Aktuariusz w firmie ubezpieczeniowej

Transkrypt

1 Grzegorz Szymański Aktuariusz w firmie ubezpieczeniowej Spis treści 1. Definicja aktuariusza Wymagania dla aktuariuszy Egzamin aktuarialny Funkcje aktuariusza Zadania aktuariusza Problemy aktuariuszy Zakończenie Bibliografia... 10

2 1. Definicja aktuariusza Osoba aktuariusza została zdefiniowana w ustawie o działalności ubezpieczeniowej: aktuariuszem jest osoba fizyczna wykonująca czynności w zakresie matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki, wpisana do rejestru aktuariuszy 1. Pierwsza część definicji określa zakres wiedzy, wymagań i zadań osoby będącej aktuariuszem. Natomiast druga część definicji zwraca uwagę na regulacje prawne zawodu aktuariusza. W tradycyjnym ujęciu aktuariusz w oparciu o historyczne dane, regulacje prawne oraz prognozy dokonuje kalkulacji wszystkich wymaganych parametrów do obsługi oraz sprzedaży produktów ubezpieczeniowych. Do najczęstszych zadań aktuariusza należą: kalkulacja i taryfikacja składek, kalkulacja rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, przeprowadzanie analiz aktuarialnych, wycena portfeli ubezpieczeniowych oraz opracowywanie prognoz finansowych portfeli ubezpieczeniowych. Obecnie znaczenie zawodu aktuariusza wzrosło, stał się specjalistą poszukiwanym wszędzie tam, gdzie ważna jest ocena ryzyka finansowego długoterminowych projektów. Nowym miejscem pracy dla aktuariusza stały się banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, powszechne towarzystwa emerytalne, firmy konsultingowe i audytorskie. Większość powyższych zadań nie mogłaby być wykonana bez znajomości matematyki ubezpieczeniowej, finansowej, rachunku prawdopodobieństwa lub statystyki. Tę wiedzę posiadają także analitycy aktuarialni i oni też wykonują powyższe zadania. W odróżnieniu od stanowiska analityka aktuarialnego, zawód i stanowisko aktuariusza w zakładzie ubezpieczeniowym jest regulowane przez prawo. 2. Wymagania dla aktuariuszy Aby zostać aktuariuszem, osoba musi spełnić następujące wymagania: 1) ukończyła studia wyższe; 2) przez okres co najmniej 2 lat wykonywała czynności z zakresu matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki, pod kierunkiem aktuariusza; 3) złożyła z pozytywnym wynikiem egzamin aktuarialny; 4) posiada pełną zdolność do czynności prawnych; 5) korzysta z pełni praw publicznych; 6) nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, przestępstwo przeciwko mieniu lub za przestępstwo skarbowe. 2 Osoba spełniająca powyższe kryteria zostaje wpisana do rejestru aktuariuszy prowadzonego przez Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, na swój wniosek. Wpis aktuariusza do rejestru obejmuje: 1) imię i nazwisko, datę urodzenia i miejsce zamieszkania; 2) numer zaświadczenia Komisji Egzaminacyjnej dla Aktuariuszy o złożeniu egzaminów aktuarialnych; 3) datę wpisu. 1 Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, (Dz.U. nr 124, poz. 1151), art Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, (Dz.U. nr 124, poz. 1151), art. 161, pkt

