Weronika Ewertowska. Platforma Moodle w szkole przewodnik nauczyciela

Transkrypt

1 Informatyka i technologia informacyjna Podyplomowe studia kwalifikacyjne Weronika Ewertowska Platforma Moodle w szkole przewodnik nauczyciela PRACA DYPLOMOWA PROMOTOR mgr Tomasz Piłka POZNAŃ 2010/2011

2 Poznań, dnia.. OŚWIADCZENIE Oświadczam, że 1. pracę niniejszą przygotowałam samodzielnie. Wszystkie dane istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości lub części, (która by zawierała znaczące fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne wyniki badań empirycznych, obliczeń, spostrzeżeń, oceny, wnioski, propozycje itd.) przez nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była dotychczas publikowana, 2. tekst mojej pracy dyplomowej pt.: Platforma Moodle w szkole przewodnik nauczyciela zapisany na płycie CD złożonej w Biurze Studiów Podyplomowych jest identyczny ze złożonym tekstem wydrukowanym. czytelny podpis słuchacza 2

3 Spis treści I. Wstęp... 4 II. Dlaczego Moodle?... 8 III. Instalacja platformy e learningowej Moodle IV. Używanie platformy zdalnego nauczania Moodle Informacje ogólne na temat budowy witryny Dodawanie użytkownika do systemu Uprawnienia użytkowników platformy Moodle Zmiana układu strony tryby pracy w systemie Moodle Zacznij nauczać czyli jak tworzyć, zmieniać i usuwać kurs V. Podsumowanie VI. Informacje na temat dostępu Czytelnika do działającej platformy VII. Bibliografia

4 I. Wstęp W dzisiejszej szkole nauczyciele, aby udoskonalić i uatrakcyjnić proces edukacyjny, coraz chętniej sięgają po różnorodne technologie informatyczne. Najczęściej polega to na wyszukiwaniu informacji dostępnych na stronach internetowych (dokumenty hipertekstowe, dokumenty w formacie.docx czy pdf) czy też przygotowaniu i wyświetleniu prezentacji multimedialnej. Niekiedy nauczyciel udostępnia takie materiały uczniom, np. do pobrania ze strony internetowej szkoły czy wykorzystuje do porozumiewania się ze studentami mechanizm poczty elektronicznej. I tu rodzi się pytanie: czy to jest e-learning? Aby na nie odpowiedzieć należy zdefiniować często ostatnio używane modne pojęcia: wirtualna edukacja, kształcenie on-line, nauczanie zdalne. 1 Pan Zbigniew Giurko w swej publikacji 2 na temat e learningu w oparciu o źródła 3, do których dotarł podaje, iż już w roku 1700 w Stanach Zjednoczonych pojawiło się w gazecie ogłoszenie o e learningu i przez kolejne 300 lat edukacja na odległość rozwijała się od kursów korespondencyjnych, poprzez telewizję edukacyjną, po multimedialne i interaktywne kursy wykorzystujące najnowsze technologie. Giurko słusznie stwierdza, iż edukacja na odległość opiera się w większym stopniu na samokształceniu ucznia w oparciu o dostarczone przez nauczyciela materiały. To właśnie uczeń w większym stopniu decyduje o przebiegu procesu kształcenia, a nauczyciel pełni rolę dostarczyciela informacji i egzekutora efektów samodzielnej pracy ucznia. Nauka najczęściej polega na przyswajaniu wiedzy z materiałów dydaktycznych podzielonych na moduły, składające się najczęściej tekstu uzupełnionego o ilustracje, animację, dźwięk, testy itp. W wieku informacji (jak nazywane są dzisiejsze czasy), dzięki możliwościom teleinformatycznym, proces dydaktyczny bywa wspomagany konsultacjami z nauczycielem w postaci wideo lub telekonferencji, czatów, forum czy po prostu przy wykorzystaniu poczty elektronicznej. W czasach dawniejszych systemy wspomagające naukę na odległość miały charakter asynchroniczny - uczeń miał dostęp do materiałów edukacyjnych, ale nie miał kontaktu z nauczycielem, jak to Wirtualna Edukacja - informacja z dnia r. 4

5 ma miejsce przy tradycyjnym sposobie nauczania. Szybsze łącza oraz komputery sprawiły, że powstały rozwiązania synchroniczne, umożliwiające prowadzenie zajęć na żywo na zasadzie tele lub wideokonferencji, wykorzystujące tzw. wirtualne tablice, chaty itp. Zatem jak zdefiniować e learning? Wikipedia definiuje go jako nauczanie z wykorzystaniem sieci komputerowych i Internetu, (..) wspomaganie dydaktyki za pomocą komputerów osobistych, CDROM-u i Internetu. Pozwala na ukończenie kursu, szkolenia, a nawet studiów bez konieczności fizycznej obecności w sali wykładowej. Doskonale uzupełnia również tradycyjny proces nauczania. 4 Jerzy Markiewicz w swym artykule, opublikowanym w kwartalniku Forum nauczycieli, a dostępnym na stronie Regionalnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli WOM 5 stwierdza iż jest to szeroki zakres aplikacji i procesów przekazywania wiedzy i umiejętności z wykorzystaniem technologii komputerowych 6. Dalej autor publikacji podaje, iż powyższe definicje pomijają najważniejszy aspekt jakim jest fakt, że e learning polega na uczeniu się. Po otrzymaniu materiałów z Internetu powinien uczeń przestudiować je samodzielnie, a wszelkie zadania przekazywane przez e- nauczyciela należy wykonać w ściśle określonych terminach, przy czym warunkiem przejścia do kolejnego etapu uczenia się jest zaliczenie poprzedniego. Wikipedia podaje, iż: coraz więcej tradycyjnych szkół wyższych, jak również młodszych szkół wyższych online, oferuje przez Internet wybrane programy dyplomowe na wielu poziomach i w wielu dziedzinach. Zazwyczaj studenci zobowiązani są do uczęszczania na zajęcia, jednak wiele kursów jest udostępnianych wyłącznie online. Ponadto, coraz częściej uczelnie oferują studentom wsparcie online np. w formie informacji i rejestracji w sieci, e-doradztwa, sprzedaży podręczników przez Internet, stron samorządów czy gazet studenckich online. E-learning może również odnosić się do edukacyjnych stron internetowych, udostępniających np. scenariusze lekcji, arkusze ćwiczeniowe, czy interaktywne ćwiczenia dla dzieci. Pojęcie to jest również używane w biznesie w odniesieniu do opłacalnych szkoleń online Kompendium wiedzy o sieciach, nr 5. Net World Akademia, 2003, s

6 Przeprowadzono wiele badań, w celu określenia skuteczności nauczania online. Wyniki tych badań nie są jednoznaczne. Mimo wszystko, istnieje przekonanie iż kursy online mają istotny wpływ na sukcesy uczniów. Podstawowe elementy skutecznego kursu online, według Wikipedii, to: Jak w każdym środowisku nauczania, znajomość uczestników kursu. Tworzenie kursu na postawie jasno sprecyzowanych celów i zaznajomienie z nimi studentów. Zwrócenie szczególnej uwagi na opracowanie graficzne kursu wygląd nie jest najważniejszy; układ graficzny kursu powinien ułatwiać nawigację i naukę; trzeba też zwróć uwagę na realne możliwości studentów jak znajomość obsługi komputera, a w przypadku zamieszczania plików audio, video lub linków do stron internetowych również na ograniczenia sprzętowe. Zapewnienie ducha współpracy poprzez obowiązkowy podział zadań między studentów i nauczycieli, umożliwienie konstruktywnej krytyki, odpowiednią motywację i dostarczenie narzędzi, które pozwolą na dokonanie oceny w odpowiednim czasie. Elastyczne środowisko nauki dostosowane do indywidualnych potrzeb studentów, ich zainteresowań oraz priorytetów, które nie mogą jednak stać się celem samym w sobie; wiedza musi być udoskonalana w czasie rzeczywistym i dostosowana do potrzeb edukacyjnych. Dostępność serwisu technicznego, aby szkolić i zapewniać stałe wsparcie techniczne zarówno dla uczniów jak i nauczycieli. Zamieszczenie linków i listy zasobów, umożliwiających poszerzanie podstawowego zakresu wiadomości. Stałe aktualizowanie informacji na stronach poświęconych szkoleniom online. Wszystkie wyżej wspomniane cechy dobrego portalu zdalnego nauczania posiada Modułowe Dynamiczne Zorientowane Obiektowo Środowisko Nauczania MOODLE (Modular Object Oriented Distanse Learning Environment). Waldemar Piotrkowski w swej prezentacji pt. Zostań Moodlerem 8 definiuje go jako pakiet programów przeznaczony do tworzenia kursów prowadzonych przez Internet

7 Celem niniejszej pracy jest stworzenie swoistego przewodnika instalacji i obsługi platformy Moodle dla nauczyciela w oparciu o konkretne przykłady wykorzystania. 7

