2. Realizacja programu u drobiu Cele, ogólne wymogi i kryteria nadzoru

Transkrypt

1 Program maj cy na celu wykrycie wyst powania zaka e wirusami wywo uj cymi gryp ptaków (Avian influenza) oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wyst pienia tej choroby 1. Identyfikacja programu Pa stwo cz onkowskie: Rzeczpospolita Polska Choroba: grypa ptaków Rok wdra ania: 2010 Numer referencyjny niniejszego dokumentu: GIWz.400-AI-21/09 Dane kontaktowe: Prof. dr hab. Zenon Minta zminta@piwet.pulawy.pl, Agnieszka Przygoda- Dobrzy ska agnieszka.dobrzynska@wetgiw.gov.pl, Wys ano do Komisji dnia: 2. Realizacja programu u drobiu 2.1. Cele, ogólne wymogi i kryteria nadzoru Cele Obowi zek prowadzenia nadzoru w celu wykrycia wyst powania zaka e wirusami grypy ptaków podtypami H5 i H7 u ró nych gatunków drobiu wynika z art. 4 dyrektywy Rady 2005/94/WE z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie wspólnotowych rodków zwalczania grypy ptaków i uchylaj cej dyrektyw 92/40/EWG (Dz. U. UE L 10 z , str. 16). Szczegó owe wytyczne w zakresie wdra ania tego nadzoru zosta y okre lone w decyzji Komisji 2007/268/WE z dnia 13 kwietnia 2007 r. w sprawie wdra ania programu nadzoru nad ptasi gryp u drobiu i dzikiego ptactwa w pa stwach cz onkowskich i zmieniaj cej decyzj 2004/450/WE (Dz. U. UE L 115 z , str. 3). Ponadto, niniejszy program ma na celu realizacj przepisu okre lonego w 12 rozporz dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie okre lenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu bada kontrolnych zaka e zwierz t (Dz. U. Nr 282, poz. 2813, z pó n. zm.). Nadzór u drobiu obejmuje wyst powanie nisko zjadliwej grypy ptaków podtypów H5 lub H7. Nadzór serologiczny nad nisko zjadliw gryp ptaków podtypów H5 lub H7 u drobiu ma na celu: 1

2 1. Wykrywanie bezobjawowych zaka e nisko zjadliw gryp ptaków podtypów H5 i H7, maj c na uwadze wspomaganie systemów wczesnego wykrywania, a nast pnie zapobieganie mo liwej mutacji tych wirusów w wysoce zjadliw gryp ptaków. 2. Wykrywanie zaka e nisko zjadliw gryp ptaków podtypów H5 i H7 u specjalnie wybranych populacji drobiu szczególnie nara onych na zaka enie z powodu systemu hodowli lub podatno ci konkretnych gatunków. 3. Przyczynianie si do wykazania, e dany kraj, region, lub dane gospodarstwo maj status wolny od grypy ptaków, który podlega zg oszeniu w ramach mi dzynarodowego obrotu handlowego zgodnie z zasadami OIE Ogólne wymogi i kryteria 1. Pobieranie próbek w ramach programu trwa od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2010 r. W odniesieniu do drobiu pobieranie próbek dla ka dej kategorii drobiu obejmuje okres odpowiadaj cy okresom produkcyjnym. 2. Próbki do bada pobiera powiatowy lekarz weterynarii oraz przesy a je do Krajowego Laboratorium Referencyjnego ds. Grypy Ptaków w Pa stwowym Instytucie Weterynaryjnym Pa stwowym Instytucie Badawczym (PIW-PIB) w Pu awach. 3. Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach przeprowadza badania próbek, a wyniki tych bada przekazuje w a ciwemu miejscowo powiatowemu lekarzowi weterynarii, G ównemu Lekarzowi Weterynarii oraz Wspólnotowemu Laboratorium Referencyjnemu ds. Grypy Ptaków. 4. Wykryte izolaty wirusów grypy ptaków Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach przekazuje Wspólnotowemu Laboratorium Referencyjnemu ds. Grypy Ptaków zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym, chyba e przyznane zostanie odst pstwo zgodnie z rozdzia em V ust. 4 podr cznika diagnostycznego ustanowionego w decyzji Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj cej podr cznik diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE (Dz. Urz. UE L 237 z , str. 1). Wirusy podtypu H5/H7 zostan niezw ocznie przes ane i poddane standardowym charakterystykom (sekwencjonowanie nukleotydów/ivpi) zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym. 2

