rewitalizacja Rewitalizacja to kompleksowy, wielokierunkowy

Transkrypt

1 wprowadzenie Praga-Północ stanowi najcenniejszy kulturowo obszar stolicy. Tylko nieznacznie zniszczona podczas ostatniej wojny, zachowała atmosferę dawnej, przedpowstaniowej Warszawy, której w takiej skali próżno szukać na lewym brzegu Wisły. Dzięki istniejącej tu do dziś historycznej zabudowie: kamienicom, dawnym fabrykom, warsztatom, oryginalnym brukom ulic, zabytkom na styku tradycji polskiej, rosyjskiej, żydowskiej, w tym świątyniom trzech wyznań, mamy wrażenie zatrzymania się w czasie, dotykamy przeszłości. Wszystko to czyni dzielnicę wyjątkową w skali kraju i Europy. Jednocześnie Praga to obszar o największym w skali Warszawy stopniu degradacji tkanki miejskiej, w tym kulturowego dziedzictwa (m.in. kamienic i dawnych fabryk). Zaniedbania powojenne uczyniły z Pragi dzielnicę peryferyjną, niedoinwestowaną, generującą problemy społeczne, gospodarcze i infrastrukturalne, dzielnicę o złej sławie i wizerunku niebezpiecznego rejonu miasta, którego nie odwiedza się bez konieczności. Trwająca latami niekorzystna aura wokół Pragi sytuowała dzielnicę na marginesie życia miasta, co spowodowało, że tak w kraju, jak i w Europie była zupełnie nieznana. Szansa dla Pragi-Północ pojawiła się w końcu lat 90. XX w., a wraz z wejściem Polski 1

2 do Unii Europejskiej w 2004 r. koncepcja rewitalizacji zdegradowanych obszarów miast stała się istotną kwestią w ich rozwoju. Dla Warszawy powstał Lokalny Program Rewitalizacji z załącznikami dotyczącymi poszczególnych dzielnic, w których wskazane zostały obszary kryzysowe, a programowane działania zawarto w mikroprogramach rewitalizacji dzielnic. Mikroprogram Rewitalizacji Dzielnicy Pragi-Północ na lata był pierwszym kompleksowym dokumentem otwierającym drogę do istotnych zmian w dzielnicy. Rozpoczęcie długofalowego procesu rewitalizacji ma na celu wyrównanie dysproporcji obszarów kryzysowych w stosunku do rozwijających się i nowoczesnych części miasta. Kontynuacją rewitalizacji Pragi jest Zintegrowany Program Rewitalizacji m.st. Warszawy na lata Program realizuje założenia i cele zawarte w mikroprogramie dla dzielnicy w szerszym kontekście, wykorzystując doświadczenia z poprzedniego okresu. Obydwa programy zostały stworzone z uwagi na konieczność intensywnych działań naprawczych w dzielnicy, na co wskazuje Strategia Rozwoju m.st. Warszawy do 2020 r., która podkreśla konieczność ochrony i rozwoju Pragi. rewitalizacja Rewitalizacja to kompleksowy, wielokierunkowy proces przemian przestrzennych, społecznych i gospodarczych na zdegradowanych obszarach miejskich bądź terenach postindustrialnych. Rewitalizacja powinna przyczyniać się do poprawy jakości życia mieszkańców, zaprowadzenia ładu przestrzennego, ożywienia ekonomicznego, aktywizacji mieszkańców, zmniejszenia zagrożenia przestępczością, poprawy warunków zachowania dziedzictwa kulturowego, podejmowania remontów i konserwacji (przede wszystkim obszarów i obiektów zabytkowych). Rewitalizacja to ogół działań interwencyjnych, których celem jest wyprowadzenie zdegradowanego obszaru z kryzysu, odwrócenie niekorzystnych tendencji na tym obszarze i wdrożenie dlań nowych funkcji (także dla zabytkowych obiektów tu zlokalizowanych). Rewitalizacja (łac.): re (znów) + vitalis (witalny, zdolny do życia), czyli przywrócenie do życia W ramach rewitalizacji możemy na nowo wykorzystać opuszczone, zaniedbane obiekty najczęściej poprzez ich adaptację do nowych funkcji, np. otwarcie klubu czy galerii w dawnej fabryce, teatru w starej kamienicy itp. 2 3

