O nieporozumieniach w stosowaniu normy PN-85/B w przypadku oceny wpływu wstrząsów górniczych na budynki

Transkrypt

1 Mat. Symp. str Edward MACIĄG Politechnika Krakowska, Kraków O nieporozumieniach w stosowaniu normy PN-85/B w przypadku oceny wpływu wstrząsów górniczych na budynki Streszczenie Referat omawia nieporozumienia jakie się zdarzają z wykorzystaniem normy PN-85/B w przypadku oceny oddziaływania drgań wzbudzanych wstrząsami górniczymi na budynki. Owe nieporozumienia pojawiają się wówczas, gdy normą posługują się osoby nie znające podstaw dynamiki budowli. Referat stanowi też polemikę z zarzutami pod adresem ww. normy, które były podstawą ograniczenia zakresu jej zastosowania. Podaje też aktualny stan prawny normy. 1. Wstęp W Dzienniku Ustaw RP Nr 38 z dnia poz. 456 ukazało się Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia r. w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm dla budownictwa. W Wykazie Polskich Norm do obowiązkowego stosowania, stanowiącym Załącznik do ww. Rozporządzenia, w poz. 16 wymieniona jest norma PN-85/B Ocena szkodliwości drgań przekazywanych przez podłoże na budynki. Ze zdziwieniem przeczytaliśmy w informacji o zakresie obowiązku stosowania normy, iż obowiązuje ona z wyłączeniem zastosowania do oceny wpływu na budynki wstrząsów wywieranych podziemną działalnością górniczą. Norma PN-85/B została opracowana przez zespół pracowników Instytutu Mechaniki Budowli Politechniki Krakowskiej i jako autorzy mogliśmy oczekiwać, iż właśnie z nami będzie konsultowane wprowadzenie takiego ograniczenia w stosowaniu normy, co byłoby zgodne ze stosowanymi zasadami w normalizacji krajowej. W myśl art. 4 ust. 4 i 5 Ustawy o normalizacji z 12 września 2002 roku stosuje się m.in. następujące zasady: zapewnienie możliwości uczestnictwa wszystkich zainteresowanych w procesie opracowywania norm; konsensusu jako podstawy procesu uzgadniania treści norm. Nie było, naszym zdaniem, żadnych przesłanek, aby na ich podstawie wprowadzić takie zastrzeżenie ograniczające decyzje normalizacyjne w treści cytowanego wyżej rozporządzenia. Podjęliśmy próbę wyjaśnienia sprawy podczas rozmowy z prof. Bohdanem Lewickimkierującym zespołem NKP, w którego obszarze tematycznym znajduje się norma PN-85/B W wyniku tej rozmowy otrzymaliśmy pismo od prof. B. Lewickiego (z dnia r.), jako Kierownika Zespołu Podstawowych Problemów Badawczych Budownictwa, działającego 555

2 E. MACIĄG O nieporozumieniach w stosowaniu normy PN-85/B w przypadku oceny... w Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie. W krótkim piśmie Autor informuje, iż wnioskodawcą ograniczenia zakresu stosowania normy był Instytut Techniki Budowlanej (ITB), a podstawą do sformułowania takiego wniosku była wypowiedź dr hab. inż. Andrzeja Cholewickiego, prof. ITB, której kopie załączono do pisma prof. B. Lewickiego. Po zapoznaniu się z treścią uwag do cytowanej normy wyrażonych przez dr hab. inż. A. Cholewickiego stwierdzamy, iż wszystkie są obarczone istotnymi błędami świadczącymi o braku pełnego rozpoznania problemu przez Autora owego opracowania. Wielu inżynierów związanych z budownictwem jest zainteresowanych wykorzystaniem normy PN-85/B w diagnostyce dynamicznej. Niejednokrotnie byliśmy zapytywani jakie przesłanki były podstawą ograniczenia zakresu zastosowania normy PN-85/B Niniejszy referat jest w głównej mierze poświęcony ustosunkowaniu się do zarzutów sformułowanych przez dr hab. inż. A Cholewickiego, prof. ITB w Uwagach do normy PN-85/B Ocena szkodliwości drgań przekazywanych przez podłoże na budynki. 