3 2.2. Koncepcja i wdro enie programu u drobiu 1.W gospodarstwach gdzie stwierdzono pozytywne wyniki przeprowadza si badania retrospektywne, a wnioski z tych bada Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach przedstawia G ównemu Lekarzowi Weterynarii, Komisji Europejskiej i Wspólnotowemu Laboratorium Referencyjnemu ds. Grypy Ptaków. 2.Dane dotycz ce liczby próbek, które nale y pobra do bada na obszarze ka dego z województw oraz w ka dym gospodarstwie okre lono w tabelach 1-6, na postawie analizy ryzyka, przeprowadzonej zgodnie z lit. B za cznika I do decyzji Komisji 2007/268/WE. Gospodarstwa zajmuj ce si hodowl zwierzyny ownej lub ptaków bezgrzebieniowych zosta y równie uwzgl dnione w niniejszym programie. W przypadku, gdy w gospodarstwie znajduje si kilka kurników, nale y odpowiednio zwi kszy liczb próbek do bada serologicznych z takiego gospodarstwa i pobiera próbki od co najmniej pi ciu ptaków z jednego kurnika. Stada przyzagrodowe nie zosta y uwzgl dnione w programie, z uwagi na bardzo wysok liczb tych stad w relacji do liczby planowanych próbek. 3.Na podstawie oceny ryzyka, podczas planowania pobierania próbek, na obszarze województwa, wojewódzki lekarz weterynarii uwzgl dnia nast puj ce elementy: a) ukierunkowanie na rodzaje produkcji (np. chów na wolnym wybiegu) i specyficzne dla nich ryzyko oraz uwzgl dnienie innych czynników, takich jak zró nicowany wiek, wykorzystanie wód powierzchniowych, stosunkowo d u szy okres ycia, obecno wi cej ni jednego gatunku w gospodarstwie lub inne wa ne czynniki; b) uzgodnienie okresu pobierania próbek z produkcj sezonow, jednak e w stosownych przypadkach pobieranie próbek mo e by dostosowane do innych okre lonych na poziomie lokalnym okresów, w których obecno innych ywicieli drobiowych w danym gospodarstwie mog aby stwarza wi ksze ryzyko wprowadzenia choroby. 4.Próbki krwi do bada serologicznych od kaczek i g si powiatowy lekarz weterynarii pobiera, w miar mo liwo ci, od ptaków trzymanych na zewn trz (na wybiegach). Dane dotycz ce liczby próbek, które nale y pobra z gospodarstw hoduj cych drób, oprócz gospodarstw hoduj cych kaczki i g si, okre lono w tabelach

4 Tabela 1. Fermy kur niosek reprodukcyjnych Kod czna czna Szacunkowa Szacunkowa Metody NUTS(2) * liczba liczba liczba próbek czna liczba badania (b) gospodarstw gospodarstw, na wykonanych laboratoryjnego (c) z których gospodarstwo testów nale y pobra wed ug danej metody próbki PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) SUMA

5 Tabela 2. Fermy kur niosek towarowych Kod czna czna Szacunkowa Szacunkowa Metody NUTS(2) * liczba liczba liczba próbek czna liczba badania (b) gospodarstw gospodarstw, na wykonanych laboratoryjnego (c) z których gospodarstwo testów nale y pobra wed ug danej metody próbki PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) SUMA

6 Tabela 3. Fermy indyków Kod czna czna Szacunkowa Szacunkowa Metody NUTS(2) * liczba liczba liczba próbek czna liczba badania (b) gospodarstw gospodarstw, na wykonanych laboratoryjnego (c) z których gospodarstwo testów nale y pobra wed ug danej metody próbki PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) SUMA

7 Tabela 4. Fermy strusi Kod czna liczba czna Szacunkowa Szacunkowa Metody badania NUTS(2 gospodarstw liczba liczba próbek czna liczba laboratoryjnego ) * (b) (c) gospodarst na wykonanych w, z których nale y pobra próbki gospodarstwo testów wed ug danej metody PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) SUMA

8 Tabela 5. Fermy ptaków ownych Kod czna liczba czna liczba NUTS(2 gospodarstw gospodarstw, ) * (b) (c) z których nale y pobra próbki Szacunkowa Szacunkowa Metody liczba próbek czna liczba badania na gospodarstwo wykonanych testów wed ug danej metody laboratoryjneg o PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) SUMA Obja nienia do tabel 1-5: * kod NUTS(2) ang. Nomenclature of Units for Territorial Statistics- standard geokodowania przyj ty w Unii Europejskiej na potrzeby identyfikowania statystycznych jednostek terytorialnych, gdzie poszczególne kody oznaczaj odpowiednio: PL51-woj. dolno l skie, PL61-woj. kujawsko-pomorskie, PL31-woj. lubelskie, PL43-woj. lubuskie, PL11-woj. ódzkie, PL21-woj. ma opolskie, PL12-woj. mazowieckie, PL52-woj. opolskie, PL32- woj. podkarpackie, PL34-woj. podlaskie, PL63-woj. pomorskie, PL22-woj. l skie, PL33-woj. wi tokrzyskie, PL62- woj. warmi sko-mazurskie, PL41- woj. wielkopolskie, PL42-woj. zachodniopomorskie. (b) Po o enie gospodarstwa pochodzenia. Je eli nie mo na u y kodu NUTS(2) nale y okre li po o enie w stopniach d ugo ci i szeroko ci geograficznej. (c) czna liczba gospodarstw jednej kategorii drobiu w danym regionie NUTS(2). 8