3 rewitalizacja Pragi Działania rewitalizacyjne na Pradze zostały zapoczątkowane pod koniec lat 90. XX w. W marcu 2010 r. przy ulicy Wileńskiej zorganizowano polską edycję European 2010: Przemiana ulicy w serce pełnej życia okolicy, a w 2011 r. projekt Blok, podwórko, kamienice ożywiły się dzielnice. Do dziś na Pradze w ramach rewitalizacji zrealizowano szereg projektów infrastrukturalnych i społecznych, m.in.: utworzenie Muzeum Warszawskiej Pragi, adaptacja pomieszczeń w kamienicy przy ul. Ząbkowskiej 4 i utworzenie tu świetlicy Mały Książę, utworzenie Sąsiedzkiego Centrum Integracji Społecznej oraz Centrum Kreatywności (w wyremontowanych budynkach), projekty mieszkaniowe: ul. Markowska 12 i 14, Radzymińska 2, rewitalizacja przestrzeni ulicy Białostockiej modernizacja ulicy i remont domu nr 6 i 8 oraz inne projekty. W historycznych obiektach poprzemysłowych powstają galerie, nowe sklepy, punkty usługowe, puby etc. (np. dawna fabryka Polskiego Przemysłu Gumowego PePeGe dziś Fabryka Trzciny, dawna Warszawska Wytwórnia Wódek Koneser dziś Centrum Kultury Koneser). Zadaniem rewitalizacji dzielnicy Praga-Północ i m.st. Warszawy jest poprawa funkcjonalna i estetyczna przestrzeni miejskiej, a tym samym wykreowanie miejsca interesującego do zamieszkania i spędzania wolnego czasu oraz stworzenie mechanizmu zachęt do inwestowania w nowe i istniejące obiekty na obszarze rewitalizowanym. [ ] Ponadto rewitalizacja ma na celu podniesienie standardu życia [ ] mieszkańców [ ]. Mikroprogram Rewitalizacji Dzielnicy Praga-Północ [fragm.] Realizacja Mikroprogramu Rewitalizacji Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy w latach była przykładem planowych i konsekwentnie wdrażanych przedsięwzięć na rzecz ożywienia społecznego i gospodarczego dzielnicy, które warunkowały pomyślne urzeczywistnienie misji Mikroprogramu i jego celów strategicznych. Rozpoczęty długofalowy proces rewitalizacji Pragi-Północ, podjęte kompleksowo działania, uwzględniające zarówno aspekt gospodarczy społeczny, jak i infrastrukturalny rewitalizacji, są zgodne z pełną, powyżej podaną, definicją tego pojęcia. Wśród priorytetów rewitalizacji Pragi obecnie znajduje się m.in. opracowanie projektów adaptacji do nowych funkcji dwóch historycznych obiektów: domu Ksawerego Konopackiego (tzw. pałacyku Konopackiego, ul. Strzelecka 11/13) i dawnej fabryki Florange (ul. Stalowa 34). 4 5

4 partycypacja Działania rewitalizacyjne dla Pragi rozpoczęły wdrażaną przez Miasto st. Warszawę Dzielnicę Praga-Północ koncepcję partycypacji obywatelskiej, traktowanej jako udział mieszkańców w kreowaniu przestrzeni najbliższej ich zamieszkaniu. Wdrażaniu rewitalizacji na Pradze od początku towarzyszy otwarta polityka informacyjna, odbywają się konsultacje społeczne, co pomoże jak najlepiej dostosować efekt końcowy rewitalizacji dzielnicy do potrzeb i oczekiwań mieszkańców. partycypacja społeczna udział mieszkańców, w tym najmłodszych, w formalnych i nieformalnych procesach samoorganizacji, zmierzających do wyzwolenia energii społecznej i działań oddolnych w sferze socjalnej, kulturalnej, w kreowaniu przestrzeni, w której się mieszka, a w konsekwencji do polepszenia warunków życia społeczności lokalnej i stanu zachowania dzielnicy o konkretne obiekty: dom Ksawerego Konopackiego lub dawną fabrykę Florange pomysłów może być wiele, wystarczy uruchomić wyobraźnię! Wybrane elementy Waszych projektów mają szansę na realizację na terenie zabytków (warsztaty literackie, wystawy, a może muzeum?). Autorów najlepszych koncepcji zaprosimy na warsztaty do profesjonalnej pracowni architektonicznej, gdzie wraz z architektami nadacie swoim projektom ostateczny kształt! Wybrane prace/projekty załączone będą jako propozycje rozwiązań rewitalizacyjnych dla działań w ramach Zintegrowanego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy na lata , zaprezentowane w internecie oraz wydane na DVD. Za pośrednictwem projektu Praga moja pasja! Partycypacja praskiej młodzieży w rewitalizacji dzielnicy formułę partycypacji społecznej mieszkańców w rewitalizacji tej wyjątkowej w skali Warszawy dzielnicy pragniemy promować z czynnym udziałem praskiej młodzieży. To Wy, dzisiejsza młodzież, będziecie w przyszłości decydować o rozwoju Pragi. W ramach projektu zapraszamy Was do opracowania i zaprezentowania własnych koncepcji rewitalizacji dzielnicy w oparciu 6 7

