Pojazdy ekologiczne a sprawa polska

Transkrypt

1 Pojazdy ekologiczne a sprawa polska Wystąpienie programowe Prezesa Polskiego Towarzystwa Pojazdów Ekologicznych prof. zw. dr hab. inż. Antoniego Szumanowskiego na I Konferencji Pojazdy Ekologiczne w dniu 14 września 2009 r. na Wydziale SiMR Politechniki Warszawskiej Szanowny Panie Premierze, Panie Ministrze, Rektorze, Dziekanie, Szanowni Państwo, PTPE powstało około 12 lat temu, jako towarzystwo głównie akademickie, którego zadaniem było i jest promowanie przemian cywilizacyjnych w tym badań i edukacji prowadzących do powstania powszechnego transportu. ekologicznego dziś zwanego Sustainable Mobility zrównoważonym transportem ekologicznym. Motywem naszego działania jest oszczędność i zmniejszenie zużycia energii w transporcie poprzez konstrukcje wysoko sprawnych energetycznie pojazdów oraz ochrona środowiska poprzez wynikające bezpośrednio ze zmniejszenia zużycia energii, znaczące ograniczenie emisji zanieczyszczeń, w tym CO2, bezdyskusyjnie wpływającego na globalne zmiany klimatyczne. Trzeba pamiętać, że transport drogowy jest odpowiedzialny za około 25 % emisji CO2, pochodzącej z procesów industrialnych, wliczając w to pojazdy. Dziś doświadczeni nowymi faktami odniesionymi do coraz bardziej ograniczonego dostępu do płynnych paliw kopalnych, dynamicznych zmian klimatycznych, a wreszcie pozytywnym wzrostem świadomości transportowej społeczeństwa oraz niektórych polityków i producentów samochodów, stwierdzamy - najwyższy czas, by w Polsce rozpocząć w sposób ekspercki i odpowiedzialny budowę rynku pojazdów ekologicznych. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 1

2 prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 2

3 POJAZDY EKOLOGICZNE są zdefiniowane następująco: 1. Zużywają minimum energii przy maksimum energetycznej sprawności ogólnej (emisja np. CO2 jest wprost związana z ilością zużywanej energii). 2. Charakteryzują się najniższym poziomem hałasu. 3. Są bezpieczne przez zastosowanie techniki automatycznej regulacji napędu jazdy. Możliwe rozwiązania: 1. Pojazdy akumulatorowe elektryczne, 2. Pojazdy hybrydowe elektryczne; 3. Pojazdy zasilane gazem naturalnym i paliwami alternatywnymi w tym wodorem i biopaliwami. 4. W większości paliwa wymienione w pkt. 3 są spalane w silnikach cieplnych lub wodór utleniany w ogniwach paliwowych. Pospolitym i najprostszym jest używanie ich w systemie hybrydowym. Polska ma ambicje być krajem nowoczesnym, uczestniczącym w światowym postępie technologicznym i cywilizacyjnym. Musimy więc współpracować z przodującymi krajami i być znaczącym partnerem w zrównoważonym rozwoju Europy. Zmniejszenie zużycia energii, jej akumulacja, wysokosprawna konwersja, są wymaganiami teraźniejszości i przyszłości. Najlepszym przewidywaniem przyszłości jest jej kreacja. Mając już teraz w kraju niezbędne warunki, kreujemy więc rynek transportu ekologicznego. W tym procesie państwo jego władza, ma istotną rolę do spełnienia. Konsumenci oraz producenci pojazdów dobrowolnie nie zechcą płacić za przetrwanie, a w efekcie rozwój cywilizacji. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 3