2. O nieporozumieniach dotyczących normy PN-85/B i zakresu jej zastosowania a) Na początku Uwag... Autor pisze, iż Wymieniona norma przysparza w swej aktualnej redakcji bardzo wielu nieporozumień. Dalej wymieniam kilka wątków tematycznych to wyjaśniających. Autorzy normy również zauważyli owe nieporozumienia w stosowaniu normy. Pojawiają się one wówczas, gdy normę zaczynają stosować osoby nie znające podstaw dynamiki budowli. Trzeba znać chociaż te podstawy, by korzystać prawidłowo z normy. Owe nieporozumienia pojawiają się głównie wówczas, gdy zachodzi potrzeba rozwiązania trudniejszych problemów dynamicznych, gdy drgania przekazywane z podłoża gruntowego na budynki są złożone, nieregularne o zmiennych amplitudach i częstotliwościach w czasie. Do takich zagadnień należy też ocena szkodliwości powierzchniowych drgań wzbudzanych wstrząsami górniczymi i przekazywanych na budynki. Trudnościom w ocenie szkodliwości tego rodzaju drgań dla budynków jest poświęcony interesujący artykuł niedawno opublikowany w Inżynierii i Budownictwie (Zembaty i Chmielewski 2002). b) Autor Uwag... pierwszy szczegółowy zarzut formułuje takim zdaniem: W punkcie 1.2., Zakres stosowania normy nie jest powiedziane wprost czy dotyczy ona wpływu wstrząsów pochodzenia górniczego. Warto wiec przypomnieć, iż punkt 1.2. normy brzmi następująco: Normę należy stosować: przy diagnostyce szkodliwości wpływów drgań na istniejące budynki dla znanych (pomierzonych) lub przewidywanych poziomów narażenia wibracyjnego, przy projektowaniu budynków, jeśli przewiduje się, że będą one narażone na drgania przekazywane przez podłoże. W tym punkcie normy nie wymienia się szczegółowo wszystkich rodzajów drgań parasejsmicznych. Jest ich bowiem bardzo dużo. Różne są charakterystyki tych drgań. Norma ma charakter ogólny; dotyczy wszystkich znanych nam drgań parasejsmicznych. W związku z tym w normie nie wymienia się rodzajów drgań parasejsmicznych, których ona dotyczy. Jednoznacznie jednak podano, że chodzi o drgania przekazywane przez podłoże na budowle. Takimi są również drgania wzbudzane wstrząsami górniczymi. Podobnie jak drgania wywołane wstrząsami 556

3 górniczymi analizuje się drgania spowodowane wstrząsami od odstrzałów (eksplozji) materiałów wybuchowych w kopalniach odkrywkowych (w tym w kamieniołomach). Tych źródeł drgań w swych zastrzeżeniach nie wymienia już Autor uwag, uznając zapewne, iż są one objęte zakresem omawianej normy. c) Zdaniem Autora uwag: Posługiwanie się wykresem na rysunku 1, w celu ustalenia wartości współczynnika β i w przypadku wstrząsów górniczych (z natury rzeczykrótkotrwałych) było wielokrotnie krytykowane przez specjalistów z co najmniej kilku ośrodków naukowych. Nie znamy takiej krytyki w publikacjach, a nawet w referatach konferencyjnych. Jeśli nawet jakieś były, to powinny być kierowane pod adresem tych, którzy rzeczywiście próbowali z wykresu na rysunku 1 normy korzystać w przypadku wstrząsów górniczych. Trzeba bowiem zauważyć, iż rysunek 1 i cały punkt tej normy dotyczy drgań okresowych lub prawie okresowych. Tytuł punktu normy brzmi: wymuszenie kinematyczne opisane przez amplitudę przyspieszenia i częstotliwość... I dalej β i- współczynnik zależny od stosunku częstotliwości wymuszenia kinematycznego f p do i- tej częstotliwości drgań własnych budynku f i.... Tak można opisać tylko ww. drgania. Drgania wzbudzane wstrząsami górniczymi nie należą