5 Dom założyciela Nowej Pragi, p. Ksawerego Konopackiego, przy ulicy Środkowej, fragment drzeworytu (wg Tygodnik Ilustrowany, nr 383, wydanie z dnia 26 stycznia 1867 r., s. 40) zabytki Jak wspomniano, wśród priorytetów rewitalizacji Pragi znajduje się obecnie m.in. opracowanie programów adaptacji do nowych funkcji dwóch historycznych obiektów: domu Ksawerego Konopackiego (tzw. pałacyku Konopackiego) i dawnej fabryki Florange. Konieczność zagospodarowania pierwszego z nich, cennego zabytku kultury, zapisano w Lokalnym Programie Rewitalizacji m.st. Warszawy. Dom Ksawerego Konopackiego założyciela Nowej Pragi datowany na drugą połowę XIX w., to jeden z najbardziej charakterystycznych, unikatowych i największych w skali Pragi zabytków architektury mieszkaniowej. Zaprojektowany został przez urodzonego w Warszawie w 1834 r. Aleksandra Jana Woydego. Ksawery Konopacki nie zamieszkiwał pałacyku długo. Już w 1881 r. willa stała się własnością księcia gen. Agatona Wachwachowa, w którego rękach znajdowały się także sąsiednie parcele i liczne dobra poza Warszawą. Obiekt przeszedł następnie w posiadanie spółki żydowskich przedsiębiorców firmy Endelman i Papierny, handlującej drewnem. w 1924 r. budynek (i cała posesja między ulicami Środkową, Strzelecką, Kowelską i Kowieńską) został wykupiony przez magistrat z przeznaczeniem na cele oświatowe. Funkcjonowało tu później przedszkole, a w latach na placu po składach drewna, za willą, wzniesiono gmach szkolny (obecnie: LXXVI Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Józefa Piłsudskiego). historia obiektu na podst.: S. Patoka, Pałacyk Ksawerego Konopackiego, Spotkania z Zabytkami, 2014, nr 11-12, s Dom Konopackiego willa w duchu włoskiego neorenesansu wzniesiony został ok r. Na tyłach budynku zlokalizowany był ogród. Dwukondygnacyjny (parter i piętro) obiekt swym dłuższym, aż 11-osiowym bokiem przylega do ulicy Środkowej. Na elewacji tej szczątkowo zachowany jest skromny wystrój, m.in opaski okienne. Pierwotnie nad oknami obu kondygnacji znajdowały się trójkątne naczółki (widoczne na zamieszczonej na stronie obok rycinie z 1867 r.). Jednym z krótszych boków willa przylega do ulicy Strzeleckiej. Kompozycja elewacji od tej strony jest szczególnie interesująca: na wysokości piętra elewację urozmaicają dwie konchowe wnęki, dodatkowo podkreślone od góry okulusami. Oś środkową akcentuje na tym poziomie żeliwny balkon, a powyżej w ścianie trójkątnego szczytu okno termalne. Wnętrza parteru i piętra podzielone są na pokoje skomunikowane korytarzami i klatkami schodowymi. Niestety, wystrój ani detal architektoniczny wnętrz obiektu w zasadzie nie zachował się pozostałości drewnianych posadzek istnieją dziś tylko fragmentarycznie, w bardzo złym stanie, częściowo zachowane są drewniane balustrady schodów na klatkach schodowych, ciekawym reliktem są drewniane okiennice. Podczas konsultacji społecznych w 2011 r. mieszkańcy zdecydowali o przeznaczeniu obiektu na placówkę kulturalno-oświatową. Zgodnie z planami w domu Konopackiego powstanie dom kultury. Tych z Was, którzy zdecydują się na opracowanie projektu rewitalizacji pałacyku, prosimy o koncepcje kreacji wnętrz i nowych funkcji właśnie pod kątem domu kultury (sala koncertowa, sale na warsztaty literackie, muzyczne, projekty wystroju wnętrz etc.). 8 9

