RATOWNICTWO CHEMICZNO-EKOLOGICZNE ORGANIZACJA I NOWE MOŻLIWOŚCI

Transkrypt

1 KS RATOWNICTWO CHEMICZNO-EKOLOGICZNE ORGANIZACJA I NOWE MOŻLIWOŚCI W związku z doposażeniem Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych naszego województwa w sprzęt z zakresu ratownictwa chemiczno-ekologicznego, stosownym wydaje się uporządkowanie wiedzy o zadaniach realizowanych przez straż pożarną w tej dziedzinie oraz wynikającym z tego szerszym spektrum przeprowadzanych przez nas działań. Uporządkowanie to wydaje się o tyle istotne, że w ostatnim czasie pojawiło się kilka dokumentów regulujących zakres obowiązków strażaków w kontakcie z czynnikami chemicznymi, biologicznymi i radiologicznymi. Dokumenty te docierają w różnym czasie, z różnych źródeł i osoby nie śledzące tematyki na bieżąco mogą czuć się nieco zagubione. Pojawiają się pytania: jakie zadania są nam przypisane? Co robimy w danych sytuacjach oraz gdzie szukać niezbędnych informacji w celu poszerzania wiedzy podczas doskonalenia zawodowego? Każda JRG z terenu województwa w najbliższym czasie zostanie wyposażona w urządzenia do pomiaru stężenia gazów w powietrzu, radiometry do pomiaru promieniowania jonizującego, lek- kie ubrania ochrony chemicznej oraz zestawy ubrań zastępczych służące do dekontaminacji wstępnej poszkodowanych w zdarzeniach o charakterze chemicznym, biologicznym i radiologicznym. Powyższe zakupy realizowane przez Komendę Wojewódzką PSP w Łodzi poszerzają zakres naszych działań, zwiększając jednocześnie poziom bezpieczeństwa ratowników podczas prowadzenia działań ratowniczych. Możliwości rozpoznania i oceny zagrożenia w tym obszarze ratownictwa zostały też znacznie poszerzone wraz z zakupem lekkiego samochodu rozpoznania chemicznego, który od kwietnia znajduje się na wyposażeniu JRG Nr 4 w Łodzi. Przygotowywane przez Komendę Główną PSP Zasady organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w KSRG regulują organizację ratownictwa od poziomu podstawowego po specjalistyczny. Dzięki temu poszczególne Komendy Miejskie/Powiatowe PSP z województwa łódzkiego, dysponując powyższym sprzętem, będą w stanie realizować na odpowiednim dla siebie poziomie wytyczne. Obowiązujące obecnie Wy- tyczne do organizacji ratownictwa chemiczno-ekologicznego w KSRG nie są jedynym dokumentem w tym zakresie. Kolejnym opracowanym w ostatnim czasie na potrzeby KSRG, jest materiał szkoleniowy pt. Organizacja dekontaminacji wstępnej w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (artykuł w dalszej części). W związku z pojawieniem się przyrządów do pomiaru radiacji, warto też krótko przedstawić niezbędną wiedzę w tym obszarze oraz zakres naszych zadań jako formacji realizującej działania pomocnicze przy tego typu zagrożeniach (artykuł w dalszej części). Jednym z głównych celów tego miniporadnika jest usystematyzowanie naszej wiedzy w obszarze ratownictwa chemicznego i ekologicznego (coraz częściej nazywanego CBRN), aby strażacy nie zniechęcali się ilością zadań, jakie są im przydzielone. Wychodząc z założenia, że nie taki diabeł straszny jak go malują, zapoznanie się z poniższym materiałem może rozwiać wiele obaw i dać kilka wskazówek, do czego gorąco zachęcam. 9

