodarki Niskoemisyjnej są przed wszystkim: I. OŚ PRIORYTETOWA: Zmniejszenie emisyjności gospodarki. II. III. IV. VI. VII. VIII. IX. OŚ PRIORYTETOWA: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. OŚ PRIORYTETOWA: Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. OŚ PRIORYTETOWA: Infrastruktura drogowa miast. OŚ PRIORYTETOWA: Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach. OŚ PRIORYTETOWA: Poprawa bezpieczeństwa energetycznego. OŚ PRIORYTETOWA: Ochrona dziedzictwa Kulturowego i rozwój zasobów kultury. OŚ PRIORYTETOWA: Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu 66 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

69 X. OŚ PRIORYTETOWA: Pomoc techniczna. Podstawowymi projektami wymienionymi w I osi priorytetowej odpowiedzialnej za zmniejszenie emisyjności gospodarki, są projekty związane z ochroną powietrza, tj.: wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym, promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu, promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe. Projektami wymienionymi w II osi priorytetowej odpowiedzialnej za ochronę środowiska, w tym adaptację do zmian klimatu, są m.in. przedsięwzięcia mające na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i propagowanie działań służących zmniejszeniu zanieczyszczenia powietrza. III oś priorytetowa odpowiedzialna za rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego to projekty dotyczące m.in.: rozwoju drogowej i lotniczej sieci TEN-T, rozwoju i usprawniania przyjaznych środowisku (w tym o obniżonej emisji hałasu) i niskoemisyjnych systemów transportu, w celu promowania zrównoważonej mobilności regionalnej i lokalnej. Podstawowymi projektami wymienianymi w IV osi priorytetowej odpowiedzialnej za infrastrukturę drogową dla miast, są m.in.: wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T, zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi. Projekty realizowane w ramach w VI osi priorytetowej, odpowiedzialnej za rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach, będą dotyczyły m.in. promowania strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu. Podstawowymi projektami realizowanymi w ramach VII osi priorytetowej odpowiedzialnej za poprawę bezpieczeństwa energetycznego, będą m.in.: przedsięwzięcia prowadzące do zwiększenia efektywności energetycznej i bezpieczeństwa dostaw poprzez rozwój inteligentnych systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu energii oraz poprzez integrację rozproszonego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Beneficjentami POIiŚ (w ramach wybranych działań) mogą być m.in. jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, podmioty świadczące usługi publiczne, w ramach zadań własnych samorządów. Poziom i warunki dofinansowania Programu - zgodnie z aktualnym Szczegółowym Opisem Osi Priorytetowych POIiŚ Ministerstwo Środowiska, jako Instytucja Pośrednicząca dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, będzie ogłaszało nabory wniosków w trybie konkursowym o dofinansowanie z Funduszu Spójności projektów w ramach poszczególnych priorytetów. ATMOTERM S.A S t r o n a 67

70 Tabela 39. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie z POIiŚ z zakresu ograniczenia niskiej emisji Nr i nazwa działania Działanie Wspieranie wytwarzania i dystrybucja energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Działanie Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach. Działanie Wspieranie efektywności energetycznej w budynkach Działanie Efektywna dystrybucja ciepła i chłodu Przykładowe typy kwalifikowanych projektów Poddziałanie 1.1.1: Wspieranie inwestycji dotyczących wytwarzania energii z odnawialnych źródeł wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej. Kwalifikowana jest tutaj budowa, przebudowa instalacji skutkująca zwiększeniem mocy zainstalowanej: lądowych farm wiatrowych, jednostek wykorzystujących biomasę, jednostek wykorzystujących biogaz, jednostek wykorzystujących wodę lub energię promieniowania słonecznego lub energię geotermalną. Przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie. Głęboka, kompleksowa modernizacja energetyczna budynków w przedsiębiorstwach. Zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwach, poprzez przebudowę lub wymianę na energooszczędne urządzeń i instalacji technologicznych, oświetlenia oraz ciągów transportowych linii produkcyjnych. Budowa lub przebudowa lokalnych źródeł ciepła (w tym wymiana źródła na instalację OZE). Zastosowanie technologii odzysku energii wraz z systemem wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach przedsiębiorstwa, Integralną części projektu powinno być wprowadzenie inteligentnych systemów zarządzania energia w przedsiębiorstwie. Konieczność realizacji projektu wynikać powinna z przeprowadzonego audytu energetycznego. Poddziałanie Wspieranie efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej: Wsparcie projektów inwestycyjnych dotyczących głębokiej kompleksowej modernizacji energetycznej budynków publicznych. Priorytetowo wspierane będą budynki rządowej administracji publicznej modernizowane zgodnie z dobrymi praktykami opisanymi w Krajowym Planie Działań dotyczącym efektywności energetycznej dla Polski. Przebudowa istniejących systemów ciepłowniczych i sieci chłodu, celem zmniejszenia strat na przesyle i dystrybucji. Budowa przyłączy do istniejących budynków i instalacja węzłów indywidualnych skutkująca Przykładowe typy beneficjentów Typ beneficjentów zostanie określony po przeprowadzeniu pełnej oceny ex-ante instrumentów finansowych. Grupa docelowa/ostateczni odbiorcy wsparcia: Przedsiębiorcy wytwórcy energii z odnawialnych źródeł energii. Typ beneficjentów zostanie określony po przeprowadzeniu pełnej oceny ex-ante instrumentów finansowych. Grupa docelowa/ostateczni odbiorcy wsparcia: przedsiębiorcy (duże przedsiębiorstwa) lub/i podmioty będące dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE działające na rzecz dużych przedsiębiorstw. państwowe jednostki budżetowe, szkoły wyższe, organy władzy publicznej, w tym administracja rządowa oraz nadzorowane lub podległe jej organy i jednostki organizacyjne, podmioty będące dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE, działające na rzecz państwowych jednostek budżetowych, szkół wyższych i organów władzy publicznej. przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego oraz działające w ich imieniu jednostki organizacyjne, S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

71 Nr i nazwa działania Działanie Promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe. Przykładowe typy kwalifikowanych projektów likwidacją węzłów grupowych. Budowa nowych odcinków sieci cieplnej wraz z przyłączami i węzłami ciepłowniczymi w celu likwidacji istniejących lokalnych źródeł ciepła opalanych paliwem stałym. Podłączenia budynków do sieci ciepłowniczej mające na celu likwidację indywidualnych i zbiorowych źródeł niskiej emisji. Poddziałanie Źródła wysokosprawnej kogeneracji: W przypadku instalacji spalania paliw o nominalnej mocy cieplnej powyżej 20 MW w paliwie wprowadzonym do instalacji: budowa, przebudowa jednostek wysokosprawnej kogeneracji oraz przebudowa istniejących jednostek na jednostki wysokosprawnej kogeneracji wykorzystujące biomasę jako paliwo; W przypadku instalacji spalania paliw o nominalnej mocy cieplnej mniejszej lub równej 20 MW w paliwie wprowadzonym do instalacji: budowa, uzasadnionych pod względem ekonomicznym, nowych jednostek wysokosprawnej kogeneracji o jak najmniejszej z możliwych emisji CO 2 oraz innych zanieczyszczeń powietrza (w przypadku paliw pochodzących z OZE lub paliw kopalnych), przebudowa istniejących instalacji na instalacje wykorzystujące jednostki wysokosprawnej kogeneracji skutkująca redukcją CO 2 o co najmniej 30% w porównaniu do strumienia ciepła w istniejącej instalacji. Realizacja kompleksowych projektów (spełniających kryteria z powyższych punktów) dotyczących budowy nowych lub przebudowy istniejących jednostek wysokosprawnej kogeneracji wraz z sieciami ciepłowniczymi lub sieciami chłodu, dzięki którym możliwe będzie wykorzystanie ciepła/chłodu powstałego w danej instalacji. Poddziałanie Sieci ciepłownicze i chłodnicze dla źródeł wysokosprawnej kogeneracji: budowa sieci ciepłowniczych lub sieci chłodu umożliwiająca wykorzystanie energii cieplnej wytworzonej w źródłach wysokosprawnej kogeneracji; wykorzystanie ciepła odpadowego wyprodukowanego w układach wysokosprawnej kogeneracji w ramach projektów rozbudowy/budowy sieci ciepłowniczych; budowa sieci cieplnych lub sieci chłodu umożliwiająca wykorzystanie ciepła wytworzonego w warunkach wysokosprawnej kogeneracji, ciepła odpadowego, ciepła z instalacji OZE, a także powodującej zwiększenie wykorzystania ciepła wyprodukowanego w takich instalacjach. Przykładowe typy beneficjentów spółdzielnie mieszkaniowe, podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego nie będące przedsiębiorcami. przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego oraz działające w ich imieniu jednostki organizacyjne, podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego nie będące przedsiębiorcami, spółdzielnie mieszkaniowe, podmioty będące dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE działające na rzecz samorządu terytorialnego. jednostek ATMOTERM S.A S t r o n a 69

72 Nr i nazwa działania Działanie Gospodarka odpadami komunalnymi Działanie Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna Działanie Poprawa jakości środowiska miejskiego Działanie Zwiększenie dostępności transportowej ośrodków miejskich leżących poza siecią drogową TEN-T i odciążenie miast od nadmiernego ruchu drogowego Przykładowe typy kwalifikowanych projektów Projekty obejmujące swoim zakresem elementy gospodarki odpadami zgodnej z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, w tym instalacje do termicznego przekształcania odpadów. Projekty obejmujące swoim zakresem elementy gospodarki odpadami zgodnej z hierarchią sposobów postępowania z odpadami z wyłączeniem instalacji do termicznego przekształcania odpadów. Projekty dotyczące wyłącznie instalacji do termicznego przekształcania odpadów. Rozwój zielonej infrastruktury - zwiększanie drożności korytarzy ekologicznych lądowych i wodnych o zasięgu lokalnym i regionalnym mających znaczenie dla ochrony różnorodności biologicznej i adaptacji do zmian klimatu. Prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych w zakresie ochrony środowiska i efektywnego wykorzystania jego zasobów - budowanie potencjału i integracja (szkolenia oraz aktywna edukacja dla grup zawodowych wywierających największy wpływ na przyrodę). Wsparcie dla zanieczyszczonych lub zdegradowanych terenów (preferowane będą projekty wynikające z gminnych programów ochrony środowiska lub programów rewitalizacji) Rozwój terenów zieleni w miastach i ich obszarach funkcjonalnych (priorytetowo traktowane będą projekty realizowane na obszarach o przekroczonych normach jakości powietrza, dla których istnieje obowiązkowy program ochrony powietrza), Inwentaryzacja terenów zdegradowanych i terenów zanieczyszczonych. 1. Budowa obwodnic na drogach krajowych (w tym ekspresowych) poza TEN-T. 2. Projekty poza drogową siecią TEN-T poprawiające dostępność miast, takie jak: budowa, przebudowa tras wylotowych z miast w ciągach dróg krajowych (w tym ekspresowych), oraz odcinki tych dróg przy miastach. 3. Prace przygotowawcze dla typów inwestycji, określonych w typie projektu nr 1 i 2, realizowanych po 2020 r. Przykładowe typy beneficjentów jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, działające w ich imieniu jednostki organizacyjne, podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego. jednostki administracji rządowej lub samorządowej, jednostki badawczonaukowe, uczelnie, pozarządowe organizacje ekologiczne, jednostki organizacyjne Lasów Państwowych. jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego. GDDKIA. 70 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