9 Dane dotycz ce liczby próbek, które nale y pobra z gospodarstw hoduj cych kaczki i g si, okre lono w tabeli 6. Tabela 6. Kod czna czna Liczba próbek czna Metody NUTS(2) * liczba liczba na liczba badania (b) gospodarstw gospodarstw gospodarstwo wykonanych laboratoryjnego hoduj cych kaczki i g si hoduj cych kaczki i g si, testów wed ug danej z których metody nale y pobra próbki PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) PL HI (H5/H7) SUMA * kod NUTS(2) ang. Nomenclature of Units for Territorial Statistics- standard geokodowania przyj ty w Unii Europejskiej na potrzeby identyfikowania statystycznych jednostek terytorialnych, gdzie poszczególne kody oznaczaj odpowiednio:. 9

10 PL51- woj. dolno l skie, PL61- woj. kujawsko-pomorskie, PL31- woj. lubelskie, PL43- woj. lubuskie, PL11- woj. ódzkie, PL21-woj. ma opolskie, PL12- woj. mazowieckie, PL52- woj. opolskie, PL32- woj. podkarpackie, PL34- woj..podlaskie, PL63-woj. pomorskie, PL22-woj. l skie, PL33- woj. wi tokrzyskie, PL62- woj. warmi skomazurskie, PL41- woj. wielkopolskie, PL42-woj. zachodniopomorskie. (b) Po o enie gospodarstwa pochodzenia. Je eli nie mo na u y kodu NUTS(2) nale y okre li po o enie w stopniach d ugo ci i szeroko ci geograficznej Opis zastosowanych bada laboratoryjnych 1. Procedury pobierania próbek oraz badania laboratoryjne przeprowadza si zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym dotycz cym grypy ptaków (decyzja Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj ca podr cznik diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE Dz.Urz UE L z , Nr 237, str.1) ustanawiaj cym procedury diagnostyczne maj ce na celu potwierdzenie choroby oraz rozpoznanie ró nicowe grypy ptaków ( cznie z badaniem surowicy z kaczek i g si poprzez test hamowania hemaglutynacji HI). Badania w kierunku grypy ptaków przeprowadza si w Krajowym Laboratorium Referencyjnym ds. Grypy Ptaków w PIW - PIB w Pu awach. 2. Wszystkie pozytywne wyniki serologiczne potwierdzane s w Krajowym Laboratorium Referencyjnym ds. Grypy Ptaków w PIW - PIB w Pu awach metod hamowania hemaglutynacji, z u yciem wyznaczonych szczepów dostarczonych przez Wspólnotowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków, przy czym wykonuje si : 1) dla H5: a) wst pne badanie z u yciem A/Ostrich/Denmark/72420/96 (H5N2), b) badanie wszystkich próbek pozytywnych za pomoc A/Teal/Eng/ /06 (H5N3) celem wyeliminowania wp ywu krzy owej reakcji przeciwcia a N2; 2) dla H7: a) wst pne badanie z u yciem szczepu Turkey/England/647/77 (H7N7), b) badanie wszystkich próbek pozytywnych za pomoc African Starling/983/79 (H7N1) celem wyeliminowania wp ywu krzy owej reakcji przeciwcia a N7. 3. Opis programu nadzoru nad dzikim ptactwem 10

11 Cele, ogólne wymogi i kryteria nadzoru Cele Obowi zek prowadzenia nadzoru w celu poszerzenia wiedzy na temat zagro e pochodz cych od dzikich ptaków zwi zanych z wszelkimi wyst puj cymi u ptaków wirusami grypy ptaków wynika z art. 4 dyrektywy Rady 2005/94/WE z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie wspólnotowych rodków zwalczania grypy ptaków i uchylaj cej dyrektyw 92/40/EWG. Szczegó owe wytyczne w zakresie wdra ania tego nadzoru zosta y okre lone w decyzji Komisji 2007/268/WE z dnia 13 kwietnia 2007 r. w sprawie wdra ania programu nadzoru nad gryp ptaków u drobiu i dzikiego ptactwa w pa stwach cz onkowskich i zmieniaj cej decyzj 2004/450/WE. Ponadto, niniejszy program ma na celu wykonanie obowi zku okre lonego w 12 rozporz dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie okre lenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu bada kontrolnych zaka e zwierz t. Nadzór u dzikiego ptactwa obejmuje wyst powanie wirusów wysoce zjadliwej grypy ptaków oraz nisko zjadliwej grypy ptaków. Nadzór wirusologiczny nad gryp ptaków u dzikiego ptactwa s u y okre leniu ryzyka wprowadzenia wirusów grypy ptaków (nisko i wysoce zjadliwej) do drobiu domowego, poprzez: 1) zapewnienie wczesnego wykrywania wysoce zjadliwej grypy ptaków podtypu H5N1, badaj c wzrost zachorowalno ci lub miertelno ci w ród dzikiego ptactwa; 2) zwi kszenie nadzoru nad ywym i pad ym dzikim ptactwem w przypadku wykrycia u niego wysoce zjadliwej grypy ptaków podtypu H5N1; 3) kontynuacj podstawowego nadzoru nad ró nymi gatunkami ptaków w drownych yj cych na wolno ci, jako cz ci ci g ego monitorowania wirusów nisko zjadliwej grypy ptaków. Próbki pobiera si g ównie od ptactwa z rz du blaszkodziobych (ptactwo wodne) i siewkowych (ptactwo brzegowe i mewy), aby oceni czy s one nosicielami wirusa nisko zjadliwej grypy ptaków podtypu H5 i H7 (badanie to równie wykry oby, je eli wyst puj, wirusy wysoce zjadliwej grypy ptaków 11