do drgań okresowych. Są to drgania złożone, nieregularne. Na składowe drgań o niższych częstotliwościach nałożone są składowe o wyższych częstotliwościach. Amplitudy tych składowych drgań gwałtownie narastają i stosunkowo szybko ulegają wytłumieniu. W przypadku tego rodzaju drgań korzysta się z odpowiedniego rozdziału normy, który dotyczy spektrum odpowiedzi. Zwraca się na to uwagę również w monografii, wydanej zresztą przez ITB (Cisielski i in. 1993). W przykładach prezentujących zastosowanie normy łatwo znaleźć informacje ukazujące, jak prawidłowo stosować normę. Przeprowadzając np. analizę dynamiczną budynku podlegającego działaniu wstrząsu górniczego, pisaliśmy (str. 140 cytowanej wyżej monografii):...w przypadku drgań bardzo nieregularnych jakie np. pojawiają się w przypadku wstrząsów górniczych, nie należy zalecać obliczenia sił bezwładności P 1k wg p PN-85/B Przedstawiliśmy też tam jak korzystać z normy i poprawnie wyznaczać siły dynamiczne w budynku podlegającym wstrząsowi górniczemu. Potrzebne jest rozpoznanie charakteru drgań. Nie ma więc podstaw do przypisywania błędów wynikających z nieprawidłowego stosowania normy jako rzekomo spowodowanych jej treścią. Zapisy w tym zakresie są jednoznaczne, tylko trzeba je dostrzec. d) Kolejny zarzut Autor sformułował następująco: Norma nie akcentuje zagadnienia niezwykle ważnego, jakim jest spójność modeli obliczeniowych stosowanych do umiejscowienia przypadku na wykresie spektrum odpowiedzi (w celu wyznaczenia wartości S a) i modelu służącego do wyznaczenia sił wewnętrznych. Model obliczeniowy służy do wyznaczenia sił wewnętrznych. Dopatrywanie się braku spójności nie ma sensu. Nie ma bowiem potrzeby odróżniać modelu obliczeniowego od modelu służącego do wyznaczania sił wewnętrznych, bo jest to ten sam model (chyba, że model jest wariantowany, ale jest to odrębne zagadnienie). Zagadnienia ujęte w sformułowaniach Autora nie mają żadnego odniesienia do normy. 557

4 E. MACIĄG O nieporozumieniach w stosowaniu normy PN-85/B w przypadku oceny Kwestia zmian degradacyjnych ustroju konstrukcyjnego i kwalifikacja wstrząsów górniczych a) Kolejne zastrzeżenie Autora Uwag... zawarte jest w zdaniach: Norma nie przewiduje też jakichkolwiek redukcji sił bezwładności wzbudzanych przez wstrząsy pochodzenia górniczego ze względu na zmiany degradacyjne w ustroju konstrukcyjnym. Jest to założenie całkowicie odmienne niż powszechnie akceptowane w przypadku inżynierii sejsmicznej. W tym miejscu konieczne staje się przypomnienie, wręcz podręcznikowe, iż w rejonach silnych trzęsień ziemi obiekty mają być tak projektowane i wykonywane, by życie ludzkie było chronione, z jednoczesnym dopuszczeniem (przy najsilniejszych wstrząsach sejsmicznych) pewnych uszkodzeń konstrukcyjnych. Zakłada się, że raz w życiu budynku może się zdarzyć takie trzęsienie ziemi. Przyjmuje się, że silny wstrząs sejsmiczny, na który projektuje się obiekt ma okres powrotu wynoszący np. 450 lat. Bardzo silne wstrząsy górnicze w rejonie LGOM mogą się zdarzyć np. 2 3 razy w ciągu roku. Jest więc oczywiste, że obiekty muszą być tak projektowane, aby drgania wzbudzane wstrząsami górniczymi (nawet tymi najsilniejszymi) nie powodowały uszkodzeń konstrukcyjnych. Wniosek Autora, aby dopuszczać zmiany degradacyjne w ustroju konstrukcyjnym jest w tym wypadku chybiony. Rodzi się też pytanie: czy można projektować obiekty na obszarze wstrząsów górniczych zakładając możliwość pojawienia się lekkich uszkodzeń zwanych