Transkrypt

1 Nr 4 Maj 2009 ISSN gazeta bezp³atna Nak³ad egz. Zdrowie w Krakowie miesiêcznik informacyjny W KRAKOWIE Bezp³atny informator medyczny Szybciej ni karetka Ratownicy na motocyklach i rowerach na miejscu zdarzenia zjawi¹ siê jeszcze przed karetk¹. F undacja R2 (Grupa R2) niesie pierwsz¹ pomoc poszkodowanym w wypadkach drogowych. Ratownicy na rowerach i motocyklach docieraj¹ na miejsce zdarzenia szybciej ni karetka. Poszkodowanemu szybciej zostanie udzielona pierwsza pomoc, a to w sytuacjach kryzysowych jest przecie najwa - niejsze. Motocyklowe Ochotnicze Ratownictwo Drogowe dy uruje od 1 maja do 30 paÿdziernika. Pocz¹tki Grupy R2 siêgaj¹ 2003 roku. Wtedy ks. Zygmunt Kosowski, zwi¹zany ze Stowarzyszeniem Rafael i Krzysztof Kie³basa, prezes krakowskiej firmy, którego pasj¹ jest jazda na motocyklu doszli do wniosku, e w zat³oczonym Krakowie najszybciej jest siê przemieszczaæ jednoœladem. Miasto stoi w korkach, co w momencie wypadków drogowych mo e mieæ tragiczne skutki. Karetka ma bowiem olbrzymie problemy, aby przejechaæ przez zat³oczone ulice. W ten sposób narodzi³ siê pomys³ utworzenia Motocyklowego Ochotniczego Ratownictwa Drogowego. Nazwa R2 wziê³a siê od podwójnej litery R, wystêpuj¹cej w nazwie Rafael-Ratownik oraz Rescue Rider (ang. JeŸdziec-Ratownik). Szybko zaczêli siê zg³aszaæ ochotnicy, motocykliœci zapaleñcy, którzy chcieli pomagaæ innym. S³u ba w R2 jest oczywiœcie ochotnicza, Rafaelici za swoj¹ pracê nie otrzymuj¹ dokoñczenie str. 8» gazeta bezp³atna w tym numerze Kardiologia» str Ayurveda - odm³adzaj¹ca terapia Pancha Karma Ayurveda jest najstarsz¹ medycyn¹ naturaln¹ obszaru Indii i Sri Lanki. czytaj str. 2» Oty³oœæ zagro eniem dla zdrowia i ycia cz³owieka Lek. med. Anna Majka doradza jak urzymaæ serce w dobrej kondycji czytaj str. 2» JaNina Nowakowska POMOC PSYCHOLOGICZNA Jestem dobra na ka dy kryzys w rodzinie w pracy w chorobie tel ninanowa@poczta.onet.pl Praktyka Stomatologiczna Lek. stom. Ewa Milc- Paciorek Kraków, os. Piastów 41 tel PE NY ZAKRES US UG PROTETYKA CHIRURGIA IMPLANTY ODBUDOWY ESTETYCZNE ZÊBÓW RTG NA MIEJSCU Gabinet Pawe³ Bergel Masa u Leczniczego MASA RELAKSACYJNY: - gor¹cymi kamieniami wulkanicznymi!!! - aromaterapeutyczny - stóp MASA LECZNICZY: - klasyczny - segmentarny rwa kulszowa, lumbago (postrza³) zespó³ bolesnego barku, bóle krzy a - bañk¹ chiñsk¹ US UGI SPECJALISTYCZNE: - masa wspomagaj¹cy odchudzanie - woskowanie uszu ul. Krowoderskich Zuchów 4/ Kraków (Krowodrza) (róg ul. Wybickiego i Krowoderskich Zuchów przy Urzêdzie Skarbowym) tel RTG * p³uc (tak e sylwetki serca) * stawów (tak e na stoj¹co) * koœci * krêgos³upa (tak e czynnoœciowe) * czaszki i zatok Badania wykonujemy bez terminów! (wyj¹tek - badania wymagaj¹ce przygotowania) USG (PO WCZEŒNIEJSZEJ REJESTRACJI) * jamy brzusznej i prostaty * tarczycy * stawów i miêœni * naczyñ (DOPPLER KOLOR) * echo serca (doppler) INFORMACJE I REJESTRACJA tel REHMARK zaopatrzenie rehabilitacyjno medyczne wózki inwalidzkie, ortezy, sznurówki ortopedyczne, balkoniki, kule i laski, ko³nierze, gorsety, wk³adki, materace i poduszki przeciwodle ynowe, pionizatory i podnoœniki, ³ó ka ortopedyczne, drobny sprzêt medyczny, wózki elektryczne udzia³ PFRON Salon czynny: poniedzia³ek - pi¹tek do tel./fax: , ul. Kalwaryjska 26, Kraków salon@rehmark.pl Refundacja NZOZ SPÓ KA LEKARSKA NA KOZ ÓWCE W RAMACH NFZ : - poradnia okulistyczna - poradnia diabetologiczna - poradnia psychologiczna - poradnia logopedyczna US UGI MEDYCZNE ODP ATNE: kardiolog, psychiatra REJESTRACJA PN-PT TEL.O Bardzo bogata asortyment leków bez Pe³na dostêpnoœæ leków na Dermokosmetyki z Rewolucyjne ceny perfum Kraków, Galeria Kazimierz ul. Podgórska 34 tel. (012) Pon. - Sob.: ; Niedz: ZOONET os. Szklane domy 2 Karmy i akwarystyka sob tel os. Wandy 18 Sklep zoologiczny Gabinet weterynaryjny sob tel Klamry koryguj¹ce wrastaj¹ce paznokcie Specjalistyczna pielêgnacja stopy cukrzycowej Zabiegi kosmetyczne na twarz i cia³o Masa podciœnieniowy Dieta PRYWATNY GABINET OKULISTYCZNY Dr n. med. Ewa Wójcik specjalista chorób oczu LECZENIE ZEZA, OCZOPL SU U DZIECI I DOROS YCH - OPERACYJNIE I ZACHOWAWCZO Przyjmuje: poniedzia³ek, wtorek, czwartek Kraków ul. Lea 19 m.1 tel gabinet tel. kom ewawojcik@yahoo.com GABINET TRYCHOLOGICZNY PRZYCHODNIA LEKARSKA HORMON MED Kraków ul. Mazowiecka 25 tel.: analiza, diagnoza, leczenie chorób skóry g³owy i w³osów, ³ysienia, ³upie e, ³ojotok, ciemieniucha dzieciêca-starcza, zabiegi, eksfoliacja skóry, mezoterapia, profilaktyka ogólna w okresie dojrzewania, menopauzy, przed i po porodzie tkankowa analiza w³osów, KONSULTACJE MEDYCZNE BADANIA LABORATORYJNE PE NY ZAKRES!