4 Co w tym względzie dzieje się w Europie? 1. Zasoby naturalne, których ostrożne i wysokosprawne wykorzystywanie jest absolutnie wymagane (art. 174 ust. 1 Traktatu UE) obejmuje także ropę naftową, 2. Komunikat KE ( r.) określił emisję gazów cieplarnianych i pozostałą emisję powodowaną przez transport jako jedną z głównych przeszkód na drodze do nowoczesnego rozwoju. 3. Decyzja 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady uznała konieczność zwiększenia efektywności energetycznej i oszczędności energii określając politykę UE w zakresie transportu. 4. Zmniejszenie zużycia energii oraz dywersyfikacja (pojazdy alternatywne, paliwa zawierające gaz naturalny oraz bio-komponenty) jako cele wiążące, w tym 10% udziału energii odnawialnej w sektorze transportu w UE do 2020 zawarto w Komunikacie KE z dnia r. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 4

5 5. W komunikacie KE podano strategię osiągnięcia docelowego w 2012 r. poziomu emisji dla nowych samochodów - 120g/km 6. W wytycznych WE oraz w rozporządzeniu KE 800/2008 uznano możliwość wsparcia publicznego (państwa) na rzecz zakupu ekologicznych i energooszczędnych pojazdów, które obecnie wykraczają poza obowiązujące wymagania ochrony środowiska. 7. Celem dyrektywy 2009/33/WE z dnia r. jest pobudzenie rynku ekologicznego i energooszczędnych pojazdów drogowych. Dyrektywa określa kierunki zamówień publicznych w zakupie nowych pojazdów ekologicznych, zachęt konsumenckich i homologacji tych pojazdów, podkreślając koszty energii i emisji zanieczyszczeń w okresie eksploatacji pojazdu. Dywersyfikacja energetyczna odniesiona jest do pojazdów elektrycznych i hybrydowych oraz do paliw alternatywnych i wodoru, LPG, CNG i LNG oraz biopaliw. 8. Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania dyrektywy 2009/33/WE najpóźniej do 2010 r sierpnia 2009 Rząd Niemiec podjął uchwałę określająca jako cel do 2020 r. liczbę 1 mln samochodów elektrycznych na drogach niemieckich. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 5

6 A sprawa Polska? Niestety nie mieści się w nurcie polityki WE. Zacznijmy od pobudzania rynku pojazdów ekologicznych. W krajach UE istnieją regulacje finansowe i podatkowe przy zakupie pojazdu o zmniejszonej emisji CO2. Trzeba tu podkreślić, że emisja CO2 jest czynnikiem wtórnym, wynikającym ze zużycia energii. Zachęty polityczno - ekonomiczne dotyczą więc wprost zmniejszania zużycia energii. Koszt energii określa się wskaźnikami jej ilości (MJ/l). Podobnie w g/km opisuje się emisję CO2. Obniżenie kosztu energii wiąże się z ogólną sprawnością napędu oraz masą pojazdu. Aby dokonać porównań nowych rozwiązań oceny kosztów zużycia energii i emisji, ocenia się je używając odpowiednich cykli jazdy. Kaloryczność paliwa jest czynnikiem bardzo ważnym odniesionym do gęstości energii. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 6

7 40 35 Wartość energetyczna Olej napędowy [MJ/litr] Benzyna [MJ/litr] Skroplony gaz (LPG) [MJ/litr] Gaz ziemny/biogaz [MJ/Nm3] Etanol [MJ/litr] Biodiesel [MJ/litr] Paliwo emulsyjne [MJ/litr] Wodór [MJ/Nm3] Bateria Li-Cobalt [MJ/kg] Trzeba w tym miejscu podkreślić, ze gęstość objętościowa energii odniesiona do masy najlepszych litowo-jonowych akumulatorów elektrochemicznych jest około 30 razy mniejsza, a gęstość objętościowa odniesiona do zajmowanej przestrzeni jest koło 10 razy mniejsza niż paliw płynnych przetwarzanych przez silnik spalinowy. Na szczęście sprawność przeciętna napędu elektrycznego jest około 3 razy większa niż mechanicznego z silnikiem spalinowym, co w praktyce mimo wszystko przekłada się np. w pojazdach akumulatorowych na ponad 10 krotnie mniejszy zasięg jazdy z jednego ładowania w porównaniu z podobnym parametrem samochodu klasycznego. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 7

