Cięcie cesarskie: Wybór znieczulenia do porodu przez cięcie cesarskie

Transkrypt

1 Cięcie cesarskie: Wybór znieczulenia do porodu przez cięcie cesarskie Aż jedno na pięć porodów odbywa sie przez Ciecie Cesarskie. Dwie trzecie z nich to zabiegi nieplanowane, tak wiec nawet jeśli nie spodziewasz się sie urodzić Twego dziecka przez Cięcie Cesarskie warto zapoznać sie z tą broszurka, która przedstawi rodzaje znieczuleń do Cięcia Cesarskiego. Narodziny dziecka są niezapomnianym przeżyciem... Bez względu na sposób narodzin dziecka, moment ten jest jednym z najpiękniejszych wspomnień w życiu Twej rodziny. Tak wiec, jeśli z jakiegoś powodu potrzebne będzie Ciecie Cesarskie, nie traktuj tego jako niepowodzenie. Często jest to jedyny sposób na zapewnienie Tobie i dziecku bezpiecznego porodu. Niniejsza broszura przedstawia różne rodzaje znieczuleń stosowanych do Ciecia Cesarskiego. Możesz również poprosić o dalsze informacje Twojego anestezjologa. Anestezjolodzy położniczy są to lekarze, którzy specjalizują się w znieczuleniach do zabiegów położniczych oraz w opiece nad kobietami w ciąży i ich potomstwem w okresie okołoporodowym. Cesarskie Cięcie może być zaplanowane, jako najlepszy sposób rozwiązania, już na długo przed spodziewanym porodem,. Najczęściej jest ono zalecane jeśli ryzyko komplikacji porodu drogami naturalnymi jest zbyt duże. Przykładem może być sytuacja, gdy dziecko znajduje się w niekorzystnej pozycji. W innych przypadkach decyzja o Cięciu Cesarskim jest podejmowana nagle, najczęściej już w trakcie porodu. Jest to tzw. Cesarskie Cięcie ze wskazań nagłych. Najczęściej może się to zdarzyć jeśli poród nie postępuje lub postępuje zbyt wolno, pogarsza się stan dziecka lub matki, albo też wystąpi kombinacja tych czynników. Lekarz położnik wyjaśni dlaczego wykonanie Cięcia Cesarskiego jest konieczne i poprosi o podpisanie zgody na zabieg.

2 Rodzaje Znieczulenia do Cięcia Cesarskiego Są dwa główne rodzaje znieczulenia do Cięcia Cesarskiego. Znieczulenie ogólne, kiedy matka jest uśpiona, oraz znieczulenie regionalne, kiedy matka jest w pełni przytomna i tylko dolna połowa jej ciała jest znieczulona. Większość cięć cesarskich jest przeprowadzana w znieczuleniu regionalnym. Ten rodzaj znieczulenia jest bezpieczniejszy dla matki i dziecka, a jednocześnie daje matce i ojcu możliwość wspólnego przeżywania narodzin potomka. Są trzy typy znieczulenia regionalnego: 1. Znieczulenie podpajęczynówkowe jest stosowane najczęściej. Może być użyte zarówno do Ciecia planowego jak i do nagłego. Rdzeń kręgowy i nerwy przekazujące wrażenia czuciowe z dolnej połowy ciała są otoczone płynem i zawarte w specjalnej torebce w kręgosłupie. Do tego płynu wstrzykuje się małą dawkę środka znieczulającego za pomocą bardzo cienkiej igły. Ten rodzaj znieczulenia działa szybko, powodując utratę czucia i możliwości poruszania nogami przez kilka godzin. 2. Znieczulenie zewnątrzoponowe polega na umieszczeniu w pobliżu nerwów przekazujących ból z macicy i dolnej połowy ciała cienkiej plastikowej rureczki (cewnika), przez którą podaje się słaby środek znieczulający w sposób ciągły. Znieczulenie to jest często stosowane do zmniejszenia bólu w trakcie porodu, ale może też być również użyte do cięcia cesarskiego. Wtedy dodaje się bardziej stężony środek znieczulający, zapewniając znieczulenie wystarczające do przeprowadzenia operacji. Znieczulenie to działa stosunkowo wolno i wymaga większej ilości środka znieczulającego do uzyskania odpowiedniego znieczulenia. 