architektonicznymi lub kosmetycznymi (a więc elementów niekonstrukcyjnych)? Czy na pewno można powiedzieć, że nie? Różnica między kosztem wykonania obiektu, w którym nie przewiduje się żadnych uszkodzeń, a kosztem wzniesienia obiektu, w którym dopuszcza się uszkodzenia architektoniczne może być znacznie wyższa, niż koszty napraw uszkodzeń, które musiałby ponieść eksploatujący kopalnię. Konieczna jest tu na to zgoda miejscowej ludności na znoszenie pewnych uciążliwości w użytkowaniu obiektów i urządzeń. Aktualnie nie ma takiego przepisu, który pozwalałby tak projektować obiekty na obszarach wstrząsów górniczych. Ale w praktyce tak się dzieje, w uruchamianie nowych oddziałów eksploatacyjnych kopalni wkalkulowane są koszty spodziewanych napraw zabudowy kubaturowej, ale z reguły obiekty na tym terenie nie były projektowane na spodziewane obciążenia sejsmiczne. Uzasadnieniem na projektowanie obiektów z możliwymi lekkimi uszkodzeniami jest tu też fakt, że po kilku latach podlegania silnym wstrząsom górniczym (a więc przez część życia obiektów), po oddaleniu się eksploatacji górniczej, obiekty będą podlegały znacznie mniejszym obciążeniom sejsmicznym, lub wcale już im nie będą podlegały. Dopuszczanie pojawienia się lekkich uszkodzeń, podobnie jak jest to w Eurokodzie 8 (Część 1-1 p.2.2.2) [5], wymagałoby w analizie stanów granicznych obiektów w rejonie silnych wstrząsów górniczych, sprawdzenia czy zachowanie się elementów niekonstrukcyjnych nie stanowi zagrożenia dla ludzi i nie wpłynie szkodliwie na zachowanie się elementów konstrukcyjnych. Eurokod 8 wprowadza projektowanie ze zróżnicowaną niezawodnością poprzez klasyfikację obiektów na różne kategorie ważności. Każdej kategorii ważności przypisany jest współczynnik ważności γ I. Budynki klasyfikuje się na 4 kategorie ważności. Każdej kategorii ważności odpowiadają różne wartości współczynników γ I. Zróżnicowanie poziomu niezawodności otrzymuje się modyfikując odpowiednie oddziaływanie sejsmiczne poprzez współczynnik ważności. Klasyfikację na kategorie 558

5 ważności i współczynniki γ I im odpowiadające ustalają władze krajowe tych państw, które stosują EC8. Przykładową klasyfikację zamieszcza EC8. Np. do I kategorii ważności należą obiekty takie jak: szpitale, stacje pożarowe, elektrownie, do II kategorii np. szkoły, sale zebrań, do III zwykłe budynki mieszkalne. Tym kategoriom odpowiadają przykładowo podane współczynniki γ I= 1,4; 1,2 i 1,0. Wydaje się, że projektowanie obiektów czy, ocena odporności istniejących budynków ze zróżnicowaną niezawodnością mogłaby być wprowadzona dla zabudowy w obszarze wstrząsów górniczych, podobnie jak podano to wyżej. Autorzy obecnej wersji EC8 klasyfikację kategorii ważności obiektów są bardziej skłonni określić poprzez podanie zróżnicowanego okresu powrotu. b) Kolejna uwaga dr hab. A. Cholewickiego, prof. ITB zawarta jest w następującym fragmencie opracowania: Kwalifikacja wpływu wstrząsów górniczych do grup obciążeń podstawowych jest niezgodna ze stanowiskiem Komisji Ochrony Powierzchni przy Wyższym Urzędzie Górniczym. W myśl postanowień tej komisji, potwierdzonych również treścią monografii Ochrona obiektów budowlanych na terenach górniczych GIG (autorzy J. Kwiatek i in.) 1997 (będącej aktualnie najpoważniejszą publikacją w tej grupie tematycznej w Polsce) wstrząsy pochodzenia górniczego uwzględniane są w kombinacji wyjątkowej obciążeń. W tym sformułowaniu jest kilka kwestii, które wymagają wyjaśnienia. W p. 4.1 normy siły