73 Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata jest realizowany na terenie województwa, które zaliczane jest do regionów słabiej rozwiniętych. Dofinansowanie jest na poziomie 85%. Tabela 40. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego (źródło: SZCZEGÓŁOWY OPIS OSI PRIORYTETOWYCH REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO NA LATA (z dnia 2 lutego 2016 roku)) Nr i nazwa działania Działanie Zrównoważona multimodalna mobilność miejska i działania adaptacyjne łagodzące zmiany klimatu Działanie Modernizacja energetyczna obiektów Przykładowe typy kwalifikowanych projektów 1. Budowa, przebudowa obiektów/systemu infrastruktury zintegrowanego systemu transportu publicznego w celu ograniczenia ruchu drogowego w centrach miast. W ramach typu projektu mogą być realizowane m. in. budowa/rozbudowa centrów przesiadkowych, budowa i modernizacja dróg dla rowerów i ciągów komunikacji miejskiej, które będą łączyć poszczególne dzielnice miast z centrami przesiadkowymi oraz które będą alternatywną trasą dojazdu do centrów miast dla transportu indywidualnego, inteligentne systemy transportu, budowa obiektów parkuj i jedź oraz Bike&Ride. 2. Zakup lub modernizacja niskoemisyjnego taboru transportu miejskiego. - Priorytetowo będzie traktowany zakup pojazdów o alternatywnych systemach napędowych (elektrycznych, hybrydowych, biopaliwa, napędzanych wodorem, itp.). Zakup pojazdów o napędzie diesel spełniających normę emisji spalin EURO VI dozwolone jest jedynie jeżeli z planów lub dokumentów strategicznych albo z analizy kosztów i korzyści odnoszących się do zrównoważonej mobilności miejskiej wynika, że jest to korzystniejsze ekonomicznie i ekologicznie niż zakup pojazdów o alternatywnych systemach napędowych. 3. Projekty zwiększające świadomość ekologiczną. W ramach typu projektu możliwa jest realizacja m. in. : - modernizacji oświetlenia miejskiego na obszarze miejskim w kierunku jego energooszczędności, - działania informacyjno-promocyjnych dotyczące np. oszczędności energii, kampanie promujące budownictwo zeroemisyjne oraz niskoemisyjny transport, - demonstracyjnych projektów z zakresu budownictwa pasywnego, którym towarzyszą działania informacyjno-promocyjne powodujące zmianę nastawienia mieszkańców do oszczędzania energii a tym samym rezygnację w codziennym poruszaniu się po mieście z indywidualnego transportu samochodowego. 1. Kompleksowa głęboka modernizacja energetyczna obiektów użyteczności publicznej. Przykładowe typy beneficjentów przedsiębiorstwa świadczące usługi publicznego transport zbiorowego, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne jst, organizacje pozarządowe, państwowe jednostki budżetowe, przedsiębiorstwa. jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, (stan na r.) ATMOTERM S.A S t r o n a 71

74 Nr i nazwa działania Przykładowe typy kwalifikowanych projektów Przykładowe typy beneficjentów użyteczności publicznej jednostki organizacyjne jst, osoby prawne jst, partnerstwa wymienionych podmiotów. Działanie Modernizacja energetyczna wielorodzinnych budynków mieszkaniowych Działanie Zastępowanie konwencjonalnych źródeł energii źródłami odnawialnymi. Działanie Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł. 1. Kompleksowa głęboka modernizacja energetyczna wielorodzinnych budynków mieszkalnych. 1. Zastępowanie konwencjonalnych źródeł energii źródłami odnawialnymi przede wszystkim z biomasy, biogazu i energii słonecznej. 1. Budowa, rozbudowa, modernizacja jednostek wytwarzających energię elektryczną i/lub cieplną z odnawialnych źródeł energii, przede wszystkim w oparciu o biomasę, biogaz i energię słoneczną, w tym z niezbędną infrastrukturą przyłączeniową do sieci dystrybucyjnych. jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne jst, TBS, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, organizacje pozarządowe, partnerstwa wymienionych podmiotów. przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne jst, jednostki sektora finansów publicznych, szkoły wyższe, kościoły i związki wyznaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, instytucje oświatowe i opiekuńcze, zakłady opieki zdrowotnej, grupy producentów rolnych, organy administracji rządowej prowadzące szkoły, organizacje pozarządowe, PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne, partnerstwa wymienionych podmiotów. przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne jst, jednostki sektora finansów publicznych, szkoły wyższe, kościoły i związki wyznaniowe, 72 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

75 Nr i nazwa działania Działanie Zwiększenie potencjału sieci energetycznej do odbioru energii z odnawialnych źródeł energii Działanie Rozwój kogeneracyjnych źródeł energii Działanie Budowa i przebudowa dróg regionalnych (wojewódzkich) Działanie Budowa i przebudowa dróg powiatowych Działanie Budowa, przebudowa i rehabilitacja regionalnych linii kolejowych Przykładowe typy kwalifikowanych projektów 1. Zwiększenie potencjału sieci energetycznej do odbioru energii z odnawialnych źródeł energii. 1. Budowa jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w wysokosprawnej kogeneracji wraz z budową przyłączeń do sieci ciepłowniczej i elektroenergetycznej (jeśli budowa tej sieci jest niezbędna dla projektu kogeneracyjnego), 2. Przebudowa jednostek wytwarzania ciepła, w wyniku której zostaną one zastąpione jednostkami wytwarzania energii w wysokosprawnej kogeneracji. Przykładowe typy beneficjentów wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, instytucje oświatowe i opiekuńcze, zakłady opieki zdrowotnej, grupy producentów rolnych, organy administracji rządowej prowadzące szkoły, organizacje pozarządowe, PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne, partnerstwa wymienionych podmiotów. Przedsiębiorcy (operatorzy sieci SN i NN poniżej 110 kv) jednostki samorządu terytorialnego, jednostki organizacyjne jst, przedsiębiorstwa, jednostki sektora finansów publicznych, organizacje pozarządowe, partnerstwa wymienionych podmiotów. 1. Budowa i/lub przebudowa dróg wojewódzkich Województwo zachodniopomorskie Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie 1. Budowa i przebudowa dróg powiatowych jednostki samorządu terytorialnego powiaty, ich związki i stowarzyszenia, partnerstwa powiatów z gminami. 1. Rewitalizacja linii kolejowej nr 210 W ramach projektu zostaną polepszone parametry eksploatacyjne infrastruktury kolejowej na odcinku Runowo Pomorskie Szczecinek. Zakres projektu ma obejmować przede wszystkim: - całkowitą wymianę nawierzchni toru nr 1 na całej długości rewitalizowanego odcinka oraz toru nr 2 na odcinku Szczecinek Drawsko Pomorskie (dzięki czemu przywrócony zostanie ruch dwutorowy na odcinku Szczecinek Łubowo), wymianę lub wzmocnienie podtorza w miejscach wymagających interwencji, - przebudowę przejazdów kolejowych w zakresie Zarządcy infrastruktury kolejowej ATMOTERM S.A S t r o n a 73

76 Nr i nazwa działania Przykładowe typy kwalifikowanych projektów urządzeń zabezpieczenia ruchu, nawierzchni i oświetlania, - przebudowę peronów wraz z elementami małej architektury, - budowę systemu zapewnienia łączności systemów srk (łączność radiowa lub przewodowa). 2. Rewitalizacja sieci kolejowej o znaczeniu regionalnym W przypadku oszczędności środków w ramach projektu rewitalizacji linii kolejowej 210, możliwe będzie prowadzenie prac modernizacyjnych na innych odcinakach regionalnych linii kolejowych. Przykładowe typy beneficjentów 74 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

77 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 108 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udziela dofinansowania w formie dopłat, dotacji i pożyczek. Beneficjentami mogą być: samorządy, przedsiębiorcy, osoby fizyczne, państwowe jednostki budżetowe, uczelnie/ instytucje naukowo-badawcze, organizacje pozarządowe, inne podmioty. Celem generalnym Strategii NFOŚiGW jest poprawa stanu środowiska i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami poprzez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsięwzięć i inicjatyw służących środowisku. Jest on realizowany poprzez cztery priorytety środowiskowe przedstawione w tabeli poniżej. Tabela 41. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie z NFOŚiGW (źródło: Streszczenie strategii działania NFOŚiGW na lata z perspektywą do 2020r. Program Rodzaje działań Beneficjeni Poprawa jakości powietrza Część 2 KAWKA Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii Zakres: Przedsięwzięcia mające na celu ograniczanie niskiej emisji związane z podnoszeniem efektywności energetycznej oraz wykorzystaniem układów wysokosprawnej kogeneracji i odnawialnych źródeł energii, w szczególności: likwidacja lokalnych źródeł ciepła tj.: indywidualnych kotłowni lub palenisk węglowych, kotłowni zasilających kilka budynków oraz kotłowni osiedlowych i podłączenie obiektów do miejskiej sieci ciepłowniczej lub ich zastąpienie przez źródło o wyższej niż dotychczas sprawności wytwarzania ciepła (w tym pompy ciepła) spełniające wymagania emisyjne określone przez właściwy organ. W przypadku likwidacji palenisk indywidualnych zakres przedsięwzięcia może m.in. obejmować wykonanie wewnętrznej instalacji c.o. i c.w.u. lub instalacji gazowej, rozbudowa sieci ciepłowniczej w celu podłączenia istniejących obiektów (ogrzewanych ze źródeł lokalnych przy wykorzystywaniu paliwa stałego) do centralnego źródła ciepła wraz z podłączeniem obiektu do sieci, zastosowanie kolektorów słonecznych celem obniżenia emisji w lokalnym źródle ciepła opalanym paliwem stałym bądź celem współpracy ze źródłem ciepła zastępującym źródło ciepła opalane paliwem stałym. Termomodernizacja budynków wielorodzinnych zgodnie z zakresem wynikającym z wykonanego audytu energetycznego, wyłącznie jako element towarzyszący przebudowie lub likwidacji lokalnego źródła ciepła opalanego paliwem stałym. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł komunikacji miejskiej w szczególności: wdrażanie systemów zarządzania ruchem w miastach lub miejscowościach uzdrowiskowych, budowa stacji zasilania w CNG/LNG lub energię elektryczną miejskich środków transportu zbiorowego, wdrożenie innych przedsięwzięć ograniczających poziomy substancji w powietrzu powodowanych przez komunikację w centrach miast (z wyłączeniem wymiany taboru lub silników, przebudowy lub budowy nowych tras komunikacyjnych dla ruchu samochodowego i szynowego). Kampanie edukacyjne (dotyczy beneficjentów) pokazujące korzyści zdrowotne i społeczne z eliminacji niskiej emisji, oraz/lub informujące o horyzoncie czasowym prowadzenia zakazu stosowania paliw stałych lub innych działań systemowych gwarantujących utrzymanie poziomu stężeń zanieczyszczeń po wykonaniu działań naprawczych. Utworzenie baz danych (dotyczy jednostek samorządu terytorialnego lub instytucji przez niewskazanych) pozwalających na inwentaryzacje źródeł emisji. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Beneficjentem końcowym są podmioty właściwe dla realizacji przedsięwzięć wskazanych w programach ochrony powietrza, które planują realizację albo realizują przedsięwzięcia mogące być przedmiotem dofinansowania przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej ze środków udostępnionych przez NFOŚiGW, z uwzględnieniem warunków niniejszego programu. Ostatecznym odbiorcą korzyści są podmioty właściwe dla realizacji przedsięwzięć wskazanych w programach ochrony powietrza, korzystające z dofinansowania, wyłącznie za pośrednictwem beneficjenta końcowego ATMOTERM S.A S t r o n a 75