12 podtypu H5N1 i inne wirusy wysoce zjadliwej grypy ptaków). Badaniu nale y podda zw aszcza gatunki o podwy szonym ryzyku zwi zanym z gryp ptaków, wymienione w tabeli 10. Do bada nad gryp ptaków u dzikiego ptactwa nie stosuje si nadzoru serologicznego, poniewa przy pomocy metod serologicznych nie mo na rozró ni pomi dzy wysoce i nisko zjadliwymi szczepami, a stwierdzenie obecno ci przeciwcia nie umo liwia stwierdzenia, w jakim miejscu dzikie ptactwo mog o si zarazi. Nadzór serologiczny mo e by jednak wa ny podczas badania, u jakich gatunków ptaków osiad ych lub w drownych wyst powanie wirusów H5/H7 jest lub by o rozpowszechnione (lub endemiczne) Ogólne wymogi i kryteria 1. Pobieranie próbek trwa od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r. 2. Próbki do bada pobiera powiatowy lekarz weterynarii oraz przesy a je do Krajowego Laboratorium Referencyjnego ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach. 3. Krajowe Laboratorium Referencyjnym ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach przeprowadza badania próbek, a wyniki tych bada przekazuje w a ciwemu miejscowo powiatowemu lekarzowi weterynarii, G ównemu Lekarzowi Weterynarii oraz Wspólnotowemu Laboratorium Referencyjnemu ds. Grypy Ptaków. 4. Wykryte izolaty wirusów grypy ptaków wyst puj ce u dzikiego ptactwa Krajowe Laboratorium Referencyjne ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach przekazuje do Wspólnotowego Laboratorium Referencyjnego ds. Grypy Ptaków zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym, chyba e przyznane zostanie odst pstwo zgodnie z rozdzia em V ust. 4 podr cznika diagnostycznego ustanowionego w decyzji Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj cej podr cznik diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE. Wirusy podtypu H5/H7 niezw ocznie przesy a si i poddaje standardowym charakterystykom (sekwencjonowanie nukleotydów/ivpi) zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym Koncepcja i wdro enie programu u dzikiego ptactwa 12

13 Do celów opracowania nadzoru, pomocy w okre leniu gatunków i optymalizacji pobierania próbek organy Inspekcji Weterynaryjnej zapewniaj cis wspó prac z epidemiologami oraz ornitologami i organami w a ciwymi ds. ochrony przyrody, a tak e z instytucjami zajmuj cymi si ochron /obserwacj ptaków i ze stacjami obr czkowania. Przy wyborze badanych gatunków na obszarze powiatu powiatowy lekarz weterynarii uwzgl dnia sytuacj pod wzgl dem dominacji gatunków oraz wielko ci populacji ptaków. Podczas pobierania próbek nale y uwzgl dni sezonowo w drówek, sposoby zachowania si gatunków ptaków, je li chodzi o trasy w drówek, g ówne siedliska, instynkt stadny i mieszanie si podczas przelotu, a tak e wyniki wcze niejszych programów nadzoru w latach W odniesieniu do wysoce zjadliwej grypy ptaków H5N1 nale y uwzgl dni wszystkie te czynniki, aby móc okre li prawdopodobie stwo nara enia dzikiego ptactwa na zara enie si od zaka onego drobiu i dzikich ptaków na obszarach wyst pienia tej choroby oraz prawdopodobie stwo kontaktu dzikiego ptactwa z drobiem domowym w wybiegowych systemach hodowli drobiu. Pobranie próbek od ywych ptaków dzikich obj tych ochron gatunkow cis lub cz ciow wymaga uzyskania zezwolenia Ministra rodowiska lub w a ciwego miejscowo wojewody. 1. Nadzór bierny nad chorym i pad ym dzikim ptactwem koncentruje si przede wszystkim na: 1) obszarach, na których wyst puje wzrost zachorowalno ci lub miertelno ci w ród dzikiego ptactwa; 2) obszarach w pobli u morza, jezior i wód, na których znaleziono pad e ptaki, a zw aszcza je eli obszary znajduj si w pobli u ferm drobiu; 3) ptakach nale cych do gatunków o podwy szonym ryzyku zwi zanym z gryp ptaków oraz na innym dzikim ptactwie yj cym w ich bezpo rednim s siedztwie. 2. Nadzór czynny nad ywymi i klinicznie zdrowymi/lub klinicznie chorymi, zranionymi lub upolowanymi ptakami koncentruje si na: 1) ptakach w drownych z rz du blaszkodziobych (ptactwo wodne) i siewkowych (ptactwo brzegowe i mewy); 13