bezwładności wywołane drganiami parasejsmicznymi (a więc również wstrząsami górniczymi) traktowane są jako obciążenie charakterystyczne zmienne. W celu wyznaczenia obciążeń obliczeniowych, te pierwsze mnoży się przez współczynnik obciążenia γ f. Nie można twierdzić, iż oddziaływania (obciążenia) parasejsmiczne wywołane wstrząsami górniczymi są zaliczane do wyjątkowych i uwzględniać je w kombinacji wyjątkowej (por. PN-82/B-02000). W p przywołanej tu normy, obciążenie wyjątkowe definiowane jest jako obciążenie, które może wystąpić w wyniku mało prawdopodobnych zdarzeń w przewidywanym okresie użytkowania budowli. Wiadomo zaś, iż w rejonie LGOM obiekty mogą wielokrotnie (nawet 2-3 razy w ciągu roku) w okresie ich użytkowania podlegać silnym wstrząsom górniczym. We fragmencie monografii, cytowanej przez Autora uwag, w p opracowanym przez dr Z. Lipskiego znalazło się stwierdzenie o potraktowaniu wstrząsów górniczych jako obciążenia wyjątkowego. Uważał On bowiem, że wstrząsy wywołujące bardzo intensywny poziom drgań zdarzają się raz na kilka lat lub rzadziej. Autor tego sformułowania znał sytuacje w GZW (Górnośląskie Zagłębie Węglowe) i kierował się jeszcze tym, że sejsmiczność w rejonie GZW w ostatnich latach wyraźnie maleje, co między innymi związane jest ze zmniejszoną intensywnością eksploatacji węgla. Ta kwestia była przedmiotem dyskusji na zebraniu Komisji ds. Ochrony Powierzchni przy WUG-u. Wyrażono wówczas wątpliwości co do ujęcia opisanego w monografii. Traktuje się takie ujęcie jako dyskusyjne. Oddziaływania związane ze wstrząsami górniczymi (Muszyński 1986), proponuje się uznać za zmienne w całości krótkotrwałe. I tak też mogło by być. Ogólnie mówiąc oddziaływania zestawia się w kombinacje oddziaływań w taki sposób, żeby dawały najbardziej niekorzystny efekt w rozpatrywanym stanie granicznym. Muszą być one zestawione z uwzględnieniem ich realnie możliwego łącznego działania na obiekt. 559

6 E. MACIĄG O nieporozumieniach w stosowaniu normy PN-85/B w przypadku oceny... Jest istotne to, że zgodnie z p normy PN-85/B siły bezwładności traktuje się rozłącznie z obciążeniem od wiatru. W przyszłości, w trakcie ewentualnej nowelizacji normy PN-85/B kwalifikacji obciążeń od wstrząsów górniczych można dokonać zgodnie z zatwierdzonym już Eurokodem Podstawy projektowania konstrukcji [2] i prenormą: Część: 1-1 Eurokodu 8 pt. Ogólne reguły; Oddziaływania sejsmiczne i ogólne wymagania dla konstrukcji [5]. W [2] wyróżnia się jako odrębne: oddziaływania wyjątkowe i oddziaływania sejsmiczne i w ślad za tym wyjątkową sytuację obliczeniową (projektową) i sejsmiczną sytuację obliczeniową (projektową). Przez obciążenie wyjątkowe w [2] rozumie się zwykle działanie krótkotrwające lecz o istotnym znaczeniu, z małym prawdopodobieństwem wystąpienia w okresie eksploatacji konstrukcji (w projektowanym życiu obiektu). Jako wyjątkowe oddziaływania traktowane są: pożary, eksplozje, uderzenia, lokalne zniszczenia. Oddziaływaniom wyjątkowym poświecony jest, będący jeszcze w opracowaniu, Eurokod 1:Część 1-2 (EC1) dotycząca Oddziaływań na konstrukcje narażone na pożar [3] (ta Część EC1 jest już w zatwierdzeniu) oraz Część 1-7 (EC1) pt. Oddziaływania wyjątkowe na skutek uderzenia i eksplozji [4]. Zwracamy tu również uwagę na niekonsekwencję Autora uwag w odnoszeniu się do monografii Ochrona obiektów budowlanych na terenach górniczych z 1997 roku. Przywołuje jej sformułowania, gdy usiłuje nimi poprzeć zarzuty do PN-85/B Zapomina jednak, że