78 Program Rodzaje działań Beneficjeni Poprawa efektywności energetycznej LEMUR Energooszczędne budynki użyteczności publicznej RYŚ termomodernizacja budynków jednorodzinnych Poprawa efektywności energetycznej Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych Poprawa efektywności energetycznej Inwestycje energooszczędne w Zakres: Inwestycje polegające na projektowaniu i budowie lub tylko budowie nowych budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego. Zakres: prace termomodernizacyjne, modernizacja instalacji wewnętrznych oraz wymiana źródeł ciepła. Zakres: budowa domu jednorodzinnego, zakup nowego domu jednorodzinnego, zakup lokalu mieszkalnego w nowym budynku mieszkalnym wielorodzinnym. Przedsięwzięcie musi spełniać określony w Programie standard energetyczny. Zakres: Inwestycje LEME przedsięwzięcia obejmujące realizację działań inwestycyjnych w zakresie: poprawy efektywności energetycznej i/lub zastosowania odnawialnych źródeł energii, termomodernizacji Podmioty sektora finansów publicznych, z wyłączeniem państwowych jednostek budżetowych, samorządowe osoby prawne, spółki prawa handlowego, w których jednostki samorządu terytorialnego posiadają 100% udziałów lub akcji i które powołane są do realizacji zadań własnych j.s.t. wskazanych w ustawach, organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia, a także kościoły i inne związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych oraz kościelne osoby prawne, które realizują zadania publiczne na podstawie odrębnych przepisów Osoby fizyczne, Samorządy, Organizacje pozarządowe Osoby fizyczne dysponujące prawomocnym pozwoleniem na budowę oraz posiadające prawo do dysponowania nieruchomością, na której będą budowały budynek mieszkalny. Osoby fizyczne dysponujące uprawnieniem do przeniesienia przez dewelopera na swoją rzecz: prawa własności nieruchomości, wraz z domem jednorodzinnym, który deweloper na niej wybuduje albo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego, który będzie na niej posadowiony i stanowić będzie odrębną nieruchomość albo własności lokalu mieszkalnego. Przez dewelopera rozumie się także spółdzielnię mieszkaniową. Beneficjent musi spełniać definicję mikroprzedsiębiorstwa oraz małych i średnich 76 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

79 Program Rodzaje działań Beneficjeni małych i średnich przedsiębiorstwach budynku/ów i/lub zastosowania odnawialnych źródeł energii, realizowane poprzez zakup materiałów/urządzeń/technologii zamieszczonych na Liście LEME. Dotyczy przedsięwzięć, których finansowanie w formie kredytu z dotacją nie przekracza euro. Inwestycje Wspomagane przedsięwzięcia obejmujące realizację działań inwestycyjnych, które nie kwalifikują się jako Inwestycje LEME, w zakresie: poprawy efektywności energetycznej i/lub odnawialnych źródeł energii, w wyniku których zostanie osiągnięte min. 20% oszczędności energii. Termomodernizacji budynku/ów i/lub odnawialnych źródeł energii, w wyniku których zostanie osiągnięte minimum 30% oszczędności energii. Dotyczy przedsięwzięć, których finansowanie w formie kredytu z dotacją nie przekroczy euro. przedsiębiorstw zawartą w zaleceniu Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotyczącym definicji mikroprzedsiębiorstwa oraz małych i średnich przedsiębiorstw (Dz. Urz. WE L124 z , s. 36). Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii BOCIAN Rozproszone, odnawialne źródła energii Zakres: Budowa, rozbudowa lub przebudowa instalacji odnawialnych źródeł energii o mocach mieszczących się w przedziałach wskazanych w Programie. W ramach programu mogą być realizowane instalacje hybrydowe, przy czym moc każdego rodzaju przedsięwzięcia musi spełnić warunki określone w Programie. W ramach programu mogą być dodatkowo wspierane systemy magazynowania energii towarzyszące inwestycjom OZE o mocach nie większych niż 10-krotność mocy zainstalowanej dla każdego ze źródeł OZE, w szczególności: magazyny ciepła, magazyny energii elektrycznej. Przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, podejmujący realizację przedsięwzięć z zakresu odnawialnych źródeł energii na terenie Rzeczypospolitej Polskiej Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii Prosument linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii System zielonych inwestycji (GIS Green Investment Scheme) Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznych Zakres: Przedsięwzięcia polegające na zakupie i montażu małych instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych źródeł do produkcji energii elektrycznej lub do produkcji ciepła i energii elektrycznej, na potrzeby istniejących lub będących w budowie budynków mieszkalnych jednorodzinnych lub wielorodzinnych. Finansowane będą następujące instalacje do produkcji energii elektrycznej lub do produkcji ciepła i energii elektrycznej: źródła ciepła opalane biomasą o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kwt, pompy ciepła o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kwt, kolektory słoneczne o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kwt, systemy fotowoltaiczne o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40kWp, małe elektrownie wiatrowe o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40kWe, mikrokogeneracja o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kwe, przeznaczone dla budynków mieszkalnych znajdujących się na terenie jednostki samorządu terytorialnego lub związku jednostek samorządu terytorialnego będącej beneficjentem programu. Zakres: dofinansowanie może być udzielone na realizację przedsięwzięć w budynkach użyteczności publicznej, przez które należy rozumieć budynki przeznaczone do pełnienia następujących funkcji: administracji samorządowej, ochrony przeciwpożarowej realizowanej przez OSP, kultury, kultu religijnego, oświaty, nauki, służby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej, a także budynkach zamieszkania zbiorowego przeznaczonych do okresowego pobytu ludzi poza stałym miejscem zamieszkania (w szczególności: internaty, domy studenckie), a także budynkach do stałego pobytu ludzi (w szczególności: domy rencistów lub emerytów, domy dziecka, domy opieki, domy zakonne, klasztory). Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej, w tym zmiany Jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego niebędące przedsiębiorcami, Ochotnicza Straż Pożarna, uczelnie w rozumieniu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ATMOTERM S.A S t r o n a 77

80 Program Rodzaje działań Beneficjeni wyposażenia obiektów w urządzenia o najwyższych, uzasadnionych ekonomicznie standardach efektywności energetycznej związanych bezpośrednio z prowadzoną termomodernizacją obiektów w szczególności: ocieplenie obiektu, wymiana okien, wymiana drzwi zewnętrznych, przebudowa systemów grzewczych (wraz z wymianą źródła ciepła), wymiana systemów wentylacji i klimatyzacji, przygotowanie dokumentacji technicznej dla przedsięwzięcia, zastosowanie systemów zarządzania energią w budynkach, wykorzystanie technologii odnawialnych źródeł energii, wymiana oświetlenia wewnętrznego na energooszczędne (jako dodatkowe zadania realizowane równolegle z termomodernizacją obiektów), W ramach programu mogą być realizowane projekty grupowe. Liderem w projekcie grupowym jest podmiot składający wniosek o dofinansowanie w formie dotacji lub wniosek o dofinansowanie w formie pożyczki lub składający wniosek o dofinansowanie w formie pożyczki w imieniu i na rzecz partnerów. Wzajemne relacje lidera i partnerów reguluje zawierane między nimi porozumienie instytuty badawcze, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej oraz podmioty lecznicze prowadzące przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych, organizacje pozarządowe, Kościoły i inne związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych oraz kościelne osoby prawne, podmiot lub jednostka określona wyżej będąca stroną umowy pożyczki w projekcie grupowym Będą realizowane również działania horyzontalne w ramach powyższych priorytetów, związane z edukacją ekologiczną, ekspertyzami, innowacyjnością, niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarką oraz monitoringiem środowiska i zapobieganiem zagrożeniom oraz wspieranie systemów zarządzania środowiskowego (głownie EMAS). 78 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

81 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie 109 Fundusz udziela dofinansowania w formie pożyczek, dotacji, w tym dopłat do oprocentowania kredytów bankowych oraz przekazania środków państwowych jednostkom budżetowym. Dofinansowanie WFOŚiGW w Szczecinie nie może przekroczyć sumy kosztów kwalifikowanych zadania. Maksymalny udział środków Funduszu w finansowaniu zadań (w odniesieniu do kosztów całkowitych) wynosi: do 100% - przy dofinansowaniu w formie pożyczki, w tym również pożyczki pomostowej do 50 % - przy dofinansowaniu w formie dotacji, a także przekazania środków państwowym jednostkom budżetowym, do 100% - przy dofinansowaniu w formie dotacji projektów nieinwestycyjnych z zakresu edukacji ekologicznej i ochrony przyrody oraz zadań realizowanych przez Wojewodę Zachodniopomorskiego, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego i państwowe jednostki budżetowe, w tym służby, inspekcje i straż wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na terenie województwa zachodniopomorskiego, a także zadań związanych z likwidacją skutków poważnych awarii i klęsk żywiołowych, zapobieganiem poważnym awariom, powodziom, zapewnieniem sprawności infrastruktury związanej z monitoringiem i kontrolą środowiska oraz gromadzeniem, redystrybucją i kontrolą opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Dla każdego roku ustalana jest lista przedsięwzięć priorytetowych. W tabeli przedstawiono wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie w 2016 r. Tabela 42. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie z WFOŚiGW w Szczecinie w 2016 r. 110 Program Rodzaje działań Beneficjeni Poprawa jakości powietrza. Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii. KAWKA III WFOŚiGW w Szczecinie będzie wspierał modernizację istniejących źródeł ciepła, w szczególności na terenach miejskich i uzdrowiskowych, wdrażanie Programu KAWKA, współfinansowanego ze środków NFOŚiGW. W ramach Programu KAWKA możliwe będzie uzyskanie wsparcia na przedsięwzięcia związane z : likwidacja lokalnych źródeł ciepła rozbudowa sieci ciepłowniczej zastosowanie kolektorów słonecznych Jednostki samorządu terytorialnego, Podmioty realizujących zadania z zakresu gospodarki komunalnej dotyczące zaopatrzenia w energię cieplną z województwa zachodniopomorskiego Program PROSUMENT - rozwój potencjału wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych (OZE), zwłaszcza projektów realizowanych w ramach RPO WZ oraz programu PROSUMENT, finansowanego ze środków NFOŚiGW W oparciu o Program Priorytetowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pod nazwą Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii. Prosument - linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii. Wspólnoty mieszkaniowe zarządzające budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi, Spółdzielnie mieszkaniowe zarządzające budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi, zlokalizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego. POIiŚ - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko dla osi priorytetowych: I Gospodarka wodnościekowa WFOŚiGW w Szczecinie na podstawie zawartego porozumienia międzyinstytucjonalnego z Instytucją Pośredniczącą pełni rolę Instytucji Wdrażającej dla I i II osi priorytetowej POIiŚ. Działania Funduszu w zakresie przypisanych zadań ukierunkowane będą na efektywną absorpcję środków unijnych w województwie zachodniopomorskim poprzez wspieranie inwestycji Wg. wskazań dla osi POIŚ ATMOTERM S.A S t r o n a 79