2 2 Zdrowie w Krakowie Nr 4 WARTO WIEDZIEÆ Ayurveda konsultacja, dieta, terapia Ayurveda jest najstarsz¹ medycyn¹ naturaln¹ obszaru Indii i Sri Lanki. Wmedycynie konwencjonalnej diagnoza to stwierdzenie choroby na podstawie jej objawów. W Ayurvedzie natomiast pojêcie diagnozy odnosi siê do równowagi miêdzy doshami/vata, Pitta, Kapha/, b¹dÿ braku takiej równowagi. Brak równowagi przejawia siê spadkiem energii, czêstymi przeziêbieniami, bólami w ró nych czêœciach cia³a. W przysz³oœci mo e byæ przyczyn¹ powa nych chorób. Dosha nale y rozumieæ jako zespó³ procesów psychofizjologicznych zachodz¹cych w organizmie. Wed³ug Ayurvedy mo na dok³adnie poznaæ procesy chorobowe zanim wyst¹pi¹ jakiekolwiek objawy. Wykrywaj¹c nierównowagê w organizmie i okreœlaj¹c wczeœniej typ psychofizyczny na podstawie badania pulsu mo na przewidzieæ rodzaj przysz³ej reakcji oraz procesy patologiczne zachodz¹ce w organiÿmie. Terapeuta badaj¹c puls okreœla nie tylko dosha i równowagê w organizmie ale równie stan narz¹dów. Palcem wskazuj¹cym spoczywaj¹cym na prawym nadgarstku mo na wyczuæ dzia³anie jelita grubego. Przy silniejszym ucisku mo na wyczuæ równie dzia³anie p³uc. Œrodkowym palcem na prawym nadgarstku mo na wyczuæ stan woreczka ó³ciowego, i w¹troby. Palcem wskazuj¹cym na lewym nadgarstku wyczuwamy pracê jelita cienkiego. W ten sposób mo na sprawdziæ nieprawid³owe funkcjonowanie o³¹dka, œledziony, nerek i innych narz¹dów. Podczas konsultacji terapeuta sprawdza równie istniej¹ce blokady w naczyniach krwionoœnych, limfatycznych oraz przewodzenie w systemie nerwowym. Dotykaj¹c punktów specjalnych na podstawie bólu oraz promieniowania bólu mo na okreœliæ istniej¹ce blokady, które w przysz³oœci mog¹ doprowadziæ do rozwoju choroby. Po konsultacji, po stwierdzeniu braku równowagi w organizmie, terapeuta proponuje seriê masa y odtoksyczniaj¹cych. Bez usuniêcia toksyn z organizmu nie jest mo liwe przywrócenie wewnêtrznej równowagi. Organizm zatoksyczniony nie jest w stanie broniæ siê sam. Spada odpornoœæ, jesteœmy pozbawieni energii, zaczynamy chorowaæ. Toksyny s¹ wynikiem z³ego trawienia, stresu, z³ych emocji. Podczas kr¹ enia w ca³ym ciele, kumuluj¹ siê w s³abszych punktach np. w stawach lub w nerkach. Toksyny kumuluj¹ siê w organizmie gdy przemiana materii zostaje spowolniona. Toksyny wytwarzaj¹ siê równie pod wp³ywem emocji. St³umiony gniew mo e zmieniæ florê woreczka ó³ciowego i jelita cienkiego powoduj¹c stany zapalne b³on œluzowych o³¹dka i jelita cienkiego. Lêk i niepokój zmieniaj¹ florê jelita grubego. W trakcie terapii poprzez masa ciep³ym olejem z roœlin tropikalnych, specjalista zaleca dietê, która ma zmieniæ przyzwyczajenia ywieniowe nie nasze, ale naszego organizmu. Poprzez odpowiednie od ywianie siê w tym okrasie wraca prawid³owe trawienie. Powraca równowaga, nastêpuje wzrost odpornoœci, reguluje siê przemiana materii, wzrasta sprawnoœæ umys³owa i fizyczna. Wa nym elementem podczas terapii jest oczyszczanie nosa i zatok z nadmiaru œluzu i z³ogów. Oczyszczanie nosa jest wskazane przy dolegliwoœciach oczu, uszu, zatok, bólach g³owy róznego pochodzenia. Wed³ug ayurvedy powinniœmy do konca naszych dni pozostawaæ zdrowi. Sk³onnoœæ do chorób okreœla nasza indywidualna konstytucja, baga genów jakie odziedziczyliœmy. Wcale jednak nie musimy chorowaæ. Gdy nasze cia³o pozostaje w równowadze, gdy w organizm wolny jest od toksyn, mo emy d³ugo cieszyæ siê dobrym zdrowiem. Ayurveda nie jest konkurencj¹ dla medycyny konwencjonalnej, jest jej œwietnym uzupe³nieniem. Body Time. Ayurveda w Krakowie ul. Konfederacka Kraków tel tel. kom Oty³oœæ zagro eniem dla zdrowia i ycia cz³owieka Oty³oœæ stanowi zagro enie dla ycia i zdrowia cz³owieka. Czêstoœæ jej wystêpowania w naszym kraju obecnie przybiera skalê epidemii. Na sto kobiet - 50 i na stu mê czyzn - 60 ma nadwagê lub oty³oœæ. Wœród m³odzie y problem ten dotyczy oko³o piêtnastu nastolatków na sto. Nadmierna masa cia³a u ka dego cz³owieka, zwiêksza zagro enie chorobami uk³adu sercowo naczyniowego. Z decydowanie czêœciej stwierdza siê u tych osób cukrzycê, nadciœnienie, podwy szony poziom i zaburzony sk³ad frakcji cholesterolu. Ryzyko wystêpowania chorób zwi¹zanych z oty³oœci¹ zale y nie tylko od stopnia oty³oœci, ale g³ównie od rozmieszczenia tkanki t³uszczowej. Bardzo niebezpieczny dla zdrowia jest typ brzuszny oty³oœci, który szczególnie sprzyja zachorowaniom ze strony uk³adu kr¹ enia. Nadciœnienie têtnicze Oty³oœæ prowadzi do zwiêkszenia masy cia³a, przede wszystkim tkanki t³uszczowej. Aby zapewniæ odpowiednie ukrwienie du ego organizmu, musz¹ zadzia³aæ mechanizmy przystosowawcze. Dochodzi do zwiêkszenia objêtoœci krwi, co powoduje nadmierne obci¹ enie serca. Po pewnym czasie jest to przyczyn¹ przerostu miêœnia sercowego i upoœledzenia jego czynnoœci skurczowej. U oty³ych nastolatków nadciœnienie wystêpuje 3 razy czêœciej ni u osób szczup³ych w tym samym przedziale wiekowym. Ale ju w wieku lat ta choroba dotyczy 6 razy czêœciej osób z nadmiern¹ ni z prawid³ow¹ mas¹ cia³a. W oty³oœci du ego stopnia nadciœnienie stwierdza siê u 70 % osób. Choroba niedokrwienna serca Jest to najpowa niejszy cichy zabójca milionów ludzi na œwiecie. Przyczyn¹ tej choroby jest mia d yca naczyñ krwionoœnych. Rozpoczyna siê ona ju w dzieciñstwie i chocia jej rozwój czêsto zale y od chorób powi¹zanych z oty³oœci¹: nadciœnienia têtniczego, zaburzeñ gospodarki cukrowej i cholesterolowej organizmu, udowodniono e oty³oœæ - a zw³aszcza t³uszcz trzewny, jest niezale nym czynnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Oty³oœæ przyspiesza proces mia d ycowy, który ju u m³odzie y rozwija siê bezobjawowo przynajmniej na 10 lat przed wyst¹pieniem objawów klinicznych choroby. Wystêpowanie mia d ycy stwierdzono u 60 na sto osób oty³ych w wieku lat oraz u 75 na sto osób oty³ych w wieku lat. Zaburzenia rytmu i nag³y zgon Tkanka t³uszczowa trzewna uwalnia du e iloœci wolnych kwasów t³uszczowych, które powoduj¹ zaburzenia rytmu serca oraz sprzyjaj¹ rozwojowi cukrzycy typu 2. U osób oty³ych 10 razy czêœciej ni u szczup³ych dochodzi do zaburzeñ rytmu serca. Powa ne zaburzenia rytmu serca bardzo czêsto s¹ przyczyn¹ nag- ³ych zgonów. Na sto przypadków nag³ych zgonów mê czyzn w œrednim wieku, u których nie wystêpowa³y wczeœniej objawy choroby niedokrwiennej serca, 95 z nich wyst¹pi³o u osób z oty³oœci¹ brzuszn¹. T³uszcz trzewny mierzony np. obwodem talii jest lepszym markerem nag³ego zgonu ni t³uszcz obwodowy mierzony wskaÿnikiem BMI. Niewydolnoœæ kr¹ enia Zwiêkszenie objêtoœci krwi i nadmierne obci¹ enie serca, powoduj¹ przerost miêœnia serca, a to z kolei upoœledza jego czynnoœæ skurczow¹. Sprzyja to wystêpowaniu arytmii, która powoduje, e praca serca jest niepe³nowartoœciowa. Takie nak³adaj¹ce siê na siebie zaburzenia na przestrzeni lat doprowadzaj¹ do niewydolnoœci kr¹ enia, która wystêpuje u osób oty³ych dwukrotnie czêœciej. Ka de z wymienionych zaburzeñ powoduje du e obci¹ enie organizmu. Dodatkowo towarzysz¹cy nam na co dzieñ stres sprzyjaj¹cy niekontrolowanemu jedzeniu, b³êdy ywieniowe celowe b¹dÿ wynikaj¹ce z niewiedzy na temat zasad prawid³owego ywienia, powoduj¹ nadmierny przyrost masy MEDYCZNE CENTRUM ODCHUDZANIA tel./fax (012) , kom biuro@medyczne-odchudzanie.pl Anna.Majka@medyczne-odchudzanie.pl Internista i specjalista medycyny rodzinnej lek. med. Anna Majka cia³a. To z kolei jest przyczyn¹ obni onej aktywnoœci fizycznej i dalszego tycia. Pojawiaj¹ siê zaburzenia emocjonalne, niska samoocena, utrata wiary w siebie i dalsze lawinowe pog³êbianie siê zaburzeñ ze strony uk³adu kr¹ enia. Rodzi siê ogromny lêk o zdrowie, o swoj¹ sprawnoœæ i niezale noœæ od innych. I có nam wtedy pozostaje? Wiara w cudown¹ moc leków i lekarzy, którzy dysponuj¹ ograniczonym arsena- ³em leków, lub zrobienia pewnego minimum dla siebie i po prostu zeszczuplenie Kraków ul. Nowos¹decka 31 lek. med. Anna Majka

3 WARTO WIEDZIEÆ Zdrowie w Krakowie Nr 4 3 Mia d yca mo na z ni¹ wygraæ! Mia d yca jest jedn¹ z czêstszych chorób naszej cywilizacji. Wiele dolegliwoœci pojawiaj¹cych siê ju w œrednim wieku jest ni¹ spowodowanych. Nie ma leków dzia³aj¹cych bezpoœrednio na mia d ycê. Z ale nie od stanu pacjenta podaje siê œrodki obni aj¹ce ciœnienie, krzepliwoœæ krwi oraz poziom cholesterolu. W zaawansowanej postaci choroby konieczna bywa interwencja chirurga. Nadziej¹ dla chorych na mia d ycê jest chelatacja. Dla kogo terapia? Terapia chelatowa jest przydatna w leczeniu i profilaktyce wielu chorób. S¹ to m.in.: choroby serca spowodowane mia - d yc¹ naczyñ wieñcowych problemy z kr¹ eniem w koñczynach dolnych (tzw. chromanie przystankowe) migreny, szumy w uszach, zawroty g³owy stan chronicznego zmêczenia, depresja, pomocna przy leczeniu choroby Alzheimera, Buergera, Raynouda, chorobie zwyrodnieniowej stawów Skuteczna i bezpieczna Od wielu lat na ca³ym œwiecie chelatacjê stosuje siê w profilaktyce i terapii chorób sercowo naczyniowych. Terapia chelatowa (EDTA) rozpuszcza blaszki mia d ycowe w naczyniach krwionoœnych. Stwierdzono te, e oprócz oczyszczania naczyñ krwionoœnych, powoduje powstrzymanie procesów mia d ycowych. EDTA udra nia ka de naczynie pocz¹wszy od naczyñ w³osowatych, a koñcz¹c na najwiêkszych arteriach. Wysok¹ skutecznoœæ metody potwierdzi³y opublikowane 1988 roku wyniki badañ amerykañskich kardiologów. Przeprowadzono je na grupie 2870 chorych. Poprawê stwierdzono u 93,5 proc. pacjentów z dusznica bolesn¹, 91 proc. z zaburzeniami kr¹ enia koñczyn dolnych, 54 proc. z zaburzeniami kr¹ enia mózgowego. Metoda oszczêdza chorego i prowadzi do szybkiego powrotu do aktywnego ycia. Chelatacja jest metod¹ bardzo popularn¹ na œwiecie, a liczba pacjentów z chorobami sercowo naczyniowymi, którzy poddaj¹ siê zabiegom stale wzrasta. Tylko w Stanach Zjednoczonych terapiê z powodzeniem stosuje ponad 2000 lekarzy. S¹ oni zrzeszeni w ACAM (American College for Advacement In Medicine), które s³u y wymianie doœwiadczeñ, prowadzeniu badañ oraz opracowaniu standardów leczenia. Wed³ug statystyk ACAM ka dego roku wykonuje siê ponad milion zabiegów. W Nowej Zelandii do standardów leczenia wesz³o poprzedzanie zabiegami chelatacji wszystkich operacji serca. W wielu krajach europejskich (m.in. w Niemczech i Austrii) jest to metoda refundowana. Lecznicza moc œwiat³a Œwiat³oterapia to ju nie jest metoda alternatywna tylko powszechnie stosowana i polecana metoda leczenia!!! Œ wiat³oterapia polega na naœwietlaniu œwiat³em spolaryzowanym Lampy Biotron chorych tkanek. Pod jego wp³ywem naczynia naskórka rozszerzaj¹ siê, zwiêkszaj¹c iloœæ dostarczanego tlenu i substancji od ywczych dla nowych komórek. Efekty stosowania Lampy s¹ nastêpstwem zmian zachodz¹cych w b³onie komórkowej. Naœwiet- lanie jest szczególnie wskazane w stanach pourazowych stawów i tkanek miêkkich, stanach zapalnych, bólach krêgos³upa, zmianach skórnych, ranach, oparzeniach, odle ynach, owrzodzeniach i stopie cukrzycowej. Terapia ta œwietnie sprawdza siê w leczeniu bólu, regeneracji oraz wzmocnieniu systemu immunologicznego. Mechanizmy Lecznicze Œwiat³a Spolaryzowanego Lamp