3 Aktuariusz ma obowiązek niezwłocznego zgłoszenia organowi prowadzącemu rejestr zmiany danych podlegających wpisowi. Od wymogu złożenia egzaminu aktuarialnego organ nadzoru (KNUiFE), po zasięgnięciu opinii ogólnopolskich organizacji aktuariuszy (Polskie Stowarzyszenie Aktuariuszy), może zwolnić osobę będącą obywatelem państwa obcego posiadającego pełną zdolność do czynności prawnych, korzystającą z pełni praw publicznych oraz nie skazaną prawomocnie za umyślne przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu lub za przestępstwo skarbowe. Od egzaminu aktuarialnego zwolnieni są obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej na zasadach określonych w ustawie z 26 kwietnia 2001 r. o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych (Dz. U. Nr 87, poz. 954 ze zm.). Z tym, że muszą posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, korzystać z pełni praw publicznych oraz nie mogli być skazani prawomocnie za umyślne przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu lub za przestępstwo skarbowe. 3. Egzamin aktuarialny Egzamin Aktuarialny przeprowadza Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy na podstawie ustawy z 22 maja 2003 o działalności ubezpieczeniowej oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie zakresu obowiązujących tematów egzaminów aktuarialnych oraz trybu przeprowadzania tych egzaminów. Egzamin aktuarialny jest przeprowadzany co najmniej trzy razy w roku przez Komisję Egzaminacyjną składającą się z 6 osób powoływanych przez Ministra Finansów. Członkowie komisji między innymi przygotowują testy egzaminacyjne, przeprowadzają egzamin, wykonują kontrolę nad organizacją i przebiegiem egzaminu, sprawdzają testy oraz rozpatrują odwołania. Egzamin przeprowadzany jest w formie czteroczęściowego testu, którego każda część składa się z 10 pytań z każdego bloku tematycznego. Każde pytanie testu egzaminacyjnego jest oceniane według następujących zasad: 3 punkty za odpowiedź prawidłową, minus 2 punkty za odpowiedź nieprawidłową i 0 punktów za brak odpowiedzi. Warunkiem zdania egzaminu jest otrzymanie co najmniej 52 punktów z całego testu, w tym co najmniej 13 punktów z każdego bloku tematycznego. Egzamin na wniosek zdającego, może być rozłożony na części. Zaliczenie wszystkich bloków tematycznych nie może jednak trwać dłużej niż dwa lata. Zakres przedmiotowy obowiązujących tematów egzaminu obejmuje: 1) matematyka finansowa oprocentowanie proste, składane i ciągłe; rachunek rent; spłata długu; deprecjacja i aprecjacja zasobu; analiza decyzji inwestycyjnych; papiery wartościowe; zarządzanie aktywami i pasywami; czasowa struktura stóp procentowych; opcje i instrumenty pochodne; 2) matematyka ubezpieczeń życiowych elementy ekonomiki ubezpieczeń życiowych; tablice trwania życia; ubezpieczenia na życie; renty życiowe; składki ubezpieczeniowe netto; rezerwy netto; ubezpieczenia dwóch i więcej osób; koszty w ubezpieczeniach życiowych; opcje w umowie ubezpieczenia; inne rodzaje ubezpieczeń na życie i rent życiowych; 3) matematyka pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz majątkowych elementy ekonomiki ubezpieczeń osobowych oraz majątkowych; modele ryzyka - 3 -

4 ubezpieczeniowego; teoria ruiny; kalkulacja składki w jednorodnych portfelach ryzyk; kalkulacja składki w niejednorodnych portfelach ryzyk; kalkulacja rezerw; 4) rachunek prawdopodobieństwa i statystyka zmienna losowa i jej rozkład; rozkłady wielowymiarowe; rozkłady stosowane w matematyce ubezpieczeniowej; procesy stochastyczne; metody estymacji parametrów rozkładu; testowanie hipotez statystycznych; metody bayesowskie. Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych dokona skreślenia aktuariusza z rejestru aktuariuszy w przypadku: 1) wniosku aktuariusza; 2) zaprzestania wykonywania zawodu aktuariusza przez okres dłuższy niż 6 lat; 3) utraty pełnej zdolności do czynności prawnych; 4) prawomocnego orzeczenia utraty praw publicznych; 5) skazania aktuariusza prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu lub przestępstwo skarbowe; 6) orzeczenia prawomocnym wyrokiem sądu o pozbawieniu prawa do wykonywania zawodu aktuariusza; 7) śmierci aktuariusza. Na dzień 16 stycznia osób było wpisanych do rejestru aktuariuszy. 3 W dniu 17 stycznia 2005 odbył się XXXIV Egzamin Aktuarialny, po którym to liczba aktuariuszy może się zwiększyć. Bycie wpisanym do rejestru aktuariuszy nie jest tożsame z pracą aktuariusza w zakładzie ubezpieczeń. Aktuariusza w zakładzie ubezpieczeń powołuje i odwołuje zarząd, a jeżeli aktuariusz jest członkiem zarządu organ właściwy w sprawie powołania lub odwołania zarządu. 4. Funkcje aktuariusza Aktuariusze w firmie ubezpieczeniowej spełniają trzy podstawowe funkcje 4 : 1) funkcję techniczną aktuariusz jest osobą odpowiedzialną w firmie ubezpieczeniowej za przeprowadzenie obliczeń związanych z kalkulacją wysokości zobowiązań firmy i rezerw techniczno-ubezpieczeniowych; poza tym zajmuje się taryfikacją ubezpieczeń (składki) oraz przeprowadza analizy portfela ubezpieczeń firmy; 2) funkcję doradczą z uwagi na charakter pracy (dysponując odpowiednią bazą danych oraz rozwiniętym aparatem matematycznym i statystycznym) aktuariusz poprzez stosowanie odpowiednich metod prognozowania oraz systemu ocen konstruowanych prognoz potrafi przewidzieć, jaki wpływ na przyszłość firmy ubezpieczeniowej będzie miało podjęcie określonych decyzji; 3) reprezentowanie interesu publicznego (klienta) podstawową funkcją aktuariusza jest prawidłowe wyznaczenie zobowiązań firmy ubezpieczeniowej. Wykorzystując elementy matematyki aktuarialnej, aktuariusz wyznacza wspomniane zobowiązania, a T. Michalski Podstawy aktuarialne działalności ubezpieczeniowej, Rozdział 9 Podstaw Ubezpieczeń tom I pod red. J. Monkiewicza, Poltex, Warszawa 2000, s