2 KURIER STRAŻACKI NR ROZPOZNANIE Z WYKORZYSTANIEM PRZYRZĄDÓW POMIAROWYCH interpretacja wyników, czyli jak to wykorzystać podczas działań Chlor jest żółtozielonym gazem około dwa i pół razy cięższym od powietrza. Charakteryzuje się nieprzyjemnym, duszącym zapachem, silnie trującym. Jest silnym utleniaczem i środkiem dezynfekującym. Działa toksycznie (wchłaniany przez drogi oddechowe) oraz drażniąco na skórę, błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych (wywołując kaszel i duszności). T Eksplozymetr - sensor wybuchowości kalibrowany jest na metan, ale mierzyć nim można wszystkie gazy palne i wybuchowe. Jeśli chcemy poznać dokładne stężenie innego niż metan mierzonego gazu należy zastosować tabelę przeliczeniową (niekoniecznie na miejscu akcji). Siarkowodór jest gazem wyjątkowo niebezpiecznym. Działa drażniąco na błony śluzowe i skórę. Po przedostaniu się do organizmu drogą wchłaniania poprzez płuca, siarkowodór powoduje poważne zaburzenia w procesie oddychania. Duże stężenie gazu (powyżej 1,4 C H 10 N I CT W O mg/dm3) skutkuje nagłą utratą przytomności, a śmierć następuje wskutek porażenia układu oddechowego. Już niewielkie ilości wywołują szkody w układzie oddechowym, pokarmowym, nerwowym, zaburzając psychikę człowieka. Siarkowodór wchłania się do organizmu głównie przez płuca i skórę. Jest gazem nieznacznie cięższym od powietrza. Niebezpieczeństwo zatrucia siarkowodorem zachodzi m.in. podczas prac związanych z opróżnianiem szamba, wchodzeniem do studni, studzienek kanalizacyjnych lub niewentylowanych korytarzy podziemnych. W Tlen - zawartość tlenu w powietrzu wynosi ok. 21% i każda wartość powyżej 23% i poniżej 19% powinna nas zastanowić i zmobilizować do podjęcia odpowiednich kroków mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa osób znajdujących się w strefie. Do nas należy decyzja kiedy na miejsce zdarzenia wpuścimy inne służby prowadzące dalsze czynności (policja, prokuratura). Służby te pracują bez ochrony dróg oddechowych, a więc sprawdźmy czy atmosfera gazów (także tlenu) w strefie działań jest bezpieczna. E R A Tlenek węgla (często zwany czadem) powstaje w wyniku niepełnego spalania substancji zawierających węgiel. Jest bezbarwnym i bezzapachowym gazem nieznacznie lżejszym od powietrza, wchłanianym poprzez drogi oddechowe. Szkodliwe oddziaływanie na organizm wiąże się z dużą zdolnością łączenia CO z hemoglobiną. Powstająca w ten sposób karboksyhemoglobina powoduje silne niedotlenienie narządów wewnętrznych, a przy dużych stężeniach często śmierć. O Na wyposażeniu większości jednostek znajdują się przyrządy pomiarowe mierzące stężenie danego gazu w powietrzu. Nowym zakupem dla wszystkich jednostek będzie zestaw urządzeń MultiPro (DGW, CO, O2, H2S) i ToxiPro (Cl2) firmy Biosystem. W taktyce przeprowadzania pomiarów nie zmienia się nic w porównaniu z obsługą urządzeń, które były używane dotychczas. Warto jednak przypomnieć kilka podstawowych zasad, o których należy pamiętać udając się na rozpoznanie z wykorzystaniem urządzeń pomiarowych. Pomóc w tym może na pewno krótka charakterystyka gazów, które są mierzone przez sensory, ich właściwości oraz ich zachowanie po uwolnieniu do środowiska. EMICZN

3 KS Należy pamiętać o powyższych informacjach udając się na rozpoznanie, w szczególności uwzględniając takie czynniki jak: jeśli gaz jest cięższy od powietrza jak np. chlor, gaz LPG i większość gazów palnych, par rozpuszczalników oraz paliw, należy ich szukać raczej przy gruncie, a nie na poziomie oczu (bo tak jest najwygodniej), gaz lżejszy od powietrza (np. amoniak, metan, tlenek węgla) będzie Pomiar eksplozywności w % DGW Obszar pomiarowy dla czujnika skalibrowanego na metan do 100% DGW obszar wybuchowości 100% DGW GGW 0% 5% obj. 16,5% obj. 100% obj. rozprzestrzeniał się ku górze, co ma istotne znaczenie podczas