3. Kombinacja znieczulenia podpajęczynówkowego i zewnątrzoponowego stosuje się jednocześnie oba powyższe typy znieczulenia, uzyskując szybkie znieczulenie do operacji z jednoczesną możliwością dostrzyknięcia środka znieczulającego w razie potrzeby, oraz dla zwalczania bólu po operacji. Znieczulenie ogólne, kiedy matka jest całkowicie uśpiona podczas cięcia cesarskiego, jest obecnie stosowany bardzo rzadko. Może być ono konieczne w niektórych bardzo nagłych przypadkach, jeśli są przeciwwskazania do znieczulenia regionalnego lub, gdy matka nie wyraża zgody na znieczulenie regionalne, które jest bezpieczniejsze od znieczulenia ogólnego tak dla matki, jak i dla dziecka. Wskazania i przeciwwskazania do każdego typu znieczulenia omówimy w dalszej części tej broszury - najpierw wyjaśnimy, co będzie się działo gdy cięcie cesarskie jest zaplanowane i wyznaczona została data zabiegu. Ocena przedoperacyjna Zostaniesz zaproszona do szpitala przed operacją, aby ocenić Twój ogólny stan zdrowia i pobrać krew na podstawowe badania. Położna wyjaśni, czego możesz się spodziewać i jak wszystko będzie przebiegać w dniu operacji. Może się zdarzyć, że zostaniesz poproszona o przyjście do szpitala już w dzień poprzedzający operację. Wtedy też zostaną Tobie podane środki zmniejszające wydzielanie kwasu w żołądku. Wszystko będzie Ci dokładnie wytłumaczone. Wizyta przedoperacyjna Anestezjologa Każda pacjentka jest przed zabiegiem rutynowo oceniana przez lekarza anestezjologa. Zapozna się on z Twoja historią choroby, przebiegiem ciąży oraz zapyta o poprzednie znieczulenia. Może zaistnieć potrzeba wykonania dodatkowych badań.

3 W czasie tej wizyty anestezjolog przedstawi Tobie rodzaje znieczulenia do operacji oraz odpowie na wszelkie pytania z nimi związane, tak abyście mogli razem zadecydować, jaki rodzaj znieczulenia jest najlepszy dla Ciebie. W dniu operacji Położna sprawdzi czy Ty i dziecko macie się dobrze, poinformuje o przybliżonym czasie operacji oraz upewni się, że zażyłaś zalecone lekarstwa. Po założeniu na nadgarstek lub kostkę specjalnej opaski identyfikacyjnej z Twoim imieniem, nazwiskiem, datą urodzenia i numerem szpitalnym położna przygotuje Ciebie do zabiegu oraz ogoli, o ile to będzie konieczne. Zostaniesz poproszona o założenie specjalnej koszuli operacyjnej oraz specjalnych uciskowych pończoch przeciwzakrzepowych, a następnie położna zaprowadzi Ciebie do sali operacyjnej. Jeżeli sobie tego zażyczycie Twój partner, po założeniu ubrania ochronnego, będzie mógł się tam udać razem z Tobą. Na sali operacyjnej, lub w pokoju przygotowawczym przy sali operacyjnej, zostanie Tobie założony na rękę mankiet do mierzenia ciśnienia oraz podłączone urządzenia do pomiaru tętna, ilości tlenu we krwi oraz monitorowania akcji serca. W tym czasie anestezjolog założy Ci kroplówkę, znieczulając przedtem skórę w miejscu wkłucia - tak wiec wszystko będzie przebiegać raczej bezboleśnie. Po tych przygotowaniach rozpocznie się znieczulenie. Znieczulenie regionalne Po ułożeniu Ciebie w pozycji siedzącej lub leżącej na boku, z kręgosłupem jak najbardziej wygiętym do tyłu, anestezjolog użyje środka odkażającego do umycia skóry będzie on bardzo zimny. Następnie, po znalezieniu odpowiedniego miejsca, lekarz znieczuli skórę małą ilością środka znieczulającego - możesz to odczuć jako szczypanie w miejscu wstrzyknięcia.

