Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Transkrypt

1 Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Doskonalenie współpracy w rodzinie Anna Resler-Maj Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 24 września 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY Na jakie pytania będziemy poszukiwali odpowiedzi? Jakie są korzyści z kooperacji? Jak rozwijać w dziecku umiejętność współpracy? Jak modyfikować zachowania dziecka? Jak wspierać dziecko do nauki? - Współpraca i zaangażowanie rodzica 1

2 Rywalizacja a deficyt zachowań społecznych Rywalizacja postawa dominacji i walki, polegająca na zaspokajaniu swoich potrzeb bądź osiągnięciu celu kosztem przegranej drugiej strony konfliktu; podstawą tego stylu jest założenie wygranej za wszelką cenę przy równoczesnym ignorowaniu potrzeb drugiej strony. 2

3 Faktem jest, że nasza cywilizacja jest cywilizacją rywalizacji Patrząc na zachowania wokół widzimy, że: maluchy w przedszkolu walczą o lepszą rękę pani na spacerze, w szkole podstawowej uczniowie licytują się, kto mądrzejszy, dowcipniejszy, sprawniejszy, gimnazjaliści konkurują o lepszą pozycję w grupie, szkole, licealiści o większe powodzenie u płci przeciwnej, także nauczyciele nie są wolni od emocji toru wyścigowego. Konsekwencje? Czyżby Pragnienie sukcesu i indywidualny postęp dla uzyskania coraz to większego prestiżu wzięły górę nad poczuciem wspólnoty, współczucia i więzi? 3

4 Jakie korzyści przynosi rywalizacja? powoduje wzrost motywacji do działania, uruchamia ambicję, podnosi samoocenę, poczucie własnej wartości, zaspokaja potrzebę osiągnięć, przynosi sławę, daje poczucie mocy, daje radość z pokonania przeciwnika, oswaja z sytuacją porażki (trening w bezpiecznych warunkach), działa jak wyzwalacz motywacji, zwiększa gotowość do aktywności i wysiłku, daje szansę na większy sukces, uczy przekraczania słabości. Jakie straty wynikają z rywalizacji? obciążenie emocjonalne (stres), poczucie osamotnienia, lęk przed negatywną oceną, konflikt między ja realnym, a ja idealnym (brak zgody na luz, na odprężenie), presja, przymus bycia najlepszym, niskie poczucie własnej wartości w wypadku niezrealizowania się (nie bycia najlepszym) i porażki, poczucie, mam wszystkiego mniej, czucie się gorszym, 4

5 Jakie straty wynikają z rywalizacji? c.d. przekonanie, że ciągle muszę być czujny aby nie zabrali mi więcej, przymus i wynajdywanie tego, w czym muszę być lepszy, utrata kumpla, zyskanie rywala, w sytuacji przegranej myślenie, że jestem do niczego, utwierdzanie się w braku sprawczości, znaczenia, utrata kumpla, zyskanie rywala, w sytuacji przegranej myślenie, że jestem do niczego, Jakie straty wynikają z rywalizacji? c.d. przekonanie, że: - świat to arena walki, - partner w relacji to wróg, - w konflikcie nie ma kompromisu musi być wygrany- przegrany, - rację ma silniejszy, - nikomu nie można ufać, traktowanie siebie i innych przedmiotowo, przekonanie, że można być kochanym i zasługiwać na miłość tylko wtedy, gdy jest się zwycięzcą, 5

6 Jakie straty wynikają z rywalizacji? c.d. tendencja do działania samemu, współpraca to ryzyko, nikomu nie można ufać, uzależnienie od silnych emocji, przeżywanie silnych uczuć złości, gniewu, zazdrości niechęci, postrzeganie otaczającego świata jako pola walki, zaburzone relacje. Jakie korzyści płyną ze współpracy? wymiana doświadczeń i informacji, wsparcie, wzajemna pomoc, podział pracy (więcej czasu, mniej wysiłku), zaspokojenie potrzeb: uznania, przynależności, bezpieczeństwa, poczucie jedności, poczucie sprawczości, poczucie siły i ważności, bank pomysłów, większa szansa na osiągnięcie celu, 6

7 Jakie korzyści płyną ze współpracy? c.d. głębsze poznanie poprzez wielostronne spojrzenie na siebie i problem, energia grupy inspiruje, wzrost poczucia odpowiedzialności, bliskość, możliwość zaprzyjaźnienia się, wspólna radość, wykorzystanie indywidualnych predyspozycji, uczenie się organizacji, możliwość dzielenia się i radości otrzymywania, realne poczucie własnej wartości. Jakie straty wynikają ze współpracy? konieczność kompromisów, uznawanie potrzeb innych, podział gratyfikacji. 7