8 II. Dlaczego Moodle? Grażyna Bochenkiewicz oraz Maciej Dawid w swej publikacji 9 w Częstochowskim Biuletynie Oświatowym ze stycznia 2008 roku stwierdzają, że aby sprostać nowym potrzebom osób uczących się tworzone są przez specjalistów platformy e-learningowe czyli systemy informatyczne o wysokim stopniu interaktywności, posiadające narzędzia do realizacji procesu dydaktycznego. Mają one możliwość przygotowywania, gromadzenia i udostępniania materiałów dydaktycznych oraz pozwalają na moderowanie dyskusji, organizowanie pracy w grupach oraz prowadzenie pełnej statystyki i kontroli procesu dydaktycznego. Ilość dostępnych na rynku rozwiązań jest bardzo duża. Są wśród nich zarówno aplikacje komercyjne jak i darmowe. Na tym tle wysoko plasuje się, rozważana w niniejszej pracy, platforma e-learningowa MOODLE, której przeznaczeniem jest nauczanie przez Internet. Platforma MOODLE jest oprogramowaniem typu Open Source, co oznacza, że jest udostępniana darmowo w ramach publicznej licencji GNU GPL, a każdy użytkownik ma dostęp do pełnego kodu źródłowego i może w nim dokonywać potrzebnych zmian, dopisać kolejną funkcjonalność, a rezultaty udostępnić innym. Platforma MOODLE została stworzona w systemie Linux, w oparciu o Apache, MySQL, oraz PHP. Ze względu na fakt, iż posiada prosty, efektywny, przenośny interfejs dla przeglądarek internetowych i właściwie w całości obsługiwana jest poprzez przeglądarkę WWW, można ją uruchomić w różnych systemach operacyjnych, m.in. Linux, MS Windows czy Apple Mac. Wikipedia 10 podaje, iż pomysłodawcą platformy MOODLE jest Martin Dougiamas, ur r., australijski pedagog i informatyk (Curtis University of Technology). Rys. 1 Martin Dougiamas, twórca platformy Moodle

9 Z publikacji Bochenkiewicz i Dawida 11 można wyczytać, że Dougiamas tworząc Moodle kierował się filozofią pedagogiki społeczno konstruktywistycznej, tj. zakładał, iż uczenie polega na integracji nowych doświadczeń z już posiadaną przez człowieka wiedzą. Rolą nauczyciela w tym procesie jest przede wszystkim pomoc w samodzielnej nauce, wspieranie i motywowanie ucznia oraz formułowanie pytań i problemów do rozwiązania. Uczniowie uczą się od nauczyciela, ale także wzajemnie od siebie. Ważne jest założenie, że wiedza przyswajana jest najefektywniej poprzez współpracę, konstruowanie czegoś w kontekście innych osób, poprzez wymianę doświadczeń (np. wypowiedzi na forum internetowym) i otwarcie na poglądy innych. W odpowiedzi na postawione pytanie: dlaczego właśnie Moodle? można stwierdzić, iż platforma Moodle pozwala uczniowi jako aktywnemu podmiotowi, korzystać z nowoczesnych źródeł nauki i samodzielnie budować własny system wiedzy, współpracować w oparciu o posiadaną już wiedzę, umiejętności oraz doświadczenie. Dodatkowymi atutami są prostota obsługi oraz niezależność od platformy sprzętowej i systemowej

10 III. Instalacja platformy e learningowej Moodle. Tytuł tego punktu brzmi dość groźnie, ale Czytelnik może być spokojny. Czynności w nim opisane wykonuje tylko administrator, czyli osoba, która tworzy dany portal, na przykład Zanim zacznie się instalację należy pobrać pliki instalatora. Od czasu opublikowania wersji MOODLE 1.00 (2002 r.) systematycznie pojawiają się aktualizacje. Najnowsza stabilna wersja to Lista zmian w kolejnych wydaniach oraz pliki instalacyjne do pobrania, dla konkretnego systemu operacyjnego, dostępne są na stronie Rys. 2 Strona pobierania plików instalatora 12 Po wybraniu wersji instalatora, w tym przypadku najnowszej, pojawia się okno zapisu pobieranego pliku. Rys. 3 Pobieranie instalatora platformy Moodle

11 Instalator skompresowany jest w formacie.zip, zatem konieczne jest zainstalowanie na komputerze programu do dekompresji. W niniejszym opracowaniu rozpakowanie pliku zostanie wykonane programem WinRar 13. Rys. 4. Wypakowywanie plików instalacyjnych Po rozpakowaniu plików na dysku komputera należy przygotować środowisko instalacji. We wstępie wspomniano, iż Moodle powstał na bazie systemu Linux w oparciu w Apache, MySQL i PHP. Co oznaczają te terminy? Linux to nic innego jak system operacyjny, alternatywny do powszechnie stosowanego systemu z rodziny MS Windows pośrednik pomiędzy użytkownikiem a sprzętem

12 Apache jest serwerem www, jak podaje Wikipedia 14, najpowszechniej stosowanym w Internecie. W roku 2007 udział Apache a w rynkach serwerów wynosił ponad 48%. MySQL 15 to wolnodostępny system zarządzania relacyjnymi bazami danych. Serwer MySQL dostępny jest dla wszystkich popularnych platform systemowych i różnorakich architektur procesorów. Jest dostępny także w wersji źródłowej, co umożliwia skompilowanie go dla dowolnej innej platformy (Linux, Windows, Solaris, FreeBSD, Mac OS X i inne). PHP 16 czyli obiektowy, skryptowy język programowania zaprojektowany do generowania stron internetowych w czasie rzeczywistym. PHP jest najczęściej stosowany do tworzenia skryptów po stronie serwera WWW, ale może być on również używany do przetwarzania danych z poziomu wiersza poleceń, a nawet do pisania programów pracujących w trybie graficznym (np. za pomocą biblioteki GTK+, używając rozszerzenia PHP-GTK). Do instalacji Moodl a niezbędne jest zatem dysponowanie serwerem z zainstalowanym opisanym powyżej oprogramowaniem. Istnieje kilka wariantów pozyskania przestrzeni serwerowej. Wybór odpowiedniego zależy od potrzeb administratora, który instaluje platformę. Jedną z opcji jest wykupienie hostingu 17 u któregoś z dostawców usług internetowych (np. nazwa.pl, home.pl), ewentualnie wybór jakiegoś bezpłatnego mankamentem drugiej opcji jest umieszczanie przez usługodawcę reklam i niejednokrotnie słabsza jakość świadczonych usług. Tak czy inaczej serwery te muszą dysponować opisanym wyżej oprogramowaniem koniecznym do instalacji Moodle a. Jeżeli, tak jak w przypadku niniejszego opracowania, platforma instalowana jest na potrzebę uruchomienia na lokalnym komputerze, należy w systemie Windows zainstalować całe niezbędne oprogramowanie. Na szczęście istnieje duże uproszczenie implementacja PHP wraz z serwerem WWW Apache oraz serwerem baz danych MySQL określana jest jako platforma AMP. Przykładem takich pakietów mogą być takie programy jak: Xampp (Lampp w

13 Linux), Krasnal czy Mowes Portable. W niniejszej pracy wykorzystany zostanie ten trzeci czyli Mowes. Pakiet Mowes Portable w wersji II dostępny jest na oficjalnej witrynie Na stronie głównej możemy wyczytać, iż istotnie składa się on z oprogramowania, jakie jest niezbędne do instalacji naszej platformy, ale nie tylko. Rys. 5 Strona główna oficjalnej witryny z Mowes Portable Mowes Portable II ma jeszcze dodatkowe atuty. Zestaw instalacyjny może być wzbogacony o pakiety oprogramowania, które jest łączone z instalatorem. Wśród dodatkowego oprogramowania znajduje się również Moodle, co oznacza, że nie trzeba wrzucać ręcznie pobranego wcześniej instalatora tylko zostanie on zintegrowany z plikami serwera. A, że w nazwie znajduje się słowo portable z ang. przenośny oznacza to, że całość może zostać zainstalowana na przykład na pendrive ie. Jak się do tego zabrać? Szukamy i klikamy na stronie odnośnik download, po czym zatwierdzamy wybór opcji, która mówi mniej więcej tyle, że nie dysponujemy jeszcze plikami instalacyjnymi i chcemy pobrać pełną wersję instalatora (rysunek poniżej). Druga opcja pozwala no pobranie plików aktualizacyjnych pakietu. 13

14 Rys. 6 Wybór wersji oprogramowania. W następnym kroku dokonuje się właściwy wybór składników pakietu. Za darmo można wybrać co najwyżej dziesięć spośród wszystkich dostępnych. W poniższym przykładzie ograniczono się do składników niezbędnych do stworzenia platformy nauczania Moodle. Rys. 7 Wybrane składniki instalatora: serwer oraz dodatkowy składnik Moodle 14

15 Po zatwierdzeniu wyboru oraz wykonaniu prostego działania matematycznego (co ma na celu weryfikację, czy faktycznie człowiek generuje pobieranie, czy może jest to działanie np. wirusa) pojawia się okienko pobierania spakowanego.zip em pliku instalatora mowes_portable.zip. Należy wskazać miejsce zapisu pomimo, iż platforma docelowo ma działać po wywołaniu z pendrive a warto zapisać plik tymczasowo na przykład na pulpicie. Dlaczego? Zapis i wypakowanie od razu na pamięci flash będzie trwało nieporównywalnie dłużej niż rozpakowanie na dysku twardym komputera i skopiowanie wypakowanego folderu na pendrive a. Różnica bierze się z ograniczonej prędkości przesyłania poprzez port USB ale to już mógłby być temat osobnego opracowania. Autorka niniejszego zapisuje na pulpicie. Rys. 8 Zapisywanie pliku z instalatorem Po pobraniu i wypakowaniu na pulpicie folder mowes_portable zostaje skopiowany na pendrive a. W zależności od wybranego oprogramowania może on mieć wielkość około 30 MB, ale należy zadbać o wystarczającą ilość miejsca na pamięci przenośnej, ponieważ w trakcie instalacji folder będzie się rozrastał i może osiągnąć wielkość nawet 500 MB. 15