prowadzenia działań w budynkach o kilku kondygnacjach, stężenie tlenu w powietrzu poniżej 17% może zakłócić prawidłowe funkcjonowanie sensora eksplozymetra, gdyż praca sensora oparta jest na zjawisku katalitycznego spalania w atmosferze powietrza (przy stężeniu poniżej 11% sensor przełącza się w tryb awaryjnej pracy), urządzenie MultiPro posiada Certyfikat ATEX:II 2 G EEx ia d IIC T4, co pozwala nam pracować w strefie zagrożenia wybuchem. Bardzo istotnym elementem rozpoznania wykonywanego za pomocą przyrządów pomiarowych jest interpretacja wyników pomiarów. Każdy ratownik udający się na rozpoznanie powinien wiedzieć, jakie są poziomy alarmów detektora i jaka jest skala zagrożenia, kiedy urządzenie zaczyna nam piszczeć. Pierwszy poziom alarmu-ostrzegawczy w toksymetrach to zazwyczaj poziom NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie), następny NDSCh (najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe) stężenia, które odnoszą się do stanowisk pracy, a nie stanowią jeszcze bezpośredniego zagrożenia dla życia ludzkiego. Warto uwzględnić powyższe informacje podejmując ważne dla naszych działań decyzje np. ewakuacja pracowników. Analogicznie do powyższego, czasami błędnie interpretowane są też wskazania eksplozymetrów. Urządzenie Multi- Pro mierzy stężenie gazów wybuchowych w zakresie od 0 100% DGW (dolnej granicy wybuchowości), a więc pierwszy alarm ostrzegawczy to 10% DGW drugi alarm o zagrożeniu to 20% DGW, a więc ciągle strefa bezpieczna. Należy jednak wzmóc czujność i sprawdzić, co jest źródłem zagrożenia i gdzie jest jego maksymalne stężenie. Wspominając o błędnej interpretacji wskazań, mam na myśli fakt, że często granice wybuchowości dla gazów w kartach charakterystyki podawane są w % obj., co stanowi ilość procentową gazu wybuchowego w 100 % objętości powietrza, i tak dla przykładu 100%DGW dla metanu to 5% obj. W niektórych przypadkach prawidłowa interpretacja wyników wymaga dodatkowo umiejętnego przeliczenia jednostek pomiarowych. Taka konieczność występuje np. kiedy na wyświetlaczu detektora pojawia nam się wynik w ppm a karta charakterystyki określa poziomy zagrożenia w mg/m 3. To przeliczenie wydaje się proste, gdy znamy odpowiedni współczynnik dla danej substancji, powiązany z masą molową. Poniżej współczynniki do szybkiego szacunkowego przeliczenia jednostek w warunkach akcji: CO wskazanie przyrządu w ppm 1,15 mg/m 3 H 2 S wskazanie przyrządu w ppm 1,39 mg/m 3 Cl 2 wskazanie przyrządu w ppm 2,9 mg/m 3 Bardzo istotne podczas prowadzonych pomiarów jest też rozpoznanie sytuacji, która ma istotny wpływ na aktualne stężenie: czy pomieszczenie było wentylowane przed naszym przybyciem, jak długa była ekspozycja poszkodowanych na gaz toksyczny (dotyczy to np. tlenku węgla - gazu kumulującego się w organizmie nawet przy niewielkich stężeniach), czy nadal ma miejsce emisja gazu. Podkreślić należy, że poprawne działanie przyrządów pomiarowych w dużym stopniu uzależnione jest od regularnie prowadzonych czynności serwisowych. Urządzenie powinno być poddawane kalibracji zerowej wykonywanej przez użytkownika (w czystej atmosferze) oraz kalibracji serwisowej (nie rzadziej niż co pół roku, po dłuższych pomiarach i w przypadku wadliwego działania któregokolwiek z czujników). 11