82 Program Rodzaje działań Beneficjeni II Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi realizowanych przez beneficjentów w obszarach gospodarki wodno ściekowej oraz gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi. W ramach obsługi i wdrażania projektów możliwych do dofinansowania ze środków I i II osi priorytetowej POIiŚ, Fundusz będzie realizował następujące zadania: Ocena projektów złożonych w trybie obowiązującym dla projektów indywidualnych oraz w trybie konkursowym. Zawieranie umów o dofinansowanie projektów. Prowadzenie działań kontrolnych projektów realizowanych przez beneficjentów. Prowadzenie monitoringu i sprawozdawczości realizowanych projektów Zarządzanie finansowe i rozliczanie projektów. Prowadzenie szkoleń dla beneficjentów i potencjalnych beneficjentów POIiŚ. Działania Priorytetowe przyjęte głównych kierunkach działań wynikających ze Strategii działania WFOŚiGW w Szczecinie na lata PRIORYTET I - Ochrona czystości wód i gospodarka wodna PRIORYTET II - Gospodarka odpadami, ochrona powierzchni ziemi i wdrażanie czystych technologii PRIORYTET III - Ochrona powietrza, odnawialne źródła energii, ochrona przed hałasem PRIORYTET IV - Ochrona przyrody PRIORYTET V - Edukacja ekologiczna PRIORYTET VI - Zapobieganie poważnym awariom, przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska PRIORYTET VII - Monitoring środowiska i inne działania W pierwszej kolejności będą dofinansowane projekty inwestycyjne i działania realizowane z udziałem środków Unii Europejskiej, w szczególności realizowane w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego (RPO WZ). 80 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

83 12.2. Źródła finansowania inwestycji na poziomie międzynarodowym Program działań na rzecz środowiska i klimatu LIFE ( ) 111 Program LIFE to jedyny instrument finansowy Unii Europejskiej poświęcony wyłącznie współfinansowaniu projektów z dziedziny ochrony środowiska i klimatu. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja unijnej polityki w tym zakresie, a także identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących środowiska, w tym przyrody. Od 2008 r. rolę Krajowego Punktu Kontaktowego programu LIFE pełni Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Projekty z zakresu ograniczenia niskiej emisji możliwe do realizacji w ramach programu LIFE to m. in.: kampanie informacyjne i różnorodne projekty pilotażowe pod kątem ochrony powietrza (dotacja), zadania związane z ochroną powietrza (kredyt). Poziom i warunki dofinansowania programu LIFE - zgodnie z aktualnymi dokumentami programowymi. Tabela 43. Obszary realizacji Programu LIFE w latach Podprogram LIFE na rzecz środowiska Budżet: mln EUR ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami przyroda i różnorodność biologiczna zarządzanie i informacja w zakresie środowiska Podprogram LIFE działania na rzecz klimatu Budżet: 449,2 mln EUR ograniczenie wpływu człowieka na klimat dostosowanie się do skutków zmian klimatu zarządzanie i informacja w zakresie klimatu ( ) ATMOTERM S.A S t r o n a 81

84 Program Współpracy EUROPA ŚRODKOWA Głównym celem programu jest wzmocnienie spójności terytorialnej, promowanie wewnętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjności obszaru Europy Środkowej. Program obejmuje kraje takie jak: Austria, Czechy, Węgry, Polska, Słowacja, Słowenia, Niemcy (Badenia- Wirtembergia, Bawaria, Berlin, Brandenburgia, Meklemburgia - Pomorze Przednie, Saksonia, Saksonia- Anhalt, Turyngia, Włochy (Piemont, Valle d'aosta, Liguria, Lombardia, Provincia Autonoma Bolzano/Bozen, Provincia Autonoma Trento, Veneto, Friuli-Wenecja Julijska, Emilia-Romagna), spoza UE: Ukraina - obwody: wołyński, lwowski, iwanofrankowski, zakarpacki, czerniowiecki. Gospodarka ww. wymienionych krajów wykazuje duże dysproporcje, co potęguje fakt występowania na obszarze Programu kilka najbogatszych, ale też najbiedniejszych regionów Unii Europejskiej. Dlatego też głównym celem Programu jest redukcja aktualnie występującego zróżnicowania przez współpracę regionów na rzecz rozwiązywania wspólnych problemów oraz działania mające na celu lepsze wykorzystanie ich potencjału. Realizacja Programu ma pomagać również we wzmocnieniu ogólnej konkurencyjności poprzez stymulowanie innowacyjności na całym obszarze Europy Środkowej. Aby przystąpić do realizacji Programu trzeba spełnić minimalne wymogi określających zaangażowanie konsorcjów partnerskich, które powinny angażować: co najmniej trzech partnerów finansujących, z co najmniej trzech krajów oraz z których co najmniej dwóch partnerów usytuowanych jest w unijnych regionach Europy Środkowej. W Programie dla Europy Środkowej partnerami projektowymi mogą być: władze publiczne szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego (takie jak ministerstwa, samorządy regionalne, jednostki administracyjne, samorządy miejskie oraz ich wydziały), instytucje o charakterze publicznym (takie jak stowarzyszenia rozwoju regionalnego oraz agencje innowacyjności i rozwoju) oraz instytucje prywatne (w tym prywatne firmy posiadające osobowość prawną). Beneficjentami Programu Współpracy EUROPA ŚRODKOWA 2020 (w zależności od osi i celu Programu) mogą być m.in. władze publiczne na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym oraz instytucje z nimi powiązane, regionalne agencje ds. rozwoju, dostawców energii, instytucje i przedsiębiorstwa zarządzające energią, operatorzy transportu publicznego, stowarzyszenia regionalne, regionalne agencje innowacji, organizacje pozarządowe, instytucje finansujące, centra edukacyjne i szkoleniowe, a także szkoły wyższe i instytucje badawcze. Poziom i warunki dofinansowania Programu - zgodnie z aktualnymi dokumentami programowymi. Rolę Krajowego Punktu Kontaktowego Programu dla Europy Środkowej pełni Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju - Departament Współpracy Terytorialnej S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

85 Tabela 44. Wybrane działania objęte PGN, które mogą uzyskać dofinansowanie w ramach Programu Współpracy Europa Środkowa z zakresu ograniczenia niskiej emisji Oś priorytetowa/ priorytet inwestycyjny Oś II - Współpraca w zakresie strategii niskoemisyjnych w Europie Środkowej. PI 4c - Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym. Oś II - Współpraca w zakresie strategii niskoemisyjnych w Europie Środkowej. PI 4e - Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu. Oś III - Współpraca w zakresie zasobów naturalnych i kulturowych na rzecz trwałego wzrostu gospodarczego w Europie Środkowej. PI 6e - Podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości Cel szczegółowy, przykładowe rodzaje działań Cel Opracowanie i wdrażanie rozwiązań na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym: polityk, strategii i rozwiązań służących ww. celom, innowacyjnych metod zarządzania prowadzących do podnoszenia potencjału regionów w ww. zakresie, rozwiązań mających na celu stosowanie nowych technologii oszczędności energii, harmonizacja koncepcji, norm i systemów certyfikacji na szczeblu transnarodowym, wzmocnienie potencjału sektora publicznego do opracowywania i wdrażania innowacyjnych usług energetycznych, tworzenia zachęt i opracowania odpowiednich planów finansowych. Cel Poprawa terytorialnych strategii energetycznych i polityk mających wpływ na łagodzenie skutków zmian klimatycznych: opracowanie oraz wdrożenie zintegrowanych strategii i planów na szczeblu lokalnym/regionalnym celem lepszego wykorzystania wewnętrznych potencjałów korzystania z odnawialnych źródeł energii, a także zwiększania efektywności energetycznej na szczeblu regionalnym, opracowanie i testowanie koncepcji i narządzi służących wykorzystaniu wewnętrznych zasobów odnawialnych źródeł energii, opracowanie oraz wdrożenie strategii zarządzania mających na celu poprawę efektywności energetycznej, zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym, opracowanie strategii i polityk, mających na celu ograniczenie zużycia energii, opracowanie i testowanie rozwiązań na rzecz lepszych połączeń i koordynacji sieci energetycznych w celu integracji oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Cel Poprawa zdolności do planowania mobilności na funkcjonalnych obszarach miejskich w celu obniżenia emisji CO2: opracowanie i wdrażanie zintegrowanych koncepcji i planów działania dotyczących mobilności celem redukcji emisji CO 2, ustanowienie systemu zarządzania, stanowiącego podstawę do tworzenia zintegrowanej mobilności niskoemisyjnej w miejskich obszarach funkcjonalnych, opracowanie i testowanie koncepcji i strategii mających na celu ułatwienie wprowadzania nowych technologii niskoemisyjnych w transporcie publicznym, w miejskich obszarach funkcjonalnych, opracowanie oraz wdrażanie usług i produktów promujących inteligentną niskoemisyjną mobilność w miejskich obszarach funkcjonalnych (np. usługi multimodalne). Cel Poprawa zarządzania środowiskowego na funkcjonalnych obszarach miejskich w celu polepszenia warunków życia: opracowywanie i wdrażanie koncepcji i narzędzi w celu zarządzania jakością środowiska i jego poprawy na miejskich obszarach funkcjonalnych, poprawa zdolności w zakresie planowania i zarządzania środowiskiem miejskim, opracowywanie i wdrażanie zintegrowanych strategii, polityk 114 źródło: opracowanie własne ATMOTERM S.A S t r o n a 83

86 Oś priorytetowa/ priorytet inwestycyjny środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu. Cel szczegółowy, przykładowe rodzaje działań oraz narzędzi w celu ograniczenia konfliktów między różnymi rodzajami działalności dotyczących użytkowania gruntów na miejskich obszarach funkcjonalnych, opracowywanie i wdrażanie zintegrowanych strategii i projektów pilotażowych w celu rekultywacji i rewitalizacji terenów poprzemysłowych oraz w dziedzinie środowiska w celu wspierania rozwoju inteligentnych miast. 84 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