16 Rys. 9 Skopiowany na pendrive a wypakowany folder mowes_portable Następnie należy poszukać wewnątrz niego pliku wykonywalnego o nazwie mowes.exe i uruchomić go. Po wybraniu najbardziej przyjaznego języka (w tym przypadku jest to język angielski) i zatwierdzeniu zasad licencji na oprogramowanie, oczom administratora ukaże się okno z listą pakietów do instalacji. Należy kliknąć install i potwierdzić chęć instalacji. Rys. 10 Proces instalacji Mowes Portable II 16

17 Proces instalacji może potrwać od kilku do kilkunastu minut, w zależności od ilości wybranych podczas pobierania instalatora pakietów. W trakcie instalacji pojawia się komunikat, który mówi, iż należy zapewnić aplikacji swobodne przejście poprzez firewall a zainstalowanego na komputerze. Jeżeli wszystko przebiegło bez komplikacji, po instalacji uruchomią się serwery Apache i Mysql o czym świadczy okienko jak na rysunku poniżej. Rys. 11 Działające serwery Apache i Mysql Wraz z serwerami otwiera się przeglądarka internetowa wyświetlając stronę informacyjną o zainstalowanym pakiecie Mowes Portable II. 17

18 Rys. 12 Strona powitalna po instalacji pakietu Zainstalowano niezbędne oprogramowanie, zatem jak uruchomić serwer po ponownym włożeniu pamięci flash do portu USB i wreszcie jak włączyć platformę edukacyjną Moodle? Serwer uruchamia się tą samą aplikacją, którą startowano instalator Mowes po poprawnym uruchomieniu powinno oczom czytelnika pojawić się okienko z rysunku 11. Moodle natomiast wywołuje się w oknie przeglądarki internetowej, w polu adresu wpisując adres lub 18 /moodle.wywołanie jednego z tych adresów spowoduje zadziałanie uruchomionego wraz z MoWes na komputerze lokalnym serwera www czyli Apache a, ze wskazaniem na folder, w którym umieszczone są pliki omawianej w niniejszym opracowaniu platformy zdalnego nauczania, zatem powinien uruchomić się Moodle

19 Rys. 13 Działająca lokalnie platforma Jest tylko jeden mały problem ciężko jest dograć język polski do anglojęzycznej wersji platformy zintegrowanej z Mowes. Z względu na tą komplikację dobrze jest cofnąć się do momentu, w którym pobrano i rozpakowano polską wersję instalatora Moodle (punkt Instalacja platformy e learningowej Moodle). Jako środowisko serwerowe warto wykorzystać Mowes Portable, ale portal zainstalować nieco inaczej. Wykorzystując dowolny menedżer plików, w tym przypadku Total Commander, należy utworzyć w folderze x:\mowes_portable\www (x oznacza literę dysku na którym jest Mowes) folder o nawie moodle. Rysunek poniżej. Rys. 14 Utworzenie folderu do instalacji ręcznej platformy w środowisku Mowes Portable Następnie do utworzonego folderu należy skopiować zawartość folderu moodle z paczki instalacyjnej pobranej ze strony 19

20 Rys. 15 Kopiowanie plików platformy na serwer Teraz można wywołać platformę w przeglądarce i jeśli wszystko zostało dobrze wykonane powinno pojawić się okno z menu wyboru języka: Rys. 16 Wybór języka do instalacji platformy Po wyborze i zatwierdzeniu języka pojawia się komunikat o niepoprawnej konfiguracji serwera php wyłączona obsługa biblioteki curl. Jest to biblioteka programistyczna, napisana w języku C, z interfejsami dla ponad 30 innych języków, która umożliwia wysyłanie zapytań http, w tym pobieranie z serwerów stron i plików, a także wysyłanie treści formularzy. Ułatwia tworzenie aplikacji korzystających z protokołu HTTP. Biblioteka curl posiada ogromne możliwości, jej podstawowym zastosowaniem jest tworzenie sprzęgów w złożonych systemach opartych o technologie Webowe

21 Rys. 17 Niepowodzenie testu środowiska instalacji Aby możliwa była dalsza instalacja należy przekonfigurować serwer php w Mowes. Podpowiedź można znaleźć na forum Cała sztuczka polega na usunięciu znaku komentarza (średnik na początku wiersza) w odpowiedniej linii pliku php.ini w folderze x:\mowes_portable\php5 (x litera dysku) oraz skopiowaniu dwóch plików libeay32.dll i ssleay32.dll z folderu php5 do folderu z Windows. Rys. 18 Konfiguracja php.ini 21

22 Po skopiowaniu plików oraz usunięciu średnika z php.ini i restarcie serwera Mowes Portable instalator przechodzi do następnego kroku. Jest nim ustalenie lokalizacji folderów z plikami moodle a. Na potrzebę niniejszej instalacji można pozostawić proponowane parametry bez zmian. Rys. 19 Ustalenie lokalizacji folderów z plikami platformy. Następnym krokiem jest przygotowanie bazy danych pod instalację. Niestety zainstalowany wcześniej pakiet Mowes Portable nie dysponuje programem PHP MyAdmin, ale w prosty sposób można ten składnik doinstalować. W tym celu z uruchamianej wcześniej strony wystarczy pobrać uaktualnienie pakietu w postaci pliku PHPMyAdmin.pck i wrzucić go do folderu głównego Mowes Portable. Następnie należy zatrzymać serwer i uruchomić go ponownie, a program po wykryciu pliku z rozszerzeniem.pck automatycznie doinstaluje składnik po czym uruchomi serwery. 22

23 Rys. 20 Instalacja PHP MyAdmin Po instalacji należy wywołać w przeglądarce adres i kliknąć łącze PHPMyAdmin. Pojawia się okno jak na rysunku poniżej: Rys. 21 Okno programu PHPMyAdmin 23

24 Kolejnym krokiem jest utworzenie bazy danych o nazwie moodle oraz utworzenie hasła dla użytkownika, którego wskażemy instalatorowi. Rys. 22 Tworzenie bazy danych moodle m PHPMyAdmin Teraz należy wpisać dane dostępowe do bazy w odpowiednie okienka instalatora. Jeśli wszystkie dane zostały poprawnie wpisane pojawia się informacja o prawa autorskich i żądanie ich zatwierdzenia w celu dalszej instalacji: Rys. 23 Prawa autorskie Moodle Następnym etapem jest kontrola serwera przez instalator na czerwono instalator zaznacza te parametry, które uniemożliwiają instalację, na żółto te które zaleca się by były skonfigurowane inaczej. 24

25 Rys. 24 Kontrola serwera Test na rysunku 24 wskazuje, że kodowanie znaków w bazie danych jest nieodpowiednio skonfigurowane. Należy zatem poprawić błąd używając programu PHPMyAdmin. Rys. 25 Zmiana kodowanie języka w bazie moodle 25

26 Po zapisaniu zmian w bazie i odświeżeniu strony instalatora pojawia się wynik ponownego testu, na którym widać, iż nie ma już błędów krytycznych uniemożliwiających instalację, jak na rysunku poniżej: Rys. 26 Ponowny test serwera wypadł pomyślnie Po kliknięciu Kontynuuj zaczyna się właściwy proces instalacji, czyli tworzenie tabel i kopiowanie plików. Trwa to kilka minut, należy cierpliwie czekać. Rys. 27 Instalacja Moodle Po instalacji należy wprowadzić dane administratora, jak nazwa użytkownika, hasło (zgodnie z zasadami haseł), e mail i inne. 26

27 Rys. 28 Ustawienia konta administratora Ostatnim krokiem instalacji jest wprowadzenie ustawień strony głównej. Rys. 29 Ustawienia strony głównej Moodle. Następnie pojawia się okno zainstalowanej i gotowej do pracy platformy Moodle. 27

28 Rys. 30 Działająca platforma z zainstalowanym językiem polskim Procedury opisane od strony 15 niniejszego opracowania dotyczą każdej instalacji ręcznej przeprowadzanej zarówno na lokalnym komputerze (Mowes Portable, Xampp, Krasnal), jak również kiedy platforma instalowana jest na serwerze dostępnym globalnie (nazwa.pl, home.pl i inne). W tym miejscu wyczerpuje się zagadnienie instalacji pakietu e learningowego. Reasumując: aby zainstalować Moodle a konieczne jest dysponowanie pakietem serwerowym AMP oraz minimalną umiejętnością jego obsługi. Dalsze działania związane są z administracją systemem, o czym mowa w punkcie kolejnym. 28

29 IV. Używanie platformy zdalnego nauczania Moodle. 1. Informacje ogólne na temat budowy witryny. Proces instalacji został ukończony, ale sam portal nie jest póki co przygotowany do działania. Po wywołaniu domeny w przeglądarce otrzymuje użytkownik okno z informacją o braku kursów, jak na rysunku poniżej. Rys. 31 Okno pustej platformy Moodle dla niezalogowanego użytkownika W trakcie instalacji utworzone zostało konto administratora wraz zaznaczeniem by niemożliwa była samodzielna rejestracja. Należy więc zalogować się by móc zarządzać. Po kliknięciu łącza Zaloguj się pojawia się formularz logowania, w który należy wpisać dane administratora. Rys. 32 Formularz logowania 29