Bioptron poprawia mikrokr¹ enie pobudza wydzielanie tlenku azotu, który uwalnia siê w komórkach jako moleku³a i powoduje rozszerzenie naczyñ krwionoœnych, hamuje odk³adanie p³ytek krwi, które zatykaj¹ naczynia. Przeciwdzia³a zawa³om, udarom, zakrzepom, nadciœnieniu i arteriosklerozie. Poprawia parametry krwi, poprzez wp³yw na komórki krwi poprawia stan naczyñ krwionoœnych. Tlenek azotu w po³¹czeniu z witamin¹ C (kwas askorbinowy) zwiêksza odpornoœæ organizmu na dzia³anie bakterii i niszczy infekcje. U yteczny w leczeniu chorób uk³adu oddechowego (g³ównie astmy) daje efekt przeciwbólowy: pobudza wydzielanie endorfin i enkefalin co powoduje blokowanie bólu na poziomie rdzenia krêgowego pobudza wzrost amplitudy potencja- ³ów czynnoœciowych w³ókien nerwowych ( przy niedow³adach, parali ach) zwiêksza wzrost aktywnoœci enzymów bior¹cych udzia³ w regeneracji komórek zwiêksza wzrost stê enia hormonów - kininy, kortyzonu(naturalna substancja o dzia³aniu przeciwzapalnym i przeciwalergicznym ) du y wp³yw na dzia³anie imunodulacyjne (odpornoœæ) Œwiat³oterapia to coraz czêœciej i chêtniej stosowana metoda leczenia ró nych problemów zdrowotnych i kosmetycznych. Œwiat³olecznictwo znajduje szerokie zastosowanie zarówno w profilaktyce jak równie we wspomaganiu procesów leczniczych. Konsultacje i sprzeda lamp Bioptron: Gra yna Macio³ Tel Pacjenci o terapii: Zwolenników tej metody przybywa te w Polsce. Jerzy D. lat 87: Kilka lat temu by³em u syna w USA, gdy rozpoczê³y siê moje k³opoty z nogami. Amerykañscy lekarze stwierdzili: arterioskleroza w koñczynach dolnych i zlecili chelatoterapiê. Przeszed³em tam ca³¹ kuracjê i na jej zakoñczenie us³ysza³em radê, by po powrocie do Polski, jeœli to tylko mo liwe, co jakiœ czas terapiê powtarzaæ. Na szczêœcie jest ju mo liwoœæ, wiêc korzystam z niej. Wzi¹³em ju 34 kroplówki, dawno zapomnia³em, co to mia d ycowy ból nóg, a badanie wykazuj¹ zupe³ne zahamowanie choroby. Hanna Smoliñska ma 49 lat, ale jej chorób wystarczy na kilka yciorysów. Wiencówka i mia d yca to najpowa niejsze mówi. Mia³am mieæ by- passy, ale okaza³o siê, e serce za s³abe i nie wytrzyma operacji. Na lewej nodze rana przesta³a siê goiæ. Us³ysza- ³am: nic nie da siê zrobiæ, tylko amputacja. Mia³am siê zgodziæ i yæ bez nogi?! Chelatacja by³a ostatni¹ desk¹ ratunku. Jestem dopiero po dziesiêciu zabiegach CENTRUM CHELATACJI I REWITALIZACJI NACZYÑ "KREAMED" Kraków, ul. Zbo owa 2 Tel czynne: pon., œroda., czwartek 9:00 16:00 TEL. CA ODOBOWY Ca³odobowy Telefon Informacji Medycznej Ca³odobowa informacja medyczna dla mieszkañców Miasta Krakowa dostêpna jest pod numerem: Bezp³atne informacje - przez ca³¹ dobê i we wszystkie dni tygodnia - udzielane s¹ z zakresu: adresów i numerów telefonów œwiadczeniodawców wraz ze wskazaniem rodzaju udzielanych œwiadczeñ medycznych z zakresu: podstawowej opieki zdrowotnej, specjalistycznej opieki ambulatoryjnej, pomocy doraÿnej (medycyna ratunkowa), opieki ca³odobowej, leczenia szpitalnego, stomatologii (wraz z rodzajem udzielanych œwiadczeñ), rehabilitacji leczniczej, leczenia uzdrowiskowego, opieki d³ugoterminowej (zak³ady opiekuñczo-lecznicze i zak³ady pielêgnacyjno-opiekuñcze) z terenu Miasta Krakowa, udzielaj¹cych œwiadczeñ medycznych w ramach tzw. kontraktów zawartych z p³atnikiem publicznym powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (Narodowy Fundusz Zdrowia) poszukiwania osób zaginionych oœrodków udzielaj¹cych bezp³atnej pomocy dla osób uzale nionych, ich rodzin, ofiar przemocy domowej, klubów Anonimowych Alkoholików (AA) oraz telefonów zaufania dla tych i lepiej nie zapeszyæ mówi. Ale czujê, e idzie na lepsze. Rana siê goi, ³atwiej siê oddycha, i si³ê mam wiêksz¹. Jan Okraska, lat 50: Trafi³em tu z powodu chromania przestankowego. Nie podoba³a mi siê perspektywa zabiegów chirurgicznych. Spróbowa³em chelatoterapii. I okaza³o siê, ze teraz po 26 kroplówkach potrafiê przejœæ bez przystawania 3 km. A przedtem z trudem pokonywa³em 150 m. Wygl¹da na to, e moje nogi nie bêd¹ potrzebowaæ chirurga. Marianna Piwowarska: Mam 74 lata. Jeszcze niedawno nie marzy³am, e bêdê chodziæ o w³asnych si³ach. Zawsze mia³am s³abe zdrowie. Jestem po zawale, mam cukrzycê, grozi³a mi amputacja nóg. Straci³am nadziejê, e coœ mi pomo e. Wziê³am 24 kroplówki i czujê siê lepiej. Na pocz¹tku przyje d a³am na zabieg taksówk¹, teraz mogê wsi¹œæ do tramwaju. Cukier siê wyregulowa³, na nogach nie pojawiaj¹ siê nowe rany. Rodzina mnie nie poznaje: uœmiecham siê czêœciej, mam plany na przysz³oœæ, chce mi siê yæ. osób, z terenu Miasta Krakowa adresów i numerów telefonów œwiadczeniodawców z zakresu pomocy spo³ecznej z terenu Miasta Krakowa adresów i numerów telefonów realizatorów miejskich (dzielnicowych) programów zdrowotnych z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia oraz leczenia uzale nieñ z terenu Miasta Krakowa adresów i numerów telefonów organizacji pozarz¹dowych dzia³aj¹cych na terenie Miasta Krakowa, prowadz¹cych dzia³alnoœæ w dziedzinie ochrony zdrowia udzielania informacji o dostêpnoœci do us³ug zdrowotnych (czas oczekiwania na wykonanie us³ugi) u poszczególnych œwiadczeniodawców, o których mowa wy ej. Us³ugi œwiadczone s¹ za pomoc¹ bezpoœrednich, telefonicznych stanowisk informacyjnych (nie automatycznych). Koszt po³¹czenia telefonicznego nie jest wy szy ni standardowy koszt po³¹czeñ telefonicznych, realizowanych w sieci Telekomunikacji Polskiej S.A. oraz nie jest naliczany do momentu uzyskania bezpoœredniego po³¹czenia telefonicznego z pracownikiem udzielaj¹cym informacji.