87 12.3. Źródła finansowania inwestycji na poziomie krajowym Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata PROW obejmuje swoim zasięgiem obszar całego kraju. Głównym celem tego Programu jest wzrost konkurencyjności rolnictwa z uwzględnieniem celów środowiskowych. Poziom pomocy finansowej z EFRROW 116 na lata wynosi maksymalnie 63,63% kosztów kwalifikowanych projektu. Tabela 45. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie z PORW na lata Priorytet Rodzaje działań Beneficjenci IV Inwestycje w środki trwałe VII Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich VIII Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego X Działanie rolnośrodowiskowoklimatyczne XI Rolnictwo ekologiczne 4.1 Inwestycje w gospodarstwach rolnych (Modernizacja gospodarstw rolnych) Może dotyczyć: poprawy efektywności korzystania z zasobów wodnych, wykorzystania energii, wykorzystania OZE, redukcji emisji gazów cieplarnianych i amoniaku, 4.3 Scalanie gruntów ograniczenie nasilenia procesów erozyjnych oraz poprawa walorów estetycznych krajobrazu rolniczego na obszarze objętym scaleniem 7.1 Inwestycje związane z tworzeniem, ulepszaniem lub rozbudową wszystkich rodzajów małej infrastruktury, w tym inwestycje w OZE i oszczędzanie energii 8.1 Zalesianie i tworzenie terenów zalesionych obejmujące koszty założenia (tzw. wsparcie na zalesienie) oraz premię pielęgnacyjną i zalesieniową 10.1 Płatności w ramach zobowiązań rolno środowiskowo-klimatycznych 10.2 Wsparcie ochrony i zrównoważonego użytkowania oraz rozwoju zasobów genetycznych w rolnictwie 11.1 Płatności w okresie konwersji na rolnictwo ekologiczne Płatności w celu utrzymania rolnictwa ekologicznego - rolnik prowadzący działalność rolniczą w celach zarobkowych lub grupa rolników, - starostwa. - gmina, spółka, w której udziały ma wyłącznie jst, - związek międzygminny, - powiat, - związek powiatów, - rolnik właściciel gruntów rolnych oraz gruntów innych niż rolne; - jst będące właścicielami gruntów. - rolnik. - rolnik, który spełnia definicję rolnika aktywnego zawodowo EFRROW Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich ATMOTERM S.A S t r o n a 85

88 12.4. Źródła finansowania inwestycji na poziomie lokalnym i monitorowanie realizacji PGN Działania na poziomie lokalnym realizowane są przede wszystkim ze środków własnych gminy. Wykaz działań planowanych do realizacji przez gminę znajduje się w wieloletniej prognozie finansowej. Zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2013, poz. 594 ze zm.) do zadań własnych gminy należą m.in. sprawy z zakresu: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczna i cieplną oraz gaz, lokalnego transportu zbiorowego, gminnego budownictwa mieszkaniowego, zieleni gminnej i zadrzewień, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych. W ramach w/w zadań własnych gminy powinien być realizowany także monitoring realizacji PGN i ocena podjętych działań. Zadania z zakresu monitoringu środowiska mogą uzyskać wsparcie finansowe z NFOŚiGW oraz WFOŚiGW w Szczecinie. Programy, w ramach których pozyskiwane są środki z programów operacyjnych UE są monitorowane przez Instytucje Zarządzające (Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w przypadku programów krajowych oraz przez Urzędy Marszałkowskie programy regionalne). Komitet Monitorujący analizuje rezultaty realizacji programu i wyniki oceny jego realizacji. 86 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

89 13. ASPEKTY ORGANIZACYJNE Realizacja działań zawartych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany podlega Władzom Gminy. Zadania wynikające z Planu są przypisane do realizacji burmistrzowi, jednostkom realizacyjnym oraz wyznaczonym podmiotom. Zadania szczegółowo przedstawiono w harmonogramach rzeczowo finansowych. Zostały one podzielone na poszczególne grupy: działania w zakresie ograniczenia emisjogenności budynków gminnych, działania w zakresie ograniczenia emisjogenności sektora oświetlenia ulicznego, działania w zakresie ograniczenia energochłonności mieszkalnictwa indywidualnego, działania w zakresie ograniczenia energochłonności usług, handlu i przemysłu, działania systemowe, edukacja ekologiczna. Proponuje się aby zarządzanie PGN odbywało się zgodnie z podstawowymi etapami procesu zarządzania, który składa się z następujących elementów: Planowanie działań zmierzających do osiągnięcia zamierzonych wyników Powołanie koordynatorów realizacji PGN w celu prowadzenia skutecznego i efektywnego procesu realizacji Planowanie Organizacja pracy Raportowanie wyników Realizacja zamierzeń Opracowanie po zrealizowaniu działań raportu zawierajacego opowiednie wskaźniki oraz efekty wymagane dla danego źródła finansowego Prowadzenie realizacji poszczególnych zamierzeń zapisanych w harmonogramie zodnie z terminami i budżetem Rysunek 21 Schemat zarządzania organizacją realizacji działań Planu gospodarki niskoemisyjnej 117 Dla sprawnej i efektywnej realizacji Planu niezbędne jest funkcjonowanie koordynatora wdrażania PGN. Wśród głównych zadań koordynatora należy wymienić m.in. ścisłą współpracę z wydziałami Urzędu oraz aktualizację bazy danych. 117 Opracowanie własne ATMOTERM S.A S t r o n a 87

90 14. SYSTEM REALIZACJI PGN Procedura wdrażania działań na rzecz poprawy jakości powietrza na terenie gminy Dobrzany Odpowiedzialne za realizację Planu gospodarki niskoemisyjnej będą władze gminy, podległe jednostki oraz inne podmioty które są wskazane w harmonogramie rzeczowo finansowym. W celu odpowiedniego przeprowadzenia wszystkich działań przewidywanych w PGN konieczna jest współpraca wielu struktur gminy Dobrzany, podmiotów działających na terenie gminy, a także indywidualnych użytkowników energii. Najważniejszy element stanowi koordynacja działań wszystkich uczestników procesu realizacji PGN. Do głównych działań koordynacyjnych będzie należało: bieżące gromadzenie danych koniecznych do weryfikacji postępów, monitorowanie sytuacji na terenie gminy Dobrzany, coroczne kontrolowanie stopnia realizacji celów zapisanych w PGN, monitorowanie realizacji krótkoterminowych działań, sporządzanie w określonych odstępach czasu raportów z przeprowadzonych działań, monitorowanie działań związanych z realizacją poszczególnych zadań zawartych w PGN, rozwijanie zagadnień zarządzania energią w gminie Dobrzany, dalsze prowadzenie i intensyfikacja działań edukacyjnych oraz informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania energią. Głównym zadaniem koordynatora będzie nadzór nad pozyskiwaniem danych oraz przygotowywaniem analiz oraz raportów z realizacji PGN. Plan powinien być realizowany na płaszczyźnie polityki Władz gminy, poprzez: przyjmowanie odpowiednich zapisów prawa lokalnego, uwzględnienie celów Planu w dokumentach strategicznych i planistycznych, uwzględnienie celów Planu w wewnętrznych instrukcjach Urzędu, podejmowanie na szeroką skalę działań promocyjnych i aktywizujących mieszkańców, przedsiębiorców i jednostki publiczne. Działania przewidziane w Planie będą finansowane ze środków wewnętrznych i zewnętrznych. Środki na realizację powinny być zabezpieczone głównie w programach krajowych i europejskich, a we własnym zakresie konieczne jest wpisanie działań długofalowych do Wieloletniej Prognozy Finansowej oraz uwzględnienie wszystkich działań w budżecie gminy i jednostek podległych na każdy rok. Przewiduje się pozyskanie zewnętrznego wsparcia finansowego (w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek) dla prowadzonych działań Procedura ewaluacji osiąganych celów Monitoring efektów jest bardzo istotnym elementem procesu wdrażania PGN. Wskazane jest wykonywanie raportów w czasie wdrażania, z uwzględnieniem aktualizacji inwentaryzacji emisji. Należy jednak pamiętać, że tego typu inwentaryzacja wiąże się z dodatkowym wysiłkiem organizacyjnym oraz wysokim stopniem zaangażowania środków finansowych, dlatego też należy wyznaczyć odpowiedni harmonogram monitoringu efektów działań. Zasadnym jest, aby jednostka samorządu terytorialnego odpowiedzialna za realizację PGN, przedkładała Radzie Miejskiej raport przynajmniej co 4 lata. Powinien on zawierać: opis prowadzonych działań oraz inwentaryzację emisji w odniesieniu do przyjętego w Planie roku bazowego, informacje o stanie realizacji zadań, oraz analizę po ich realizacji. 88 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

91 Sporządzanie raportu należy zacząć od zgromadzenia danych wejściowych (tj. dane z roku bazowego) koniecznych do sporządzenia dokładnej aktualizacji inwentaryzacji emisji. Niezbędna jest współpraca tak jak w opracowywaniu niniejszego Planu ze zlokalizowanymi na obszarze gminy Dobrzany: zarządcami nieruchomości, firmami i instytucjami, przedsiębiorstwami produkcyjnymi, mieszkańcami, przedsiębiorstwami komunikacyjnymi. Ponadto należałoby jeszcze prowadzić system monitoringu zużycia energii i paliw w obiektach bezpośrednio zarządzanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Należy wziąć pod uwagę kilka narzędzi możliwych do wykorzystania w tym zakresie: monitoring on-line, roczne raporty dla administratorów, analiza porównawcza obiektów gminnych. Należy pamiętać o tym, jak ważny jest odpowiedni dobór wskaźników monitoringu efektów poszczególnych działań. Wskaźniki pokazują jednocześnie jakie dane należy pozyskiwać podczas przygotowywania raportów. Wyniki realizacji działań należy rozpatrywać w kontekście uwarunkowań, które miały wpływ na ich realizację w okresie objętym monitoringiem. Uwarunkowania zewnętrzne są niezależne od realizującego PGN natomiast wewnętrzne od niego zależą. Oba rodzaje uwarunkowań mają wpływ na osiągnięte rezultaty działań i stopień realizacji celów. Należy analizować wpływ tych czynników na wyniki realizacji PGN. Jeżeli zaistnieje taka potrzeba na etapie ewaluacji realizacji należy zaplanować działania korygujące. Działania te są konieczne jeżeli pojawi się jakiekolwiek zagrożone realizacji założonych celów bądź działań. Do decyzji koordynatora PGN oraz władz gminy należy decyzja o potrzebie wprowadzenia działań korygujących, które pozwolą uniemożliwić powtórne wystąpienie zaistniałych niezgodności (w zakresie osiągniętych rezultatów w odniesieniu do oczekiwanych rezultatów). Na wystąpienie niezgodności założonych celów z osiągniętymi rezultatami mogą mieć wpływ zarówno czynniki zewnętrzne jak i wewnętrzne. Rodzaj uwarunkowań wpływających na wystąpienie niezgodności ma istotne znaczenia dla rodzaju podejmowanych działań. Tabela 46 Rodzaje uwarunkowań i niezgodności wynikające z poszczególnych rodzajów uwarunkowań. Uwarunkowania zewnętrzne obowiązujące akty prawne, istniejące systemy wsparcia finansowego działań, sytuacja makroekonomiczna, ekstremalne zjawiska pogodowe (np. fale upałów, intensywne mrozy). Niezgodności wynikające z uwarunkowań wewnętrznych Uwarunkowania wewnętrzne sytuacja finansowa gminy, dostępne zasoby kadrowe do realizacji działań, możliwości techniczne i organizacyjne realizacji działań. Niezgodności wynikające z uwarunkowań wewnętrznych jeżeli uwarunkowania zewnętrzne mają charakter przejściowy należy skoncentrować się na podjęciu działań służących ograniczeniu wpływu tych czynników na realizowane działania, jeżeli uwarunkowania zewnętrzne mają charakter stały należy podjąć działania mające na celu aktualizację całego dokumentu tak, aby po uwzględnieniu tych czynników nadal umożliwiał on należy zaplanować wykonanie działań, które zlikwidują przyczyny wystąpienia niezgodności lub przynajmniej je znacząco ograniczą, działania te powinny być wykonane w ramach realizacji PGN. ATMOTERM S.A S t r o n a 89