30 Po zalogowaniu do systemu okno przeglądarki staje się bogatsze w treści. Rys. 33 Okno Moodle po zalogowaniu W zależności od wersji zainstalowanej platformy, okno może różnić się wyglądem w przypadku omawianym w niniejszej pracy, ze względu na ograniczenia serwera nazwa.pl, dalsze czynności opisywane są w oparciu o wersję Okno zbudowane jest z czterech zasadniczych części. U góry znajduje się baner, w miejscu którego można umieścić np. logo szkoły. Po lewej stronie znajduje się menu Administracja serwisu umożliwiające konfigurowanie wszystkich ustawień platformy, natomiast na prawa strona zawiera informację wprowadzoną przez administratora (strona główna) oraz kalendarz. Najistotniejszą częścią jest jednak ta po środku, zawierająca dostępne w serwisie kursy (na rysunku 33 widać kurs Technologia informacyjna podstawy ). Komunikaty od serwera dla administratora. Zarządzanie kontami, uwierzytelnianiem oraz zezwoleniami. Tworzenie i edycja kursów, zapisy na kursy, ustawienia kursów oraz kopie zapasowe. Zawiera oceny zdobyte przez kursanta oraz ustawienia skali ocen i inne. Ustawienia lokalizacji i czasu serwera. Pozwala zmienić ustawienia językowe, edytować zainstalowany język oraz zmieni Zarządzanie aktywnościami, blokami oraz filtrami. Ustawienia bezpieczeństwa serwisu. Zarządzanie wyglądem serwisu. Co działo się na stronie. Rys. 34 Menu 30 Ustawienia strony głównej.

31 Niezaznaczone przez autorkę elementy menu nie mają większego znaczenia w kontekście tematu niniejszej pracy, pozwoliła sobie ona zatem na ich nie omawianie. Niektóre ze wskazanych natomiast wymagają bliższego przedstawienia. Powiadomienia - komunikaty od serwera dla administratora wymagają uwagi gdyż dotyczą bezpieczeństwa pracy w witrynie i zabezpieczają przez jej poprawne działanie. Może się pojawić np. informacja, iż należy wykonać skrypt cron.php 20 albo, że należy zmienić uprawnienia do jakiegoś folderu systemowego. Uwierzytelnianie umożliwia ustawienie w jaki sposób witryna weryfikować będzie użytkownika. Zezwolenia tu administrator może nadawać bądź odbierać uprawnienia danemu użytkownikowi, albo dla konkretnego kursu, albo w obrębie całego serwisu. Może również dowolnie zdefiniować role jakie mają być przypisywane. Aktywności to elementy kursu. Aktywnością może być na przykład forum, na którym użytkownik dyskutuje, materiały z których się uczy czy tez quizy, które rozwiązuje

32 2. Dodawanie użytkownika do systemu. Zanim platforma zacznie przynosić wymierne efekty nauczania, należy stworzyć użytkowników, którzy będą z niej korzystać. Przypomnieć należy, iż w trakcie instalacji pozostawiono bez zmian opcję zabraniającą samodzielnie się rejestrować użytkownikom, także by zacząć nauczać należy utworzyć stosowne konta. Proces tworzenia rozpoczyna się od wybrania z menu bocznego opcji Użytkownicy. Rys. 35 Wybranie z menu opcji dodawania użytkownika Pojawi się formularz, w którym należy obowiązkowo wypełnić pola oznaczone na czerwono. Rys. 36 Formularz tworzenia konta użytkownika 32

33 Poza standardowymi informacjami jak login, czy miasto, Moodle wymaga by zastosować silne hasło zgodnie z zasadą: hasło nie krótsze niż 8 znaków co najmniej jedna cyfra co najmniej jedna mała litera co najmniej jedna duża litera co najmniej jeden znak niealfanumeryczny. W polach nieobowiązkowych użytkownik może opisać siebie, wstawić zdjęcie do profilu, napisać o swoich zainteresowaniach, podać swoje numery gg, AIM, identyfikator Skype, stronę WWW i wiele innych. Kiedy wszystkie, wymagane przez system i opcjonalne pola zostaną wypełnione, pozostaje kliknąć Zmień profil u dołu ekranu. Jeśli wszystko przebiegło zgodnie z planem pojawi się lista wszystkich użytkowników systemu. Tą samą stronę otworzymy wybierając link Przeglądaj listę użytkowników dostępną w menu Konta. Rys. 37 Lista użytkowników Z poziomu tej strony administrator może przejść do profilu każdego z użytkowników, może zmodyfikować każdy z profili oraz każdy z nich usunąć. Na rysunku poniżej przedstawiono zawartość przykładowego profilu użytkownika Jan Nowak wraz ze stronami, które wywołują poszczególne hiperłącza. 33

34 34

35 Rys. 38 Połączenia pomiędzy zakładkami i stronami użytkownika Jak interpretować powyższy schemat? Przeglądanie zawartości konta użytkownika odbywa poprzez wybór odpowiedniej zakładki. I tak, zakładka Profil powoduje 35

36 wyświetlenie informacji o pochodzeniu użytkownika, jego mailu, pierwszym logowaniu i ostatniej aktywności. Modyfikuj profil powoduje wywołanie znanego już Czytelnikowi formularza, którym tworzy się konta (z tą różnicą, że teraz jest już po części wypełniony). Zakładka Posty forum wyświetla wszystkie posty danego użytkownika na forach, na których się wypowiadał. Blog powoduje wyświetlenie blogu użytkownika, a Notatnik uruchamia stronę z notatkami przez niego utworzonymi. W Raportach aktywności może administrator znaleźć szczegółowe informacje na temat wszystkich działań danego użytkownika w platformie, to znaczy: w których kursach wziął udział (w jakich aktywnościach), ile razy się logował, statystyki, itp. Ostatnia zakładka Role powoduje wyświetlenie uprawnień użytkownika, ale o nich mowa w następnym punkcie opracowania. Rozważając menu Konta warto wspomnieć o ciekawej opcji, jaką jest niewątpliwie Wielokrotne akcje na użytkownikach. W przypadku platformy utworzonej na potrzebę edycji niniejszej pracy, nie wyda się ona zapewne nieodzowna, niemniej jednak trzeba nadmienić, iż standardowo na platformach e learningowych zarejestrowanych mogą być setki, a nawet tysiące użytkowników. Wysłanie maila o jednakowej treści do 100 osób wiązałoby się z nie lada zadaniem. Moodle daje tutaj idealne rozwiązanie w postaci omawianej opcji. Rys. 39 Wielokrotna akcja na użytkownikach 36

37 Jak to zrobić? Wystarczy spośród wszystkich użytkowników wybrać interesujące Czytelnika konta, kliknąć Dodaj do zaznaczenia, w skutek czego pojawią się one w okienku po prawej stronie (staną się zaznaczonymi użytkownikami). Później już tylko z listy rozwijalnej wybiera się konkretną akcję, np. Dodaj/wyślij wiadomość i zatwierdza klawiszem Wykonaj. Teraz pozostaje już tylko wpisać treść wiadomości i zatwierdzić. System zada jeszcze pytanie czy na pewno chce użytkownik wykonać operację na kilku kontach (rysunek poniżej): Rys. 40 Potwierdzenie wielokrotnej akcji na użytkownikach Po kliknięciu Tak wiadomość zostanie wysłana. Kiedy któryś z adresatów zaloguje się do systemu, otrzyma informację o wiadomości w postaci wyskakującego okienka. Rys. Dostarczona wiadomość Uwaga! Należy zachować szczególną ostrożność zwłaszcza przy akcji wielokrotnego usuwania kont. 37

38 3. Uprawnienia użytkowników platformy Moodle. W poprzednim punkcie opracowania dowiedział się Czytelnik w jaki sposób może stworzyć konto użytkownika. Jakie ma on uprawnienia w systemie Moodle? Dobrze jest to sprawdzić na konkretnym przykładzie. W tym celu stworzono konto użytkownika Jan Kowalski z loginem janek i hasłem P@ssw0rd. Po zalogowaniu na to konto widać od razu, iż strona wygląda odmiennie niż w przypadku logowania na konto administratora (z rysunku 33). Rys. 41 Okno systemu Moodle dla użytkownika bez praw administratora Różnica między rysunkiem 33 i rysunkiem 41 polega na tym, iż na tym drugim brakuje menu administracyjnego. To, co widzi Jan Kowalski po zalogowaniu to strona główna platformy z dostępnymi w niej kursami. Nie ma on zatem możliwości wprowadzania żadnych zmian w konfiguracji systemu. Do nadawania uprawnień służy menu Zezwolenia (składnik menu Użytkownicy ). Rys. 42 Menu zezwolenia Zdefiniuj role jest opcją pozwalająca na modyfikację uprawnień poszczególnych grup kont (zwanych rolami). Zmiana ustawień domyślnych może spowodować błędy w dostępie wszystkich użytkowników do zasobów platformy, włączając w to administratora, zatem niewskazana jest ingerencja w te ustawienia osób nie 38