4 KURIER STRAŻACKI NR DEKONTAMINACJA WSTĘPNA POSZKODOWANYCH Jeszcze całkiem niedawno dekontaminacja kojarzyła się strażakom głównie z oczyszczaniem skażonych ubrań najczęściej gazoszczelnych w kabinie dekontaminacyjnej (lub za pomocą rozproszonego prądu wody) po opuszczeniu strefy skażonej. Dekontaminacja ratowników po wyjściu ze strefy skażonej nadal pozostaje jednym z kluczowych etapów akcji ratownictwa chemicznego, ale termin dekontaminacja należy poszerzyć o dekontaminację osób poszkodowanych w zdarzeniach o charakterze chemicznym, biologicznym i radiacyjnym. Rozwój cywilizacyjny, także w obszarze ratownictwa, wzrost zagrożeń związanych z używaniem coraz większej liczby związków chemicznych w życiu codziennym (produkcji) oraz potencjalny wzrost zagrożenia terrorystycznego, spowodował konieczność rozwiązania problemu organizacji dekontaminacji osób poszkodowanych na miejscu zdarzenia. Niemały wpływ na konieczność uregulowania tej kwestii miał również fakt przyznania Polsce tytułu gospodarza Mistrzostw Europy w 2012 roku, a co za tym idzie konieczność zapewnienia bezpieczeństwa uczestników tej imprezy. Przy toczącej się od kilku lat dyskusji kto (która ze służb) powinien się zająć dekontaminacją, KSRG wziął na siebie przeprowadzenie w trybie ratowniczym dekontaminacji wstępnej osób poszkodowanych. Z uwagi na to, że jedyną mobilną służbą przygotowaną do prowadzenia tego typu działań jest PSP, zespół Komendanta Głównego przygotował materiał szkoleniowy pn. Organizacja dekontaminacji wstępnej w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Czytelnie przygotowany materiał szkoleniowy w formie prezentacji opatrzony zdjęciami ułatwia przeprowadzenie szkolenia dla strażaków podczas doskonalenia zawodowego. W prezentacji opracowanej dla ratowników KSRG, przygotowano zasady postępowania podczas przeprowadzania dekontaminacji wstępnej poszkodowanych w czasie zdarzeń z zagrożeniami chemicznymi, biologicznymi, radiacyjnymi. Istotnym elementem szkolenia jest wska- zanie w jaki sposób powinien być zabezpieczony ratownik podczas prowadzenia czynności związanych z dekontaminacją poszkodowanych (lekki kombinezon przeciwchemiczny, aparat ochrony dróg oddechowych, rękawice, hełm, i obuwie ochronne). W prezentacji można również znaleźć wskazówki dotyczące współpracy z innymi służbami i podmiotami obecnymi na miejscu zdarzenia, ich zakres zadań podczas tego typu działań. Koncepcja dekontaminacji wstępnej, opiera się na usunięciu skażenia poprzez zdjęcie ubrania i przemyciu (przetarciu) skóry odsłoniętych części ciała przy pomocy wilgotnej rękawicy lub gąbki, a następnie przebraniu osoby poszkodowanej w ubiór zastępczy. Działanie powyższe jest rozwiązaniem pozwalającym zminimalizować skutki działania szkodliwej substancji już w pierwszej fazie działań ratowniczych, po dotarciu jednostek straży pożarnej. W sytuacji, gdy czas narażenia poszkodowanego na czynniki szkodliwe ma duże znaczenie, bardzo ważnym elementem w łańcuchu działań ra- 12

5 KS zawodowego. Szkolenie w tej dziedzinie pozwoli też ratownikom na nabranie pewnych nawyków w zakresie bezpieczeństwa własnego, co ma istotne znaczenie ze względu na potencjalne zagrożenie czynnikami chemicznymi, biologicznymi i radiacyjnymi. Doświadczenia z wielu akcji i przeprowadzanych ćwiczeń pokazują, że grupa ratownictwa chemicznego podczas poważniejszych akcji będzie miała przypisane inne, wymagające specjalistycznej wiedzy a także wyposażenia zadania związane z usuwaniem zagrożeń, tak więc problem postępowania z poszkodowanymi będą musiały rozwiązać inne zastępy KSRG. Należy też podkreślić, że dekontaminację poszkodowanych należy realizować w trybie pilnym, a więc powinny to robić niezwłocznie po zabezpieczeniu miejsca zdarzenia i