92 skuteczną realizację założonych wcześniej celów Sposób monitorowania i raportowania efektów realizacji celów Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Ocena skuteczności wdrożenia PGN wymaga zaplanowania odpowiedniej koncepcji jego ewaluacji. Monitorowanie postępów wynikających z działań wdrożeniowych stanowi z jednej strony podstawę dla ewentualnych działań korygujących lub aktualizujących zaproponowane rozwiązania, z drugiej zaś umożliwia całościową ocenę planu w kategoriach sukcesu lub porażki. Dla skutecznego prowadzenia monitoringu i realizacji planu zakłada się: systematyczne zbieranie ilościowych i jakościowych danych obrazujących zmiany realizacji projektów, porównywanie stanu rzeczywistego z przyjętymi wcześniej założeniami, analiza danych i podejmowanie ewentualnych działań zaradczych, zaangażowanie władz gminy oraz podmiotów wdrażających, które uczestniczą w realizacji projektów. Proces wdrażania PGN wymaga stałego monitoringu. Najważniejszym jego elementem jest ocena realizacji zadań z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Zaleca się przeprowadzić analizę obejmującą: stopień realizacji przedsięwzięć i zadań, poziom wykonania przyjętych celów, rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich realizacją, przyczyny ww. rozbieżności. Zaleca się, aby Gmina Dobrzany wdrażająca działania wpisane do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej sporządzała raporty ze zrealizowanych zadań. Monitorowania wdrażania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej oraz jego poszczególnych elementów dokonywać będzie Koordynator PGN. W ramach monitoringu przeprowadzana będzie analiza ilościowa i jakościowa informacji na temat wdrażanych projektów i całego Planu w aspekcie finansowym, rzeczowym oraz realizacji zakładanych wskaźników. Celem analizy jest zapewnienie zgodności realizacji działań Planu z wcześniej zatwierdzonymi założeniami i celami. Poniżej przedstawiono propozycję harmonogramu wdrażania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany. Tabela 47 Harmonogram wdrażania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany Lp. Rok Zadanie Baza Emisji 1. Aktualizacja i wprowadzanie danych 2. Roczne raportowanie (za rok poprzedni) wielkości aktualnego poziomu emisji CO 2 Monitoring wdrażania PGN 3. Raport częściowy z wykonania PGN Raport końcowy z wykonania PGN 5. Wskaźniki monitorowania zadania Ponadto w procesie monitorowania wdrażania PGN ważne jest regularne agregowanie danych, za pomocą bazy danych. Jako narzędzie ułatwiające monitoring realizacji PGN opracowano Bazę Emisji w formie pliku Excel. Celem bazy jest umożliwienie zebrania w jednym miejscu i analizowania danych o zużyciu energii i emisjach z terenu całej gminy. Baza służyć ma również do monitorowania realizacji działań zawartych w PGN dla Gminy Dobrzany. Zadaniem koordynatora PGN jest bieżąca aktualizacja Bazy w zakresie danych dla Gminy oraz administracja Bazy. 90 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

93 Wykaz proponowanych wskaźników monitorowania efektów działań przedstawiono w poniższym rozdziale Proponowane wskaźniki monitorowania realizacji PGN Realizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany podlega okresowej ewaluacji. Celem ewaluacji jest określenie faktycznych efektów zrealizowanych projektów w ramach PGN. Ocena dotyczy w szczególności: kryterium skuteczności, czyli ustalenia czy cele planu, określone na etapie programowania, zostały osiągnięte, efektywności, czyli porównania zasobów finansowych zaangażowanych przy realizacji Planu z rzeczywistymi osiągnięciami na poziomie wskaźników, użyteczności, czyli oceny faktycznych efektów Planu w nawiązaniu do wcześniej zdefiniowanych potrzeb i problemów. Ocena skuteczności wdrożenia PGN wymaga zaplanowania odpowiedniej koncepcji jego ewaluacji. Monitorowanie postępów wynikających z działań wdrożeniowych stanowi z jednej strony podstawę dla ewentualnych działań korygujących lub aktualizujących zaproponowane rozwiązania, z drugiej zaś umożliwia całościową ocenę planu w kategoriach sukcesu lub porażki. W warstwie metodycznej, monitoring i ewaluacja powinny być prowadzone z wykorzystaniem ograniczonego zbioru wskaźników umożliwiających szybki pomiar stopnia realizacji priorytetów i celów strategicznych, przy uwzględnieniu dostępności danych statystycznych. Mając na uwadze powyższe, dobór wskaźników monitoringu (M) i ewaluacji (E) został dokonany w oparciu o następujące kryteria: wewnętrzne odnoszące się do poszukiwania wskaźników monitoringu i ewaluacji, które w sposób syntetyczny, a zarazem całościowy opisują stopień realizacji poszczególnych priorytetów i celów, zewnętrzne odnoszące się do wykorzystania w procesie monitoringu popularnych wskaźników ewaluacji proponowanych przez Wytyczne SEAP. Biorąc pod uwagę kompleksowość działań zaproponowanych w PGN, a także wieloaspektowość jej efektów, istotnym dodatkowym elementem monitoringu i ewaluacji jest badania opinii społeczności lokalnej. Proponuje się, aby badaniami zostały objęte także: podmioty gospodarcze i organizacje pozarządowe działające w gminie. Zakłada się, że badania winny odbywać się w odstępach dwuletnich (2017, 2019, 2021). Ich celem powinna być ocena PGN dokonywana przez mieszkańców i wskazanie niezbędnego zakresu jej uaktualnienia na poziomie priorytetów, celów strategicznych i przedsięwzięć. Do każdego działania harmonogramu (przedstawionego w rozdziale 9.3.) został przypisany miernik monitorowania realizacji działania. W poniższej tabeli przedstawiono propozycje wskaźników monitorowania i ewaluacji realizacji PGN. Tabela 48. Wskaźniki, które można wykorzystać w celu monitorowania wdrażania PGN (źródło: opracowanie własne na podstawie Poradnika Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) ) Sektor Wskaźniki Jednostka Źródło danych Transport Budynki Pozytywny trend Długość ścieżek rowerowych km Urząd Miejski w Dobrzanach Długość ciągów pieszych / łączna długość dróg i ulic w gminie Zużycie paliw: -benzyna, olej napędowy, LPG, bioetalol, biodiesel -energia elektryczna, hybryda, inne Procent gospodarstw domowych w klasie energetycznej A/B/C km Urząd Miejski w Dobrzanach l/rok KWh/rok % Przedsiębiorstwa transportowe, spółki, jednostki organizacyjne, Urząd Miejski w Dobrzanach, przedsiębiorstwa prywatne (handel, usługi i inne) Urząd Miejski w Dobrzanach, krajowa/regionalna agencja ATMOTERM S.A S t r o n a 91

94 Sektor Wskaźniki Jednostka Źródło danych Lokalna produkcja energii Zaangażowanie mieszkańców Całkowite roczne zużycie energii w budynkach użyteczności publicznej: energia elektryczna, - ciepło sieciowe, - węgiel kamienny, - olej opałowy, - drewno, - inne. Całkowita powierzchnia zainstalowanych kolektorów słonecznych Liczba nowych instalacji odnawialnych źródeł energii w budynku użyteczności publicznej (np. pompa ciepła) Liczba budynków poddana termomodernizacji Ilość energii elektrycznej wytwarzanej przez lokalne instalacje Liczba mieszkańców uczestniczących w różnego rodzaju wydarzeniach poświęconych efektywności energetycznej/wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii MWh/rok m 2 energetyczna itp. Administratorzy obiektów, przedsiębiorstwa energetyczne Urząd Miejski, regionalna/ krajowa administracja publiczna (dotacje), badanie ankietowe przeprowadzone na wybranych obszarach Pozytywny trend szt. Administratorzy obiektów szt. MWh/rok szt. Urząd Miejski w Dobrzanach Administratorzy budynków Regionalna/krajowa administracja publiczna (taryfy gwarantowane, certyfikaty) Rada Miejska i stowarzyszenia konsumenckie Aktualizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (wprowadzanie zmian do dokumentu) Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany jest dokumentem tworzonym przez wszystkie zainteresowane podmioty. Dokument jest otwarty i należy go aktualizować w miarę zapotrzebowania zgłaszanego przez interesariuszy. Interesariuszami Planu są podmioty zamierzające realizować przedsięwzięcia z zakresu gospodarki niskoemisyjnej dotyczące zwiększania efektywności energetycznej, m.in. termomodernizacji budynków, wymiany stolarki okiennej, wymiany źródła ciepła na bardziej ekologiczne lub oświetlenia na bardziej efektywne energetycznie. Zadania przewidziane do realizacji mogą również dotyczyć transportu niskoemisyjnego (np. wymiany taboru gminnego, wdrażanie systemów organizacji ruchu, budowa ścieżek rowerowych) oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii, np. instalacji kolektorów słonecznych, paneli fotowoltaicznych, pomp ciepła. Przekazane informacje na wniosek (z inicjatywy) interesariuszy o planowanych działaniach/przedsięwzięciach będą podstawą do aktualizacji przedmiotowego dokumentu oraz zmiany uchwały, którą dokument został przyjęty do realizacji. Konieczność wprowadzenia zmian do dokumentu może wynikać również z przeprowadzonego monitoringu PGN lub nowych możliwości dofinansowanie przedsięwzięć ze środków zewnętrznych. Wprowadzanie zmian do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej zatwierdzonego przez Radę Miejską w Dobrzanach powinno zostać poprzedzone analizą konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Zgodnie z art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2016 r., poz. 353) odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko może dotyczyć wyłącznie projektu zmiany PGN stanowiącego niewielkie modyfikacje przyjętego już dokumentu. 92 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