39 posiadających odpowiednich umiejętności. W związku z tym pomija autorka opracowania szczegółowy opis tej funkcji. Przypisz role w obrębie całego serwisu jest tą opcją, w której dokonuje się przydział poszczególnych ról kontom. Jakie są te role? Rys. 43 Definicja ról w systemie Moodle. Administratorzy mogą robić wszystko we wszystkich kursach w obrębie serwisu w przypadku omawianej platformy są nimi: Weronika Ewertowska oraz Jan Nowak. Autorzy kursów mogą tworzyć nowe kursy i być w nich nauczycielami tutaj nie ma kont o takich uprawnieniach. Prowadzący mogą robić wszystko w kursie, np. zmieniać składowe czy oceniać studentów jedno konto Weronika Ewertowska. Nauczyciele bez praw edycji mogą uczyć w kursach i oceniać studentów, ale nie mogą wprowadzać zmian edycyjnych w przypadku tego serwisu dwa konta mają takie uprawnienia. Studenci mają z zasady mniej uprawnień w kursach czterech uczniów. Goście mają niewiele uprawnień i przeważnie nie mogą nigdzie nic wpisywać. Wyświetlone w tabeli role są zarazem łączami do podstrony, która umożliwia wrzucanie kont do poszczególnej grupy uprawnień. I tak, po kliknięciu w Administrator pojawia się formularz dodawania kont do grupy administratorów. 39

40 Rys. 44 Formularz przypisywania praw użytkownikom W zakładce Przyznaj tę rolę należy wybrać tą, która ma być nadana. Z prawej strony zaznacza się konta i klawiszem Dodaj przenosi się je do kontenera danej roli. Analogicznie odbiera się uprawnienia używając klawisza Usuń (po uprzednim zaznaczeniu konta, tym razem po lewej stronie). Należy pamiętać, że role przyznawane w ten sposób nadawane są użytkownikom w całym serwisie, w tym na stronie głównej i wszystkich kursach. Jeżeli administrator nie chce by użytkownik miał prawa edycji całego serwisu, a jedynie by mógł administrować konkretnym kursem, dla każdego z nich można role nadawać osobno. Warto to pokazać na przykładzie wspomnianego już Jana Kowalskiego. Administrator w obrębie całego serwisu nadał mu uprawnienia studenta: Rys. 45 Jan Kowalski z rolą studenta w obrębie całego serwisu 40

41 Może on wziąć udział w kursie, co znaczy przeglądać jego treści i rozwiązywać zadania, nie może jednak dodawać tematów i modyfikować jego ustawień. Na rysunku poniżej okno kursu Technologia informacyjna podstawy dla studenta Jan Kowalski. Rys. 46 Okna kursu dla studenta Jeżeli administrator zechce by Kowalski zarządzał kursem Technologia informacyjna podstawy to może mu przypisać role w obrębie danego kursu. Wystarczy, że wejdzie administrator w kurs i z menu Administracja wybierze łącze Przypisz role. Pojawi się tabela analogiczna do tej z rysunku 43 z tą różnicą, że teraz nadawane role dotyczą wyłącznie danego kursu. Sposób nadawania uprawnień jest dokładnie taki sam jak w przypadku całego serwisu. Po przypisaniu Kowalskiemu roli administratora w kursie Technologia informacyjna podstawy tabela wyglądać może jak na rysunku poniżej: Rys. 47 Administratorzy kursu TI Jeśli teraz Jan Kowalski zaloguje się do systemu i wejdzie do kursu TI, okno z rysunku 46 wzbogaci się o menu administracyjne. 41

42 Rys. 48 Jan Kowalski administratorem kursu Administrator systemu może być spokojny o bezpieczeństwo witryny, bo jedynie w obrębie kursu Kowalski może wprowadzać wszelkie zmiany ustawień. A jak edytować kurs dowie się Czytelnik w następnym punkcie. 42

43 4. Zmiana układu strony tryby pracy w systemie Moodle. Moodle jest rodzajem dynamicznej strony www. Znaczy to, że użytkownik o odpowiednich uprawnieniach (administrator) może dokonywać modyfikacji układu elementów ją tworzących. Służy do tego tryb edycji. Uruchamia się go klawiszem o tej samej nazwie. Rys. 49 Klawisz uruchamiania trybu edycji Po uruchomieniu tego trybu pracy obok poszczególnych elementów witryny pojawiają się dodatkowe klawisze i listy rozwijalne służące do wprowadzania zmian. Usuwanie elementu. Przesunięcie w dół. Przeniesienie elementu na drugą stronę. Ukrywanie elementu. Przypisywanie ról. Rys. 50 Klawisze trybu edycji Po wprowadzeniu zmian układ witryny może być taki jak na rysunku poniżej proszę porównać z tym z rysunku 33 ze strony 26. Rys. 51 Zmieniony układ witryny 43

44 Poszczególne bloki witryny zarządzane są w menu Bloki. Rys. 52 Menu Bloki. Administrator wybiera z listy rozwijalnej składnik, który chce dodać do swojego systemu, po czym używając klawiszy opisanych na rysunku 50 ustawia blok w odpowiednim miejscu. Dla przykładu doda autorka blok Wiadomości na lewą stronę oraz Zalogowani użytkownicy na prawą stronę witryny. Rys. 53 Witryna z dodanymi blokami 44

45 5. Zacznij nauczać czyli jak tworzyć, zmieniać i usuwać kurs. Potrafi już Czytelnik stworzyć konto użytkownika i nadać mu role w systemie. Czas poznać sposób tworzenia kursów w systemie Moodle. Tworzenie nowego kursu jest zadaniem administratora. Służy do tego menu Kursy. Rys. 54 Menu kursy Po wybraniu łącza Dodaj/edytuj kursy pojawia się strona z kategoriami kursów, na której wybiera administrator grupę, do której należeć ma tworzony kurs albo tworzy zupełnie nową. Rys. 55 Kategorie kursów Utworzenie nowej kategorii polega na wypełnieniu formularza jak na rysunku poniżej: Rys. 56 Tworzenie kategorii kursu 45

46 W zależności od tego czy tworzona jest kategoria główna czy podkategoria odpowiednią opcję wybiera się z listy rozwijalnej Kategoria nadrzędna. Po zatwierdzeniu klawiszem Utwórz kategorię system przenosi administratora do strony danej kategorii i z jej poziomu może on stworzyć nowy kurs w danej kategorii. Rys. 57 Strona kategorii Języki obce. Jeżeli tworzony kurs ma należeć do już istniejącej kategorii to na stronie pokazanej na rysunku 55 należy wybrać nazwę kategorii, po czym na kolejnej stronie wybrać opcję Dodaj nowy kurs. Rys. 58 Strona kursów w kategorii Inne. W skutek tego pojawi się formularz tworzenia kursu, który jak w przypadku tworzenia użytkownika, posiada pola niezbędne zaznaczone na czerwono oraz pola opcjonalne. Warto pamiętać, że nawet jeśli w trakcie tworzenia kursu nie wypełni się wszystkich to zawsze można je uzupełnić w trybie edycji. Formularz podzielony jest na bloki. Pierwszym z nich są parametry Ogólne. Tutaj wprowadza się pełną nazwę oraz nazwa skróconą kursu. Opcjonalnie można wpisać streszczenie czyli 46

47 krótką informację na temat tworzonego kursu. W oknie Format można ustawić czy kurs ma mieć układ tygodniowy, tematyczny czy na przykład towarzyski. Następnie podaje się liczbę tygodni (tematów) i datę rozpoczęcia kursu. Ustala się tu również maksymalny rozmiar nadsyłanego przez uczestnika pliku, oraz to czy kurs ma być oceniany i czy ma pokazywać raporty aktywności. Drugim blokiem są Zapisy. Tutaj ustawia się czy na dany kurs użytkownik może sam się zapisywać, jaka będzie jego domyślna rola po zapisaniu, można wyznaczyć okres w jakim można się zapisywać oraz okres uczestnictwa. Internal enrollment, czyli zapis wewnętrzny, jest najbardziej typową dla Moodle metodą zapisów na kursy - każdy zarejestrowany uczestnik Moodle ma prawo zapisać się na kurs znajdujący się na platformie. Prawo to można ograniczyć definiując hasło dostępu do kursu lub ręcznie modyfikując listę uczestników, o czym za chwilę. Zasadniczo jednak wychodzimy z założenia, że wstępna weryfikacja uczestników odbywa się na etapie tworzenia kont w Moodle, a gdy użytkownik już takie konto ma, to może dość swobodnie korzystać z oferty dydaktycznej naszej platformy. Warto wiedzieć, że w razie potrzeby można korzystać z innych metod zapisu, w szczególności takich, które wymagają wniesienia opłaty za kurs (np. Paypal). Jeśli chcemy, by 47

48 wnoszenie opłat i weryfikacja odbywały się automatycznie, to musimy ustalić z administratorem Moodle dostępność takiej metody zapisu (będzie wówczas widoczna na liście możliwych metod obok Internal enrollment) i podać w formularzu Moodle koszt kursu i walutę. 22 Trzeci blok to Zgłoszenie o wygaśnięciu powiadomienia. Jeżeli w poprzednim bloku ustawi administrator jakiś okres uczestnictwa to w tym bloku może ustawić czy system ma powiadamiać uczestników kursu (studentów i nauczycieli) o upływającym okresie trwania kursu. Grupy pozwala ustalić czy uczestnicy kursu będą dzieleni na grupy i czy te grupy będą widoczne czy nie. Grupy można stworzyć na dwóch poziomach: 1. Poziom kursu Jest to domyślne ustawienie dla wszystkich aktywności w ramach danego kursu. 2. Poziom aktywności Każda aktywność, która umożliwia grupową pracę pozwala określić tryb pracy w grupach. Jeśli kurs wymusza pracę w grupach wówczas ten parametr nie jest brany pod uwagę

