Uzasadnienie. Prawo do bezpiecznych i skutecznych leków antykoncepcyjnych powinno być trwale

Transkrypt

1 Uzasadnienie Ustawa, którą proponujemy, wychodzi naprzeciw potrzebom społecznym, które nie znajdują obecnie dostatecznego odzwierciedlenia w polskim prawie. Wyniki badań sondażowych pozwalają stwierdzić, że od 51% 1 do 69% 2 obywatelek i obywateli uznaje konieczność refundacji leków antykoncepcyjnych, a 34% popiera nawet ich pełną refundację. Diagnozę tę potwierdzają przeprowadzone przez autorów ustawy konsultacje wśród środowisk kobiecych. Polki i Polacy chcą mieć dzieci ale chcą sami decydować o tym, kiedy i ile mieć dzieci, tak aby zapewnić im właściwą opiekę i możliwie najlepsze warunki rozwoju. Nie chcą być jednak zmuszani do posiadania dzieci. Chcą mieć prawo do poczucia bezpieczeństwa także w swoim życiu intymnym. Tymczasem na mocy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych(dz.u. Nr 210, poz z późn. zm.) o refundacji leków antykoncepcyjnych lub jej braku decyduje rozporządzenie Ministra Zdrowia (Wykaz leków podstawowych i uzupełniających oraz wysokość odpłatności za leki uzupełniające z 17 grudnia 2004 r. Dz.U. z 2004 r. Nr 274, poz z późn. zm.). Ostatnie lata pokazały, że takie rozwiązanie nie gwarantuje zaspokojenia potrzeb społecznych. Leki antykoncepcyjne nowej generacji przestały być refundowane w roku 1998 i od tej pory, mimo wielokrotnych apeli środowisk kobiecych, refundacja nie została przywrócona. Także utworzony po jesiennych wyborach 2005 r. nowy Rząd RP uznał refundację bezpiecznych leków antykoncepcyjnych nowej generacji za niepotrzebną. Obecnie refundowane są wyłącznie leki antykoncepcyjne starej generacji, które mogą mieć niepożądane skutki uboczne i nie zapewniają takiego komfortu stosowania jak leki antykoncepcyjne nowszej generacji. To uderza na różne sposoby w poczucie bezpieczeństwa obywatelek i obywateli. Albo muszą z powodów finansowych zrezygnować z zabezpieczenia przed niepożądaną ciążą, albo zdecydować się na leki, które same mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia. Sytuacja ta dodatkowo dyskryminuje osoby w gorszej sytuacji materialnej. Prawo do bezpiecznych i skutecznych leków antykoncepcyjnych powinno być trwale 1 Sondaż PBS dla Gazety Wyborczej, wydanie internetowe z r. 2 Komunikat z badań CBOS: Odpłatność za środki antykoncepcyjne z maja 2002 r.

2 gwarantowane w normach ustawowych. Jest ono częścią powszechnie uznawanych praw reprodukcyjnych, zapisanych w dokumentach międzynarodowych (m.in. w dokumencie końcowym Międzynarodowej Konferencji na rzecz Ludności i Rozwoju z 1994 roku 3 ). Rząd RP był już kilkakrotnie zobowiązywany 4 przez Komitet Praw Człowieka ONZ do zapewnienia obywatelkom i obywatelom dostępu do taniej i bezpiecznej antykoncepcji. Ostatni raz miało to miejsce 2 grudnia 2004 r. w Uwagach końcowych Komitetu Praw Człowieka wydanych w trakcie 82. sesji KPCz 5 : Komitet ponawia również swoje zaniepokojenie przyjętymi przez Państwo Stronę regulacjami dotyczącymi planowania rodziny. Przyczyną zaniepokojenia Komitetu są również: wysoki koszt środków antykoncepcyjnych, zmniejszenie liczby refundowanych doustnych środków antykoncepcyjnych, brak bezpłatnych usług planowania rodziny oraz charakter edukacji seksualnej (art. 6). Państwo Strona powinno zapewnić dostępność środków antykoncepcyjnych oraz bezpłatny dostęp do usług oraz metod planowania rodziny. Uwagi te wydawane są na podstawie Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, którego Polska jest sygnatariuszem. Również Parlament Europejski w swojej rezolucji z 3 lipca 2002 roku w sprawie zdrowia oraz praw reprodukcyjnych i seksualnych 6 wezwał rządy państw członkowskich UE oraz krajów kandydujących (w tym Polski) do zapewnienia leków antykoncepcyjnych nieodpłatnie lub za niewielką opłatą. W związku z powyższym proponowane poniżej zmiany prawne są w istocie wypełnieniem zobowiązań międzynarodowych Rzeczpospolitej Polskiej. W szczególności proponujemy: wprowadzenie, obok dotąd istniejących kategorii leków, kategorii leki antykoncepcyjne ; ustawową gwarancję refundacji leków antykoncepcyjnych na poziomie minimum 20 proc.; gwarancję, że wśród refundowanych leków antykoncepcyjnych znajdzie się co najmniej 6 leków nowej generacji. 3 Rozdział VII, pkt 7.2, treść: 4 Uwagi końcowe KPCz z r.: E/C.12/1/Add.26; r.: CCPR/C/79/Add.110; r.: E/C.12/1/Add.82 5 CCPR/CO/82/POL, treść: 6 P5_TA(2002)0359, treść: DOC+XML+V0//EN

