Analiza kosztów przetwarzania i ich wpływ na możliwości odzysku surowców ze zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ZSEE

Transkrypt

1 Analiza kosztów przetwarzania i ich wpływ na możliwości odzysku surowców ze zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ZSEE Jolanta Okońska-Kubica Prezes Centrum Kooperacji Recyklingu not for profit system sp. z o.o. Koordynator Klastra

2 Przyśpieszony postęp technologiczny oraz celowe skracanie życia produktu przyczyną lawinowego przyrostu odpadu elektronicznego. Każdego roku w Polsce powstaje ponad 200 tys. ton odpadu elektronicznego. Do przetransportowania takiej masy potrzeba ciężarówek. Gdyby ustawić je jedna za drugą, stworzyłyby kolumnę od Warszawy do Gdańska.

3 Kwalifikacja zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny zaliczany jest do grupy odpadów niebezpiecznych. Jest tak głównie z powodu zawartości w nich substancji i pierwiastków niebezpiecznych groźnych dla życia, zdrowia i środowiska.

4 Dyrektywa UE jako początek System zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego został stworzony w Polsce w roku 2005, jako implementacja Dyrektywy 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r., oraz dyrektywy 2003/108/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 grudnia 2003 r. zmieniającej dyrektywę 2002/96/WE (ang. Directive on waste electrical and electronic equipment, w skrócie WEEE). 1 stycznia 2016 r. weszła w życie nowa ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym z dnia 11 września 2015 r., która stanowi implementację nowej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nr 2012/19/UE z 4 lipca 2012 r.

5 Odpowiedzialność wprowadzających Celem nadrzędnym dyrektywy jest zminimalizowanie negatywnego wpływu odpadów elektronicznych na środowisko. Dyrektywa czyni wprowadzających, czyli producentów, dostawców i importerów odpowiedzialnymi za zbieranie, ponowne użycie, recykling i odzyskiwanie odpadów elektronicznych, w myśl zasady - zanieczyszczający płaci.

6 Polskę obowiązują poziomy zbiórki, przetwarzania i recyklingu ZSEE Dyrektywa UE zobowiązuje państwa członkowskie do osiągania minimalnych poziomów zbiórki zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych. W 2016 r. wskaźnik dla Polski wynosi 40% Niewywiązanie się przez Polskę poziomów zbiórki niesie za sobą ryzyko kar finansowych.

7 Oznacza to, że - jest rynkiem regulowanym poprzez zobowiązania nałożone na Polskę przez UE! - musi istnieć stabilny system finansowania zbiórki, przetwarzania i recyklingu ZSEE uniezależniony chociażby od obowiązujących na rynkach światowych cen surowców (wahania cen metali czy ropy naftowej)

8 Obecnie istniejący w Polsce system nie zapewnia realizacji celów, do jakich został powołany!!

9 Konstrukcja rynku ZSEE w Polsce Konsument pokrywa Koszt Gospodarki Odpadami wliczony w cenę produktu Źródło: Ustawa o zużytym sprzęcie elektryczny i elektroniczny z 11 września 2015 r.

10 Uczestnicy systemu ZSEE w Polsce (według stanu na dzień ) Wprowadzający (5 626 firm) Organizacje Odzysku (8 firm) Zbierający ( firm) Zakłady Przetwarzania (180 firm) Recyklerzy (120 firm) Źródło: GIOŚ, Raport o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w 2014 r.

11 Rola wprowadzających w systemie Wprowadza do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny producenci, importerzy i odpowiada za sfinansowanie systemu zbiórki i przetwarzania zużytego sprzętu w myśl zasady ZANIECZYSZCZAJĄCY PŁACI Wprowadzający sprzęt wykonuje obowiązki określone w ustawie samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego Wykonywanie obowiązków za pośrednictwem organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego nie zwalnia wprowadzającego sprzęt z odpowiedzialności za realizację tych obowiązków. 11

12 Rola organizacji odzysku w systemie Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem akcjonariuszami organizacji odzysku prowadzonych w formie spółek akcyjnych są wyłącznie producenci, wprowadzający sprzęt oraz reprezentujące ich związki pracodawców lub branżowe izby gospodarcze. Oznacza to, że w przypadku organizacji for profit wypracowany zysk trafia w postaci dywidendy do wprowadzających (akcjonariuszy). Pełnienie roli pośrednika pomiędzy wprowadzającym a zakładem przetwarzania, któremu wprowadzający przekazuje środki finansowe aby w jego imieniu zorganizował, zarządzał lub prowadził przedsięwzięcia związane ze zbieraniem, przetwarzaniem, recyklingiem, oraz unieszkodliwiania ZSEE Prowadzenie publicznych kampanii edukacyjnych, na które są zobowiązane przeznaczyć 5% przychodów netto uzyskanych w danym roku kalendarzowym 12