49 Dostępność to blok w którym ustala administrator czy kurs ma być dostępny dla studentów czy nie. W bloku Język można ustawić język w jakim ma być kurs wyświetlany spośród zainstalowanych w systemie. Ostatnim blokiem jest Role renaming czyli pole, w którym można w obrębie tworzonego kursu zmienić domyślne nazwy ról, np. z Administratora na Władce itp. Kiedy wszystkie bloki zostaną wypełnione całość zatwierdza się klawiszem Zapisz zmiany. Następnym krokiem jest przypisanie ról w kursie w sposób opisany w punkcie 3 rozdziału. 49

50 Rys. Nadawanie ról w kursie TI Po kliknięciu na klawisz u dołu system uruchomi nowo utworzony kurs. W przypadku niniejszego opracowania jest to kurs Technologia informacyjna. Rys. 60 Okno kursu TI Kurs jest, użytkownicy są, ale poza zalogowaniem nic nie mogą w nim zrobić. Nie ma bowiem jeszcze czego się uczyć. Czas na wypełnienie kursu treściami. W tym celu należy uruchomić tryb edycji. 50

51 Rys. 61 Tryb edycji kursu TI W skutek tego, poza omówionymi w punkcie 4 niniejszego rozdziału funkcjami edycji bloków, pojawią się funkcje edycji tematów, w postaci list rozwijalnych Dodaj zasób oraz Dodaj składową. Zasób to typowy materiał zamieszczony w kursie czyli plik zawierający odpowiednie treści. Może być podpięty bezpośrednio w kursie lub udostępniony przez adres URL. Zasoby, które Moodle pozwala zamieścić w kursie, można podzielić na dwie grupy: materiały, które można tworzyć bezpośrednio w Moodle - do tej grupy zalicza się etykietę, stronę tekstową i stronę html; materiały tworzone gdzie indziej i (ewentualnie) kopiowane do Moodle - w tej grupie znajdą się link do pliku lub strony, katalog plików oraz pakiet IMS. Podział ten nie jest bardzo rygorystyczny, bo materiały "tworzone w Moodle" można samodzielnie stworzyć i przekopiować do Moodle. Jednak ostatecznie materiały z pierwszej grupy muszą zostać wkopiowane na platformę i tam są przechowywane - są to głównie materiały tekstowe. Materiały z drugiej grupy mogą zostać zapisane na platformie, ale mogą być też udostępniane tylko w postaci linku do dokumentu - są to pliki rozmaitego typu: filmy, nagrania, grafika, prezentacje, ale także pliki tekstowe. Załączony zasób zazwyczaj jest widoczny w temacie kursu w postaci tytułu i linku prowadzącego do pełnej treści - jedynie w przypadku etykiety widać od razu całą zawartość. Dodatkowo, w zależności od typu materiału, tytuł może być poprzedzony odpowiednią ikonką: pliku tekstowego lub html, pliku graficznego, prezentacji, folderu czy linku Internetowego. 51

52 Aby dodać zasób należy z listy rozwijalnej Dodaj zasób wybrać odpowiednią opcję. Na ekranie pojawia się wówczas formularz dodawania zasobu. Może być on różny dla różnych zasobów, ale pewne cechy (grupy opcji) ma wspólne dla wszystkich bądź wielu zasobów. Autor opracowania na witrynie Wrocławskiego Portalu Informatycznego 23 zebrał cechy wspólne formularzy w następującą tabelę: Cecha Tytuł i streszczenie Treść Lokalizacja Okno zasobu Pokaż/ukryj W jakim zasobie występuje Parametry te podaje się dla wszystkich rodzajów zasobów, oprócz etykiety. Tytuł zasobu widać na stronie kursu (kliknięcie na niego pozwala otworzyć materiał). Tytuł wraz ze streszczeniem widać na wykazie wszystkich zasobów otwieranym przez opcję Zasoby w bloku Aktywności. Streszczenie powinno być niedługim opisem informującym o zawartości zasobu. Pole to służy do wprowadzania treści materiału i występuje w formularzach etykiety, dokumentu tekstowego i dokumentu html. Do pola może być dołączony edytor WYSIWYG ułatwiający edycję. Można także wprowadzać tekst w html lub języku znaczników. Pole to występuje w przypadku linków do plików lub stron www, katalogu plików oraz pakietów IMS. W każdym z tych przypadków należy wskazać miejsce, w którym znajduje się zamieszczany zasób. W wyborze lokalizacji pomocne są okienka wyboru pozwalające przeszukać zasoby Moodle, komputera lub Internetu. W przypadku zasobów, których treść może być wyświetlona w przeglądarce, można podać, czy powinno to być w oddzielnym oknie niż kurs i jakie powinny być parametry tego okna. Atrybuty te są charakterystyczne dla wszystkich zasobów oprócz etykiety, która zawsze jest wyświetlana w oknie kursu, oraz katalogu plików. W przypadku wszystkich zasobów, oprócz etykiety stanowiącej opis tematu, można zasób ukryć lub pokazać uczniom. Wybór takiej opcji w formularzu jest równoważny ukrywaniu i pokazywaniu elementu za pomocą ikonek oka bezpośrednio na stronie kursu. Tabela 1 Wspólne cechy zasobów w Moodle Najlepiej jednak pokazać to na przykładzie omawianego kursu TI. Należy zatem stworzyć temat i nadać mu odpowiedni zasób. Niech pierwszym tematem będzie Historia komputerów, a zasobem etykieta

53 Rys. 62 Wstawianie zasobu - etykieta Należy wypełnić formularz i zatwierdzić: Rys. 63 Etykieta formularz W skutek tego okno kursu będzie wyglądało teraz następująco: Rys. 64 Etykieta w pierwszym temacie kursu Ale etykieta to tylko napis, zatem należy dodać kolejny zasób, tym razem Stwórz stronę tekstową. Po wypełnieniu formularza treścią kurs wygląda już nieco bardziej bogato. Rys. 65 Dwa zasoby w temacie. Kliknięcie na łącze Historia komputerów strona tekstowa spowoduje otwarcie się okna z treścią lekcji. 53

54 Rys. 66 Strona tekstowa w pierwszym temacie Kolejnym tematem niech będzie Sposoby przedstawiania informacji z zasobem Stwórz stronę HTML. Proces edycji strony www wymaga pewnych umiejętności, niemniej jednak w przypadku tego zasobu tworzenie strony odbywa się w intuicyjnym edytorze WYSIWYG i nie powinien przysporzyć większego kłopotu. Rys. 67 Edytor WYSIWYG w zasobie Moodle W tym przykładzie wybrano opcję uruchomienia w nowym oknie, w związku z czym po wybraniu tego zasobu przez użytkownika wynik będzie taki jak na rysunku poniżej: 54

55 Rys. 68 Nowe okno w skutek wywołania zasobu Strona HTML Trzeci temat w kursie zostanie utworzony z wykorzystaniem zasobu Link do pliku lub strony. W pierwszym oknie należy podać nazwę, klikniecie której wywoła dany plik lub stronę, a następnie należy albo wpisać adres www albo kliknąć Prześlij plik by wskazać konkretny plik z dysku komputera. W pierwszym przypadku autorka opracowania wybiera ten drugi wariant: Rys. 69 Okno wyboru pliku do wstawienia Na rysunku widać, iż dotychczas żaden plik nie został przesłany przez administratora na serwer, w związku z tym ponownie wybrać należy łącze Prześlij plik. Pojawi 55

56 się kolejne okno z informacją o maksymalnym rozmiarze pliku (taki jaki ustawiliśmy tworząc kurs) oraz klawiszami Przeglądaj oraz Prześlij ten plik. Ten pierwszy służy do wskazania pliku na dysku komputera, a ten drugi do przesłania go na dysk serwera. Okno w wybranym plikiem z dysku na rysunku poniżej: Rys. 70 Wybór pliku do przesłania Po przesłaniu pliku na serwer pojawi się on na liście plików do wstawienia w tworzony zasób: Rys. 71 Lista plików na serwerze do wykorzystania w kursie T.inf Teraz wystarczy zaznaczyć plik i kliknąć Wybierz. W formularzu zasobu zaznaczyła autorka to samo okno uruchomienia. Wynik działań: Rys. 72 Link do pliku 56

57 Jeżeli wstawi się odnośnik do pliku, którego przeglądarka nie jest w stanie otworzyć, zaproponuje ona użytkownikowi pobranie pliku na dysk twardy. Działania prowadzące do wstawienia zasobu w postaci odnośnika do innej strony www ograniczają się do wpisania w formularzu zasobu adresu, np.: Rys. 73 Tworzenie linku do strony spoza serwisu Podsumowując trzeci temat wyczerpuje zagadnienie zasobu Link do pliku lub strony ponieważ zawiera wszystkie 3 możliwości, mianowicie: link do pliku otwieranego przez przeglądarkę, link do pliku nie otwieranego przez przeglądarkę, link do strona poza serwisem. Rys. 73 Linki w temacie trzecim W czwartym temacie pokaże autorka zasób Wyświetl katalog plików. Pozwala on na pobieranie przez użytkowników plików z folderu, który udostępni im administrator. Domyślnie w trakcie edycji formularza zasobu system wskazuje folder główny kursu. W nim jednak znajdują się pliki wcześniej przesłane w trakcie tworzenia zasobów dla tematu trzeciego. Dobrze jest na przykład utworzyć ręcznie folder z plikami do danego tematu i tylko ten folder udostępnić. Jak się do tego zabrać? Z menu Administracja wewnątrz kursu wybrać należy łącze Pliki. 57