4 4 Zdrowie w Krakowie Nr 4 Kardiowerter-defibrylator (ang. ICD implantable cardioverter defibrillator) ICD normalny rytm pracy serca O arytmii serca, jej konsekwencjach i leczeniu rozmawiamy z doktorem Jackiem Bednarkiem ze Szpitala im. Jana Paw³a II Z jakimi objawami zg³aszaj¹ siê pacjenci, u których zostaje zdiagnozowana arytmia serca? Najczêœciej s¹ to ko³atania serca z towarzysz¹cym niepokojem, os³abieniem, zawrotami g³owy, mroczkami przed oczami. W pewnych przypadkach arytmia mo e manifestowaæ siê równie bólami w klatce piersiowej, omdleniem, drgawkami. Nierzadko zdarzaj¹ siê bezsennoœci i nag³e przebudzenia spowodowane nocn¹ arytmi¹. W zwi¹zku z ró norodnoœci¹ odczuæ niektórzy pacjenci nie odczuwaj¹ dolegliwoœci podczas nawet groÿnych dla ycia arytmii, dlatego jedynym zwiastunem zagro enia ycia s¹ u nich wyniki przeprowadzonej diagnostyki elektrokardiologicznej. Jakie s¹ przyczyny i rodzaje arytmii serca i do czego mo e prowadziæ? Arytmia mo e powstawaæ bez uchwytnej przyczyny organicznej, wtedy nazywamy j¹ arytmi¹ idiopatyczn¹. Istnieje wiele specyficznych rodzajów arytmii uwarunkowanej genetycznie, niestety o groÿnym zwykle przebiegu. Najczêœciej jednak przyczyn¹ arytmii, zw³aszcza tych najgroÿniejszych jest choroba niedokrwienna serca. Przebycie zawa³u serca i niewydolnoœæ kr¹ enia w szczególny sposób usposabia do powstania groÿnych dla ycia arytmii komorowych. Arytmie mog¹ byæ konsekwencj¹ przebytych stanów zapalnych serca, nadciœnienia têtniczego, nadczynnoœci tarczycy. Nawet tak pozornie ³agodne zaburzenia jak utrata potasu lub magnezu mog¹ wyzwalaæ groÿne zaburzenia rytmu. Wielokrotnie spotykamy siê z czêstoskurczami powstaj¹cymi paradoksalnie jako wynik zwolnienia akcji serca, wtedy posi³kujemy siê wdro eniem stymulacji serca, czyli implantacj¹ rozrusznika. Poza typowymi, ³agodnymi objawami arytmia mo e prowadziæ do omdleñ, d³ugotrwa³ej utraty przytomnoœci, a nawet zgonu. Zale y to od rodzaju zaburzeñ rytmu. Istniej¹ niegroÿne pojedyncze dodatkowe skurcze nadkomorowe i komorowe. Ale te skurcze mog¹ uk³adaæ siê w pary, salwy i d³ugotrwa³e czêstoskurcze. Te ostatnie mog¹ degenerowaæ do trzepotania i migotania komór. NajgroŸniejszymi typami arytmii s¹: czêstoskurcz komorowy, trzepotanie oraz migotanie komór. Te dwie ostatnie formy prowadz¹ do najgroÿniejszych konsekwencji, dlatego jedynym ratunkiem jest natychmiastowe wykonanie kardiowersji lub defibrylacji elektrycznej. Podejrzewaj¹c, e utrata przytomnoœci jest wynikiem komorowych zaburzeñ rytmu, w oczekiwaniu na elektroterapiê, nale y niezw³ocznie podj¹æ akcjê reanimacyjn¹ z zewnêtrznym masa em serca i sztuczn¹ wentylacj¹. Niekiedy jednak niegroÿne z pozoru arytmie takie jak migotanie przedsionków mog¹ byæ przyczyn¹ udaru mózgowego i do ywotniego kalectwa. Jeœli nie podejmie siê w³aœciwego leczenia przeciwzakrzepowego, w ich d³u szym przebiegu mo e wyst¹piæ tworzenie siê wewn¹trzesercowego zakrzepu migruj¹cego nastêpnie do naczyñ mózgowych. Jaka jest najskuteczniejsza metoda korygowania arytmii i zapobiegania nag³ej œmierci sercowej? Najskuteczniejsz¹ metod¹ leczenia groÿnych dla ycia arytmii jest implantowanie wszczepialnych kardiowerterów-defibrylatorów. Elektroterapia bowiem jest jedyn¹ metod¹ mog¹c¹ skutecznie umiarowiæ migotanie, trzepotanie i niektóre formy czêstoskurczów komorowych, czyli potencjalnie œmiertelnych arytmii. Wszczepialne kardiowertery-defibrylatory to hybrydowe urz¹dzenia sk³adaj¹ce siê z modu³u stymulacji anty-bradyarytmicznej, stymulacji anty-tachyarytmicznej, i wysokoenergetycznych kardiowersji/defibrylacji. Uk³ad tego urz¹dzenia to korpus zamkniêty w ma³ej tytanowej puszce umieszczonej w okolicy podobojczykowej oraz jedna lub dwie elektrody ufiksowane wewn¹trz komory i przedsionka serca. Metod¹ wspomagaj¹c¹ s¹ próby eliminacji Ÿród³a arytmii w sercu metod¹ tzw. ablacji. Jednak nie wszystkie arytmie maj¹ œciœle zdeterminowan¹ lokalizacjê w sercu, i próby poszukiwania substratu arytmogennego skazane s¹ czêsto na niepowodzenie. Nie bez znaczenia jest farmakoterapia antyarytmiczna i wspomagaj¹ca. Mam tu na myœli leczenie schorzeñ wspó³istniej¹cych nasilaj¹cych intensywnoœæ zaburzeñ rytmu. Oczywistym jest, e nie mo na pozostawiæ bez leczenia farmakologicznego choroby wieñcowej, nadciœnienia, nadczynnoœci tarczycy czy niedoborów elektrolitowych. Czy implantacja kardiowerteradefibrylatora ICD stanowi standardow¹ metodê leczenia arytmii w Polskich szpitalach? Oczywiœcie tak. Je eli szpital nie ma mo liwoœci implantacji ICD we w³asnym zakresie, to zobligowany jest przepisami medycznymi (tzw. standardami) do skierowania pacjenta na implantacjê do w³aœciwej jednostki medycznej. Nie do pomyœlenia jest aby ignorowano standardy dotycz¹ce prewencji nag³ej œmierci sercowej. A sprowadza siê to g³ównie do implantacji ICD. I to zarówno u pacjentów którzy przebyli zatrzymanie kr¹ enia (prewencja wtórna), jak i pacjentów prezentuj¹cych istotne czynniki ryzyka rozwoju groÿnych dla ycia arytmii. Typowym czynnikiem ryzyka jest znamienne upoœledzenie kurczliwoœci