4 W przypadku wykonywania znieczulenia podpajęczynówkowego anestezjolog wprowadzi przez znieczuloną skórę cieniutką igiełkę i poda przez nią do kręgosłupa niewielką ilość środka znieczulającego. Zwykle nie jest to bolesne, możesz jednakże odczuwać ucisk. Czasami może pojawić się się uczucie mrowienia lub prądu biegnącego do obu lub jednej nogi. Ważne jest, aby natychmiast poinformować o tym lekarza, jednakże w żadnym wypadku nie wolno się poruszyć podczas wykonywania znieczulenia. Po podaniu środka znieczulającego do kręgosłupa igła jest usuwana. Całość trwa zazwyczaj kilka minut, jednakże w przypadku trudności w znalezieniu odpowiedniego miejsca w kręgosłupie może to trwać znacznie dłużej. Przy wykonywaniu znieczulenia zewnątrzoponowego wszystko odbywa się bardzo podobnie, używa się jednakże większej igły tak, aby umożliwić włożenie przez nią do kręgosłupa specjalnego cewnika (cieniutkiej rureczki z miękkiego plastiku), przez który będzie można powtarzać podawanie środka znieczulającego w razie potrzeby. Podobnie jak w przypadku znieczulenia podpajęczynówkowego, w trakcie jego wykonywania może pojawić się uczucie mrowienia lub przebiegającego prądu. Najważniejsze jest, aby się nie poruszyć. Kiedy anestezjolog wprowadzi plastikowy cewniczek do kręgosłupa, igła zostanie usunięta a cewnik będzie umocowany na plecach specjalna taśmą - wtedy już można się poruszać. W przypadku, kiedy cewnik zewnątrzoponowy został założony wcześniej do porodu, najczęściej będzie go można również użyć do znieczulenia do cięcia cesarskiego lekarz anestezjolog poda wtedy bardziej stężony środek znieczulający, co najczęściej będzie wystarczające do przeprowadzenia operacji. Jeśli jednakże cięcie cesarskie jest nagłe, może nie być wystarczająco dużo czasu, aby użyć istniejący cewnik zewnątrzoponowy. Wtedy anestezjolog zdecyduje, jaki rodzaj znieczulenia będzie w tym przypadku najodpowiedniejszy. Kiedy znieczulenie regionalne zacznie pracować będziesz odczuwać mrowienie, ciepło, drętwienie i ciężkość nóg. Wrażenie to będzie przesuwać się od nóg w górę ciała. Anestezjolog będzie sprawdzał, kiedy znieczulenie będzie wystarczające- czasem, aby uzyskać odpowiednie znieczulenie, trzeba będzie zmienić Twoja pozycję. Podczas oczekiwania na pełny efekt znieczulenia położna zacewnikuje Twój pęcherz, jest to niezbędne do przeprowadzenia operacji i nie powinno być bolesne. Cewnik zostanie pozostawiony w pęcherzu do następnego dnia, tak aby zapobiec zastojowi moczu. Twoje ciśnienie krwi, tętno i praca serca będzie sprawdzane bardzo często - tak podczas wykonywania znieczulenia jak i w czasie zabiegu operacyjnego. W czasie operacji będziesz ułożona na plecach z lekkim pochyleniem w lewo ( zostanie umieszczony specjalny wałek lub poduszka pod prawym biodrem). Pozycja ta ma zapewnić dobre krążenie krwi. Jeśli w jakimkolwiek momencie zaczniesz odczuwać nudności, poinformuj o tym natychmiast anestezjologa - będzie on obecny przy Tobie przez cały czas trwania operacji nudności mogą być spowodowane spadkiem ciśnienia krwi i anestezjolog poda Ci odpowiednie leki, abyś poczuła się lepiej. Do momentu narodzin dziecka zostaniesz poproszona o oddychanie przez specjalną maseczkę tlenową tak, aby zapewnić dziecku jak najwięcej tlenu przed urodzeniem.