ewentualnej ewakuacji poszkodowanych ze strefy zagrożenia, pierwsze przybyłe na miejsce zdarzenia zastępy PSP. towniczych może okazać się jak najszybsze usunięcie odzieży z poszkodowanego, co wiąże się z usunięciem około 80-85% skażenia. Ma to o tyle istotne znaczenie, że po przeprowadzeniu dekontaminacji wstępnej niezbędna będzie ocena stanu zdrowia poszkodowanego przeprowadzana przez personel jednostek ochrony zdrowia oraz transport poszkodowanego do szpitala. Już sam transport poszkodowanego w niewielkiej kubaturze karetki ZRM bez prawidłowo przeprowadzonej dekontaminacji wstępnej mógłby doprowadzić do ekspozycji personelu medycznego na zagrożenia CBRN. W niedługim czasie w 8 jednostkach na terenie województwa łódzkiego pojawią się pakiety do dekontaminacji wstępnej składające się z 40 kompletów zastępczego ubioru dekontaminacyjnego wraz z namiotem (docelowo takie zestawy pojawią się we wszystkich JRG w województwie). Dla wszystkich JRG w województwie zakupiono lekkie ubrania ochrony chemicznej wraz z obuwiem i rękawicami chemoodpornymi przewidziane jako podstawowa odzież ochronna ratownika przeprowadzającego dekontaminację. Należy zwrócić uwagę na powyższą problematykę, gdyż dotychczas kwestia dekontaminacji w głównej mierze realizowana była przez specjalistyczne grupy ratownictwa chemicznego, a strażacy z pozostałych jednostek nie realizowali tego typu działań, a więc nie przywiązywali wagi do należnego uwzględniania tych czynności w procesie doskonalenia 13

6 KURIER STRAŻACKI NR Zasady postępowania w przypadku zagrożenia radiacyjnego Jedną z głównych przesłanek do napisania artykułów z zakresu ratownictwa chemicznego było poruszenie tematyki zagrożeń radiacyjnych w pracy strażaków. W 2009 roku wydane zostały Zasady postępowania w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia radiacyjnego przygotowane przez zespół ekspertów Komendanta Głównego PSP. Odnoszę jednak wrażenie, że zasady te pozostały przez znaczną część środowiska niezauważone, prawdopodobnie z powodu braku radiometrów w jednostkach (pomimo faktu, że w dokumencie uwzględniane są również działania strażaków na poziomie podstawowym w przypadku braku sprzętu dozymetrycznego). Doskonałą okazją do odświeżenia tematyki i dokładniejszego zapoznania się z zasadami jest zakup radiometrów Eko C firmy Polon-Ekolab dla wszystkich jednostek z terenu województwa. Na początek wskazana wydaje się być krótka charakterystyka rodzajów promieniowania radiacyjnego oraz zagrożeń jakie za sobą niosą. Charakterystyka ta ma też bezpośredni wpływ na taktykę pomiarów, jakie będziemy wykonywali wspomnianym powyżej przyrządem. Promieniowanie alfa (α) Zasięg promieniowania alfa w powietrzu nie przekracza kilkunastu centymetrów, natomiast zasięg w tkance ludzkiej to ułamki milimetra. Słabo przenikliwe i silnie jonizujące o bardzo dużej energii. Łatwo zatrzymywane przez papier lub skórę. Niebezpieczne jest tylko wtedy gdy substancja, która emituje promieniowanie alfa dostanie się do wnętrza organizmu drogą oddechową lub pokarmową. Promieniowanie beta (β) Wywołane przez elektrony, które mają większą zdolność przenikania przez materię niż cząstki alfa. W powietrzu zasięg promieniowania beta wynosi kilkanaście metrów, zaś w cieczy lub w ciele ludzkim do kilkunastu milimetrów. Słabo przenikliwe i silnie jonizujące. Może je zatrzymać cienka warstwa wody, szkła lub metalu. Jest niebezpieczne dla nieosłoniętych części ciała, soczewek oczu oraz jeśli substancja emitująca to promieniowanie