13 Rola zakładów przetwarzania w systemie Przez zakład przetwarzania rozumie się instalację, obiekt budowlany lub jego część, w których prowadzony jest demontaż ZSEE oraz przygotowanie do ponownego użycia ZSEE lub odpadów pozostałych pod demontażu ZSEE Zakład ma obowiązek przyjęcia co najmniej nieodpłatnie każdego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego!!! Dzisiaj każdy zakład jest również zbierającym 13

14 Rola recyklerów w systemie Recyklerem jest uprawniony odbiorca odpadówsurowców od zakładów przetwarzania pochodzących z demontażu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego Warunek: recykler musi spełniać określone ustawą kryteria. 14

15 Masa sprzętu ZSEE wprowadzonego na polski rynek Masa sprzętu wprowadzanego na rynek [szacunkowo w tys. ton] Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów GIOŚ, CECED Polska

16 Minimalne poziomy zbierania ZSEE przez wprowadzających Zgodnie z nowymi przepisami, przedsiębiorca wprowadzający na rynek sprzęt jest zobowiązany do osiągania minimalnego poziomu zbierania ZSEE w wysokości co najmniej 40% masy sprzętu wprowadzonego do obrotu w trzech poprzednich latach. A od 2021 roku 65%. 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 35% * 40% 40% 40% 40% 40% Żródło: GIOŚ 65% Poziomy zbierania * W 2015 roku minimalny poziom zbierana dotyczył wyłącznie rynku B2C

17 Obowiązek zbierania ZSEE w tys. ton 400,0 350,0 Obowiązek zbierania i przetworzenia ZSEiE w latach ,0 300,0 250,0 200,0 150,0 179,4 207,7 208,0 208,0 208,0 208,0 100,0 50,0 0, Obowiązek zebrania i przetworzenia [tys.ton] Źródło : opracowanie własne na podstawie raportów GIOŚ, CECED Polska

18 Prognozy rozwoju rynku ZSEE

19 Środki przekazane na system a koszty wprowadzającego 140 środki przekazane na system [mln zł] ,0 39,5 115,0 102, ,0 83,0 85,0 78,3 76,7 74,3 38,4 37,2 36,4 78,0 70,6 24,6 81,0 65,0 85,0 62, ,0 0, Koszty wprowadzających prognoza wg min. CECED [mln zł] 100,0 Realne koszty wprowadzających 45,0 prognoza Źródło : opracowanie własne na podstawie raportów GIOŚ, CECED Polska, KGOIR

20 Struktura wydatków środków pieniężnych w organizacjach odzysku w latach W latach organizacje odzysku przekazały niewiele ponad połowę swoich przychodów na realne przetwarzanie. Generują wysokie koszty własne. Organizacje działające w formule For Profit przeznaczyły prawie 70 mln zł na dywidendy. Natomiast organizacje Not For Profit tworzą rezerwy na poczet przyszłych kosztów. Źródło: dane ze sprawozdań finansowych organizacji (KRS)

21 Realne koszty zagospodarowania odpadów elektronicznych [zł/kg] System finansuje zaledwie 11% realnych kosztów zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu 0,11/0,97 zł/kg. Jednocześnie zakład przetwarzania przejmuje w umowie z organizacją odzysku całe ryzyko związane z niewykonaniem obowiązku w wysokości 5,40 zł/kg (3 x 1,80 zł kara za niewykonanie obowiązku opłata produktowa zbiórka, recykling, odzysk). WYSZCZEGÓLNIENIE KOSZTÓW Koszt [ PLN / 1 kg odpadu ] 1. Zakup i transport sprzętu od zbierających 0,41 zł 2. Pracownicy 0,16 zł 3. Techniczne 0,22 zł 4. Koszty ogólne i administracyjne 0,18 zł SUMA 0,97 zł Źródło: KGOIR

22 Średnia cena za zbieranie i przetworzenie 1 kg ZSEE finansowana przez wprowadzających i organizacje odzysku [zł/kg] cena dla ogranizacji płacona przez wprowadzajacych (zł/kg) cena dla zakładu przetworzenia płacona przez organizację (zł/kg) 0,9 0,8 0,65 0,55 0,35 0,21 0,65 Wprowadzający płaci za 100% wprowadzonego na rynek sprzętu elektrycznego i elektronicznego Organizacja płaci za obowiązujący w danym roku poziom zbiórki i przetworzenie!!!. W 2016 roku za 40%!!!! 0,32 0,3 0,25 0,2 0,16 0,15 0,15 0,14 0,13 Jedynie w 2008 roku cena za zebranie i przetworzenie 1 kg ZSEE, którą płaciły organizacje była zbliżona do realnego kosztu gospodarowania ZSEE 0,12 0,11 0,12 0, Źródło: raport KGOIR