14 2) na obszarach zidentyfikowanych pod wzgl dem wyst powania du ej liczby ptaków w drownych, na których dochodzi do mieszania si ró nych gatunków tych ptaków, a zw aszcza na obszarach w pobli u gospodarstw drobiu; 3) wyborze gatunków o podwy szonym ryzyku zwi zanym z gryp ptaków. 3. Badania ywego i pad ego dzikiego ptactwa na obszarach, gdzie wykryto przypadki H5N1 (nadzór czynny i bierny), koncentruj si na: 1) dzikim ptactwie w celu wykrycia nosicieli bezobjawowych; 2) ptakach na obszarach, na których istniej zwi zki epidemiologiczne z wykrytymi przypadkami; 3) ptakach, które mog mie bezpo redni styczno z hodowl drobiu (obszar zapowietrzony, obszar zagro ony i obszar B) i które mog yby by nosicielami po rednimi. Liczba próbek, które nale y pobra od dzikiego ptactwa, zosta a okre lona w tabeli 7. Tabela 7. Dzikie ptactwo badanie zgodne z programem nadzoru nad gryp ptaków u dzikiego ptactwa. KOD NUTS (2) (a) Dzikie ptactwo, od którego nale y pobra próbki Liczba próbek, które nale y pobra w ramach czynnego nadzoru Liczba próbek, które nale y pobra w ramach biernego nadzoru PL11 30 PL PL21 30 PL22 30 gatunki dzikiego ptactwa o podwy szonym ryzyku zwi zanym z gryp ptaków (zgodnie z wykazem) PL31 40 PL32 30 PL33 30 PL PL41 80 PL PL PL z ca ego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 14

15 PL52 50 PL61 70 PL PL SUMA 1700 co najmniej 300 (a) Odes anie do miejsca pobrania ptaków/próbek. Je eli nie mo na u y kodu NUTS 2 nale y okre li po o enie w stopniach d ugo ci i szeroko ci geograficznej Procedury pobierania próbek 1. Do bada wirusologicznych pobiera si wymazy z jamy ustno-gard owej i z kloaki od ptaków niewykazuj cych klinicznych objawów choroby yj cych na wolno ci. Je li z jakiegokolwiek powodu pobranie wymazów z kloaki od ywych ptaków jest niemo liwe, mo na je zast pi zebranymi próbkami wie ego ka u. Niemniej nale y zapewni spójno pomiarow w przypadku miejsc mieszania si ró nych gatunków ptaków. 2. W celu wyodr bnienia wirusa i wykrycia molekularnego (PCR) pobiera si próbki z kloaki i tchawicy lub jamy ustno-gard owej i/lub próbki tkanek (z mózgu, serca, p uc nerek i jelit) dzikich ptaków pad ych lub odstrzelonych. 3. Nale y zwróci uwag na przechowywanie i transport próbek. Wymazy musz zosta natychmiast sch odzone lodem lub elowymi wk adami ch odz cymi i dostarczone do laboratorium w jak najkrótszym czasie. Próbki nie powinny by zamra ane, chyba e jest to bezwzgl dnie konieczne. Je eli jest to mo liwe, wymazy musz by umieszczone (zanurzone ca kowicie) w p ynie z antybiotykami lub specjalnym pod o u do transportu wirusów. Umieszczenie próbek we wspomnianym pod o u podczas transportu jest nieodzownym i uzupe niaj cym dzia aniem i nie zast puje sch odzenia. W razie braku takiego pod o a wymazy nale y umie ci w pojemnikach i dostarczy w postaci suchej. Je eli niemo liwe jest zagwarantowanie szybkiego przewiezienia do laboratorium w ci gu 48 godzin ( rodkiem transportu zapewniaj cym temperatur 4 C), próbki nale y niezw ocznie zamrozi, a nast pnie przewie w suchym lodzie. Na przechowywanie i transport mog wp ywa ró norodne czynniki, zatem wybrana metoda musi by odpowiednia do zamierzonego celu. 15

16 4. Procedury pobierania próbek przeprowadza si zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym dotycz cym grypy ptaków (decyzja Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj ca podr cznik diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE) ustanawiaj cym procedury diagnostyczne s u ce do stwierdzenia oraz rozpoznania ró nicowego grypy ptaków Opis zastosowanych bada laboratoryjnych 1. Procedury pobierania próbek oraz badania laboratoryjne przeprowadza si zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym dotycz cym grypy ptaków (decyzja Komisji 2006/437/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. zatwierdzaj ca podr cznik diagnostyczny dotycz cy grypy ptaków, przewidziany w dyrektywie Rady 2005/94/WE) ustanawiaj cym procedury diagnostyczne s u ce do stwierdzenia oraz rozpoznania ró nicowego grypy ptaków. 2. Wszystkie próbki pobrane podczas nadzorowania grypy ptaków u ptaków dzikich s mo liwie najszybciej poddane badaniu przy zastosowaniu technik molekularnych, je eli s dost pne i zgodnie z podr cznikiem diagnostycznym. Badania w kierunku grypy ptaków przeprowadza si w Krajowym Laboratorium Referencyjnym ds. Grypy Ptaków w PIW-PIB w Pu awach. Zaleca si wst pne badanie przesiewowe metod PCR dla genu M z szybkim przeprowadzeniem bada próbek pozytywnych na identyfikacj podtypu H5 i H7 (w terminie 2 tygodni), a w przypadku pozytywnego wyniku jak najszybciej nale y przeprowadzi analiz miejsca ci cia hemaglutyniny w celu ustalenia czy mamy do czynienia z wirusem wysoce zjadliwej grypy ptaków czy nisko zjadliwej grypy ptaków. Je eli zostanie potwierdzona obecno wysoce zjadliwej grypy ptaków podtyp H5, nale y przeprowadzi dodatkowe badania na okre lenie podtypu N (nawet je eli tym sposobem mo liwe jest tylko wykluczenie N1). 3. W laboratorium mo na pulowa do pi ciu próbek pobranych od tego samego gatunku ptaków, w tym samym miejscu i czasie, je eli zapewniona jest mo liwo powtórnego zidentyfikowania i zbadania pojedynczych próbek w przypadku uzyskania pozytywnego wyniku. 16