5 Operacja W sali operacyjnej oczekiwać będzie cały zespół, który zapewni bezpieczne przyjście na świat Twojemu dziecku i Twoje bezpieczeństwo. Będą to chirurdzy położnicy, położne, pediatrzy i inny personel niezbędny do przeprowadzenia operacji. Pole operacyjne zostanie oddzielone specjalną przesłoną, więc ani Ty ani Twój partner nie będziecie nic widzieć, ale będziecie słyszeli odgłosy przygotowań do operacji. Skóra zostanie nacięta w linii bikini i rozpocznie się operacja. Podczas zabiegu możesz odczuwać pociąganie, ucisk i gniecenie, ale nie powinnaś odczuwać bólu. Czasem pacjentki opisują te wrażenia jakby ktoś zmywał naczynia wewnątrz mojego brzucha. Lekarz anestezjolog będzie przy Tobie cały czas i będzie podawał Ci dodatkowe środki przeciwbólowe, jeśli zajdzie taka potrzeba. Bardzo rzadko może się zdarzyć, że będzie potrzebne znieczulenia ogólne, aby bezpiecznie doprowadzić operację do końca. Zwykle od momentu rozpoczęcia operacji do urodzin dziecka upływa mniej niż 10 minut. Zaraz po narodzinach położna osuszy dziecko, pediatra sprawdzi czy wszystko jest w porządku a następnie dziecko zostanie przyniesione do Ciebie, abyś mogła je przytulić. Po urodzeniu dziecka lekarz poda Ci przez kroplówkę lek (Syntocynę), który pomoże w prawidłowym obkurczeniu macicy i urodzeniu łożyska. Aby zapobiec infekcji zostanie Ci podany dożylnie antybiotyk. W ciągu następnych minut położnik zakończy operację i poda Ci doodbytniczo czopek przeciwbólowy. Po zakończeniu operacji Zostaniesz przełożona na łóżko i ułożona w wygodnej dla Ciebie pozycji na boku lub półsiedzącej, abyś mogła bez problemu przytulać i karmić Twoje dziecko. Po opuszczeniu sali operacyjnej zostaniesz przewieziona do pokoju pooperacyjnego, gdzie przez kilka godzin Twoje ciśnienie krwi, tętno i ilość tlenu we krwi będą nadal często sprawdzane, aby zapobiec powikłaniom. Twoje dziecko i partner będą zazwyczaj mogli być z Tobą tak długo, jak tego zechcesz. Dziecko zostanie zważone i będziesz je mogła nakarmić. Znieczulenie powoli przestanie działać i zaczniesz odczuwać mrowienie w nogach, a następnie powoli będzie wracać normalne czucie i pełna ruchomość. Kiedy zaczniesz odczuwać ból poproś położną o środek przeciwbólowy. Co będzie się działo jeśli potrzebne będzie znieczulenie ogólne Po założeniu kroplówki lekarz poda Tobie do wypicia środek zobojętniający kwas żołądkowy, a następnie, po ułożeniu na stole operacyjnym, nałoży Ci na twarz szczelną maseczkę z tlenem do oddychania. W tym czasie położna założy cewnik do pęcherza moczowego, a cały zespół przygotuje wszystko do zabiegu. Kiedy wszystko będzie gotowe do rozpoczęcia zabiegu anestezjolog poda Tobie dożylny środek usypiający. W czasie gdy będziesz zasypiać poczujesz na szyi lekki ucisk ręki asystenta anestezjologicznego. Ucisk ten zapobiega przedostaniu się zawartości żołądka do płuc. Wszystko to odbędzie się bardzo szybko i nawet nie zauważysz, kiedy zaśniesz. Kiedy już będziesz w pełni uśpiona anestezjolog założy specjalną plastikową rurkę do tchawicy aby móc kontrolować Twoje oddychanie oraz zapobiec przedostaniu się zawartości żołądka do płuc.