8 Kiedy i jak uczyć umiejętności społecznych? Kiedy? Ucz umiejętności społecznych jak najwcześniej 1) Organizuj spotkania z innymi dziećmi w domach; 2) Ucz, jak wchodzić w grupę i jak z niej wychodzić; 3) Tłumacz, na czy polega przyjaźń; 4) Całą rodziną ćwiczcie bycie w dobrym kontakcie (uśmiechanie się, komplementowanie wzajemne, uściski rąk); 5) Proponuj zabawy w ćwiczenie zachowań społecznych poza domem (np.: w proszenie o pomoc w sklepie, pytanie o drogę, zakupy w lokalnym sklepie, uśmiechanie się do ludzi, mówienie dzień dobry itp.) 6) Ucz! 8

9 Jak? Modelowanie (przykład) Naśladownictwo odgrywanie roli (wzorzec czynności) Identyfikacja (wzór osobowy) Modelowanie To uczenie się przez obserwację i naśladowanie nowych zachowań, które nie znajdowały się w menu dotychczasowych zachowań dziecka. Modeluj pewność siebie w sytuacjach społecznych 1) Pierwszy mów: Dzień dobry, przedstawiaj się; 2) Bądź przyjazny do ludzi; 3) Praw innym komplementy; 4) Pomagaj innym, gdy widzisz taką potrzebę; 5) Podejmuj ryzyko i komentuj, jak to ważne (np.: Myślałam, że będzie trudniej, Myślałem, że pójdzie mi lepiej, ale przynajmniej wiem co robić następnym razem ). 9

10 Modelowanie c.d. Ucz, że istnieje więcej niż jeden sposób patrzenia na sprawy, więcej niż jedno rozwiązanie problemu 1) Porażka uczy, czego mamy nie robić, by osiągnąć to, co chcemy. 2) Ucz dziecko poszukiwania rozwiązań, aż znajdzie właściwe (ćwicz w sytuacjach życia codziennego). Ucz tolerancji i szacunku dla innych Pokazuj, że ludzie nie muszą być idealni, by być wartościowymi. Im więcej okazujesz wyrozumiałości w stosunku do innych, tym bardziej dzieci będą wyrozumiałe wobec siebie... (i ciebie). Naśladownictwo odgrywanie ról To sytuacja, w której dziecko ma wczuć się w rolę, zachowywać się w określony sposób. Odgrywanie ról pomaga dziecku zmienić swoje zachowanie lub postawy. Ćwicz w domu sytuacje społeczne trudne dla Twojego dziecka (Np.: patrzenie w oczy, rozmowy z innymi dziećmi i dorosłymi, przedstawianie się, rozwiązywanie konfliktów itp.) 10

11 Udzielanie informacji zwrotnej Dostarczanie dziecku wiedzy na temat tego, jak dobrze sobie radzi podczas odgrywania przez nie roli. Informacje zwrotne tylko pozytywne! ponieważ prowadzą do: redukcji agresji, redukcji izolacji społecznej, zwiększania umiejętności współpracy w grupie. Rodzaje wzmocnień: materialne, społeczne, pozytywna ocena własnego zachowania. Identyfikacja To przejmowanie przez dziecko pewnych zachowań czy postaw osób, z którymi jest silnie uczuciowo związane, a więc przede wszystkim rodziców. Dbajcie o ciepłą, serdeczną atmosferę rodzinną, gdyż ona przyczynia się do intensyfikacji procesu utożsamiania się dziecka z modelami, którymi są ojciec i matka. Związek uczuciowy rodziców z dzieckiem jest czynnikiem wpływającym na przebieg i wynik procesu identyfikacji. 11

12 Unikaj 1) Publicznego ośmieszania dziecka, 2) publicznego krytykowania ludzi, 3) poniżania siebie, gdy ci coś nie wyjdzie, 4) poniżania dziecka, gdy mu coś nie wyjdzie. Wspierająca postawa rodzica 12

