Komisja Europejska Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej:

Transkrypt

1 Komisja Europejska Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: Dziesięć podstawowych zasad

2 Tekst i ilustracje zawarte w niniejszej broszurze zostały przygotowane przez Komisję Europejską. Ten gotowy do użytku material został udostępniony na stronie internetowej Komisji dotyczącej spraw konsumentów. Komisja nie ponosi żadnej odpowiedzialności za sposób wykorzystania tekstu i ilustracji, tudzież nie zatwierdza ani nie udziela gwarancji na temat organizacji, które mogą pobierać i rozpowszechniać ten dokument jako wydrukowaną broszurę. Wersje broszury do pobrania dostępne są w 20 europejskich językach na stronie internetowej: Niniejsza broszura ma wyłącznie charakter informacyjny i nie zawiera oficjalnych wskazówek Komisji Europejskiej w kwestii interpretacji praw lub polityk UE. Prawa autorskie do tekstu i ilustracji należą do Komisji Europejskiej, 2005 r. ISBN Powielanie jest dozwolone, z wyjątkiem powielania w celach handlowych, pod warunkiem podania źródła. Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów Komisja Europejska B-1049 Bruksela

3 Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: Dziesięć podstawowych zasad Wprowadzenie Zakupy według własnego uznania i w wybranym przez siebie miejscu Jeśli artykuł jest wadliwy, zwróć go Wysokie normy bezpieczeństwa żywności i innych towarów konsumpcyjnych Dowiedz się co spożywasz Warunki umów muszą być uczciwe dla konsumentów Czasem konsumenci mogą zmienić zdanie Ułatwione porównywanie cen Konsument nie może być wprowadzany w błąd Ochrona podczas urlopu Pomoc w skutecznym rozstrzyganiu sporów transgranicznych... 12

4 Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: Wprowadzenie Wspieranie praw konsumentów, zapewnienie im pomyślności i dobrobytu są kluczowymi wartościami UE i znajdują swoje odzwierciedlenie w przepisach jej prawodawstwa. Członkostwo w Unii Europejskiej zapewnia konsumentom dodatkową ochronę. W niniejszym dokumencie przedstawiamy 10 podstawowych zasad mówiących o tym, w jaki sposób prawo UE chroni konsumentów, bez względu na to, w którym z państw UE się znajdą. Niniejszy dokument zawiera informacje na temat minimalnego poziomu ochrony, jaki wszystkie państwa UE, zgodnie z obowiązującym w niej prawem, powinny zapewnić konsumentom. Prawa konsumentów oraz formy korzystania z tych praw będą różne w poszczególnych państwach, w zależności od tego, w jaki sposób każde z nich wprowadziło reguły UE do swego prawa krajowego. Należy zdawać sobie sprawę z tego, że przepisy prawa krajowego w zakresie ochrony konsumentów mogą w niektórych przypadkach zapewniać wyższy poziom ochrony. Informacje na temat źródeł, z jakich można dowiedzieć się więcej o prawach przysługujących konsumentom, znajdują się na końcu niniejszego dokumentu.

5 Dziesięć podstawowych zasad 1. Zakupy według własnego uznania i w wybranym przez siebie miejscu Czy perspektywa wyprawy na zakupy do innego państwa UE wydaje się atrakcyjna? Dzięki przepisom prawa UE można kupować do woli bez obawy o to, że trzeba będzie zapłacić cło lub dodatkowy podatek od towarów i usług (VAT) przy powrocie do domu. Ta zasada obowiązuje zarówno wtedy, kiedy wyjeżdża się do innego państwa i na miejscu robi zakupy, jak i przy zamawianiu towarów za pośrednictwem Internetu, poczty lub przez telefon. Ogólnie rzecz biorąc, władze rodzimego państwa nie mogą nikomu uniemożliwić przywozu produktu, który został zgodnie z prawem zakupiony w innym państwie UE. Istnieje jednak kilka wyjątków. Należą do nich na przykład broń palna lub artykuły moralnie szkodliwe.

6 Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: 2. Jeśli artykuł jest wadliwy, zwróć go A jeśli nowy telewizor zepsuje się wkrótce po tym, jak został kupiony? Zgodnie z przepisami prawa UE, jeżeli produkt nie spełnia warunków umowy zawartej ze sprzedawcą w chwili dokonywania transakcji zakupu, konsument może żądać naprawy lub wymiany na inny egzemplarz. Ewentualnie może domagać się obniżenia ceny lub pełnego zwrotu kwoty zapłaconej za wadliwy towar. Z takich możliwości konsument ma prawo skorzystać w ciągu dwóch lat od daty dostarczenia mu produktu, przy czym przez pierwsze sześć miesięcy tego okresu, ciężar dowodu spoczywa na sprzedawcy nie na konsumencie który musi wykazać, że sprzedany produkt spełnia warunki określone w umowie sprzedaży. Zasada, zgodnie z którą produkt musi odpowiadać warunkom umowy sprzedaży, chroni również konsumentów w przypadku, gdy otrzymali towar nie taki, jaki zaakceptowali w chwili zawierania transakcji. Na przykład, jeżeli jej przedmiotem był antyczny fotel, a przysłano w jego miejsce kopię, nabywca ma prawo do jego zwrotu.