6 Anestezjolog będzie cały czas czuwał nad tym, aby znieczulenie przebiegało prawidłowo, co umożliwi położnikowi bezpieczne urodzenie dziecka. Ty oczywiście będziesz spać przez cały ten czas i zostaniesz obudzona dopiero po zakończeniu operacji. Kiedy będziesz się budzić, możesz odczuwać ból i suchość w gardle, a także ból w dole brzucha w miejscu operacji. Możesz też czuć się zmęczona i śpiąca oraz odczuwać nudności przez pewien czas po operacji. Po zabiegu zostaniesz przewieziona do pokoju pooperacyjnego, gdzie będzie już czekał Twój partner i Twoje dziecko. W celu złagodzenia bólu pooperacyjnego będą zastosowane silne leki przeciwbólowe, w postaci zastrzyków domięśniowych lub dożylnych podawanych na Twoje żądanie przez położną. Możesz też mieć podłączoną do kroplówki automatyczną strzykawkę z silnym środkiem przeciwbólowym - za pomocą specjalnego przycisku będziesz mogła sama podawać sobie środki przeciwbólowe w razie potrzeby. Jest to bardzo bezpieczny sposób leczenia bólu pooperacyjnego zwany kontrola bólu przez pacjenta (PCA = patient controlled analgesia). Kiedy może być niezbędne znieczulenia ogólne W przypadku zaburzeń krzepnięcia krwi bezpieczniej jest unikać znieczulenia regionalnego Czasem wskazania do cięcia cesarskiego są tak nagłe, że nie ma wystarczającej ilości czasu na wykonanie znieczulenia regionalnego Zmiany chorobowe kręgosłupa mogą uniemożliwić wykonanie znieczulenia regionalnego Czasem znieczulenie podpajęczynówkowe lub zewnątrzoponowe nie działa prawidłowo Możliwości leczenia bólu pooperacyjnego po cięciu cesarskim W czasie znieczulenia zewnątrzoponowego lub podpajęczynówkowego możesz otrzymać dokręgosłupowo długodziałający środek przeciwbólowy W niektórych szpitalach cewnik zewnątrzoponowy jest pozostawiony do walki z bólem w okresie pooperacyjnym Po zakończeniu operacji podaje się często czopek doodbytniczy ze środkiem przeciwbólowym Położna może podać zastrzyk domięśniowy z morfiną lub innym silnym środkiem przeciwbólowym Automatyczna strzykawka z morfiną może być podłączona do kroplówki, a pacjentka sama kontroluje częstość podawania leku w zależności od potrzeby nazywa się to kontrola bólu przez pacjenta (PCA = patient controlled analgesia). Doustne leki przeciwbólowe w postaci tabletek - na przykład paracetamol, voltarol, codeina

7 Zalety znieczulenia regionalnego w porównaniu do ogólnego Znieczulenie podpajęczynówkowe i zewnątrzoponowe jest z reguły bezpieczniejsze dla Ciebie i dziecka Nie jesteś uśpiona i możesz razem z partnerem uczestniczyć w narodzinach dziecka Nie jesteś śpiąca po zabiegu i możesz od razu przytulić i karmić dziecko Lepsza kontrola bólu po operacji Dziecko urodzi się mniej śpiące Potencjalne niekorzystne efekty znieczulenia regionalnego Znieczulenie podpajęczynówkowe i zewnątrzoponowe może obniżyć ciśnienie krwi, jest to jednak łatwe w leczeniu Znieczulenie regionalne wymaga z reguły więcej czasu do uzyskania pełnego działania niż znieczulenie ogólne Czasami znieczulenie regionalne może spowodować dreszcze Rzadko ale może się zdarzyć, że znieczulenie podpajęczynówkowe i zewnątrzoponowe nie działa w pełni i wystąpi potrzeba zastosowania znieczulenia ogólnego Inne działania uboczne znieczulenia regionalnego Mrowienie w jednej nodze, częściej w znieczuleniu podpajęczynówkowym (jeden na dziesięć tysięcy znieczuleń) może się zdarzyć, iż będzie się ono utrzymywać przez kilka tygodni a nawet miesięcy). Swędzenie skóry w czasie i po zabiegu, zwykle łatwe w leczeniu. Ból