13 Pomóż dzieciom radzić sobie z lękiem o własne znaczenie. Pamiętaj, że każde dziecko chce być WYJĄTKOWE, AKCEPTOWANE JAKO ONO. Niech RODZINA BĘDZIE MIEJSCEM, GDZIE JEST SIĘ PRZYJĘTYM TAKIM, JAKIM SIĘ JEST (a nie w zależności od umiejętności, osiągnięć, itd.) Zniechęcaj do rywalizacji Na świecie istnieje wystarczająco dużo rywalizacji- nie ma powodu by to wzmacniać Ciesz się z różnorodności pomiędzy dziećmi/rodzeństwem Doceń niepowtarzalność, podkreślaj że większość rzeczy nie jest zła lub dobra sama w sobie- nie mogą więc stać się przedmiotem dumy czy żalu. ISTOTY SKOLONOWANE CZUŁYBY SIĘ NIKIM. NA SZCZĘCIE TAKIE NIE ISTNIEJĄ. Traktuj dziecko jako odrębną istotę, a nie w relacji do innych Nie wpadnij w pułapkę porównywania SKONCENTRUJ SIĘ NA TYM, ABY POZNAĆ PRAGNIENIA I POTRZEBY DZIECKA 13

14 Zasady zasad 1. Dziecko potrzebuje konkretnych i jasnych informacji jak powinno się zachowywać np.: Obiad jemy siedząc przy stole. 1. Zasady formułujemy krótko. 2. Zasady formułujemy pozytywnie. 3. Dziecko na raz nie przyswaja więcej niż 2 3 zasad. 4. System zasad jest dynamiczny, a nie statystyczny. 5. Zasady przypominamy tak często, jak jest to potrzebne. 6. Zasad trzeba przestrzegać zawsze i do bólu. 7. Są zasady, które przestrzegają w domu także dorośli. 8. Z już ustaloną zasadą w konkretnej sytuacji nie dyskutujemy. Przypominanie zasad 1. Skoncentruj uwagę na sobie, podejdź do dziecka spójrz mu w oczy lekko trzymając za ramię 2. Przypomnij zasadę, krótko i jasno, np: po przyjściu do domu zmieniamy buty 3. Przypominamy zasadę kilka razy 4. Przywróć uwagę, jeżeli jest to konieczne, np.: uwaga to jest ważne 5. Pozostań przy dziecku tak długo, aż zastosuje się do zasady, lub przejdź do konsekwencji 14

15 Praca na pozytywach Dzieci potrzebują pochwał (dorośli też). Pochwały to jedno z najskuteczniejszych środków wychowawczych. Jak chwalić? Natychmiast Szczerze (bez ironii i aluzji) Krótko (3-4 słowa) Konkretnie (opisujemy dokładnie to, co zasługuje na pochwałę) Pozytywnie (nie stosować pochwał z nie, np.: O! nie pobiłeś dziś kolegi, super! 15

16 Praktyka czyni Mistrza Pochwal (według przedstawionych zasad) sąsiada, sąsiadkę siedzącego po Twojej prawej stronie Pochwaliliście siebie nawzajem brawo! 16

17 Modyfikacje zachowań Dziecko przepisało z tablicy temat lekcji nauczyciel pochwalił, postawił plusa wzmocnienie pozytywne, więcej zachowań pożądanych Dziecko przepisało z tablicy temat lekcji Nauczyciel nie zwrócił na to uwagi wygaszanie, mniej zachowań pożądanych - Modyfikacje zachowań Dziecko przepisało z tablicy temat lekcji Nauczyciel zwrócił uwagę na niestaranne pismo i błędy wygaszanie, mniej zachowań pożądanych Dziecko mówi że lekcja jest głupia Nauczyciel przerywa lekcję i wygłasza kazanie wzmacnianie, więcej niepożądanych zachowań 17

18 Modyfikacje zachowań Dziecko mówi że lekcja jest głupia - Nauczyciel zignorował komentarz wygaszanie, mniej niepożądanych zachowań Jacek uderzył Maćka Nauczyciel udaje, ze nie zauważył zachowania (brak kary) wzmocnienie niepożądanych zachowań Modyfikacje zachowań Jacek uderzył Maćka - Nauczyciel zareagował, przesadził Jacka do innej ławki (konsekwencja) wygaszanie niepożądanych zachowań 18

19 Wybór zachowania do pracy W przypadku dzieci u których obserwujemy trudne zachowanie bardzo trudno jest zaplanować sobie cel działania, że w krótkim czasie będzie to najgrzeczniejsze dziecko w klasie. Przypominamy, że według założeń terapii behawioralnej pracujemy nad konkretnymi zachowaniami, a nie nad samym dzieckiem. Wybór zachowania do pracy (cd) Dlatego zazwyczaj zaczynamy naszą pracę od obserwowania dziecka i zrobienia sobie listy zachowań, które chcielibyśmy modyfikować. Następnie z listy wybieramy jedno takie zachowanie, które jest według mnie, średnio trudne do pracy 19