dostanie się do organizmu. Promieniowanie gamma (γ) Promieniowanie gamma jest falą elektromagnetyczną emitowaną przez izotopy promieniotwórcze w czasie przemian jądrowych. Charakteryzuje się bardzo dużą zdolnością przenikania przez materię. Silnie przenikliwe i słabo jonizujące, ma nieokreślony zasięg. Zaporę dla tego rodzaju promieniowania stanowią materiały o dużej gęstości takie jak ołów, beton czy zubożony uran. Stanowi zagrożenie dla całego ludzkiego ciała, nie tylko organów zewnętrznych. Promieniowanie rentgenowskie (X) Inaczej zwane promieniowaniem Rentgena - jest falą elektromagnetyczną o stosunkowo niskiej energii. Jest promieniowaniem bardziej przenikliwym od promieniowania beta. Promieniowanie X jest silnie osłabiane przez osłony wykonane z metali ciężkich. Stanowi zagrożenie dla ludzkiego ciała, występuje tylko przy pracy specjalnych urządzeń - głównie medycznych aparatów rentgenowskich (także w przypadku kontroli bezpieczeństwa w lotniczych przejściach granicznych przy kontroli bagażu) Zastosowana w Eko-C przesuwna osłona pozwala nam według poniższego rysunku określić z jakim promieniowaniem mamy do czynienia, przy czym należy pamiętać o rozpoczynaniu pomiarów z przysłoniętą osłoną dla promieniowania gamma, a w miarę zbliżania do źródła należy odsłonić osłonę, która blokuje nam dopływ promieniowania beta. W natłoku definicji i parametrów charakteryzujących promieniowanie jonizujące dla nas strażaków najważniejsze wydają się trzy niżej wymienione: mierzona za pomocą przyrządu moc równoważnika dawki podawana najczęściej w µsv/h. 14

7 KS Wyznaczenie wielkości stref strefa awaryjna strefa kontrolowana dechowych. Należy pamiętać, że środki ochrony dróg oddechowych, wystarczająco dobrze chronią przed skażeniami promieniotwórczymi oraz przedostawaniem się do organizmu promieniotwórczych aerozoli, lecz nie chronią przed zewnętrznym promieniowaniem gamma lub neutronowym. min. 3 metry moc dawki > 100 μsv/h dawka pochłonięta (dawka, którą można otrzymać w czasie przebywania w pobliżu źródła promieniowania) ściśle powiązana z dawką graniczną (wyrażana w msv). Dawkę liczymy według poniższego wzoru: Dp = D x t, gdzie Dp - Dawka pochłonięta, D - moc dawki promieniowania, t - czas narażenia na promieniowanie. strefa awaryjna jest to teren, na którym może występować jakiekolwiek nietrwałe (usuwalne) skażenie promieniotwórcze lub moc dawki promieniowania przekracza poziom 100 µsv/h (mikro siwertów na godzinę). Udając się na rozpoznanie w przypadku podejrzenia zagrożenia radiacyjnego należy pamiętać o jednej z najważniejszych zasad określających nasz udział przy tego typu działaniach, mianowicie: ustawa o ochronie przeciwpożarowej pośród zadań krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego nie wymienia zdarzenia radiacyjnego, do zadań KSRG należy w tym przypadku prowadzenie pomocniczych czynności ratowniczych; wejście w strefę awaryjną może mieć miejsce tylko w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia ludzi tam przebywających. moc dawki 100 μsv/h W przypadku wskazania promieniowania przez radiometr, należy wyznaczyć obszar strefy awaryjnej wokół miejsca zdarzenia, na podstawie wskazań przyrządów pomiarowych: granicę strefy wyznaczyć w miejscu, w którym moc dawki nie przekracza 100 µsv/h (mikro siwertów na godzinę), wielkość strefy nie może być mniejsza niż 3 m od źródła promieniowania (zaleca się 30 m w terenie otwartym), w przypadku zdarzeń w obiektach, za granicę strefy można przyjąć ściany pomieszczenia/budynku, o