głowy o bardzo dużym nasileniu, rzadziej niż jeden na sto znieczuleń. Potrafimy go leczyć. Miejscowa tkliwość pleców w okolicy gdzie wykonano znieczulenie, zwykle trwa kilka dni i ma niewielkie nasilenie. Występuje stosunkowo często. Znieczulenie podpajęczynówkowe i zewnątrzoponowe nie powoduje przewlekłych bólów pleców Niestety, bóle pleców zdarzają się bardzo często po porodzie, szczególnie u kobiet, które miały podobne problemy przed zajściem w ciąże lub podczas jej trwania. Znieczulenie podpajęczynówkowe i zewnątrzoponowe nie powodują zwiększenia nasilenia przewlekłych bólów kręgosłupa. Większość matek woli być w pełni świadoma w czasie narodzin potomka drogą cięcia cesarskiego, jednakże czasem nie da się uniknąć znieczulenia ogólnego z przyczyn dyskutowanych powyżej. Bez względu na rodzaj znieczulenia cięcie cesarskie jest bezpieczną drogą narodzin dla matki i dziecka. Może też być prawie tak satysfakcjonujące dla obojga rodziców jak poród drogami naturalnymi. Mamy nadzieję, że broszura ta przybliży temat znieczulenia do cięcia cesarskiego, wyjaśni większość wątpliwości i umożliwi podjęcie świadomej decyzji na temat rodzaju znieczulenia do narodzin Twego dziecka, jeśli cięcie cesarskie okaże się konieczne.

8 Bibliografia Cesarskie cięcie w znieczuleniu regionalnym Kennedy BW, Thorp JM, Fitch W, Millar K. The theatre environment and the awake patient. J Obstet Gynaecol 1992;12: Ying LC, Levy V, Shan CO, Hung TW, Wah WK. A qualitative study of the perceptions of Hong Kong Chinese women during caesarean section under regional anaesthesia. Midwifery 2001;17: Efekty różnych rodzajów znieczuleń na dziecko Marx GF, Luykx WM, Cohen S. Fetal-neonatal status following caesarean section for fetal distress. Br J Anaesth 1984; 56: Abboud TK. Nagappala S. Murakawa K et al. Comparison of the effects of general and regional anesthesia for cesarean section on neonatal neurologic and adaptive capacity scores. Anesth Anal 1985; 64: Ong BY, Cohen MM, Palahniuk RJ. Anesthesia for Cesarean section - effects on neonates. Anesth Analg 1989;68: Evans CM, Murphy JF, Gray OL, Rosen M. Epidural versus general anaesthesia for elective Caesarean section. Effect on Apgar score and acid-base status of the newborn. Anaesthesia 1989;44: Mahajan J, Mahajan RP, Singh MM, Anand NK. Anaesthetic technique for elective caesarean section and neurobehavioural status of newborns. Int J Obstet Anesth 1993;2: Hodgson CA. Wauchob TD. A comparison of spinal and general anaesthesia for elective caesarean section: Effect on neonatal condition at birth. Int J Obstet Anesth 1994; 3: Ratcliffe FM, Evans JM. Neonatal wellbeing after elective caesarean delivery with general, spinal and epidural anaesthesia. Eur J Anesthesiol 1998; 10: Kolatat T. Somboonnanonda A. Lertakyamanee J. Chinachot T. Tritrakarn T. Muangkasem J. Effects of general and regional anesthesia on the neonate (a prospective, randomized trial). J Med Assoc Thailand 1999; 82: Dick W, Traub E, Kraus H, Tollner U, Burghard R, Muck J. General anaesthesia versus epidural anaesthesia for primary Caesarean section: A comparative study. Eur J Anaesthesiol 1992;9: Porównanie zalet różnych rodzajów znieczule ń Shibli KU, Russell IF. A survey of anaesthetic techniques used for caesarean section in the UK in Int J Obstet Anesth 2000; 9: Riley ET, Cohen SE, Macario A, Desai JB, Ratner EF. Spinal versus epidural anesthesia for cesarean section: a comparison of time efficiency, costs, charges, and complications. Anesth