w tejże monografii korzysta się z tej normy przy uwzględnianiu działań od wstrząsów górniczych na obiekty budowlane i dokładnie wg wskazań tej normy oblicza się siły dynamiczne (por. rozdział 11 monografii). Podobnie w Instrukcji ITB nr 325 pt. Projektowanie budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej podlegających wpływom wstrząsów górniczych jej Autorzy (wśród nich był również dr hab. A. Cholewicki, prof. ITB) wyraźnie odsyłają czytelnika do korzystania z PN-85/B-02170, jeśli np. chciałby czytelnik w sposób bardziej ścisły określić obciążenia budynków od wstrząsów górniczych. 4. W sprawie skal SWD w przypadku wstrząsów górniczych a) Najważniejsze kontrowersje, zdaniem Autora uwag wywołuje posługiwanie się skalami SWD do oceny skutków działania wstrząsów górniczych na budynki. Sami Autorzy normy opracowali już nowe, zasadniczo odmienne ujęcie zagadnienia (jest to metoda analizy tercjowej). W moim przekonaniu wciąż nie jest to ujęcie zadowalające. Nie opracowaliśmy nowego, zasadniczo odmiennego ujęcia zagadnienia. Pokazaliśmy tylko, jak w przypadku złożonych przebiegów drgań (a takie są wzbudzane wstrząsami górniczymi) posługiwać się skalami SWD. W przypadku złożonych przebiegów drgań, gdy na składowe drgań o niższych częstotliwościach nałożone są składowe o wyższych częstotliwościach, należy te przebiegi drgań rozkładać w pasmach częstotliwościowych (filtrować) np. w 1/3 oktawowych (tercjowych). Można również przyjąć i inne kryterium rozkładu. Odpowiedzi budynków do których można stosować skale SWD) są głównie uwarunkowane podstawową częstotliwością drgań rezonansowych i stąd konieczność rozkładu złożonego przebiegu drgań w pasmach częstotliwościowych. Trzeba dodać, ze ocena szkodliwości drgań za pomocą skal SWD ma charakter przybliżony, ale w diagnozowaniu budynków, których te skale dotyczą, wystarczająco dokładny. Wiele wyników badań diagnostycznych publikowaliśmy. 560

7 Weryfikacja stosowania skal SWD przy wstrząsach górniczych w LGOM wypadła również pozytywnie. Prezentowaliśmy to w wynikach naszych prac prowadzonych w ramach zamawianego grantu realizowanego pod kierunkiem prof. J. Kwiatka, jak również w późniejszych referatach prezentowanych na różnych konferencjach. b) Nie znamy przykładów, o których wie ponoć Autor, a które mają świadczyć o sprzeczności wniosków z analiz obliczeniowych wykonywanych metodą spektrum lub metodą krok po kroku a metodą analizy tercjowej wykorzystującej skale SWD. Mamy nadzieję, ze ktoś, kto cytuje lub dysponuje wiedzą o nich zechce je nam udostępnić. Wówczas sprawdzimy, czy nie popełniono błędów w tych obliczeniach i analizach. Możemy natomiast przytoczyć dla przykładu opublikowaną pracę dr inż. T. Tatary, zrecenzowaną już przez pięciu profesorów, w której podobne analizy były wykonywane. Jej Autor i recenzenci nie dopatrzyli się takich sprzeczności, o jakich pisze Autor Uwag.... Nasza nieufność do przykładów, na które powołuje się dr hab. A Cholewicki w Uwagach... podyktowana jest też względami, o których piszemy poniżej. We wspomnianej już uprzednio Instrukcji ITB nr 325 pt. Projektowanie budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej podlegających wpływom wstrząsów górniczych zaproponowany sposób określania obciążeń od wstrząsów górniczych nie odpowiada charakterowi drgań w LGOM. Na podstawie naszej analizy wyników wielu pomiarów drgań powierzchniowych i reakcji na nie budynków w LGOM (szczególnie budynków wysokich) stwierdziliśmy, iż