ile pierwszy i drugi warunek jest spełniony. Narażenie poszczególnych osób (w tym także strażaków) na promieniowanie powinno być ograniczone i nie może przekraczać wartości tzw. dawki granicznej. Dawki graniczne zostały określone w ustawie Prawo atomowe. Dawka pochłonięta nie powinna przekraczać 1mSv/rok. Dopuszcza się wzrost dawki pochłoniętej pod warunkiem, że średnia z kolejnych 5 lat nie przekroczy 5 msv/rok. Zabezpieczenie ratownika w tego typu działaniach stanowi lekki kombinezon przeciwchemiczny typu tyvek oraz bezwzględnie sprzęt ochrony dróg od- Na koniec kilka istotnych informacji, które wpływają bezpośrednio na bezpieczeństwo ratownika i mogą posłużyć przy podejmowaniu decyzji podczas akcji: im dalej od źródła promieniowania tym bezpieczniej (2 razy dalej 4 razy bezpieczniej), im krótszy czas przebywania w pobliżu źródła, tym mniejsza dawka pochłonięta, osłona osłabia promieniowanie (wykorzystaj naturalne osłony-budynki, istniejącą infrastrukturę), przewóz materiałów promieniotwórczych odbywa się na podobnych zasadach jak przewóz materiałów niebezpiecznych, łącznie z oznakowaniem i dokumentacją, w zakładzie (instytucji), gdzie wykorzystywane jest promieniowanie, powinien być zatrudniony inspektor ochrony radiologicznej, który podczas prowadzonych działań stanowić może cenne źródło informacji. Według koncepcji Komendy Głównej PSP radiometry mają się pojawić we wszystkich JRG w kraju. Idea ta jest podyktowana faktem, iż pomimo ograniczenia naszych działań do pomocniczych i tak będziemy pierwszą służbą ratowniczą skierowaną na miejsce zdarzenia, chociażby w celu zabezpieczenia. Biorąc na siebie kolejne zadanie należy pamiętać, że promieniowanie jonizujące może być niebezpieczne, ale nie musi. Należy jedynie znać i stosować zasady ochrony radiologicznej. Podstawowa wiedza o zagrożeniach, jakie niesie za sobą promieniowanie jonizujące, może mieć duży wpływ na bezpieczeństwo ratowników. Pojawienie się nowego sprzętu pomiarowego oraz ochronnego w jednostkach PSP powoduje konieczność bliższego przyjrzenia się tej tematyce podczas szkoleń. Powyższy materiał został przygotowany przeze mnie w celu usystematyzowania wiedzy w tej dziedzinie. W oparciu o opisaną w powyższych artykułach tematykę przygotowałem materiał szkoleniowy, który może uzupełnić materiały używane podczas szkoleń w jednostkach. Materiał ten dotrze do wszystkich komend w najbliższym czasie. Czekam na wszelkie sugestie i uwagi dotyczące powyższego materiału oraz propozycje w zakresie tematyki ewentualnych artykułów, które mogłyby się pojawić w przyszłości na łamach Kuriera Strażackiego (adres g.gorczynski@straz.lodz.pl ). jest koordynatorem ratownictwa chemiczno-ekologicznego w Komendzie Wojewódzkiej PSP w Łodzi oraz Dowódcą Specjalistycznej Grupy Ratownictwa Chemiczno-Ekologicznego COO. 15

8 KURIER STRAŻACKI NR o g e n z ic m e h c ia n a n z o p Samochód roz skopii ramanowskiej First Defender. Urządzenie to wraz z posiadanym przez nas już spektroskopem podczerwieni Bruker IR, stanowi całkiem skuteczną (jak na polowe warunki akcji) komplementarną metodę identyfikacji substancji. Identyfikacja substancji, zależnie od okoliczności zastanych na miejscu zdarzenia, możliwa jest bezpośrednio w opakowaniu lub poprzez odpowiednio przygotowaną próbkę. Do tego celu służy bogato wyposażony zestaw do poboru próbek (pojemniki, pipety, butelki, fiolki, próbniki itp.), umożliwiający także przeprowadzenie przez nas czynności pobrania próbek i przekazania ich w razie