3 Brak w dotychczasowym prawie kategorii leków antykoncepcyjnych ułatwia ignorowanie przez polityków i urzędników tego, co wiele osób kobiet w wieku reprodukcyjnym oraz ich partnerów uważa za swoją istotną potrzebę. Leki antykoncepcyjne służą zdrowiu rozumianemu, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, jako pełnia dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego. Leki te chronią nie tylko przed niepożądaną ciążą, ale także przed wynikającym z obawy zajścia w ciążę stresem i lękiem. Według Amerykańskiej Federacji Planowanego Rodzicielstwa, stosowanie hormonalnych leków antykoncepcyjnych chroni w pewnym stopniu także przed: trądzikiem, endometriozą, mięśniakami macicy, czynnościowymi torbielami jajnika, nadmiernym owłosieniem, osteoporozą, anemią spowodowaną utratą żelaza i rakiem jajników. 7 Gwarancja refundacji na poziomie minimum 20 proc. wprowadzona poprzez regulację ustawową ma na celu zapewnienie, iż refundacja leków nie będzie zależeć od decyzji politycznej Rządu RP, ale od woli Sejmu RP, co ustabilizuje sytuację prawną w tym względzie. Jesteśmy przekonani, że refundacja powinna być zagwarantowana na wyższym poziomie, naszym celem jest jednak tylko zapewnienie minimalnych standardów, poniżej których Rząd RP nie będzie mógł zejść. Ustawa o refundacji leków antykoncepcyjnych to pierwszy krok w kierunku poszanowania przez państwo realnych potrzeb obywatelek i obywateli. Przyjęcie tej ustawy spowoduje pozytywne skutki społeczne. Wzrośnie poczucie bezpieczeństwa obywatelek i obywateli w życiu prywatnym. Pary będą mogły swobodnie decydować, kiedy i ile chcą mieć dzieci, co ułatwi im planowanie swojego życia i kariery zawodowej. Przewidujemy, że dzięki tańszej antykoncepcji zmniejszy się liczba niechcianych ciąż, a w konsekwencji także nielegalnych aborcji. Zwiększona dostępność nowoczesnych leków antykoncepcyjnych spowoduje także zmniejszenie nierówności społecznych. Ustawa wywoła także pozytywne efekty gospodarcze wzrośnie popyt na leki antykoncepcyjne, nowsze produkty tego typu będą szybciej wprowadzane na polski rynek, a ceny obecnych leków zostaną obniżone. Przedsiębiorstwa farmaceutyczne zwiększą swoje wydatki na badania, gdyż stworzenie tańszych leków będzie promowane wpisaniem do wykazu leków refundowanych. Proponowana ustawa nie przyczyni się do uprzywilejowania jednych przedsiębiorców 7