95 W innych przypadkach odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla PGN może nastąpić, po uzgodnieniu z właściwymi organami, o których mowa w art. 57 i 58 ww. ustawy, jeżeli organ opracowujący zmiany uzna, że realizacja postanowień dokumentu nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko. Informację o odstąpieniu od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, organ opracowujący projekt zmiany podaje do publicznej wiadomości bez zbędnej zwłoki. W przypadku, gdy organ opracowujący projekt zmiany Planu Gospodarki Niskoemisyjnej, na podstawie analizy zapisów ustawy oraz po uzgodnieniu z właściwymi organami, o których mowa w art. 57 i 58 ww. ustawy, uzna, iż przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SOOŚ) dot. zmian do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest konieczne, przed podjęciem Uchwały Rady organ opracowujący zmiany przeprowadza SOOŚ zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2016 r., poz. 353). W przypadku gdy w ramach zmiany PGN, planuje się wykonanie inwestycji finansowej w budżecie gminy Dobrzany, zmianie powinien ulec również odpowiednio plan finansowy lub wieloletni plan finansowy gminy. Każdy interesariusz może w dowolnym momencie zgłosić do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej nową inwestycję składając wniosek. Dostępne są dwie formy: 1) listownie na adres: Urząd Miejski w Dobrzanach, ul. Staszica 1, Dobrzany, 2) w formie elektronicznej na adres srodowisko@dobrzany.pl Zgłoszenie działań do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej nie gwarantuje otrzymania dofinansowania, stanowi jednak podstawę ubiegania się o dofinansowanie ze źródeł zewnętrznych w wielu programach krajowych i europejskich. Osoba odpowiedzialna za Plan Gospodarki Niskoemisyjnej w Gminie Dobrzany (Koordynator PGN), ma za zadanie przeanalizować zgłoszenie pod kątem poprawności z założeniami PGN, zasadności oraz zgodności z aktami prawa miejscowego. W przypadku stwierdzenia błędów lub braków, koordynator powinien skontaktować się z osobą zgłaszającą celem ich usunięcia. Po skorygowaniu ewentualnych braków i uzupełnień, koordynator zatwierdza zadanie a stosowna zmiana wprowadzana jest do Planu. Zmiana Planu jest następnie zatwierdzona uchwałą Rady Miejskiej w Dobrzanach. ATMOTERM S.A S t r o n a 93

96 15. PODSUMOWANIE STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Podstawę prawną do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko stanowią Dyrektywa nr 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197 z , str ) oraz Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 353) zwana dalej Ustawą. Burmistrz Dobrzan wystąpił z pismem nr Oś z dnia 17 marca 2016 r. o stwierdzenie konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, a w przypadku jej stwierdzenia o wydanie zakresu i stopnia szczegółowości prognozy oddziaływania na środowisko projektu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie. W celu uzyskania niezbędnych decyzji w zakresie uczestnictwa w procedurze Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko oraz uzyskania stosownych opinii i uzgodnień dla projektu dokumentu Burmistrz Dobrzan wystąpił także do Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie z pismem nr OŚ z dnia 1 marca 2016 r., uzupełnionym pismem z dnia 18 marca 2016 r. W piśmie nr WOPN-OS KM z dnia 19 kwietnia 2016 r. od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie oraz w piśmie nr NZNS z dnia 24 marca 2016 r. od Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie udzielono zgodniej odpowiedzi, iż Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany nie wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. 94 S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

97 16. LITERATURA W toku przygotowania Planu przeanalizowano i wykorzystano m.in. następujące dokumenty: 1. EEA, Environment and human health 2012 za Rappolder, Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu 3. Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości 4. Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata , Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa, Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej, w której został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu, Szczecin Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dobrzany na lata z perspektywą na lata Programowanie perspektywy finansowej Umowa Partnerstwa, MIR r. 8. Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 9. Report of the United Nations Conference on Sustainable Development (A/CONF.216/16), Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2013 rok, WIOŚ w Szczecinie 11. Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2014 rok, WIOŚ w Szczecinie 12. Sprawozdanie Burmistrza Gminy Dobrzany z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi za 2013 rok. 13. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Dobrzany do roku Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013 "Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej - plany gospodarki niskoemisyjnej" 15. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego ATMOTERM S.A S t r o n a 95

98 Spis tabel Tabela 1. Cele strategiczne i szczegółowe dla Gminy Dobrzany Tabela 2 Tabela korelacji i spójności celów strategicznych Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami międzynarodowymi Tabela 3. Tabela korelacji i spójności celów strategicznych Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami krajowymi Tabela 4. Tabela korelacji i spójności celów szczegółowych objętych Planem Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami wojewódzkimi Tabela 5. Tabela korelacji i spójności celów szczegółowych objętych Planem Gospodarki Niskoemisyjnej z dokumentami gminnymi. 19 Tabela 6. Charakterystyka demograficzna Gminy Dobrzany w latach Tabela 7. Zasoby mieszkaniowe gminy Dobrzanyo w latach Tabela 8 Zmiany w ilości przedsiębiorstw sektora prywatnego i publicznego w latach na terenie gminy Dobrzany Tabela 9. Klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2013 i 2014 rok dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia - klasyfikacja podstawowa Tabela 10. Charakterystyka obszaru przekroczeń poziomu docelowego stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu obszar zlokalizowany na terenie gminy Dobrzany Tabela 11 Porównanie wskaźników emisji (standardowy i LCA) dla elektryczności ze źródeł odnawialnych Tabela 12 Wskaźniki emisji dla energii elektrycznej i ciepła sieciowego przyjęte do obliczeń emisji Tabela 13 Zestawienie wykorzystanych wskaźników emisji dla paliw Tabela 14 Globalny potencjał ocieplenia gazów cieplarnianych (wg Second Assessment Report) Tabela 15 Zużycie energii finalnej w poszczególnych sektorach w roku Tabela 16 Emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w roku bazowym Tabela 17 Zużycie nośników energii w budynkach użyteczności publicznej w Gminie Dobrzany w roku bazowym Tabela 18 Emisja CO 2 w sektorze obiektów użyteczności publicznej w Gminie Dobrzany w roku bazowym Tabela 19 Zużycie nośników energii w sektorze mieszkalnictwa na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 20 Emisja CO 2 w sektorze mieszkaniowym w gminie Dobrzany w roku bazowym Tabela 21 Wyniki inwentaryzacji w sektorze oświetlenia ulicznego, znajdującego się na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 22 Zużycie nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 23 Emisja CO 2 z nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 24 Zużycie energii w sektorze transportu w podziale na kategorie pojazdów na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 25 Emisja CO 2 w sektorze transportu w rozdziale na kategorie pojazdów na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 26 Zużycie energii w sektorze transportu w rozdziale na rodzaj dróg przebiegających przez teren gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 27 Emisja CO 2 w sektorze transportu w rozdziale na rodzaje dróg na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 28 Zużycie nośników energii w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw przemysłowych na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Tabela 29 Emisja CO 2 w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw w gminie Dobrzany w roku bazowym Tabela 30Harmonogram rzeczowo - finansowy działań naprawczych dla gminy Dobrzany Tabela 31 Podsumowanie działań naprawczych - koszty, efekt ekologiczny, efekt energetyczny, energia z OZE Tabela 32 Podsumowanie działań naprawczych - efekt ekologiczny, efekt energetyczny, energia z OZE do Tabela 33 Podsumowanie prognozy zużycia energii do roku Tabela 34 Podsumowanie prognozy emisji CO 2 do roku Tabela 35 Zużycie energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Tabela 36 Emisja CO 2 związana z wykorzystaniem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w roku Tabela 37 Porównanie zużycia energii końcowej w poszczególnych sektorach odbiorców w latach 2013 i Tabela 38 Porównanie emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w poszczególnych sektorach odbiorców w latach 2013 i S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

99 Tabela 39. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie z POIiŚ z zakresu ograniczenia niskiej emisji Tabela 40. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego (źródło: SZCZEGÓŁOWY OPIS OSI PRIORYTETOWYCH REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO NA LATA (z dnia 2 lutego 2016 roku)) Tabela 41. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie z NFOŚiGW (źródło: Streszczenie strategii działania NFOŚiGW na lata z perspektywą do 2020r Tabela 42. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie z WFOŚiGW w Szczecinie w 2016 r Tabela 43. Obszary realizacji Programu LIFE w latach Tabela 44. Wybrane działania objęte PGN, które mogą uzyskać dofinansowanie w ramach Programu Współpracy Europa Środkowa 2020 z zakresu ograniczenia niskiej emisji Tabela 45. Wybrane działania, które mogą uzyskać dofinansowanie z PORW na lata Tabela 46 Rodzaje uwarunkowań i niezgodności wynikające z poszczególnych rodzajów uwarunkowań Tabela 47 Harmonogram wdrażania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Dobrzany Tabela 48. Wskaźniki, które można wykorzystać w celu monitorowania wdrażania PGN (źródło: opracowanie własne na podstawie Poradnika Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) ) ATMOTERM S.A S t r o n a 97

100 Spis rysunków Rysunek 1. Emisja CO 2 z obszaru gminy Dobrzany w podziale na poszczególne sektory w 2013 r Rysunek 2 Schemat opracowywania PGN Rysunek 3. Położenie gminy Dobrzany na tle powiatu stargardzkiego Rysunek 4 Sektory własnościowe podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie gminy Dobrzany w 2013 roku Rysunek 5 Udział poszczególnych sektorów w całkowitym zużyciu energii końcowej w roku Rysunek 6 Udział poszczególnych grup odbiorców w całkowitej emisji CO 2 w roku bazowym Rysunek 7 Struktura zużycia nośników energii w budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 8 Struktura emisji CO 2 w budynkach użyteczności publicznej na terenie Gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 9 Struktura zużycia nośników energii w sektorze mieszkalnictwa na terenie Gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 10 Struktura emisji CO 2 w sektorze mieszkalnictwa na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 11 Struktura zużycia nośników energii w sektorze transportu na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 12 Struktura emisji CO 2 w podziale na nośniki energii w sektorze transportu na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 13 Struktura zużycia energii w sektorze transportu, w rozdziale na kategorie pojazdów na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 14 Struktura zużycia energii w sektorze transportu w podziale na rodzaj dróg przebiegających przez teren Gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 15 Struktura zużycia nośników energii w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw przemysłowych na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 16 Struktura emisji CO 2 w sektorze handlu, usług i przedsiębiorstw na terenie gminy Dobrzany w roku bazowym Rysunek 17 Udział poszczególnych sektorów odbiorców w całkowitym zużyciu energii końcowej w roku Rysunek 18 Udział poszczególnych sektorów odbiorców w całkowitej emisji CO 2 w roku Rysunek 19 Procentowe porównanie poszczególnych sektorów w zużyciu energii końcowej w latach 2013 i Rysunek 20 Porównanie poszczególnych sektorów w emisji CO 2 związanej ze zużyciem energii w latach 2013 i Rysunek 21 Schemat zarządzania organizacją realizacji działań Planu gospodarki niskoemisyjnej Rysunek 22. Powiązanie strategii Europa 2020 z innymi dokumentami Rysunek 23. Mapa drogowa do niskoemisyjnej gospodarki. Redukcje emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych sektorach Rysunek 24. Powiązanie dokumentów strategicznych Polski i UE S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