5 tym samym określa, jaka część aktywów firmy należy do ubezpieczonych, a jaka stanowi środki zakładu ubezpieczeń. 5. Zadania aktuariusza Do enumeratywnie wymienionych w 159. artykule ustawy zadań aktuariusza w zakładzie ubezpieczeń należy: 1) ustalanie wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych; 2) kontrolowanie aktywów stanowiących pokrycie rezerw technicznoubezpieczeniowych; 3) wyliczanie marginesu wypłacalności; 4) sporządzanie rocznego raportu o stanie portfela ubezpieczeń; 5) ustalanie wartości składników zaliczanych do środków własnych. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe ustala się na określony moment czasowy koniec roku obrotowego lub koniec każdego miesiąca kalendarzowego według następujących metod: 1) indywidualna polegająca na ustaleniu rezerwy składek oddzielnie dla każdej umowy ubezpieczenia (polisy), natomiast rezerwy szkodowej oddzielnie dla każdej pojedynczej zgłoszonej szkody lub wypadku; 2) uproszczona polegająca na przemnożeniu liczby zgłoszonych nie uregulowanych szkód i wypadków przez ustaloną statystycznie średnią wysokość odszkodowania lub świadczenia za rok, półrocze lub ostatni kwartał roku obrotowego, w zależności od rodzaju ryzyka i poziomu inflacji; 3) ryczałtowa polegająca na ustaleniu rezerwy zbiorczo dla całego portfela ubezpieczeniowego lub jego części, jako procent przypisu składki lub wartości wypłaconych odszkodowań i świadczeń; metoda ryczałtowa powinna dawać wyniki zbliżone do uzyskanych przy zastosowaniu metody indywidualnej, co oznacza konieczność okresowego weryfikowania wyników uzyskiwanych za pośrednictwem przyjętej metody ryczałtowej; 4) aktuarialna polegająca na ustaleniu rezerwy przy zastosowaniu metod matematyki i statystyki ubezpieczeniowej. Na rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe składają się: 1) rezerwa składek ta część składki przypisanej brutto w danym okresie sprawozdawczym lub obrotowym, która dotyczy okresów ubezpieczenia przypadających w całości lub części na przyszłe okresy sprawozdawcze lub lata obrotowe; 2) rezerwa na ryzyka niewygasłe służy na pokrycie odszkodowań, świadczeń i kosztów, jakie mogą powstać z przyszłych szkód i wypadków w odniesieni do umów ubezpieczenia, które nie wygasają z ostatnim dniem okresu sprawozdawczego (np. OC, ubezpieczenie chorób); 3) rezerwa na niewypłacone odszkodowania lub świadczenia, w tym rezerwa na skapitalizowaną wartość rent związana jest z takimi sytuacjami, w których szkody, - 5 -