6 Dawna fabryka mydeł, perfum i kosmetyków Florange mieści się w zespole składającym się z kamienicy frontowej i trzech oficyn (dwóch bocznych i poprzecznej), powstających od 1890 do 1920 r. Podwórko-studnia zostało zamknięte oficyną poprzeczną, w której w latach 20. XX w. funkcjonowała fabryka mydła. Uruchomiono ją po pierwszej wojnie światowej. Produkcja obejmowała mydła kosmetyczne i do prania, kosmetyki, proszki do prania, środki czystości. Od 1932 r. kamienica i oficyny były dzierżawione przez magistrat, który uruchomił tu koedukacyjną szkołę powszechną nr 44. Po 1945 r. pomieszczenia szkolne adaptowano na mieszkania. Frontowa kamienica jest obiektem czterokondygnacyjnym. Na fasadzie zachowany jest częściowo neorenesansowy wystrój i detal architektoniczny: pasowe boniowanie na parterze, naczółki nad oknami, kostkowy gzyms koronujący, żeliwne balkony. Również na klatce schodowej do dziś obejrzeć można elementy detalu: żeliwną balustradę schodów, częściowo oryginalną stolarkę drzwiową i okienną. Oficyna poprzeczna, mieszcząca niegdyś fabrykę, została wymurowana z cegły ceramicznej. Zastosowano tu nowoczesne żelbetowe stropy. W 2009 r. po niezrealizowanej próbie rozbiórki obiektu fabryka została wpisana do rejestru zabytków (jako zespół składający się z kamienicy frontowej i trzech oficyn). na podst.: M. Krasucki, Warszawskie dziedzictwo postindustrialne, Warszawa 2011, s. 161 Osoby, które będą opracowywać projekt dla dawnej fabryki Florange, prosimy o ukierunkowanie koncepcji na funkcje muzealne (być może muzeum kosmetyków zgodnie z pierwotnym profilem fabryki?), wystawiennicze (galeria fotografii, własnoręcznie przygotowanej biżuterii, twórczości plastycznej młodzieży z Twojej szkoły/domu/kamienicy?), z projektami wnętrz włącznie

7 Praga moja pasja! Partycypacja praskiej młodzieży w rewitalizacji dzielnicy Projekt ( ) dotyczy włączenia młodzieży (ok. 200 os.) ze zdegradowanej dzielnicy Pragi w rewitalizację lokalnego środowiska przez opracowanie (konkurs), skonsultowanie z władzami dzielnicy i realizację elementów programów adaptacji zabytków z Pragi: domu Ksawerego Konopackiego (tzw. pałacyk) i fabryki Florange do nowych funkcji. Obiekty te nie mają programów rewitalizacji. Badania Hereditas wykazały, że młodzież z Pragi chce zabrać głos w sprawach publicznych dot. dzielnicy, ale barierami są frustracja, brak pewności siebie i niewiedza w zakresie możliwości i form udziału w życiu obywatelskim. Rezultatem projektu będzie aktywizacja obywatelska praskiej młodzieży i włączenie jej w życie publiczne dzielnicy przez opracowanie własnych programów rewitalizacji. Dzięki partnerstwu z Miastem St. Warszawą Dzielnicą Praga-Północ projekty młodzieży będą zaprezentowane na forum Pragi, a ich elementy zrealizowane w obiektach, co pozwoli na natychmiastową obserwację efektów. Praga My Passion! Praga Youth Participation in Community Revitalisation The project (April 1 - November 30, 2015) seeks to engage youth (approx. 200 individuals) from a disadvantaged borough of Praga in Warsaw in revitalising the local community by selecting heritage building conversion projects, having them reviewed by the local council and implementing them. The sites will include the Konopacki Palace and the Florange Factory. There are currently no revitalisation plans for these sites. Hereditas research reveals that the local youth would be willing to voice their opinions on issues in their community but they are prevented by the sense of frustration, lack of confidence and knowledge of how they can play active roles in the local public life. The project will result in a greater level of community engagement of the local youth and their actual involvement in local initiatives by way of giving them an opportunity to develop their own revitalisation plan. The partnership with the local authorities will add value by creating a platform for showcasing the youth projects at the borough and by having parts of the plans actually implemented on the selected sites for immediate and visible effect (critical point for young participants).