101 ZAŁĄCZNIK NR 1 1. Analiza dokumentów strategicznych na poziomie międzynarodowym, w tym dokumentów strategicznych UE Dokumenty strategiczne na poziomie międzynarodowym Rio+20 - dokument końcowy pn. Przyszłość jaką chcemy mieć W 2012 r. Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zrównoważonego rozwoju Rio+20 przyjęła dokument końcowy 118 pn. Przyszłość jaką chcemy mieć. Dokument ten zawiera deklaracje krajów uczestniczących w Konferencji do: kontynuowania procesu realizacji celów zrównoważonego rozwoju, zapoczątkowanych na poprzednich konferencjach, wykorzystania koncepcji zielonej gospodarki jako narzędzia do osiągania zrównoważonego rozwoju, uwzględniając ważność przeciwdziałania zmianom klimatu i adaptacji do tych zmian, opracowania strategii finansowania zrównoważonego rozwoju, ustanowienia struktur służących sprostaniu wyzwaniom zrównoważonej konsumpcji i produkcji, stosowania zasady równości płci, zaakcentowania potrzeby zaangażowania się społeczeństwa obywatelskiego, włączenia nauki w politykę oraz uwzględniania wagi dobrowolnych zobowiązań w obszarze zrównoważonego rozwoju. Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 119 W ramach Konwencji, wszystkie jej strony, m.in. Polska i Wspólnota Europejska (obecnie Unia Europejska), zobowiązują się, biorąc pod uwagę swe wspólne, lecz zróżnicowane zasady odpowiedzialności oraz swe specyficzne priorytety rozwoju narodowego i regionalnego, cele i okoliczności, do realizacji głównego celu konwencji, którym jest doprowadzenie, zgodnie z postanowieniami konwencji, do ustabilizowania koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegłby niebezpiecznej, antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny. Dla uniknięcia zagrożenia produkcji żywności i dla umożliwienia zrównoważonego rozwoju ekonomicznego poziom taki powinien być osiągnięty w okresie wystarczającym do naturalnej adaptacji ekosystemów do zmian klimatu. Do Konwencji przyjęty został tzw. Protokół z Kioto 120, w którym strony Protokółu zobowiązały się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do 2012 r. o wynegocjowane wielkości, nie mniej niż 5% w stosunku do roku bazowego 1990 (UE o 8%, Polska o 6% w stosunku do 1988 r.). Aktualnie rozważana jest ratyfikacja przedłużenia czasu obowiązywania Protokółu i trwają negocjacje nowego porozumienia nt. dalszej redukcji emisji gazów cieplarnianych. Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (LRTAP) 121 Strony Konwencji postanawiają chronić człowieka i jego środowisko przed zanieczyszczaniem powietrza oraz dążyć do ograniczenia i tak dalece, jak to jest możliwe, do stopniowego zmniejszania i zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza, włączając w to transgraniczne zanieczyszczanie powietrza na dalekie odległości. Służyć temu mają ustalone zasady wymiany informacji, konsultacji, prowadzenia badań i monitoringu. Ponadto zobowiązują się rozwijać politykę i strategię, które będą służyć jako środki do 118 Report of the United Nations Conference on Sustainable Development (A/CONF.216/16), Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości ATMOTERM S.A S t r o n a 99

102 zwalczania emisji zanieczyszczeń powietrza, biorąc pod uwagę podjęte już wysiłki w skali krajowej i międzynarodowej. Priorytetami konwencji do 2020 r. są: ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z punktu widzenia wpływu na zdrowie (szczególnie w zakres pyłów PM 2,5 ), zwiększenie znaczenia monitoringu przy ocenie wywiązywania się państw z przyjętych zobowiązań w zakresie redukcji emisji zanieczyszczeń i poprawy jakości powietrza oraz zwiększenie znaczenia ocen zintegrowanych z punktu widzenia wpływu na ekosystemy. Do konwencji podpisano szereg protokołów: Protokół w sprawie długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie, Protokół dotyczący ograniczenia emisji siarki lub jej przepływów transgranicznych, Protokół dotyczący kontroli emisji tlenków azotu lub ich transgranicznego przemieszczania, Protokół w sprawie dalszego ograniczania emisji siarki, Protokół dotyczący metali ciężkich, Protokół w sprawie przeciwdziałania zakwaszaniu, eutrofizacji i ozonowi przyziemnemu (tzw. Protokół z Göteborga). Dokumenty strategiczne UE Podstawowe dokumenty strategiczne Unii Europejskiej Powiązanie podstawowych dokumentów strategicznych UE przedstawiono na niżej załączonym schemacie. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Zatrudnienie R&D/ Innowacje Zmiany klimatyczne/ Energia Edukacja Ubóstwo Ubóstwo/ Wykluczenie społeczne 7 projektów przewodnich Unia Innowacji Młodzież w działaniu Europejska agenda cyfrowa Europa efektywnie korzystająca z zasobów Polityka przemysło wa w erze globalizacji Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia Europejski program walki z ubóstwem Plan działań gospodarki niskoemisyjnej 2050 Europejski plan efektywności energetycznej 2020 Plan działań w zakresie energetyki 2050 Plan działań na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów Komunikat w sprawie strategii róznorodności biologicznej Biała Księga w sprawie przyszłości transportu Wspólna Polityka Rolna Wspólna Polityka Rybołówstwa Rysunek 22. Powiązanie strategii Europa 2020 z innymi dokumentami 122 Wybrane, z punktu widzenia Planu, dokumenty strategiczne UE przedstawione zostały niżej. Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (KOM(2010)2020 wersja ostateczna) 123 Strategia obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: 122 EEA, Environment and human health 2012 za Rappolder, S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016

103 rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji, rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Wśród celów nadrzędnych Strategii jest osiągnięcie celów 20/20/20 (ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, a jeżeli warunki na to pozwolą o 30%, uzyskanie 20% udziału odnawialnych źródeł energii, uzyskanie 20% oszczędności energii do 2020 r. w stosunku do 1990 r.). Jednym z siedmiu najważniejszych projektów wiodących jest Projekt przewodni: Europa efektywnie korzystająca z zasobów. Celem projektu jest wsparcie zmian w kierunku niskoemisyjnej i efektywniej korzystającej z zasobów gospodarki, uniezależnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów i energii, ograniczenie emisji CO 2, zwiększenie konkurencyjności, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Państwa członkowskie mają w zakresie tego projektu: stopniowo wycofywać dotacje szkodliwe dla środowiska, stosując wyjątki jedynie w przypadku osób w trudnej sytuacji społecznej, stosować instrumenty rynkowe, takie jak zachęty fiskalne i zamówienia publiczne w celu zmiany metod produkcji i konsumpcji, stworzyć inteligentne, zmodernizowane i w pełni wzajemnie połączone infrastruktury transportowe ienergetyczne oraz korzystać w pełni z potencjału technologii ICT, zapewnić skoordynowaną realizację projektów infrastrukturalnych w ramach sieci bazowej UE, które będą miały ogromne znaczenie dla efektywności całego systemu transportowego UE, skierować uwagę na transport w miastach, które są źródłem dużego zagęszczenia ruchu i emisji zanieczyszczeń, wykorzystywać przepisy, normy w zakresie efektywności energetycznej budynków i instrumenty rynkowe, takie jak podatki, dotacje i zamówienia publiczne w celu ograniczenia zużycia energii i zasobów, a także stosować fundusze strukturalne na potrzeby inwestycji w efektywność energetyczną w budynkach użyteczności publicznej i bardziej skuteczny recykling, propagować instrumenty służące oszczędzaniu energii, które mogłyby podnieść efektywność sektorów energochłonnych. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie Europy efektywnie korzystającej z zasobów (2011/2068(INI)) 124 wzywa do realizacji działań w zakresie efektywności zasobowej Europy, zgodnie z ustaleniami Strategii Europa 2020 oraz jej projektu wiodącego (przedstawionego wyżej), jak również opracowanego na tej podstawie Planu działań na rzecz zasobooszczędnej Europy zawartego w komunikacie Komisji" (COM(2011)0571) 125. Wyzwania przyszłości wskazane w wyżej wymienionych dokumentach, a szczególnie w zakresie wyczerpywania zasobów (również surowców), prowadzą do konieczności transformacji w kierunku zielonej 126 i cyrkulacyjnej gospodarki 127. Działania w tym kierunku są sprecyzowane w Komunikacie Komisji Europejskiej (COM(2014)398) 128 Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program zero odpadów dla Europy. Niewątpliwie działania określone w PGN powinny realizować te kierunki Zielona gospodarka to taka, w której polityka i innowacje umożliwiają społeczeństwu efektywne korzystanie z zasobów, zwiększając dobrobyt człowieka w sposób kompleksowy, utrzymując naturalne systemy (ekosystemy - interpretacja własna), które nas podtrzymują. (EEA Report no 2/ and EEA) 127 Zawężenie pojęcia zielonej gospodarki do jej fizycznych i materialnych aspektów (surowców, materiałów, paliw, wody, biomasy itp.) koncentruje się na recyklingu, ograniczeniu zużycia, ponownym użyciu oraz generalnie wykorzystaniu odpadów jako zasobów ATMOTERM S.A S t r o n a 101

104 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie planu działania prowadzącego do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. (2011/2095(INI)) 129 wzywa do realizacji działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych określonych w Strategii Europa 2020, jak również w Mapie drogowej do niskoemisyjnej gospodarki do 2050 r. przedstawionej w Komunikacie Komisji Europejskiej (COM(2011)0112) 130, zgodnie z przyjętymi przez Radę Europejską celami redukcji emisji gazów cieplarnianych o 80 do 95% do 2050 r. w stosunku do 1990 r. Przewidywane redukcje emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych sektorach przedstawione są na niżej zamieszczonym wykresie. Rysunek 23. Mapa drogowa do niskoemisyjnej gospodarki. Redukcje emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych sektorach 131 Istotne znaczenie dla realizacji polityki energetyczno- klimatycznej UE mają Konkluzje Rady Europejskiej 132 z 23/24 października 2014 r. ustalające następujące cele tej polityki do 2030r.: Redukcja emisji gazów cieplarnianych o 40%, Poprawa efektywności energetycznej o 27%, Uzyskanie 27% udziału energii odnawialnej, w stosunku do 1990 r. Strategia UE adaptacji do zmiany klimatu (COM(2013)216 wersja ostateczna) 133. Strategia określa działania w celu poprawy odporności Europy na zmiany klimatu. Zwiększenie gotowości i zdolności do reagowania na skutki zmian klimatu na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym, opracowanie spójnego podejścia i poprawa koordynacji działań. VII Ogólny unijny program działań w zakresie środowiska do 2020 r. Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety 134 (7 EAP). Celami priorytetowymi Programu są: ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii, przekształcenie Unii w zasobooszczędną, zieloną i konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną, ochrona obywateli Unii przed związanymi ze środowiskiem presjami i zagrożeniami dla zdrowia i dobrostanu, maksymalizacja korzyści płynących z prawodawstwa Unii w zakresie środowiska poprzez lepsze wdrażanie tego prawodawstwa, doskonalenie bazy wiedzy i bazy dowodowej unijnej polityki w zakresie środowiska, zabezpieczenie inwestycji na rzecz polityki w zakresie środowiska i klimatu oraz podjęcie kwestii ekologicznych efektów zewnętrznych, (2011)0112_pl.pdf 131 KOM (2011) S t r o n a ATMOTERM S.A. 2016