serca z objawami niewydolnoœci kr¹ enia, szczególnie po przebyciu zawa³u serca. Chyba niewiele jest dziedzin medycyny, gdzie postêpowanie w krajowych oœrodkach od wielu lat by³o w pe³ni zgodne ze standardami œwiatowymi. Nie chodzi tu bowiem o zabezpieczenie jedynie jakoœci ycia, ale o efektywn¹ ochronê ycia ludzkiego. Nasze przekonanie o s³usznoœci terapii ICD wynika z wielu badañ wielooœrodkowych które udowodni³y wysok¹ skutecznoœæ w zakresie zapobiegania nag³ej œmierci sercowej. Nale y nadmieniæ, e pierwszy defibrylator zosta³ skonstruowany i implantowany w zespole kierowanym przez dr Mirowskiego w USA. Urodzi³ siê on w Warszawie, a wstêpny okres studiów medycznych odby³ na Akademii Medycznej w Gdañsku. Czy wszczepiane defibrylatory s¹ refundowane przez NFZ? Tak, s¹ refundowane. Mo na mieæ zastrze enia do ubo szego traktowania kontroli defibrylatorów, natomiast NFZ w pe³ni refunduje szpitalom wydatki zwi¹zane z zakupem sprzêtu implantowalnego. Jaki jest okres oczekiwania na zabieg i które szpitale w Krakowie specjalizuj¹ siê w implantacji defibrylatorów ICD? W naszym oœrodku implantacje ICD ze wskazañ profilaktyki wtórnej s¹ traktowane bezwzglêdnie priorytetowo, i implantacje takie obywaj¹ siê bez oczekiwania, tu po obligatoryjnym okresie przygotowania pacjenta do zabiegu. Pacjenci w ramach profilaktyki pierwotnej tak e nie czekaj¹ d³ugo, w zale noœci od istotnoœci czynników ryzyka trwa to od 1 do 3 tygodni. W tym czasie pacjenci s¹ odpowiednio przygotowywani, i pozostaj¹ na leczeniu farmakologicznym. W Krakowie ICD implantowane s¹ w Klinice Elektrokardiologii CMUJ w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Paw³a II przy ulicy Pr¹dnickiej 80, oraz w I Klinice Kardiologii i Nadciœnienia Têtniczego CMUJ przy ul. Kopernika 17. Czy wszczepienie kardiowerteradefibrylatora ICD jest skomplikowanym i ryzykownym zabiegiem? Zabieg implantacji ICD jest o wiele bardziej skomplikowany ni wszczepienie rozrusznika serca. Trwa on od ok. 1 do ok. 2 godzin. Poza bowiem elementem wykrywania bradykardii i stymulacji serca, ICD zawiera skomplikowane uk³ady wykrywania i analizy zaburzeñ rytmu, a tak e generowania wysokoenergetycznych wy³adowañ mog¹cych byæ kojarzonymi wed³ug ró nych algorytmów. Wymaga to czasoch³onnej wnikliwoœci i doœwiadczenia w zakresie programowania parametrów. Ponadto w trakcie implantacji mierzymy i oceniamy wiêksz¹ iloœæ wartoœci bioelektrycznych serca. Niejednokrotnie zdarza siê e zmuszeni jesteœmy do wykonania wszystkich czynnoœci powtórnie po stwierdzeniu wysokiego progu defibrylacji po zakoñczeniu procedury. Ten kto okreœla zabieg manewrowania cewnikami w sercu jako w pe³ni bezpieczny, mija siê z prawd¹. Dodatkowym czynnikiem ryzyka œródoperacyjnego jest koniecznoœæ wykonania indukcji migotania komór celem kontroli dzia³ania urz¹dzenia po jego implantacji. Jednak e realne ryzyko komplikacji jest minimalne. W zale noœci od doœwiadczenia zespo³u implantuj¹cego ryzyko powik³añ miejscowych nie przekracza 1%. W naszym materiale obejmuj¹cym 800 pacjentów, nie zdarzy³ siê ani jeden zgon œródoperacyjny oraz ani jedna objawowa perforacja serca. Czym zasilany jest kardiowerterdefibrylator ICD i jaka jest trwa³oœæ tego urz¹dzenia? Kondensatory ICD generuj¹ce wysokoenergetyczne wy³adowania zasilane s¹ bateriami litowo-jodowymi. Trwa³oœæ urz¹dzenia zale y od iloœci interwencji antyarytmicznych, zw³aszcza defibrylacji. O jakoœci urz¹dzeñ mog¹ œwiadczyæ statystyki naszych pacjentów, u których iloœæ interwencji wynosi³a do kilku tysiêcy, w tym do 200 defibrylacji. Nie bez znaczenia jest czêstoœæ w³¹czania siê stymulacji i typ urz¹dzenia w zakresie iloœci elektrod. Wiadomo bowiem i urz¹dzenia bardziej skomplikowane, trój,- czy dwujamowe wyczerpuj¹ siê znacznie szybciej ni jednojamowe. Praktycznie, œredni czas do pierwszej wymiany dotychczas stosowanych urz¹dzeñ jednojamowych Wschód s³oñca na Kilimand aro temat numeru Kardiologia to ok. 5-6 lat, dwujamowych ok. 4 lata. Wymieniany jest sam korpus ICD, podczas gdy elektrody pozostaj¹ te same. Jakich zasad bezpieczeñstwa musz¹ przestrzegaæ pacjenci z wszczepionym defibrylatorem ICD? Konieczna jest zmiana pewnych nawyków, jak energiczne ruchy ramieniem po stronie urz¹dzenia, zw³aszcza podczas jego uniesienia ku górze. Zawsze prosimy pacjentów o zaniechanie trzymanie siê górnych porêczy w œrodkach komunikacji miejskiej, nag³e bowiem zahamowanie pojazdu mo e skutkowaæ szarpniêciem ramienia i uszkodzeniem elektrody. Nale y unikaæ ekspozycji na szkodliwe Ÿród³a promieniowania elektro-magnetycznego. Niektóre urz¹dzenia, jak spawarki elektryczne, diatermia krótkofalowa, rezonans magnetyczny mog¹ uszkodziæ elementy uk³adów elektronicznych ICD. Inne urz¹dzenia, jak golarki elektryczne, wiertarki, kosiarki spalinowe, œciemniacze dotykowe mog¹ powodowaæ nieadekwatne interwencje ICD, co mo e przestraszyæ pacjenta. Na szczêœcie pacjenci s¹ informowani o gro ¹cych im niebezpieczeñstwach, a broszury na temat ICD w sposób wyczerpuj¹cy wymieniaj¹ wszystkie niebezpieczeñstwa mechaniczne i elektromagnetyczne. Przed ka d¹ procedur¹ medyczn¹ z u yciem urz¹dzeñ elektrycznych pacjenci kierowani s¹ do poradni kardiowerterowych celem uzyskania odnoœnych zaleceñ. Pacjenci posiadaj¹cy ICD s¹ niezwykle skrupulatni, dociekliwi, ostro ni, i zdyscyplinowani. Posiadaj¹ du ¹ wiedzê na temat urz¹dzeñ wszczepialnych. I mo e dlatego iloœæ komplikacji zwi¹zanych z u ytkowaniem ICD jest naprawdê minimalna. Z doktorem Jackiem Bednarkiem rozmawia³a Beata Mazurek