Analg 1995;80: Davies SJ, Paech MJ, Welch H, Evans SF, Pavy TJG. Maternal experience during epidural or combined spinalepidural anesthesia for cesarean section: a prospective randomized trial. Anesth Analg 1997;85: Morgan PJ, Halpern S, Lam-McCulloch J. Comparison of maternal satisfaction between epidural and spinal anesthesia for elective Cesarean section. Can J Anaesth 2000;47: Leczenie bólu pooperacyjnego po ci ęciu cesarskim Morrison J D, McGrady E M. Postoperative pain relief. Chapter in: Reynolds F (ed). Regional analgesia in obstetrics: a millenium update. London: Springer- Verlag, Graham D, Russell IF. A double-blind assessment of the analgesic sparing effect of intrathecal diamorphine (0.3 mg) with spinal anaesthesia for elective caesarean section. Int J Obstet Anesth 1997; 6: Husaini SW, Russell IF. Intrathecal diamorphine compared with morphine for postoperative analgesia after Caesarean section under spinal anaesthesia. Br J Anaesth 1998;81: Van de Velde M. What is the best way to provide postoperative pain therapy after caesarean section? Curr Opinion Anaesthesiol 2000;13: Częstość występowania komplikacji Bole glowy: Reynolds F. Dural puncture and headache. Chapter in: Reynolds F (ed). Regional analgesia in obstetrics: a millenium update. London: Springer-Verlag, Bole kregoslupa: Russell R, Reynolds F. Back pain, pregnancy and childbirth. [Editorial]. Br Med J 1997;314: Nerve damage: Holdcroft A, Gibberd FB, Hargrove RL, Hawkins DF, Dellaportas CI. Neurological complications associated with pregnancy. Br J Anaesth 1995;75: Loo CC, Dahlgren G, Irestedt L. Neurological complications in obstetric regional anaesthesia. Int J Obstet Anesth 2000: 9, Paech MJ, Godkin R, Webster S. Complications of obstetric epidural analgesia and anaesthesia: a prospective analysis of 10,995 cases. Int J Obstet Anesth 1998;7:5-11. Dodatkowo warto przeczytać Reynolds F (ed). Regional analgesia in obstetrics: a millennium update. London: Springer-Verlag, Russell R, Porter J, Scrutton M. Pain Relief In Labour. Ed F Reynolds. London: BMJ Publishing, 1997.

9 Podziękowania Wszystkie informacje zawarte w tej broszurze oparte zostały na dobrze udokumentowanych faktach. Piśmiennictwo zamieszczono na stronach 6 i 7 Broszura niniejsza została opracowana przez Podkomitet do Spraw Informacji dla Matek Związku Anestezjologów Położnictwa Wielkiej Brytanii (Information for Mothers Subcommittee of the Obstetric Anaesthetists Association): Dr Michael Wee (przewodniczący), Prof Felicity Reynolds, Dr Michael Bryson, Mrs Carol Bates (przedstawiciel RCM), Mrs Cathy Groeger (przedstawiciel AIMS), Mrs Christina Campbell (przedstawiciel konsumenta), Mrs Shaheen Chaudhry (przedstawiciel konsumenta), Dr Michael Kinsella, Dr Geraldine O Sullivan, Dr Roshan Fernando. Więcej informacji na temat znieczulenia można znaleźć na stronie internetowej Video towarzyszące tej broszurze pt. Znieczulenie do Cięcia Cesarskiego oraz kopie niniejszej broszury można nabyć w Sekretariacie Związku Anestezjologów Położniczych (Secretariat of the Obstetric Anaesthetists Association -OAA Secretariat). Strona internetowa: OAA Secretariat PO Box 3219, Barnes London SW13 9XR Tel: +44 (0) Fax: +44 (0) secretariat@oaa-anaes.ac.uk First Edition March 2003 Tłumaczenie z oryginału angielskiego: Dr Mirela Krotki Staff Grade Anaesthetist Cheltenham General Hospital, Dr Roman Klis Consultant Anaesthestist Hereford County Hospital, Ms Malgorzata Glinska przedstawicielka pacjentek.