7 Dziesięć podstawowych zasad 3. Wysokie normy bezpieczeństwa żywności i innych towarów konsumpcyjnych Wystarczy rozejrzeć się po najbliższym supermarkecie, by zobaczyć w nim produkty pochodzące z całej Europy. Czy wszystkie są bezpieczne? Tak, ponieważ takie być muszą. W UE istnieją przepisy prawa, które są pomocne w zapewnieniu bezpieczeństwa produktów nabywanych przez konsumentów. W państwach UE obowiązują najwyższe na świecie normy bezpieczeństwa, jednak trzeba pamiętać, że żaden system regulacji nie może zagwarantować konsumentom zerowego poziomu ryzyka, czy 100% bezpieczeństwa. System zapewnienia bezpieczeństwa żywności opiera się na założeniu, że należy prześledzić cały łańcuch żywnościowy, by takie bezpieczeństwo zagwarantować. Dlatego, przepisy prawa UE dotyczące bezpieczeństwa żywności określają zasady produkcji żywności przez rolników (w tym regulują kwestię środków chemicznych stosowanych do uprawy roślin i żywienia zwierząt), przetwarzania żywności, stosowania w jej produkcji substancji barwiących i dodatkowych, oraz sprzedaży żywności. UE dysponuje również przepisami regulującymi kwestie produktów żywnościowych przywożonych do UE od partnerów handlowych z innych części świata. W UE obowiązują również rygorystyczne przepisy odnoszące się do bezpieczeństwa innych towarów konsumpcyjnych (zabawki, kosmetyki, sprzęt elektryczny, itp.). Zgodnie z ogólnymi wymogami prawa UE, wszystkie produkty tam sprzedawane muszą być bezpieczne. Jeżeli przedsiębiorstwo stwierdzi, że wprowadziło na rynek produkt niebezpieczny, ma ono prawny obowiązek poinformowania o tym władz państw UE, w których taki produkt się pojawił. Jeżeli stanowi on poważne zagrożenie, przedsiębiorstwo jest zobowiązane do wycofania takiego produktu z rynku.

8 Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: 4. Dowiedz się co spożywasz W jaki sposób można się dowiedzieć, jakie składniki zawierają artykuły żywnościowe? Wystarczy przeczytać informacje dotyczące składu, zamieszczone na opakowaniu! Dzięki przepisom prawa UE dotyczącym etykietowania żywności, każdy może uzyskać informacje o tym, co spożywa. Pełna informacja o składnikach wykorzystanych do wytworzenia produktu musi być podana na etykiecie, wraz z wyszczególnieniem substancji barwiących, konserwujących, słodzących, a także innych chemicznych substancji dodatkowych. Jeżeli produkt zawiera składniki wywołujące alergię u niektórych konsumentów na przykład orzechy informacja na ich temat musi być podana na etykiecie, nawet jeśli występują one w niewielkich ilościach. Przepisy prawa UE odnoszące się do etykietowania żywności określają, które z produktów mogą być oznaczane jako ekologiczne, oraz regulują kwestię wykorzystywania nazw produktów o określonej jakości, pochodzących z poszczególnych regionów Europy. Na przykład, jeżeli na etykiecie widnieje nazwa Prosciutto di Parma, można mieć pewność, że szynka pochodzi z Parmy, a jeśli etykieta posiada oznaczenia Kalamata, nie ulega wątpliwości, że oliwki pochodzą z Kalamaty. Dzięki przepisom prawa UE, konsumenci są również informowani o tym, czy żywność jest modyfikowana genetycznie (GM), bądź czy zawiera składniki modyfikowane genetycznie (GM). W takim przypadku, produkt musi być oznaczony jako modyfikowany genetycznie.

9 Dziesięć podstawowych zasad 5. Warunki umów muszą być uczciwe dla konsumentów Czy kiedykolwiek zdarzyło się komuś podpisać umowę bez czytania jej fragmentów drukowanych drobną czcionką? A jeśli jest w nich mowa o tym, że wpłacona zaliczka nie podlega zwrotowi nawet wówczas, gdy firma nie dostarczy z własnej winy przedmiotu transakcji? A jeżeli jest w nich mowa o tym, że nabywca nie może odstąpić od umowy bez zapłacenia firmie odszkodowania w niebotycznej wysokości? Przepisy prawa UE stanowią, że umowy zawierane na nieuczciwych warunkach są zabronione. Niezależnie od tego, w którym państwie UE konsument podpisze taką umowę, prawo UE chroni go przed tego rodzaju nadużyciami.