6 pomimo że zaistniały w okresie obrachunkowym, to nie zostały w tym samym okresie wypłacone; 4) rezerwa na wyrównanie szkodowości (ryzyka) jest przeznaczona na wyrównanie wahań współczynnika szkodowości w przyszłości; 5) rezerwa ubezpieczeń na życie zaoszczędzona i odłożona ze składek suma na pokrycie świadczeń w przyszłości; 6) rezerwa ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający tworzy się w wysokości wartości lokaty, dokonywanej zgodnie z warunkami zawartej umowy ubezpieczenia; 7) rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych tworzy się w wysokości kwot, o które powiększane są przyszłe świadczenia lub pomniejszane przyszłe składki zgodnie z umową ubezpieczenia; 8) rezerwy na zwrot składek dla członków; 9) inne rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe określone w statucie zakładu ubezpieczeń. Obliczenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w zakładzie ubezpieczeń na życie, mogą być dokonywane wyłącznie przez aktuariusza. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe w zakładzie ubezpieczeń wykonującym działalność w dziale II, które są ustalane metodami matematyki ubezpieczeniowej, muszą być potwierdzone opinią aktuariusza o ich prawidłowości. Aktuariusz jest zobowiązany do kontrolowania aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Do tych czynności można zaliczyć między innymi kontrolę wysokości aktywów, dopasowania waluty aktywów oraz waluty zobowiązań/rezerw, terminu wykupu i płynności aktywów w porównaniu z terminami i wysokością zobowiązań w przyszłych okresach. Poprawne dopasowanie aktywów do rezerw jest potwierdzane przez aktuariusza poprzez złożenie swojego podpisu pod sprawozdaniami finansowymi zakładu ubezpieczeń przekazywanymi nadzorowi zgodnie z artykułem 167 ust. 2 i 3 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Aktuariusz wylicza margines wypłacalności zakładu ubezpieczeń zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie sposobu wyliczenia wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego dla działów i grup ubezpieczeń (Dz. U. Nr 211, poz. 2060). W Unii Europejskiej w ramach prac nad projektem Wypłacalność II planuje się stworzenie nowego wskaźnika bezpieczeństwa pozwalającego ocenić ryzyko niewypłacalności zakładu ubezpieczeń. Jego wyliczanie będzie najprawdopodobniej obowiązkiem aktuariusza. Zgodnie z artykułem 159 ust.1 pkt.5 ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie zakresu informacji zawartych w rocznym raporcie o stanie portfela ubezpieczeń (Dz. U. Nr 222, poz. 2203), aktuariusz jest zobowiązany do sporządzenia rocznego raportu o stanie portfela ubezpieczeń dla organu nadzoru. Raport ten powinien zawierać informacje dotyczące: 1) produktu ubezpieczeniowego (m.in. nazwa, liczba obowiązujących umów, składka przypisana, założenia techniczne produktu); 2) portfela ubezpieczeń w zakresie rezerwy składek (m.in. nazwa produktu, grupa i rodzaj ubezpieczenia, składka przypisana, rezerwa brutto, na udziale własnym i na udziale reasekuratora); - 6 -