5 Zdrowie w Krakowie Nr 4 5 Nag³a œmieræ sercowa Problemy z sercem s¹ jedn¹ z najczêstszych przyczyn œmierci w Polsce. W Europie z powodu nag³ego zgonu sercowego, co dwie minuty umiera cz³owiek. Mo e to dotkn¹æ ka dego, nawet nastolatki i osoby prowadz¹ce tzw. zdrowy tryb ycia. Nie ma regu³y. Nag³a œmieræ sercowa mo e spotkaæ nas w ka dym miejscu, o ka dym temat numeru Kardiologia czasie. W wiêkszoœci przypadków, dochodzi do niej bez ostrze enia. Osoba, u której nast¹pi³o zatrzymanie akcji serca, mo e straciæ przytomnoœæ zanim zorientuje siê, co siê z ni¹ sta³o i zanim zdo³a poprosiæ o pomoc. Nag³y zgon sercowy, nazywany te nag³¹ œmierci¹ sercow¹ to œmieræ z przyczyn kardiologicznych wystêpuj¹ca natychmiast lub w ci¹gu godziny od pojawienia siê objawów choroby u osoby z uprzednio znan¹ lub nieznan¹ chorob¹ serca. W 80 % przypadków bezpoœredni¹ przyczyn¹ zgonu jest migotanie komór. Serce cz³owieka bije w stanie spoczynku oko³o 70 razy na minutê. Natomiast podczas migotania komór czêstoœæ zwiêksza siê do ponad 400 razy na minutê, w wyniku czego natychmiast przestaje ono spe³niaæ swoj¹ funkcjê pompy. W normalnych warunkach serce pracuje regularnie w okreœlony sposób: najpierw kurcz¹ siê przedsionki, potem komory, w wyniku czego krew jest pompowana do aorty i têtnicy p³ucnej. Natomiast podczas migotania komory s¹ pobudzane z ogromn¹ czêstoœci¹ od 400 do 600 razy na minutê, co wywo³uje jedynie dr enia œcian komory, czyli niesynchroniczne migotanie fragmentów serca, w wyniku czego jego praca ustaje. Chory traci przytomnoœæ i jeœli pomoc nie nadejdzie w ci¹gu 3 minut, umiera. Na szczêcie takim zdarzeniom mo na ju coraz skuteczniej przeciwdzia³aæ. Mimo coraz lepszej dostêpnoœci zewnêtrznych defibrylatorów (w karetkach pogotowia, na izbach przyjêæ) ogromna liczba osób z grupy ryzyka umiera przed dotarciem do szpitala, poniewa zbyt du o up³ywa czasu od wyst¹pienia groÿnych komorowych zaburzeñ rytmu serca do zastosowania defibrylatora. Rozwi¹zaniem problemu okaza³y siê wszczepialne kardiowertery defibrylatory (ICD - ang. implantable cardioverter defibrillator), które s¹ zminiaturyzowanym i bezobs³ugowym odpowiednikiem znanego wszystkim defibrylatora zewnêtrznego. Pocz¹tki tej metody leczniczej siêgaj¹ lat 80. XX wieku. Pierwszy ICD wszczepiono 4 lutego 1980 roku w John Hopkins Hospital w Baltimore. Historia wszczepialnych kardiowerterów defibrylatorów nierozerwalnie zwi¹zana jest z osob¹ Mieczys- ³awa Mirowskiego, który studia medyczne po wojnie odbywa³ w Gdañsku. W 1969 Mirowski przeniós³ siê do Stanów Zjednoczonych gdzie rozpocz¹³ pracê nad konstrukcj¹ pierwszego automatycznego defibrylatora. Dziœ ICD ratuje ycie osobom, które bez niego skazane by³yby na œmieræ. Jak zaradziæ nag³ej œmierci sercowej W Auli Kliniki Chirurgii Serca, Naczyñ i transplantologii Instytutu Kardiochirurgii UJ CM w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Paw³a II w Krakowie 27 kwietnia 2009 odby³o siê Posiedzenie Naukowe Oddzia³u Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Tematem wiod¹cym by³a nag³a œmieræ sercowa. Spotkanie prowadzi³a dr hab. med. Maria Olszowska (Przewodnicz¹ca Zarz¹du Oddzia³u Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego) oraz dr hab. med. Jacek Lelakowski (Kierownik Kliniki Elektrokardiologii, Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloñski Collegium Medium). Dr n. med. Bogumi³a Bacior poruszy³a temat Jak powinniœmy postêpowaæ z chorym o wysokim ryzyku nag³ej œmierci sercowej po zawale serca?. Aby uchroniæ pacjentów przed nag³ym zgonem sercowym, niezbêdna jest m.in. poprawa ukrwienia, zapobieganie niedokrwieniu, stabilizacja równowagi, poprawa funkcji serca jako pompy, prewencja arytmii, przerywanie arytmii. Wszczepienie pacjentowi kardiowertera - defibrylatora, przy jednoczesnym stosowaniu przez niego odpowiednich leków, znacznie redukuje ryzyko zgonu. Wed³ug najnowszych wytycznych jest to najskuteczniejsza metoda zapobiegania nag³ej œmierci sercowej u osób wysokiego ryzyka. Dr n. med. Marek Jastrzêbski omówi³ zalecenia i przeciwwskazania do wszczepienia pacjentowi zagro onemu nag³ym zgonem sercowym ICD. Rozwa a³ równie, jaki rodzaj kardiowertera defibrylatora nale y wybraæ w okreœlonym przypadku. Dr n. med. Jacek Bednarek skoncentrowa³ siê na edukacji pacjenta przed wykonaniem zabiegu - Co pacjent powinien wiedzieæ przed implantacj¹ kardiowertera-defibrylatora? Podkreœli³, e zanim pacjent wyrazi zgodê na zabieg, lekarz powinien wyjaœniæ mu m.in., co oznaczaj¹ skróty, np. DDD, ICD, jak przebiega³ bêdzie zabieg, jakie s¹ funkcje kardiowertera-defibrylatora. Zwykle