10 Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: 6. Czasem konsumenci mogą zmienić zdanie A jeśli akwizytor niespodziewanie stanie w drzwiach domu i skłoni nas do podpisania umowy o zamontowanie okien z podwójnymi szybami, albo kupna nowego dywanu za wygórowaną cenę? Przepisy prawa UE chronią konsumentów przed tego rodzaju sprzedażą w drzwiach. Zgodnie z ogólną zasadą, każdy ma prawo anulować taką umowę w ciągu siedmiu dni. Są jednak pewne wyjątki, zaliczają się do nich na przykład umowy ubezpieczeniowe lub umowy, których przedmiotem są zakupy na maksymalną kwotę 60. Prawo UE chroni również konsumentów, w przypadku transakcji kupna dokonywanych w systemie sprzedaży wysyłkowej, za pośrednictwem Internetu, zawieranych z firmami prowadzącymi sprzedaż na telefon lub realizującymi sprzedaż na odległość w innej formie. Praktyki takie, jak sprzedaż artykułów lub usług nie zamówionych (inertia selling) czyli dostarczanie ich bez uprzedniej zgody nabywcy i żądanie zapłaty są zabronione na mocy przepisów prawa UE. Przy zakupie produktów lub usług za pośrednictwem Internetu, w drodze sprzedaży wysyłkowej lub w firmie telemarketingowej, konsument może odstąpić od umowy, bez podawania przyczyn, w ciągu siedmiu dni roboczych. W wypadku niektórych usług finansowych istnieje możliwość rezygnacji z umowy w ciągu czternastu dni kalendarzowych.

11 Dziesięć podstawowych zasad 7. Ułatwione porównywanie cen Jak porównać ceny płatków śniadaniowych produkowanych przez dwie różne firmy, jeśli jedno opakowanie zawiera 375 g a drugie 500 g produktu? Przepisy prawa UE wymagają od supermarketów podawania ceny jednostkowej produktów, np. ceny za kilogram lub litr by konsumentom łatwiej było rozstrzygnąć, który zakup jest dla nich korzystniejszy. Prawo UE wymaga również od firm świadczących usługi finansowe podawania klientom niektórych informacji w ustandaryzowanej formie. Na przykład, firmy pożyczkowe i firmy kart kredytowych mają obowiązek podawania rocznej stopy procentowej odsetek, które trzeba będzie zapłacić, a nie tylko miesięcznych kwot podlegających spłacie.

12 Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: 8. Konsument nie może być wprowadzany w błąd Przychodzi list od firmy sprzedaży wysyłkowej z gratulacjami z tytułu wygrania pierwszej nagrody w loterii przez nią organizowanej. W rzeczywistości chodzi przede wszystkim o to, by w ten sposób skłonić konsumenta do tego, by nawiązał kontakt z tą firmą i dał się przekonać do złożenia zamówienia. Okazuje się, że adresat listu tak naprawdę nie wygrał nagrody. Czy tego rodzaju praktyka marketingowa jest zgodna z prawem? Nie. Reklamy, które wprowadzają w błąd lub dezinformują konsumentów, są zabronione na mocy prawa UE. Co więcej, firmy prowadzące sprzedaż wysyłkową czy w formie telezakupów, lub detaliści prowadzący sprzedaż w systemie on line mają obowiązek postępować wobec konsumentów w sposób otwarty i uczciwy. Przepisy prawa UE wymagają, by tego rodzaju firmy podawały pełne informacje na swój temat, a także na temat oferowanych przez siebie towarów, cen (włącznie z podatkiem i kosztami dostawy) i czas oczekiwania na doręczenie zakupionych towarów. Firmy pożyczkowe lub firmy kart kredytowych muszą, na mocy prawa UE, podawać szczegółowe informacje w formie pisemnej o każdej zawieranej z nimi umowie kredytowej, również informacje o odsetkach, które należy zapłacić, okresie obowiązywania umowy i formie odstąpienia klienta od umowy. 10