7 3) portfela ubezpieczeń w zakresie rezerwy na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia (m.in. nazwa produktu, grupa i rodzaj ubezpieczenia, odszkodowania i świadczenia wypłacone w roku obrotowym, rezerwa brutto, na udziale własnym i na udziale reasekuratora); 4) portfela ubezpieczeń w zakresie pozostałych rezerw techniczno ubezpieczeniowych (m.in. rodzaj rezerwy, opis portfela, dla którego ustalana jest rezerwa, rezerwa brutto, na udziale własnym i na udziale reasekuratora); 5) metod tworzenia rezerw wykorzystanych przy tworzeniu rezerw technicznoubezpieczeniowych na dzień sprawozdania finansowego. Dla każdej metody osobno sporządza się informację zawierającą następujące dane: identyfikator metody tworzenia rezerwy, klasyfikację metody, opis metody, opis założeń, których spełnienie jest niezbędnym warunkiem stosowania metody, opis wykorzystywanych danych. Aktuariusz ma obowiązek ustalić wartość składników zaliczanych do środków własnych. Środki własne powinny być w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności i nie niższej niż minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego. 5 Aktuariusz jest zobowiązany niezwłocznie poinformować zarząd zakładu ubezpieczeń o ujawnieniu podczas wykonywania swoich zadań określonych w ustawie, faktów wskazujących na popełnienie przestępstwa lub naruszenie przepisów prawa. Poza zadaniami i obowiązkami wymienionymi w ustawie, aktuariusz w zakładzie ubezpieczeń wykonuje jeszcze wiele innych czynności. Najczęściej spotykane to: 1) kalkulacja i taryfikacja składek; 2) przeprowadzanie analiz aktuarialnych analizy zyskowności produktów ubezpieczeniowych, analizy rezygnacji, analizy wymieralności oraz analizy statystyczne świadczeń; 3) wycena portfeli ubezpieczeniowych; 4) opracowywanie prognoz finansowych portfeli ubezpieczeniowych. 6. Problemy aktuariuszy Większość problemów, a lepiej określając dylematów i zagadnień, występujących w zawodzie aktuariusza można ująć w 4 zagadnienia poruszone na Walnym Zebraniu Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy w dniu 22 czerwca 2004 roku: 1) członkostwo Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy w Groupe Consultatif; 2) konieczność wprowadzenia Regulaminu PSA w zakresie Dyscypliny Publicznej; 3) propozycja zmian systemu egzaminowania dla nowych aktuariuszy; 4) konieczność zwiększenia częstotliwości spotkań PSA, przede wszystkim w celach edukacyjnych 6. PSA w lipcu 2004 wysłało aplikację do The Groupe Consultatif Actuariel Europeen. Groupe Consultatif została założona w 1978 roku i jednoczy stowarzyszenia aktuarialne w Unii Europejskiej celem reprezentowania zawodu i profesji aktuariusza w rozmowach z instytucjami UE na temat legislacji prawa związanego w wykonywaniem zawodu i zadań 5 Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, (Dz.U. nr 124, poz. 1151), art Stroiński Krzysztof Sprawozdanie z Walnego Zebrania Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy, Wiadomości ubezpieczeniowe, 2004 nr 7-8, s

8 aktuariusza. Groupe Consultatif jest także forum dyskusyjnym pomiędzy stowarzyszeniami aktuarialnymi działającymi w Europie. Regulamin PSA w zakresie Dyscypliny Publicznej został wprowadzony w życie. Członkowie PSA z racji podlegania pod Kodeks Dyscyplinarny Stowarzyszenia są bardziej wiarygodni dla kolegów aktuariuszy, innych osób i pracodawców. Krzysztof Stroiński, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy oraz Przewodniczący Komisji Egzaminacyjnej dla Aktuariuszy, zwraca uwagę na możliwość wprowadzenia prawnego przymusu uczestnictwa aktuariuszy w samorządzie. To paradoks, że ci, którzy do samorządu nie należą, mogą podpisywać ważne dokumenty firm ubezpieczeniowych (np. dotyczące rezerw), a nie są formalnie zobowiązani do przestrzegania zasad etyki aktuariusza, bo nie należą do Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy. 7 Uczestnicy Walnego Zebrania PSA planowali zwiększenie częstotliwości spotkań PSA, przede wszystkim w celach edukacyjnych. Jak wynika z oficjalnej strony internetowej PSA, skończyło się tylko na zapowiedziach. Nie ma żadnych informacji o odbytych spotkaniach po lipcu Niezależnie od postanowień PSA, Letnia Szkoła Nauk Aktuarialnych na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego zmieniła grupę docelową. Wcześniej przygotowywała do zdawania egzaminu aktuarialnego, obecnie jest ośrodkiem kształcenia ustawicznego, doszkalania aktuariuszy. LSNA zaprasza gości z zagranicy celem przedstawienia nowych tendencji, rozwiązań i osiągnięć naukowych aktuariuszom pracującym na co dzień w zakładzie ubezpieczeń. Największa dyskusja toczy się na temat zmian systemu egzaminowania kandydatów na aktuariuszy. Konieczność zmiany systemu wynika z faktu, iż...przepisy egzaminacyjne nie zawsze przystają jednak do dzisiejszych metod pracy aktuariusza, związanych z rachunkowością opartą na wartości godziwej w ubezpieczeniach, kapitałem zależnym od ryzyka czy dynamiczną analizą finansową. [ ] Egzaminy sprawdzają inteligencję kandydata, ale już nie koniecznie praktyczną wiedzę potrzebną aktuariuszowi. 8 Zarząd PSA zdaje sobie sprawę, że zagadnienie jest skomplikowane i stworzenie samej koncepcji egzaminów oraz ich struktury w ramach istniejącej legislacji będzie zadaniem bardzo skomplikowanym. Należy przeanalizować systemy istniejące w Europie. W tym celu niewykluczone jest, że w przyszłości powstanie odpowiednia grupa robocza, która zajmie się tymi problemami. 9 Kolejną kwestią jest zamykanie się zawodu aktuariusza. Wprowadzenie wymogu o co najmniej 2 letnim okresie wykonywała czynności z zakresu matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki, pod kierunkiem aktuariusza, być może podniosło granicę praktycznych umiejętności nowo zarejestrowanych aktuariuszy. Na pewno też spowodowało hermetyzację zawodu. Z drugiej strony przepis skreślenia aktuariusza z rejestru w wyniku zaprzestania wykonywania zawodu aktuariusza przez okres dłuższy niż 6 lat jest martwy. Czyżby wszyscy 141 aktuariuszy wykonywali zawód aktuariusza w ostatnich 6 latach? Wątpliwe. Zwłaszcza gdy liczba zakładów ubezpieczeń jest blisko dwukrotnie mniejsza niż liczba aktuariuszy, a zakłady ubezpieczeń działu II nie mają obowiązku zatrudniania aktuariusza. Oczywiście coraz więcej aktuariuszy pracuje w innych instytucjach finansowych i doradczych. 7 Rochowicz Paweł Aktuariusz musi być praktykiem, rozmowa z Krzysztofem Stroińskim, partnerem w dziale usług aktuarialnych i ubezpieczeniowych firmy Deloitte, Rzeczpospolita, 2004 nr Tamże. 9 Posiedzenie Zarządu PSA z 29 czerwca 2004 roku,