nie można zaakceptować sposobu określania obciążeń podanego w 2 rozdziale tej Instrukcji. Przyjęte w Instrukcji spektrum odpowiedzi wzięte jest z normy b. Związku Radzieckiego dotyczącej projektowania obiektów w rejonach trzęsień ziemi. Spektrum odpowiedzi wykonane na podstawie przebiegów drgań od wstrząsów górniczych (opracowane zresztą przez nas) istotnie się różnią od przyjętego w Instrukcji. Stosowanie tego spektrum prowadzi niejednokrotnie do kilkakrotnie większych sił sejsmicznych niż wynika to z analiz dynamicznych czy stosowania właściwego spektrum odpowiedzi odpowiadającego obszarowi wstrząsów górniczych (Kowalski 1997). Spektra dla rejonów wstrząsów górniczych zostały wprowadzone do Instrukcji ITB nr 364 (po uprzedniej akceptacji przez Komisję ds. Ochrony Powierzchni przy WUG- u) [9]. Podane wyżej nasze zastrzeżenia do 2 rozdziału Instrukcji ITB 325 przedstawione zostały na jednej z konferencji z udziałem dr hab. inż. A. Cholewickiego. Wobec ich oczywistości nie wzbudziły sprzeciwu, ale mimo że upłynęło kilka lat nie zrezygnowano z korzystania z ww. rozdziału Instrukcji bez wprowadzenia niezbędnych zmian. Uważamy, iż te fakty muszą być tu przywołane, aby zrozumieć inicjatywę ograniczenia zakresu stosowania normy PN-85/B c) I wreszcie, w końcowej części uwag Autor proponuje powierzenie ITB wykonania obszernego studium z zakresu wpływu na budowle drgań górniczych. Nie jest to uwaga merytoryczna do normy. Jeśli zaś uwagi zapisane wcześniej miałyby stanowić podstawę do zlecenia takiego studium, to wobec wykazania przez nas braku merytorycznego uzasadnienia słuszności owych uwag, ta propozycja staje się bezpodstawna. Są oczywiście problemy badawcze z zakresu wpływu drgań górniczych na budowle, które powinny być rozwiązywane np. w projektach badawczych. Nie wydaje się jednak uzasadnione traktowanie ITB jako jednostki wiodącej w tym zakresie. Oddział ITB w Gliwicach ma 561

8 E. MACIĄG O nieporozumieniach w stosowaniu normy PN-85/B w przypadku oceny... dorobek w zakresie wpływu na budowle deformacji powierzchni wywołanej eksploatacją górniczą. Nie ma go jednak w rozwijaniu diagnostyk budowli na wstrząsy górnicze. Naszym zdaniem, do takiego opracowania przygotowanych jest kilka krajowych ośrodków naukowobadawczych, w tym Instytut Mechaniki Budowli Politechniki Krakowskiej. Uważamy, że ewentualne studium z zakresu wpływu na budowle drgań górniczych powinno być przygotowane wspólnie przez kilka ośrodków. Można oczywiście rozważać nowelizację normy PN-85/B w celu jej ulepszania. Nie można jednak wbrew faktom twierdzić, że konieczne jest wyłączenie z zakresu jej stosowania wstrząsów wywołanych podziemną eksploatacją górniczą. Zespół autorski normy tak przed jej ustanowieniem, jak i później włożył dużo wysiłku, aby sformułowania normy mogły być wiarygodnie i szeroko- ale prawidłowo- stosowane i to także w odniesieniu do wstrząsów górniczych. 5. Aktualny stan prawny normy PN-85/B Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia , o którym piszemy we Wstępie, i w którym przeczytaliśmy iż norma PN-85/B obowiązuje z wyłączeniem zastosowania do oceny wpływu na budynki wstrząsów wywieranych podziemną działalnością górniczą, utraciło swoją moc z dniem 16 grudnia 2002 roku na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 września 2002 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm dla budownictwa (Dz. U. Nr 156/02 poz. 1304). Departament Architektury i Budownictwa Ministerstwa Infrastruktury