8 Porównanie sprawności napędów w cyklu NECE Napęd klasyczny - silnik benzynowy sprawność [%] 13 Napęd klasyczny - silnik Diesla Napęd hybrydowy - silnik benzynowy Napęd hybrydowy - silnik Diesla Napęd hybrydowy - ogniwo paliwowe Pojazdy ekologiczne muszą, więc być wykorzystywane racjonalnie, w określonych warunkach transportowych np. w obrębie aglomeracji przy limitowanych mocach oraz prędkościach jazdy. Natomiast napędy hybrydowe poprawiające znacznie sprawność spalania wymienionych paliw w silnikach cieplnych, nadają się do wszechstronnego zastosowania. Szczególne miejsce znajduje tu napęd zwany plug in hybryd. Bardzo istotną rolę w kosztach energii oraz emisji odgrywa masa pojazdu. Obecnie pracuje się nad zmniejszeniem masy samochodów nawet trzykrotnie. Nie jest to sprawa wyłącznie nowych materiałów, ale techniki wytwarzania. Masowa, zrobotyzowana produkcja nie nadaje się teraz jeszcze do tych technologii. W tym kontekście otwierają się możliwości produkcji niszowej, nisko-seryjnej pojazdów ekologicznych, szczególnie elektrycznych, ale przede wszystkim plug in hybryd. W Polsce mamy takie konstrukcje, ale Państwo nie stwarza wystarczających warunków do rozwoju wykorzystujących je przedsiębiorstw, czy ośrodków akademickich tym się zajmujących. Nie istnieje sprzężenie pomiędzy badaniami naukowymi i technicznymi, a wdrażaniem opracowań polskich konstrukcji. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 8

9 Rynek pojazdów ekologicznych wymaga specjalnych regulacji, zmierzających do zwiększenia liczby pojazdów ekologicznych na rynku, a tym samym wzrostu ich produkcji oraz obniżanie ich ceny. Bez państwa rynek ten nie rozwinie się wystarczająco szybko. Drugą równorzędnie ważną sprawą państwa, w tym oczywiście samorządów, jest stworzenie infrastruktury pojazdów ekologicznych. Są to stacje ładownia akumulatorów, szczególnie szybkiego ładowania, ale także stacje napełniania gazem naturalnym. I tu mamy paradoks. W kraju produkujemy kilkadziesiąt samochodów dziennie napędzanych gazem naturalnym, a ile stacji istnieje? Pojawiają się proekologiczne europejskie fundusze strukturalne, wspierające transport zrównoważony. Pojawiają się chętni na te pieniądze, startujący bez właściwej bazy wiedzy, doświadczenia. Pomysły tych projektów nie są koordynowane i nie wypełniają krajowego systemu, którego po prostu nie ma. Urzędnicy nie mają dostatecznej wiedzy w tym zakresie. Standaryzacja rozwiązań systemowych wydaje się być niezaprzeczalnym zadaniem Państwa we współpracy z eksperckimi organizacjami pozarządowymi oraz obecnymi tu producentami samochodów, uwzględniając proces krajowych badań i wdrożeń. Ani w Ministerstwie Gospodarki, Środowiska czy Infrastruktury nie ma wyspecjalizowanej komórki zajmującej się omawianym problemem, działającej w kontekście Dyrektywy 2009/33/WE. Odnosząc się do badań i konstrukcji, szczególnie pojazdów niszowych, mogę stwierdzić, że zainicjowaliśmy działania wyspecjalizowanych ośrodków, niektórych bardziej znanych w świecie niż w kraju. Ogólnie mówiąc mamy wiedzę, gotową do rozwiązań wdrożeniowych. Zbyt niski poziom finansowania badań i rozwoju w tym względzie nie zapewni pełnej integracji środowisk i pełnego wykorzystania istniejącego już potencjału. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 9