9 7. Zakończenie Jeśli ktoś już pracuje w zawodzie aktuariusza, to raczej nie ma co narzekać na warunki finansowe zatrudnienia. Przez miesięcznik Pieniądz zawód ten został zaliczony do dziesięciu najlepiej płatnych zawodów w Polsce. Aktuariusz zarabia średnio 8 tyś złoty miesięcznie + 20% premia lub według innych źródeł tyś złoty miesięcznie 10. Natomiast amerykańskie rankingi najlepszych zawodów niezmiennie od lat wymieniają aktuariusza na pierwszym lub drugim miejscu pod względem jakości pracy. Według danych Lesa Kranza zawartych w książce Jobs Rated Almanac, początkujący aktuariusz zarabia tam średnio tys. dolarów, o doświadczony fachowiec tys. dolarów. Dlatego też wśród polskich aktuariuszy popularnością cieszą się brytyjskie i amerykańskie egzaminy aktuarialne, które obecnie można zdawać także w Warszawie

10 8. Bibliografia 1. Bielecka Iwona Kim jest aktuariusz?, Nowe ubezpieczenia, 2004 nr 1, s Monkiewicz Jan [red.] Podstawy ubezpieczeń, tom I Mechanizmy i funkcje, Poltex, Warszawa Monkiewicz Jan [red.] Podstawy ubezpieczeń, tom III Przedsiębiorstwo, Poltex, Warszawa Monkiewicz Jan, Gąsiorkiewicz Lech, Hadyniak Bogusław Zarządzanie finansami ubezpieczeń, Poltex, Warszawa Rochowicz Paweł Aktuariusz musi być praktykiem, rozmowa z Krzysztofem Stroińskim, partnerem w dziale usług aktuarialnych i ubezpieczeniowych firmy Deloitte Rzeczpospolita, 2004 nr Rogowski Stanisław Prawo ubezpieczeń - ustawy z komentarzem, Poltex, Warszawa Sułkowska Wanda Ubezpieczenia: zagadnienia podstawowe, Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie, Kraków Stroiński Krzysztof Sprawozdanie z Walnego Zebrania Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy, Wiadomości ubezpieczeniowe, 2004 nr 7-8, s Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, (Dz.U. nr 124, poz z późn. zm). 10. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie zakresu obowiązujących tematów egzaminów aktuarialnych oraz trybu przeprowadzania tych egzaminów, (Dz.U. nr 211, poz.2054). 11. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie zakresu informacji zawartych w rocznym raporcie o stanie portfela ubezpieczeń (Dz. U. Nr 222, poz. 2203)