wyjaśnił nam, odpowiadając na nasze pismo w sprawie wprowadzenia korekty w rozporządzeniu Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 3 kwietnia 2001, że z formalnego punktu widzenia ograniczenie zakresu zastosowania normy PN-85/B utraciło swoją moc z dniem 16 grudnia 2002 roku na podstawie ww. rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 września 2002 roku. 12 września 2002 roku została uchwalona przez Sejm Ustawa o normalizacji, wchodząca w życie z dniem 1 stycznia 2003 roku. W myśl art. 5 ust. 3 tej Ustawy stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. Z kolei art. 5 ust 1 ustawy o normalizacji wprowadza zapis umożliwiający powoływanie Polskich Norm w przepisach prawnych. Z wyjaśnienia Departamentu Architektury i Budownictwa Ministerstwa Infrastruktury wynika, że z formalnego punktu widzenia (biorąc pod uwagę zapisy obowiązującego od 16 grudnia 2002 roku rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie- Dz. U. Nr 75/02 poz. 690) wszystkie przywoływane normy, w tym norma PN-85/B Ocena szkodliwości drgań przekazywanych przez podłoże na budynki, są dokumentami wskazywanymi do stosowania i ich właściwe wykorzystanie należy do projektanta opracowującego projekt budowlany. Ministerstwo Infrastruktury też uważa, że zaistniała odmienność poglądów interpretacyjnych pomiędzy Instytutem Mechaniki Budowli Politechniki Krakowskiej a Instytutem Techniki Budowlanej powinna być rozważana na forum środowiska naukowo badawczego, a odpowiednie informacje udostępnione projektantom i specjalistom zajmującym się tą problematyką. 562

9 Literatura: [1] Ciesielski R., Kawecki J., Maciąg E. 1993: Ocena wpływu wibracji na budowle i ludzi w budynkach. (Diagnoza dynamiczna), ITB, Warszawa. [2] EN 1990 Eurocode Basis of structural design. [3] EN Eurocode 1: Basis of design and actions on structures- Part 1-2: Actions on structures- Actions on structures exposed to fire. [4] EN Eurocode 1: Actions on structures Part 1-7: General actions Accidental actions due to impact and explosions. [5] Eurocode 8 (ENV European prestandard) Design provisions for earthquake resistance of structures Part 1-1: General rules- Seismic actions and general requirements for structures (October 1994). [6] Kowalski W. 1997: Wyznaczanie sił sejsmicznych w budynkach podlegających wstrząsom górniczym, Rozprawa doktorska, Biblioteka Główna Politechniki Krakowskiej, Kraków. [7] Muszyński L. 1986: Rola obciążeń budowli wpływami eksploatacji górniczej, a ich ujęcie w polskich normach, Inżynieria i Budownictwo, Nr 6. [8] Zembaty Z., Chmielewski T. 2002: Opisowe intensywności trzęsień ziemi i możliwości ich stosowania do oceny wstrząsów górniczych, Inżynieria i Budownictwo, 9/2002, [9] Instrukcja ITB, 364/2000; Wymagania techniczne dla obiektów budowlanych wznoszonych na terenach górniczych. About misunderstandings in the code application of PN-85/B in the case of the action evaluation of mining tremors on the buildings The paper discusses the misunderstandings in the application of the PN-85/B code in the case of the action evaluation of vibrations induced by mining tremors on buildings. These misunderstandings appear when the code is used by persons unknowing the basis of structural dynamics. The paper also presents polemics with the objections relating to mentioned code, which were the basis of the limitation of the range of its application. It also relates the current legal status of the code. Przekazano: 10 marca 2003 r. 563