10 Rynek pojazdów ekologicznych w kraju to rozwój badań i technologii, to nowe materiały, techniki automatycznej regulacji, optymalizacji konstrukcji, a także nowe zatrudnienia w niszowej produkcji ekologicznych pojazdów miejskich, budowie nowej infrastruktury - krótko mówiąc postęp cywilizacyjny. Podsumowując następujące zadania są niezbędne do wykonania: zdecydowane zahamowanie sprowadzania przestarzałych samochodów złomu ekologicznego zachęty finansowe i regulacje prawne określające podatek (lub brak) ekologiczny. Biorąc pod uwagę koszt energii i wynikającą z niego emisję CO2 proponuje się progresywne zmniejszenie podatku, zależnie od zmniejszenia CO2 w g/km powstanie Krajowego Centrum Pojazdów Ekologicznych koordynującego i prowadzącego działania badawcze, techniczne, wdrażające system rynku pojazdów ekologicznych, odpowiednio do jego standaryzacji i wynikającej z niego homologacji nowych pojazdów promocja i edukacja odniesiona do konstrukcji oraz eksploatacji pojazdów ekologicznych - zmiana mentalności transportowej i projektowania samochodów Postulat ten jest adresowany do szkolnictwa wyższego i technicznego koordynacja działań legislacyjnych, systemowych i infrastrukturalnych przez odpowiednie komórki ministerstw i Centrum Pojazdów Ekologicznych współpraca Rządu oraz Centrum z samorządami, producentami i importerami samochodów, producentami krajowych, niszowych pojazdów w zakresie finansowania, budowy i rozwoju rynku pojazdów ekologicznych Współpraca ta powinna być wspierana zarówno przez fundusze publiczne jak i prywatne fundusze inwestycyjne. Podsumowując, następujące zadania są niezbędne do wykonania: 1. Zdecydowane zahamowanie sprowadzania przestarzałych samochodów złomu ekologicznego. 2. Zachęty finansowe i regulacje prawne określające podatek (lub jego brak) ekologiczny. Biorąc pod uwagę koszt energii i wynikającą z niego emisję CO2 proponuje się progresywne zmniejszenie podatku zależnie od zmniejszenia CO2 w g/km. 3. Powołanie Krajowego Centrum Pojazdów Ekologicznych koordynującego i prowadzącego działania badawcze, techniczne, wdrażającego system rynku pojazdów ekologicznych, odpowiednio do jego standaryzacji i wynikającej z niego homologacji nowych pojazdów. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 10

11 Rolą Centrum byłaby również stymulacja i koordynacja prac projektowowdrożeniowych samochodów niszowych oraz ich komponentów we współpracy z producentami samochodów ekologicznych obecnych na polskim rynku. Stąd istotne zachęty do powstawania wspólnych grup badawczorozwojowych zarówno w relacjach bezpośrednich w/w producentami jak i w ramach projektów europejskich. Oczywiście więc, udział producentów w działalności Centrum jest konieczny. 4. Inicjowanie promocji i edukacji odniesionej do konstrukcji oraz eksploatacji pojazdów ekologicznych, zmiana mentalności transportowej i projektowania samochodów. Postulat ten adresujemy do szkolnictwa wyższego i technicznego. 5. Wprowadzenie koordynacji działań legislacyjnych, systemowych i infrastrukturalnych przez odpowiednie komórki Ministerstw i Centrum Pojazdów Ekologicznych. 6. Programowanie współpracy Rządu oraz Centrum z samorządami, producentami i importerami samochodów, producentami krajowych niszowych pojazdów w zakresie finansowania, budowy i rozwoju rynku pojazdów ekologicznych. Przy czym współpraca ta powinna być wspierana zarówno przez fundusze publiczne jak i prywatne fundusze inwestycyjne. Szanowni Państwo sadzę, że mogę zadeklarować pełne zaangażowanie się tu zebranych oraz Polskiego Towarzystwa Pojazdów Ekologicznych w rozwiązywaniu przedstawionych problemów rynku pojazdów ekologicznych w Polsce. prof. zw. dr hab. inż. Antoni Szumanowski Pojazdy ekologiczne a sprawa polska 11