13 Dziesięć podstawowych zasad 9. Ochrona podczas urlopu A jeśli w czasie wyjazdu na zorganizowaną imprezę urlopową okaże się, że jej organizator ogłosił upadłość? Albo jeżeli w broszurze informacyjnej obiecywano luksusowy hotel, natomiast w rzeczywistości okazało się, że na miejscu trwają prace budowlane? W obu tych wypadkach prawo UE gwarantuje ochronę. Organizator imprezy urlopowej musi zapewnić powrót do domu jej uczestnikom, nawet jeśli ogłosi upadłość. Ma również obowiązek zaproponować rekompensatę, jeśli nie wywiązał się z obietnic zawartych w ulotkach informacyjnych. Gdy organizator imprezy próbuje podnieść jej cenę, lub zmienia miejsce wypoczynku bez zgody uczestnika, można, zgodnie z przepisami prawa UE, zrezygnować z rezerwacji. Jeżeli na lotnisku okaże się, że nie można skorzystać z przelotu, ponieważ z winy linii lotniczych lub organizatora imprezy urlopowej liczba rezerwacji została zawyżona, osobie, która znalazła się w takiej sytuacji, przysługuje prawo do odszkodowania na podstawie przepisów prawa UE. Prawo UE chroni konsumentów w czasie ich urlopu a nawet po powrocie do domu przed działającymi bez skrupułów firmami oferującymi systemy wymiany własności czasowej (timeshare systems), w ramach których sprzedają prawa do korzystania z mieszkania lub willi na pewien czas w każdym roku, w miejscowości wypoczynkowej. Takie firmy w niektórych miejscowościach wypoczynkowych docierają do turystów przybywających z innych państw i próbują skłonić ich do podpisywania umów, opiewających na wysokie kwoty, nie w pełni zrozumiałych dla obcokrajowców. Obecnie prawo UE gwarantuje ochronę przeciw tego rodzaju praktykom. Zainteresowana osoba ma prawo do otrzymania egzemplarza prospektu informującego o zasadach działania systemu wymiany własności czasowej oraz skorzystania z propozycji tłumaczenia umowy na własny język. Jeśli ją podpisze, ma dziesięć dni czasu, w trakcie których może odstąpić od umowy bez podawania przyczyn. I wreszcie ostatnia rzecz, chociaż zdecydowanie nie najmniej ważna: przepisy prawa UE stwarzają możliwość zabrania ze sobą na urlop kudłatych przyjaciół. Jeżeli lekarz weterynarii wystawi kotu, psu czy fretce odpowiedni paszport, zwierzę może podróżować z właścicielem do każdego państwa UE. 11

14 Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: 10. Pomoc w skutecznym rozstrzyganiu sporów transgranicznych Uznanie konsumentów za główne, odpowiedzialne podmioty gospodarcze na rynku wewnętrznym jest jedną z kluczowych zasad europejskiej polityki ochrony konsumenta. Konsumenci powinni mieć prawo do świadomego wyboru zakupowanych towarów i usług. Ich interesy powinny być promowane i chronione, szczególnie w związku z rosnącą kompleksowością rynków, na których podmioty te prowadzą działalność. Oferta i rozmiar rynków zwiększyły się bardzo szybko w ostatnich latach nie tylko w związku z wprowadzeniem euro, rozwojem e-handlu i wzrostem mobilności wewnątrz UE. Rynek wewnętrzny UE nie tylko przynosi korzyści firmom, ale daje również konsumentom większy wybór za rozsądną cenę. Inaczej mówiąc konsumenci muszą mieć pewność, że znajdą najlepsze możliwości na terenie całej Europy. Szczegółowe informacje na temat kontaktu z Europejskimi Centrami Konsumenckimi (ECC-Net) można znaleźć na stronie: redress/ecc_network/ecc_network_ centers.pdf Ogólne informacje na temat ECC-Net można znaleźć na stronie: redress/ecc_network/index_en.htm Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich (ECC-Net) jest siecią obejmującą całą UE, a jej celem jest promowanie zaufania konsumenta poprzez prowadzenie działalności doradczej dla obywateli w zakresie ich praw konsumenckich w Unii Europejskiej oraz służenie im pomocą w rozwiązywaniu sporów. Do centrów tych można zwracać się o porady dotyczące praw związanych z dokonywaniem zakupów za granicą. Centra te pomogą Państwu również w przypadku rozstrzygania sporów z handlowcami w innym Państwie Członkowskim UE. 12

15 Dziesięć podstawowych zasad Dodatkowe informacje na temat UE Europe Direct to usługa, która pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na Państwa pytania dotyczące Unii Europejskiej pod bezpłatnym numerem w całej UE: Informacje on-line na temat UE w 20 językach europejskich można znaleźć na stronie: Informacje o prawach przysługujących Państwu w Unii Europejskiej są również dostępne w 20 językach Unii Europejskiej na stronie:

16 PL ND PL-C Ochrona konsumentów w Unii Europejskiej: Dziesięć podstawowych zasad Wspieranie praw konsumentów, zapewnienie im pomyślności i dobrobytu są kluczowymi wartościami UE i znajdują swoje odzwierciedlenie w przepisach jej prawodawstwa. Członkostwo w Unii Europejskiej zapewnia konsumentom dodatkową ochronę. W niniejszym dokumencie przedstawiamy 10 podstawowych zasad mówiących o tym, w jaki sposób prawo UE chroni konsumentów, bez względu na to, w którym z państw UE się znajdą.