17 3.4 Wykaz gatunków dzikiego ptactwa o podwy szonym ryzyku zwi zanym z gryp ptaków *) Tabela 8. Nazwa zwyczajowa ab d czarnodzioby ab d krzykliwy ab d niemy Nazwa naukowa Cygnus columbianus Cygnus cygnus Cygnus olor G si G krótkodzioba G zbo owa G bia oczelna (europejska rasa) G ma a G g gawa Bernikla bia olica Bernikla obro na Bernikla rdzawoszyja Bernikla kanadyjska Anser brachyrhynchus Anser fabalis Anser albifrons albifrons Anser erythropus Anser anser Branta leucopsis Branta bernicla Branta ruficollis Branta canadensis Kaczki wistun Cyraneczka Krzy ówka Ro eniec Cyranka P askonos Anas penelope Anas crecca Anas platyrhynchos Anas acuta Anas querquedula Anas clypeata 17

18 Marmurka He miatka G owienka Czernica Marmaronetta angustirostris Netta rufina Aythya ferina Aythya fuligula Ptaki brodz ce Czajka Siewka z ota Rycyk Batalion Vanellus vanellus Pluvialis apricaria Limosa limosa Philomachus pugnax Mewy Mewa mieszka Mewa pospolita Larus ridibundus Larus canus *) Wykaz nie jest wyczerpuj cy i s u y jedynie wskazaniu gatunków w drownych, które mog stanowi wysokie ryzyko wprowadzenia grypy ptaków do Wspólnoty, na podstawie ich tras w drówek obejmuj cych obszary, na których u dzikiego ptactwa lub drobiu wyst pi a wysoce zjadliwa grypy ptaków H5N1. Wykaz ten opracowano na podstawie opinii naukowej na temat ptaków w drownych i ich prawdopodobnej roli w rozprzestrzenianiu wysoce zjadliwej grypy ptaków przyj tej dnia 12 maja 2006 r. przez panel ds. zdrowia i dobrostanu zwierz t Europejskiego Urz du ds. Bezpiecze stwa ywno ci (EFSA), a tak e na podstawie prac przeprowadzonych przez Komitet ORNIS i wykonawców us ug zleconych przez Dyrekcj Generaln ds. rodowiska Komisji Europejskiej. Aktualizacja tego wykazu jest mo liwa po udost pnieniu wyników dalszych bada naukowych i na podstawie oceny ryzyka przeprowadzonej przez organy krajowe z uwzgl dnieniem konkretnej sytuacji ornitologicznej. 4. Opis sytuacji epidemiologicznej w zakresie wysoce zjadliwej grypy ptaków u drobiu w ostatnich pi ciu latach 4.1. rodki obj te programem nadzoru nad drobiem: W 2007 roku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wykryto 9 ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków podtypu H5N1 u drobiu hodowlanego. W latach 18

19 wcze niejszych choroba nie wyst powa a u drobiu hodowlanego. Program nadzoru prowadzony w latach obejmowa fermy kur niosek reprodukcyjnych, kur niosek towarowych, indyków, g si i kaczek, strusi, ptaków ownych oraz ptaki dzikie. Próbki by y pobierane i badane w ci gu ca ego roku danego dla programu Wyznaczenie organu centralnego odpowiedzialnego za nadzór i koordynacj wdra ania programu Organem centralnym odpowiedzialnym za nadzór nad wdra aniem niniejszego programu realizowanego w 2010 r. jest G ówny Lekarz Weterynarii. Na poziomie województw organami odpowiedzialnymi za nadzór nad wdra aniem programu s wojewódzcy lekarze weterynarii. Za w a ciwe pobieranie i przesy anie próbek odpowiedzialni s powiatowi lekarze weterynarii Wprowadzenie systemu rejestracji gospodarstw Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t (Dz. U. Nr 69, poz. 625 z pó n. zm.), powiatowy lekarz weterynarii prowadzi rejestr podmiotów prowadz cych dzia alno nadzorowan. Rejestr ten zawiera w szczególno ci: 1) imi, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazw, siedzib i adres podmiotu; 2) weterynaryjny numer identyfikacyjny, je eli zosta nadany; 3) okre lenie rodzaju i zakresu prowadzonej dzia alno ci nadzorowanej; 4) informacje o decyzjach administracyjnych wydanych w stosunku do podmiotu, 5) dat wpisu i wykre lenia z rejestru. Powiatowy lekarz weterynarii przekazuje, za po rednictwem wojewódzkiego lekarza weterynarii, G ównemu Lekarzowi Weterynarii dane zawarte w rejestrze, a tak e informacje o ka dej zmianie stanu faktycznego lub prawnego ujawnionego w tym rejestrze. Sposób prowadzenia rejestru przez powiatowego lekarza weterynarii okre la rozporz dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie rejestru podmiotów prowadz cych dzia alno nadzorowan (Dz. U. Nr 134, poz. 946). 19