58 Rys. 74 Menu Administracja w kursie T.inf Spowoduje to wywołanie okna jakie pokazano na rysunku 71. Tam należy utworzyć folder dotyczący tematu (w tym wypadku Algorytmy) i następnie wejść do niego. Na rysunku poniżej pokazano ścieżkę dostępu świadczącą o tym iż użytkownik jest wewnątrz utworzonego folderu. Rys. 75 Zawartość folderu Algorytmy. Teraz już tylko pozostaje przygotować odpowiednie pliki do wysłania do utworzonego katalogu i wykorzystując procedurę pokazaną na rysunkach Po poprawnym wykonaniu czynności zawartość folderu Algorytmy mogłaby wyglądać jak na rysunku poniżej: 58

59 Rys. 76 Pliki w folderze Algorytmy Jeżeli przygotowano już odpowiedni folder można wskazać go w trakcie tworzenia zasobu dla tematu czwartego: Rys. 77 Wybór folderu Po zatwierdzeniu w miejscu tematu czwartego pojawi się folder z plikami do pobrania przez uczestników kursu. Rys. 78 Czwarty temat z zasobem Katalog plików 59

60 Po kliknięciu na łącze pojawi się okno umożliwiające ich pobranie. Rys. 79 Zawartość udostępnionego katalogu plików Ostatnim zasobem jest Dodaj pakiet IMS i zostanie opisany na podstawie tematu piątego kursu. Wydawcą tego standardu e learning owego jest Global Consortium ( organizacja non-profit. W związku z tym, korzyści z członkostwa należne są jedynie zarejestrowanym na stronie WWW członkom, którzy mogą np. głosować w różnych kwestiach. IMS powstało w ramach konsorcjum instytucji edukacyjnych, firm produkujących oprogramowanie oraz wydawców, które postawiło sobie za cel specyfikację zarówno środowiska, jak i nauczanych treści w kształceniu rozproszonym tak, aby umożliwić skuteczną współpracę wielu twórców. Cel tyleż szlachetny, co ogólny. W praktyce specyfikacja proponowana przez IMS oznacza opisy grup możliwych obiektów (np. obiekt "dane osobowe", "dane grupy" itd.) oraz reguły tworzenia powiązań pomiędzy obiektami. Wskazuje się tu również na konieczność jednolitego opisu danych w obiektach, jak i samych obiektów, podając za przykład takie pojęcia, jak: stopień i ocena, które nie tylko mogą się różnić nazwą, ale i sposobem zapisu (słowo lub liczba). IMS generuje wskazówki, przewodniki, które są zintegrowane z wciąż ewoluującymi wersjami SCORM do praktycznej implementacji. 24 Załączenie w kursie pakietu IMS polega na skopiowaniu do Moodle pliku zawierającego materiał dydaktyczny zapisany w odpowiednim formacie, służącym do przenoszenia materiałów pomiędzy platformami. Skopiowany plik należy rozpakować i udostępnić w postaci linku na stronie kursu. 25 Do przygotowania pakietu należy użyć odpowiedniego oprogramowania w standardzie WEB 2.0. Przykładem aplikacji

61 generującej pakiet jest program exe informacje o nim może Czytelnik znaleźć na stronie Po przygotowaniu pakietu można przystąpić do wstawiania w temat piąty zasobu. Formularz wypełnia się analogicznie do tego, który wykorzystywało się do wstawiania łącza do pliku. Po przesłaniu spakowanego.zip em pliku na serwer można go wybrać z listy plików. Rys. 80 Pakiet IMS do wyboru Po wyborze pliku i zatwierdzeniu ustawień zasobu na liście pojawia się nowy temat. Rys. 81 Wszystkie rodzaje zasobów Pierwsze uruchomienie tematu z pakietem IMS spowoduje wywołanie zapytania o rozwinięcie pakietu. 61

62 Rys. 82 Zapytanie o rozwinięcie pakietu Kliknięcie rozwiń spowoduje przygotowanie pakietu do użycia. Rys. 83 Działający pakiet IMS. Drugim rodzajem list rozwijalnych dostępnych w trybie edycji kursu są listy Dodaj składową. Są to zasoby interaktywne czyli takie, które pozwalają uczniom na współpracę z nauczycielem, systemem lub innymi uczniami. Rys. 84 Dodaj składową 62

63 Ankiety w Moodle u zawierają pytania dotyczące podejścia uczniów do nauki oraz opinii towarzyszących korzystaniu z kursu. Moodle zawiera pięć rodzajów wbudowanych ankiet, podzielonych na 3 typy, jak na rysunku poniżej: Rys. 85 Rodzaje ankiet 1. COLLES - w tej kategorii znajdują się trzy rodzaje ankiet z których każda składa się z 24 pytań. Ankiety te badają: zgodność kursu z zainteresowaniami ucznia; stopień interaktywności kursu; stopień w jakim uczeń uzyskał pomoc od innych uczniów; stopień w jakim nauczyciel i inni uczniowie prawidłowo zrozumieli interakcję z uczniem. Rys. 86 Fragment ankiety COLLES 2. ATTLS - składa się z 20 pytań dotyczących stylu uczenia się, dyskutowania czy myślenia. Ankieta jest przydatna w celu oceny ogólnej postawy uczniów, a nie odbioru i satysfakcji z kursu. 63

64 Rys. 87 Fragment ankiety ATTLS 3. Zdarzenia krytyczne - ankieta bada odczucia uczniów związane z ostatnimi zdarzeniami w kursie. Rys. 88 Ankieta zdarzenia krytyczne Aby wstawić ankietę, po wybraniu z listy rozwijalnej składowej, administrator musi wprowadzić jej nazwę, dokonać wyboru rodzaju ankiety oraz ewentualnie wpisać krótkie streszczenie. Formularz na rysunku poniżej: 64

65 Rys. 89 Formularz tworzenia ankiety Na potrzebę pokazania różnic wstawiła autorka wszystkie 3 rodzaje ankiety do pierwszego tematu w kursie Technologia informacyjna : Rys. 90 Trzy rodzaje ankiet w temacie pierwszym Czat służy do komunikacji wielu osób w tzw. pokojach. Po dodaniu pokoju rozmów do kursu każdy uczeń zapisany na kurs może wejść do niego w dowolnym momencie. Istnieją dwa rodzaje rozmowy - prywatna, której przebieg mogą śledzić tylko dwie osoby, oraz publiczna, dostępna dla wszystkich zalogowanych użytkowników kursu. Dostępne są również graficzne emotikony, stworzone dla ułatwienia ekspresji emocji. Element ten można wykorzystać np. kiedy uczniowie mają wykonać wspólną pracę (np. w grupie). Wówczas kanał komunikacji jakim jest czat może okazać się bardzo przydatny. Tworzenie czatu wymaga wypełnienia formularza jak na rysunku poniżej: 65

66 Rys. 91 Formularz tworzenia czatu W temacie drugim kursu utworzono czatroom: Rys. 92 Czat w temacie drugim Kiedy wybierze uczestnik kursu łącze Czat dla tematu drugiego i potwierdzi chęć jego uruchomienia pojawi się okno czatu, na którym można porozmawiać na żywo. 66

67 Rys. 93 Działający czat Ćwiczenie do samooceny jest prostym a dającym duże możliwości zadaniem. W tym ćwiczeniu nauczyciel zadaje studentom praktyczną pracę do wykonania. Może być to esej, raport, przygotowanie prezentacji czy arkusza kalkulacyjnego. Po wykonaniu ćwiczenia, student musi ocenić swoją własną pracę. Po przesłaniu pracy i samooceny, nauczyciel ocenia zarówno pracę jak i jej ocenę dokonaną przez studenta. Nauczyciel może poprosić studenta o ponowne przesłanie ulepszonej już pracy. Po wybraniu tego składnika musi administrator wypełnić formularz: 67

68 Rys. 94 Formularz tworzenia ćwiczenia do samooceny Po wypełnieniu formularza musi jeszcze administrator ustalić skalę w jakiej student będzie oceniał efekt swojej pracy. W temacie drugim kursu wstawiono przykładowe zadanie. Rys. 95 Składowe tematu drugiego Forum dyskusyjne to forma grup dyskusyjnych, która służy do wymiany informacji i poglądów między osobami zapisanymi do kursu. Moduł ten daje duże możliwości. Dobrze prowadzone forum może stymulować przemyślenia, motywować uczniów do zaangażowania się w kurs. Po wypełnieniu formularza z rysunku poniżej można zacząć wpisywać posty. 68

69 Rys. 96 Formularz tworzenia forum W temacie 3 kursu wstawiono przykładowe forum dyskusyjne. Rys. 97 Forum w trzecim temacie kursu Po kliknięciu Wypowiedz się na forum pojawia się okno, w którym można dodawać nowy temat bądź wprowadzić post do tematu już istniejącego. Warto pamiętać o tym, że po wpisaniu swojego postu ma użytkownik 30 minut na jego edycję lub usunięcie. 69

70 Rys. 98 Działające forum Głosowanie pozwala na stworzenie pytania oraz predefiniowanych odpowiedzi. W trakcie wypełniania formularza administrator formułuje pytanie, możliwe odpowiedzi do wyboru, okres w jakim głosowanie jest dostępne dla studenta, opcje wyświetlania na stronie, sposób pokazania wyników studentom i inne. Rys. 99 Fragment formularza tworzenia głosowania W omawianym kursie Technologia informacyjna utworzono głosowanie w temacie trzecim. 70