23 Sytuacja w zakładach przetwarzania 2 000,0 zł 1 500,0 zł 1 000,0 zł 500,0 zł 0,0 zł Płaca minimalna wzrosła o 33,5% 1 386,0 zł 1 500,0 zł 1 600,0 zł 1 680,0 zł 1 750,0 zł 1 850,0 zł Płaca minimalna 33,5% Ceny metali ,7% -38,5% -52,5% Źródło: KGOIR

24 Podsumowanie - Wartość systemu w 2016 r. liczona wg rzeczywistych kosztów zbiórki i przerobu jednego kilograma (0,90 zł/kg) powinna wynieść 187 mln zł, podczas gdy faktycznie do systemu trafi 22 mln zł tj. 12 % - Efektem jest: - krytyczna sytuacja finansowa zakładów przetwarzania należących do sektora MŚP (85% to firmy polskie bez udziału kapitału zagranicznego) - brak środków finansowych na dostosowanie do unijnych standardów przetwarzania - brak środków na inwestycje co hamuje rozwój branży i ogranicza możliwości realizacji projektów finansowanych z funduszy unijnych

25 Rozwój czy upadek? Rozwój systemu ZSEE wymaga coraz większych nakładów finansowych na dostosowanie się zakładów przetwarzania do nakładanych przez ustawodawcę wymagań prawnych, organizacyjnych i technologicznych. Ministerstwo planuje min. zaostrzenie standardów przetwarzania, które będą wymagały bardzo potężnych nakładów finansowych. Niestety bez właściwego poziomu dofinansowania, firmy z sektora MSP nie będą w stanie przystosować się do tych wymogów. Coraz więcej uczestników systemu widzi swój rozwój we współpracy z polską nauką realizacja Realizacja innowacyjnych projektów inwestycyjnych czy badawczo chociażby w zakresie opracowywania i wdrażania innowacyjnych technologii z zakresu przetwarzania, odzysku czy recyklingu materiałowego.

26 Rozwój wymaga stabilności branży Podmioty gospodarcze ubiegające się o fundusze zewnętrzne pochodzące z UE muszą wykazać stabilność swojego biznesu przez cały okres realizacji projektu. Przy ocenie uwzlędnia się: aspekt finansowy, czyli tzw. zdolność finansową (wysokość i struktura przychodów, dochodowość podmiotu i zdolność do zaciągania dodatkowych obciążeń, struktura bilansu w tym posiadany majątek, zadłużenie) aspekt rynkowy (ryzyko dużej konkurencji i załamania się rynku, rentowność branży) aspekt prawny (ryzyko niestabilności systemu prawnego, zmiany prawa miejscowego, pozwolenia/licencje/koncesje) aspekt środowiskowy (decyzje środowiskowe, plan zagospodarowania miejscowego) aspekt organizacyjny (zasoby osobowe i rzeczowe niezbędne do realizacji projektu, itd.)

27 Czy Polska jest gotowa na ilość odpadów powstających w następnych latach? Brak spójnego systemu zbierania elektro odpadów Brak wystarczającej liczby recykerów frakcji wielomateriałowych Brak zachęt dla producentów na do używania surowców z recyklingu Brak gospodarki wspierającej produkty z recyklingu Bardzo duże uzależnienie cen surowców od giełd światowych ( giełdy metali, ceny ropy naftowej) Bardzo dużych zdolności produkcyjnych i uzależnienie od innych państw EU a także Chin

28 System gospodarowania ZSEE wpisuje się w zakres krajowej inteligentnej specjalizacji KIS 11. Minimalizacja wytwarzania KIS 11 odpadów, w tym niezdatnych do przetworzenia oraz wykorzystanie materiałowe i energetyczne odpadów. I. Minimalizacja wytwarzania odpadów (m.in. produkcja bezodpadowa lub niskoodpadowa) II. III. IV. Bezpieczne metody postępowania z odpadami przewidzianymi do dalszego zagospodarowania lub unieszkodliwienia Innowacyjne technologie odzysku, w tym recyklingu Innowacyjne technologie odzysku i recyklingu energetycznego Opracowała firma: 28

29 Dziękuję za uwagę Jolanta Okońska Kubica tel biuro@klasterodpadowy.com