20 Ponadto, powiatowy lekarz weterynarii rejestruje podmioty prowadz ce produkcj podstawow. Obowi zek ten wynika z rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 853/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiaj cego szczególne przepisy dotycz ce higieny w odniesieniu do ywno ci pochodzenia zwierz cego (Dz. Urz. UE L 139 z dn r., str. 55, z pó n. zm.) oraz z ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierz cego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127, z pó n. zm.) Regulacje prawne w zakresie przeprowadzania szczepie Zgodnie z ustaw z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t grypa ptaków nale y do chorób zaka nych zwierz t podlegaj cych zakazowi szczepie. 5. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie choroby u dzikiego ptactwa w ostatnich pi ciu latach 5.1. rodki obj te programem nadzoru nad dzikim ptactwem W 2006 r. wykryto 9 ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków u ptaków dzikich podtyp H5N1. W 2007 roku wykryto 1 ognisko choroby. W latach wcze niejszych wysoce zjadliwa grypa ptaków nie wyst powa a na terytorium Polski. Program nadzoru nad dzikim ptactwem w kierunku grypy ptaków w latach obejmowa monitoring czynny oraz bierny. Monitoring czynny by prowadzony na obszarze wybranych województw w okresie luty - maj (wiosenne migracje ptaków) oraz wrzesie grudzie (jesienne migracje ptaków), natomiast monitoring bierny by prowadzony na terytorium ca ego pa stwa przez ca y rok Wyznaczenie organu centralnego odpowiedzialnego za nadzór i koordynacj wdra ania programu Organem centralnym odpowiedzialnym za nadzór nad wdra aniem niniejszego programu realizowanego w 2010 r. jest G ówny Lekarz Weterynarii. Na poziomie województw organami odpowiedzialnymi za nadzór nad wdra aniem programu s wojewódzcy lekarze weterynarii. Za w a ciwe pobieranie i przesy anie próbek odpowiedzialni s powiatowi lekarze weterynarii. 20

21 Opis i okre lenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których program zostanie wdro ony Program nadzoru nad gryp ptaków w 2010 r. wdra any jest u ptaków dzikich na ca ym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z uwagi na fakt, i na ca ym terytorium pa stwa wyst puje du e zag szczenie gospodarstw hoduj cych drób. Przeprowadzona analiza potwierdzi a, i ryzyko wyst pienia grypy ptaków jest wysokie na obszarze ca ego kraju. Monitoring u ptaków dzikich podzielony jest na czynny oraz bierny. 6. Regulacje prawne w zakresie powiadamiania o grypie ptaków Zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t w przypadku podejrzenia wyst pienia choroby zaka nej zwierz t posiadacz zwierz cia zobowi zany jest do: 1) niezw ocznego zawiadomienia o tym organu Inspekcji Weterynaryjnej lub najbli szego podmiotu wiadcz cego us ugi z zakresu medycyny weterynaryjnej lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta); 2) pozostawienia zwierz t w miejscu ich przebywania i nie wprowadzania tam innych zwierz t; 3) uniemo liwienie osobom postronnym dost pu do pomieszcze lub miejsc, w których znajduj si zwierz ta podejrzane o zaka enie lub chorob lub zw oki zwierz t; 4) wstrzymania si od wywo enia, wynoszenia i zbywania produktów w szczególno ci mi sa, zw ok zwierz cych, rodków ywienia zwierz t, wody, ció ki, nawozów naturalnych; 5) udost pnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej zwierz t i zw ok zwierz cych do bada i zabiegów weterynaryjnych, a tak e udzielania pomocy przy ich wykonywaniu; 6) udzielania organom Inspekcji Weterynaryjnej oraz osobom dzia aj cym w imieniu tych organów wyja nie i podawania informacji, które mog mie znaczenie dla wykrycia choroby i róde zaka enia lub zapobiegania jej szerzeniu. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) niezw ocznie informuje organ Inspekcji Weterynaryjnej o otrzymaniu zawiadomienia. 21