20 Ćwiczenie Spróbujcie opisać zachowanie dziecka Ważna wskazówka opisujemy co dziecko robi, a nie czego nie robi. W opisie zachowania nie używamy nie Proszę o napisanie 5 przykładów zachowań pozytywnych i pięciu zachowań negatywnych. Cecha a zachowanie Dziecko: Miłe uśmiecha się do dorosłych, mówi dzień dobry na powitanie Lubiane bawi się zgodnie z innymi dziećmi, dzieli się zabawkami Grzeczne wykonuje polecenia Spokojne bawi się cicho, siedząc w miejscu 20

21 Zachowanie a cecha. Dlaczego warto mówić o zachowaniu a nie o cechach Są konkretne Szczegółowe Zrozumiałe dla każdego Do zaobserwowania i zmierzenia Nie podlegają dowolnej interpretacji Można nad nimi pracować! Pamiętajmy, ważne! Możemy zmienić zachowanie, a nie naprawiać dziecko! Komunikacja 21

22 Schemat komunikacji międzyludzkiej KODOWANIE (język) PRZESŁANIE INFORMACJI (np. rozmowa w cztery oczy) ODKODOWANIE (zrozumieć) szum WEWNĘTRZNA ODPOWIEDŹ (interpretacja) Nadawca Odbiorca MYŚLI, UCZUCIA, ZAMIARY... Odbiorca Nadawca MYŚLI, UCZUCIA, ZAMIARY... WEWNĘTRZNA ODPOWIEDŹ ODKODOWANIE szum PRZESŁANIE INFORMACJI KODOWANIE 22

23 23

24 3 części komunikatu JA Ja czuję (jestem)... kiedy ty... Wskaż na konkretne uczucia w danej chwili (jestem zły, smutny, zdenerwowany, jest mi przykro, czuje się niepewnie...) Przedstaw konkretne zachowanie drugiej osoby, które wywołało w nas wcześniejsze emocje. ponieważ... Opisz, jaki wpływ (konsekwencje) ma dla Ciebie przedstawione wcześniej zachowanie, dlaczego wywołuje ono opisane emocje. Chcę Wyraź jasno swe prośby i oczekiwania. Przykład Przykłady komunikatu JA Czuję Stwierdzenie uczuć Kiedy (ty) Zachowanie problematyczne Ponieważ Konsekwencje Chcę Cele Jestem zły Kiedy nie wykonujesz mojego polecenia Ponieważ opóźnia to nasze wyjście z domu Chciałbym, żebyś, odłożył grę i założył buty Jestem zaniepokojony Kiedy słyszę, że nie chcesz czytać lektury Ponieważ to może wpłynąć na Twoją ocenę z polskiego Chciałbym, żebyś zaczął ją czytać dzisiaj Czuję się smutny Kiedy wyzywasz swojego brata Ponieważ zależy mi na waszej dobrej relacji i nie chcę abyście się obrażali w ten sposób Chciałbym, żebyś powiedział jaką masz do niego prośbę 24

25 Skuteczne przekazywanie informacji zwrotnych FUO Fakty - odwoływać się do nich, do zachowania, a nie do osoby Uczucia - własne, wyrażone w sposób łagodny, ale stanowczy Oczekiwania - konkretne wraz z komunikatem wspierającym F U O Piotruś posprzątałeś dziś na biurku. Cieszę się i jestem zadowolona, że zrobiłeś to bez mojej prośby. Chciałbym, częściej doznawać takich niespodzianek. To miłe Jak wspierać dziecko w nauce? 25

26 MOTYWACJA stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania, w tym przypadku chęć dziecka do uczenia się; dążenie do rozwoju, do zaspokajania potrzeb; celowość w działaniu. Czynniki wzmacniające motywację dzieci do nauki 26

27 zainteresowanie rodziców nauką szkolną (rozmowy o szkole, dobry kontakt z nauczycielem, dbałość o przybory); wzmacnianie poczucia wartości dziecka, wiara, że poradzi sobie z nauką, mimo, iż niekiedy odnosi porażki; oferowanie pomocy w przypadku trudności; atmosfera szacunku do nauki i szkoły w domu rodzinnym; rozwijanie nawyku czytelnictwa rodzic musi modelować takie zachowania (sam czytać, aby to było skuteczne), pokazywanie wartości nauki i wiedzy; dostosowywanie zadań do możliwości dziecka, zbyt wygórowane ambicje rodzica hamują motywację; 27