konieczności do zewnętrznego laboratorium. W przypadku substancji szczególnie niebezpiecznych możliwe jest zdalne zabezpieczenie substancji przy użyciu teleskopowego manipulatora wyposażonego w koła jezdne. W kwietniu br. na wyposażenie Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Nr 4 w Łodzi przekazany został samochód rozpoznania chemicznego, zakupiony ze środków projektu pn. Wsparcie techniczne ratownictwa ekologicznego i chemicznego współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. Samochód na podwoziu Mercedesa Sprintera 319CDI zabudowany i wyposażony przez firmę ISS Wawrzaszek, przeznaczony jest do akcji związanych z czynnikami chemicznymi, biologicznymi i radiacyjnymi, szczególnie w początkowej fazie rozpoznania działań. W niepozornym gabarytowo samochodzie mieści się całkiem pokaźna liczba urządzeń do detekcji i identyfikacji gazów, cieczy i ciał stałych. Kompozycja sprzętu będąca na wyposażeniu pojazdu jest o tyle ciekawa, że straż pożarna z nowoczesnym sprzętem pomiarowym wchodzi w etap możliwości identyfikacji nieznanych substancji. Poza klasycznymi urządzeniami firmy Drӓger służącymi do pomiaru stężenia gazów w powietrzu (chlor, s i a r k o w o d ó r, tlen, amoniak, tlenek węgla) znajduje się detektor fotojonizacyjny do wykrywania lotnych związków o rg a n i c z n y c h Multi PID 2. Detekcja gazów może być przeprowadzana również poprzez zaawansowaną technikę spektrometrii ruchliwości jonów urządzeniem RAID-M 100 oraz stosowaną od dawna, skuteczną metodą rurek wskaźnikowych z szeroką gamą pomiarową gazów chemicznych, włączając gazy bojowe (paralityczno-drgawkowe, parzące i duszące). Bardzo funkcjonalnym urządzeniem do identyfikacji nieznanych substancji (ciecze i ciała stałe) jest oparty na spektro16 Samochód z założenia przygotowywany był do prowadzenia działań w obliczu zagrożeń o charakterze CBRN (chemiczne, biologiczne, radiologiczne i nuklearne), znajdziemy więc na wyposażeniu monitor skażeń radioaktywnych do pomiaru promieniowania jonizującego (alfa, beta, gamma i X) oraz dwa dawkomierze osobiste. Zagrożenia biologiczne wykrywane mogą być przez proste testy SMART TEST BIO do wykrywania substancji biologicznych (w tym na wąglik, botulina, rycyna, dżuma, gronkowce). Działania ratownicze w sytuacji wymienionych powyżej zagrożeń wymagają zabezpieczenia ratownika w odzież ochronną (lekkie kombinezony przeciwchemiczne, gumowce i rękawice chemoodporne). Zabezpieczenie ochrony dróg oddechowych stanowią nadciśnieniowe aparaty powietrzne oraz maski z zestawem filtropochłaniaczy. Uzupełnienie sprzętu pozwalające na ocenę i analizę sytuacji w warunkach prowadzonych działań stanowi ultradźwiękowa stacja meteo z własnym GPS, dalmierz z lornetką, kamera termowizyjna, pirometr oraz przenośny laptop we wzmocnionej obudowie. Lekki samochód rozpoznania chemicznego jest jednym z 16 takich pojazdów w straży pożarnej w Polsce, które zostały zakupione m.in. z myślą o zabezpieczaniu organizacji mistrzostw EURO Wraz z urządzeniem do zdalnej detekcji gazów Second Sight, będą stanowiły element kompleksowego zabezpieczenia imprez masowych. Ratownicy ze Specjalistycznej Grupy Ratownictwa Chemiczno Ekologicznego w Łodzi, wykorzystując zaprezentowany w niniejszym materiale sprzęt, będą wspierać organizację meczów rozgrywanych w Warszawie oraz w Gdańsku. Oznacza to dla nas okres wytężonej pracy związanej ze szkoleniami zarówno teoretycznymi, jak i praktycznymi z zakresu obsługi nowych, często bardzo zaawansowanych urządzeń.