22 Podmiot wiadcz cy us ugi z zakresu medycyny weterynaryjnej niezw ocznie informuje organ Inspekcji Weterynaryjnej, je eli na podstawie zawiadomienia podejrzewa wyst pienie choroby zaka nej zwierz t podlegaj cej obowi zkowi zwalczania. Powiatowy lekarz weterynarii po otrzymaniu zawiadomienia podejmuje natychmiast czynno ci w celu wykrycia lub wykluczenia choroby zaka nej zwierz t podlegaj cej obowi zkowi zwalczania. Powiatowy lekarz weterynarii natychmiast informuje wojewódzkiego lekarza weterynarii, w tym w formie elektronicznej, o podejrzeniu lub wyst pieniu choroby zaka nej zwierz t oraz o czynno ciach podj tych w celu wykrycia lub wykluczenia tej choroby. Wojewódzki lekarz weterynarii przekazuje natychmiast G ównemu Lekarzowi Weterynarii, w tym w formie elektronicznej, informacje o podejrzeniu lub wyst pieniu choroby zaka nej zwierz t oraz o czynno ciach podj tych w celu wykrycia lub wykluczenia tej choroby. Zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierz t oraz zwalczaniu chorób zaka nych zwierz t podmioty wiadcz ce us ugi z zakresu medycyny weterynaryjnej oraz laboratoria przekazuj powiatowemu lekarzowi weterynarii informacje o podejrzeniu wyst pienia choroby zaka nej zwierz t podlegaj cej notyfikacji w Unii Europejskiej niezw ocznie po powzi ciu takiego podejrzenia. Powiatowy lekarz weterynarii przekazuje wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii informacje o powzi ciu podejrzenia lub o stwierdzeniu choroby zaka nej zwierz t podlegaj cej obowi zkowi zwalczania lub notyfikacji w Unii Europejskiej niezw ocznie po powzi ciu tego podejrzenia lub stwierdzeniu choroby. Wojewódzki lekarz weterynarii przekazuje informacje uzyskane od powiatowego lekarza weterynarii G ównemu Lekarzowi Weterynarii. G ówny Lekarz Weterynarii: 1) informuje wykonuj c postanowienia umów mi dzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stron, w a ciwe organizacje mi dzynarodowe o wyst powaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej chorób zaka nych zwierz t podlegaj cych obowi zkowi zwalczania; 22

23 2) powiadamia Komisj Europejsk oraz inne pa stwa cz onkowskie Unii Europejskiej o chorobach zaka nych zwierz t podlegaj cych notyfikacji w Unii Europejskiej oraz o wygaszaniu ognisk tych chorób. 7. Koszty 7.1. Nadzór nad drobiem Tabela 9. rodki kwalifikuj ce si do wspó finansowania nadzoru nad drobiem. Liczba testów do Koszt jednostkowy Metody badania wykonania wed ug testów (wed ug laboratoryjnego danej metody danej metody) Koszt ca kowity Wst pne serologiczne badanie przesiewowe (a) Test zahamowania hemaglutynacji HI (badanie euro 7.5 euro na obecno powtórne) = (474119,73 z ) H5/H7 (b) Test izolacji wirusa 504 euro (bad. 8 (pulowane) 63 euro (2341,332 z ) retrospektywne) Test PCR (bad. 896 euro 16 (pulowane) 56 euro retrospektywne) (4162,368 z ) Inne rodki jakie maj by obj te Kontrola wyrywkowa Pozosta e Pobieranie i 1euro/próbk x euro przesy anie próbek do 6804 próbek (31607,982 z ) laboratorium 23

24 Razem euro (512231,41 z ) (a) okre li badanie laboratoryjne, które nale y zastosowa. (b) okre li liczb testów na obecno H5 i H7. S to szacunkowe koszty, które zostan dostosowane do wielko ci wydatków przewidzianych na zwalczanie chorób zaka nych zwierz t w ustawie bud etowej na rok * Wg redniego kursu NBP na dzie 5 lutego 2009 roku: 1 euro = 4,6455 z 7.2 Nadzór nad dzikim ptactwem Tabela 10. rodki kwalifikuj ce si do wspó finansowania nadzoru nad dzikim ptactwem. Liczba testów do Koszt jednostkowy Metody badania wykonania wed ug testów (wed ug laboratoryjnego danej metody danej metody) Koszt ca kowity Wst pne serologiczne badanie przesiewowe Test zahamowania hemaglutynacji HI na obecno H5/H7 Test izolacji wirusa euro euro (5853,33 z ) euro 550 (pulowane) 56 euro Badanie PCR (143081,4 z ) Inne rodki jakie

25 nale y uwzgl dni Kontrola wyrywkowa Pozosta e Razem Pobieranie 2 euro/próbk x euro i przesy anie próbek próbek (18582 z ) do laboratorium euro (167516,73 z ) Szacunkowe koszty cznie (badanie drobiu i ptaków dzikich): euro euro= euro ( ,14 z ) S to szacunkowe koszty, które zostan dostosowane do wielko ci wydatków przewidzianych na zwalczanie chorób zaka nych zwierz t w ustawie bud etowej na rok * Wg redniego kursu NBP na dzie 5 lutego 2009 roku: 1 euro = 4,6455 z 25