4 względem innych prowadzących podobną działalność zarówno na terenie kraju, jak i za granicą. Przyczyni się ona natomiast do zwiększenia konkurencji na rynku farmaceutycznym. Na rynku leków antykoncepcyjnych w Polsce jest obecnie co najmniej 12 leków nowej generacji według proponowanej ustawy, spośród których Minister Zdrowia wybierze do refundacji co najmniej sześć najlepszych. Leki te produkowane są przez kilka firm farmaceutycznych, co zapewni warunki konkurencji. Ustawa nie pociągnie za sobą znaczących skutków prawnych. Proponowana regulacja nie obciąży budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Jedyne obciążenie dla budżetu Państwa, wynikające z wprowadzenia ustawy, to koszty częściowej refundacji leków antykoncepcyjnych proponowana ustawa nie wywoła zwiększonych kosztów administracyjnych, gdyż refundacja będzie dokonywana w ramach istniejącego systemu. Zakładając, że miesięczna dawka leków antykoncepcyjnych kosztuje przeciętnie ok. 30 zł możemy stwierdzić, że koszt ich rocznej refundacji jednej pacjentce na poziomie minimalnym (czyli 20%) wynosił będzie: 30 zł x 12 miesięcy x 20% = 72 zł. Z danych GUS 8 wynika, że w Polsce jest kobiet w wieku reprodukcyjnym. Badania Zbigniewa Izdebskiego 9 wskazują, że w Polsce 9% kobiet stosuje leki hormonalne. Tak więc szacunkowy roczny koszt refundacji to 72 zł dla 9% spośród kobiet w wieku reprodukcyjnym, co daje w sumie ,96 zł. Zakładamy, że zwiększony popyt na leki antykoncepcyjne zostanie zrównoważony tym, iż nie wszystkie kobiety będą stosowały jeden z leków objętych refundacją. Koszty te jednak należy zbilansować z korzyściami społecznymi, które przyczynią się do obniżenia wydatków w publicznym sektorze ochrony zdrowia, a mianowicie: poprawa stanu zdrowia osób korzystających z terapii hormonalnej, poprawa stanu zdrowia wynikająca ze zwiększenia komfortu aktywności seksualnej, poprawa stanu zdrowia związana ze zwiększeniem dostępności bardziej nowoczesnych leków antykoncepcyjnych. 8 Tabela Ludność według płci i wieku w 2005 r. w: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2005 r. 9 Zbigniew Izdebski., Zachowania prozdrowotne i seksualne w aspekcie HIV/AIDS w Polsce, 1997, MZIOS, UNDP, str. 49; cytat za

5 Dodatkowo przyjęcie regulacji przyczyni się do rozwoju rynku leków antykoncepcyjnych, co przyniesie m.in. wprowadzanie nowoczesnych technologii do gospodarki, zwiększenie wydatków na badania i rozwój, powstawanie nowych miejsc pracy w przemyśle farmaceutycznym. Nie bez znaczenia są także oszczędności prywatne wynikające z wprowadzenia w życie ustawy: obniżenie kosztów leków antykoncepcyjnych poprzez częściową refundację ich zakupu; obniżenie kosztów leków antykoncepcyjnych poprzez zwiększenie konkurencji na rynku farmaceutycznym Źródłem finansowania zmian wprowadzonych przez tę ustawę będzie budżet państwa. Koszt ten zostanie pokryty z oszczędności w wydatkach na administrację publiczną. Wdrożenie programu Taniego Państwa zapewni odpowiednie oszczędności, które będzie można przeznaczyć na refundację leków antykoncepcyjnych. Koszt refundacji zostanie uwzględniony w ustawie budżetowej na 2007 r., natomiast w przypadku wcześniejszego wejścia proponowanej ustawy w życie będzie ona finansowana z rezerwy budżetowej. Ponieważ to Ministerstwo Zdrowia będzie ustalało konkretny poziom refundacji, zadba ono, aby odpowiadał on aktualnym możliwościom budżetowym. Przedmiot projektowanej regulacji jest materią nie objętą prawem Unii Europejskiej. Niemniej jednak, Parlament Europejski w swojej rezolucji z 2002 r. wezwał rządy państw członkowskich UE oraz krajów kandydujących do zapewnienia leków antykoncepcyjnych nieodpłatnie lub za niewielką opłatą.