71 Rys. 100 Głosowanie w temacie trzecim Po uruchomieniu głosowania pojawia się strona internetowa z pytaniem i możliwymi odpowiedziami oraz (w zależności od ustawień) dotychczasowe wyniki. Rys. 101 Uruchomione głosowanie Po wybraniu opcji Przejrzyj odpowiedzi może administrator kursu przeanalizować wszystkie jaki padły i w oparciu o wyniki dokonać na przykład modyfikacji sposobu realizacji materiału (jeżeli głosowanie wykazałoby niską efektywność nauczania). Ponadto system umożliwia pobranie raportu w postaci arkusza kalkulacyjnego lub pliku tekstowego, na przykład w celu dalszej analizy (czy stworzenia jakiegoś opracowania). Rys. 102 Odpowiedzi w głosowaniu 71

72 Lekcja jest jednym z bardziej złożonych elementów systemu Moodle, dającym bardzo duże możliwości. Składa się ze stron internetowych, które przedstawiają użyteczne informacje i pytania. Lekcja Moodle łączy w sobie cechy prezentowania informacji i oceniania użytkowników. Są elastyczne jak strony internetowe, interaktywne jak quizy i mają możliwość rozgałęziania się. Lekcje składają się za stron internetowych. Zazwyczaj lekcja zawiera część informacji i pytanie na temat materiału, który uczeń dopiero przeglądał. Pytanie jest wykorzystywane do sprawdzenia czy uczeń zrozumiał temat. Jeżeli tak, jest przenoszony do kolejnego zagadnienia. Jeżeli nie, to zostaje przeniesiony do poprzedniej strony lub pozostaje na obecnej albo przenoszony jest do zupełnie innej strony stanowiącej uzupełnienie materiału. Do każdej odpowiedzi pytania nauczyciel może stworzyć informację zwrotną dla ucznia. Informacja ta może mieć bardzo różny charakter: może być uzupełnieniem informacji zawartej w treści lekcji lub po prostu informacją o rodzaju odpowiedzi dobra/zła. Uczeń może zostać też zapytany czy jest zainteresowany nauką następnego zagadnienia lub jakie zagadnienie chciałby zobaczyć w następnej kolejności itp. Strona lekcji może też zawierać na końcu przycisk kontynuuj, który pozwala przejść do kolejnej strony lekcji. Strona lekcji może zawierać też kilka odnośników do tematów stanowiących rozgałęzienie bieżącej lekcji. Ścieżek i rozgałęzień lekcji nauczyciel może tworzyć dowolną ilość. W czasie tworzenia lekcji pojawia się wiele opcji, które należy ustawić zanim utworzy się jakąkolwiek stronę w lekcji. Jeśli nie ma się pewności jakie ustawienia będą odpowiednie na początek można spróbować wybrać dowolne lub pozostawić domyśle. Zawsze można wrócić do tej strony i zmienić ustawienia. Należy też pamiętać o jednej z dużych cech Moodle a, jaką jest prostota eksperymentowania z różnymi ustawieniami. Warto śmiało z tego korzystać i poznawać zastosowanie poszczególnych opcji. 72

73 Rys. 103 Fragment formularza dodawania lekcji Po zapisaniu ustawień lekcji należy stworzyć pierwsze pytanie lub zaimportować z systemu zewnętrznego. Rys. 104 Lekcja w temacie czwartym kursu Aby zaimportować dane do lekcji musi administrator ją uruchomić (tutaj łączem Algorytmy lekcja ) i wybrać z na uruchomionej stronie jedną z dostępnych opcji. Rys. 105 Strona przygotowania lekcji 73

74 Dla przykładu wprowadzony zostanie do lekcji plik typu WebCT utworzony programem Hot Potatoes 26. Należy kliknąć Zaimportuj pytania po czy z listy rozwijalnej dokonać wyboru rodzaju pliku, który będzie importowany: Rys. 106 Import pliku WebCT do lekcji Po zatwierdzeniu importowanych pytań na stronie lekcji pojawiają się pytania: Rys. 107 Zaimportowane pytania do lekcji W następnym kroku, używając łącza Edytuj, może administrator dokonać modyfikacji poszczególnych pytań, wstawić dodatkowe pytania, wstawić treść lekcji w postaci eseju i inne fc59a-cec3-4a c3dc&ID=25 74

75 Rys. 108 Strona edycji lekcji Quiz umożliwia prowadzącemu tworzenie i zadawanie testów składających się z pytań wielokrotnego wyboru, pytań typu prawda/fałsz, oraz pytań wymagających udzielenia krótkich odpowiedzi. Pytania te, uporządkowane według kategorii, przechowywane są w bazie danych i mogą być ponownie wykorzystywane w ramach danego kursu lub nawet przenoszone do innego kursu. Quizy mogą dopuszczać wielokrotne próby znalezienia rozwiązania. Każda próba jest automatycznie sprawdzana i prowadzący może decydować, czy przedstawić swój komentarz czy też udostępnić poprawne odpowiedzi. Moduł ten oferuje narzędzia umożliwiające wystawianie ocen. Tworzenie quizu odbywa się poprzez wypełnienie formularza po wybraniu łącza Quiz z listy rozwijalnej. Rys. 109 Fragment formularza tworzenia quizu 75

76 Wypełniając go administrator ustala między innymi czas dostępności quizu dla uczestników kursu, liczbę podejść, sposób oceniania, opcje przeglądu, informację zwrotną i inne. Po zatwierdzeniu pojawia się w kursie quiz. Rys. 110 Quiz w temacie czwartym kursu Po uruchomieniu nowo utworzonego quizu pojawia się strona z informacją, iż nie dodano jeszcze żadnego pytania i że można to teraz zrobić. Rys. 111 Pusty quiz W tym celu z listy rozwijalnej Utwórz nowe pytanie wybrać należy jedną z dostępnych opcji na potrzebę pokazu utworzony zostanie quiz Wielokrotny wybór. Należy wypełnić kolejny formularz podając nazwę pytania i jego treść, domyślną ocenę, mnożnik kary. Następnie trzeba ustalić czy to quiz wielokrotnego wyboru, format numerowania odpowiedzi i naturalnie możliwe odpowiedzi. Na końcu można sformułować odpowiedzi zwrotne dla dobrej i złej odpowiedzi. Po zatwierdzeniu utworzone pytanie pojawi się bazie pytań: 76

77 Rys. 112 Pytanie pierwsze w bazie pytań W analogiczny można utworzyć następne pytanie, po czym używając klawisza Dodaj do quizu można wypełnić nimi tworzony quiz. Rys. 113 Pytania dodane do quizu Kiedy zakończy się edycję quizu można go uruchomić i odpowiedzieć na pytania. 77

78 Rys. 114 Działający quiz Quizy Hot Potatoes umożliwia import utworzonych we wspomnianym wcześniej programie Hot Potatoes. Robi się to poprzez formularz jak na rysunku poniżej: Rys. 115 Fragment formularza dodawania quizu Hot Potatoes Najlepiej jest stworzyć quiz i wypełniając formularz wskazać plik z rozszerzeniem.jqz na dysku komputera. 78

79 Po poprawnym wypełnieniu formularza w temacie piątym kursu pojawia się quiz stworzony w zewnętrznym programie. Rys. 116 Quiz Hot Potatoes w temacie piątym Działający quiz przedstawia rysunek poniżej: Rys. 117 Działający quiz Scorm 27 podobnie jak poprzedni składnik opiera się na imporcie danych z zewnątrz, tym razem paczki plików w formacie.zip, do wygenerowania której można użyć programu Hot Potatoes Rys. 118 Fragment formularza tworzenia SCORM 79

80 Przykładowy SCORM dodano w temacie piątym kursu Technologia informacyjna. Rys. 119 SCORM w temacie piątym kursu Słownik pojęć jak nazwa wskazuje umożliwia stworzenie strony pełniącej rolę słownika. Tworzy się go używając formularza jak na rysunku poniżej: Rys. 120 Fragment formularza do tworzenia słownika Po zatwierdzeniu danych wpisanych w formularz słownik pojawia się w kursie. Dla przykładu utworzono słownik ponad tematami lekcji w kursie. Rys. 121 Słownik pojęć w kursie Po wybraniu łącza Słownik pojęć pojawia się strona w której można wpisać słowo by znaleźć jego definicję, a administrator może w nim dopisywać definicje. 80

81 Rys. 122 Działający słownik pojęć Wiki jest platformą do grupowego tworzenia dokumentów w prostym języku zapisu przy użyciu przeglądarki internetowej. "Wiki wiki" w języku Hawajskim oznacza "super szybki". Nazwa dobrze oddaje szybkość tworzenia, zmieniania, poprawiania i aktualizowania dokuementów za pomocą tego modułu. Zasada jest taka, że wszyscy mający prawo edycji mogą wprowadzać dowolne zmiany w dokumentach składających się na serwer wiki, ale zmiany te są odwracalne. Wszyscy, którzy mają dostęp do serwera wiki mogą czytać zawarte w nim pliki. Moduł ma opcje ograniczania czytania i edycji. Wstawienie Wiki ogranicza się do wypełnienia prostego formularza. Po poprawnym wypełnieniu formularza pojawia się moduł w kursie w przypadku omawianego kursu w temacie piątym. Rys. 123 Wiki w temacie piątym Poza omówionymi powyżej składnikami Moodle w rozwijalnym menu Dodaj składową dostępne są też zadania. Utworzenie zadania powoduje automatyczne przeniesienie do strony edycji. 81