28 zorganizowanie dziecku kącika do nauki, ustalenie stałego harmonogramu dnia (stałe pory odrabiania lekcji, odpoczynku, snu); konsekwencja i wytrwałość w kontrolowaniu zadań domowych, sprawdzaniu dzienniczka i oferowaniu pomocy w lekcjach, mimo przemęczenia i zapracowania rodziców; wzmacnianie autorytetu nauczyciela, trzymanie jednego frontu ; chwalenie dziecka natychmiastowo za zaangażowanie w pracę, pozytywny stosunek do nauki oraz włożony wysiłek, aby utrwalać takie zachowania; właściwe stosunki między dziećmi, pozytywny wpływ grup rówieśniczych. 28

29 Zachowania rodziców wpływające pozytywnie na motywację i stosunek dzieci do nauki 1. Służenie przykładem. 2. Dostrzeganie sukcesów, pochwały. 3. Stawianie racjonalnych wymagań. 4. Właściwa organizacja czasu. 5. Pomoc w nauce. 6. Interesowanie się problemami dziecka. 29

30 7. Pozytywne emocje. 8. Mądre karanie. 9. Nagradzanie. 10. Zapewnienie dobrych warunków do nauki. 11. Traktowanie rodzeństwa na równi. 12. Obowiązki domowe. Podsumowanie Zachowania i reakcje najbliższych osób mają wyraźny wpływ na motywację dzieci oraz ich stosunek do siebie i szkoły. Ważną rolę stanowią gesty i słowa, ton wypowiedzi, a także stosowane przez rodziców kary i nagrody. 30

31 Należy się starać, żeby dzieci dobrze się czuły w domu, aby chciały rozmawiać z rodzicami i stawały się coraz bardziej samodzielne. Interesuj się postępami dziecka Kontakt z wychowawcą dziecka. Obecność rodziców na zebraniach w szkole. Kontakt z dzieckiem i wspólna analiza problemów szkolnych. 31

32 Wspieraj, ale nie wyręczaj Wspierająca rola rodziców. Wdrażanie dziecka do samodzielności. Samokontrola wykonanej pracy. Dziecko samo powinno dostrzegać swoje błędy i móc je poprawić. Każde dziecko wymaga innej formy wsparcia. Mądrze motywuj Mądre nagradzanie jest lepsze niż kara. Uznanie rodziców to też nagroda. Pochwała opisowa i jej wpływ na proces myślowy dziecka. 32

33 Doceniaj osiągnięcia dziecka Osiągnięcia a stopnie Dziecko mniej i bardziej zdolne Sukces jest efektem wielu drobnych osiągnięć Nie pozwól dziecku, by źle mówiło o sobie Poszukaj sposobu zaprezentowania dziecku innego obrazu jego osoby. Stwórz sytuacje, w której dziecko może zobaczyć siebie w innym świetle. Pozwól dziecku usłyszeć, jak mówimy o nim coś pozytywnego. Określ wzór zachowania, jakiego oczekujesz. Przypomnij dziecku jego poprzednie osiągnięcia. Powiedz, jakie są wasze odczucia i oczekiwania. 33

34 Buduj w dziecku poczucie własnej wartości Poczucie własnej wartości to pozytywne myślenie o sobie. Wykorzystywanie silnych stron dziecka. Kształtowanie w dziecku energii i inicjatywy. Wskazówki dla rodziców Rozwijaj naturalną ciekawość dziecka, wzbudzaj jego motywację do poznawania nowych rzeczy, do nauki poprzez: Organizowanie wycieczek do muzeów, na wystawy, oglądanie z dzieckiem ciekawych programów w TV i rozmawiaj o nich Rozwiązywanie krzyżówek, zagadek, zabaw logicznych itp.. Wykorzystywanie codziennych czynności i zdarzeń do ćwiczenia różnych umiejętności Dawanie przykładu własnym zachowaniem 34

35 Dawaj dziecku do zrozumienia, że nauka jest ważna Wykazuj zainteresowanie karierą szkolną dziecka i wspieraj je w niej: Interesuj się tym, co wydarzyło się w szkole, rozmawiaj o tym, czego dziecko się nauczyło, Wdrażaj dziecko do systematyczności, Pomagaj dziecku w odrabianiu lekcji i pokonywaniu trudności, Szukaj mocnych stron swojego dziecka i udzielaj mu wsparcia, Nie porównuj dziecka do rodzeństwa, kolegów, lecz do poprzedniego jego poziomu i umiejętności, Pomagaj dziecku nazwać jego uczucia i poszukiwać nowych rozwiązań. Brak motywacji do nauki wynika najczęściej z nie wykształcenia u dziecka nawyków do uczenia się, bądź też jest skutkiem doznanych przez dziecko niepowodzeń. Dziecko potrzebuje Twojego zrozumienia, wsparcia i wiary, że sobie poradzi! 35

36 Dziękuję za spotkanie 36