pierwsze pytanie zadawane przez pacjenta dotyczy poprawy jakoœci ycia. Lekarz powinien powiedzieæ, e przez pierwsze 6 miesiêcy pacjent zaczyna dopiero akceptowaæ urz¹dzenie. Mo e w tym czasie popadaæ w stany depresyjne, lêki. Wa ne jest wiêc wsparcie ze strony rodziny. Lekarz ma te obowi¹zek poinformowaæ czynnego zawodowo pacjenta, e w niektórych przypadkach wskazane jest przekwalifikowanie. Kierowcy zawodowi czy spawacze musz¹ siê liczyæ z koniecznoœci¹ zmiany zawodu. Osoby ze wszczepionym ICD powinny stosowaæ siê do podanych przez lekarza zasad bezpieczeñstwa: Wiêkszoœæ sprzêtów gospodarstwa domowego oraz innych urz¹dzeñ elektrycznych nie powinna powodowaæ adnych zak³óceñ w dzia³aniu ICD. Pacjent mo e u ywaæ suszarki, odkurzacza, elazka, a nawet kuchenki mikrofalowej, byleby tylko po jej uruchomieniu zachowa³ od niej bezpieczn¹ odleg³oœæ. Osoba z wszczepionym urz¹dzeniem powinna jednak unikaæ silnych pól magnetycznych i du ych magnesów, anten, spawaczy i ciê kich maszyn. Jeœli mieszka lub pracuje w pobli u ciê kich maszyn przemys³owych, powinna skonsultowaæ siê z lekarzem. Osoby z wszczepionym ICD powinny nosiæ telefony komórkowe w odleg³oœci 15 cm od urz¹dzenia. Trzymaæ telefon w kieszeni spodni, a nie w marynarce. Wielu lekarzy odradza prowadzenie samochodu przez 6 miesiêcy po wszczepieniu kardiowerteradefibrylatora lub po szoku elektrycznym wys³anym przez urz¹dzenie. W tym celu nale y skonsultowaæ siê z lekarzem prowadz¹cym. Niebezpieczne dla pacjentów z wszczepionym ICD jest te trzymanie porêczy w œrodkach komunikacji miejskiej. Nag³e zatrzymanie pojazdu mo e siê wi¹zaæ z nag³ym szarpniêciem ramienia, co prowadzi do uszkodzenia elektrody. Dr n. med. Agnieszka Czunko wyjaœni³a z kolei, jak nale y postêpowaæ z chorym po implantacji kardiowerteradefibrylatora, zaznaczaj¹c przy tym, e implantacja ICD to dopiero pocz¹tek leczenia. Na koniec spotkania omówiony zosta³ przypadek kliniczny. Skuteczne leczenie chorego z przetrwa³ym migotaniem przedsionków (dr hab. med. Jacek Majewski, dr n. med. Krzysztof Bartuœ, dr n. med. Bogus³aw Kapelak, dr n. med. Jacek Myæ, prof. dr hab. med. Jerzy Sadowski, dr hab. med. Jacek Lelakowski). Spotkanie dotyczy³o bardzo wa nej kwestii powiedzia³a, podsumowuj¹c posiedzenie, dr hab. med. Maria Olszowska. - Nag³a œmieræ sercowa to jedna z g³ównych przyczyn zgonów sercowych. Jednym z elementów profilaktyki przed nag³ym zgonem jest wszczepienie kardiowerteradefibrylatora. Jest to nowa metoda, stosowana zarówno w profilaktyce pierwotnej, czyli u osób zagro onych nag³ym zgonem sercowym z racji obecnych, dziedzicznych chorób serca, jak i w profilaktyce wtórnej, u osób po przebytym zawale serca, z upoœledzon¹ funkcj¹ skurczow¹ lewej komory. Metoda ta ratuje ycie wielu osobom doda³a Przewodnicz¹ca Zarz¹du Oddzia³u Krakowskiego PTK. - Bez tego urz¹dzenia wielu pacjentów skazanych by³yby na œmieræ. Nastêpne Posiedzenie Naukowe planowane jest na 25 maja 2009 roku. (AP) Wiêcej informacji na stronie:

6 6 Zdrowie w Krakowie Nr 4 AUTORYTETY To nie pacjent jest dla nas, ale my dla pacjenta Rozmowa z prof. Jerzym Sadowskim Zdrowie autorytety P rof. dr hab. med. Jerzy Sadowski Kierownik Kliniki Chirurgii Serca, Naczyñ i Transplantologii Uniwersytetu Jagielloñskiego w Szpitalu im. Jana Paw³a II w Krakowie. Jakich zabiegów w Klinice lekarze wykonuj¹ najwiêcej? Wykonujemy 2500 operacji serca rocznie, najwiêcej w Polsce. Operujemy wady zastawkowe, leczymy chorobê wieñcow¹. Najwiêcej jest operacji wieñcowych, prawie 1200 rocznie. Wspó³pracujemy z kardiologi¹ interwencyjn¹. Gdy têtnica jest zwê ona, kardiolodzy interwencyjni staraj¹ siê j¹ najpierw poszerzyæ. Jeœli to nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, pacjent trafia do nas. Jeœli serce jest zdrowe, kurczliwoœæ lewej komory wynosi %. Ma³a amplituda skurczu i rozkurczu (oko³o 20 %) œwiadczy wiêc o niewydolnoœci serca. Kiedyœ nie operowaliœmy takich przypadków. Teraz mo liwe jest wykonanie pacjentowi by-passów. Na drugim miejscu s¹ operacje zastawkowe serca, tych równie wykonujemy najwiêcej w Polsce. W Klinice rozwijamy te chirurgiê naczyñ krwionoœnych, operujemy zwê- one têtnice koñczyn dolnych, têtniaki aorty. O jakim procencie ryzyka mo emy mówiæ w przypadku wykonywanych w Klinice operacji? Dziœ to ryzyko jest bardzo ma³e, waha siê tak w granicach 4-5 %. W przypadku operacji zastawek ryzyko to oko³o 4 %, natomiast w przypadku choroby wieñcowej oko³o 2 %. Nale y tu jednak uwzglêdniæ te inne dodatkowe czynniki, które maj¹ wp³yw na poziom ryzyka. Operujemy przecie tak e pacjentów w nag³ym zawale serca. Wtedy ryzyko jest znacznie wiêksze. Podobnie w przypadku operacji kilku zastawek. Gdy ktoœ ma do naprawy zastawkê mitraln¹, aortalna i trójdzieln¹, to ryzyko jest du e. Mamy pacjentów w ró nym stanie, w ró nym wieku, w ró nym zaawansowaniu choroby. Liczymy wtedy skalê z okazji Dnia Matki Podaruj zdrowie tej, któr¹ kochasz... KARDIOCHIRURGIA TRANSPLANTOLOGIA KARDIOLOGIA KARDIOLOGIA INWAZYJNA ELEKTROKARDIOLOGIA CHIRURGIA NACZYNIOWA ANGIOLOGIA (CHOROBY NACZYÑ) FLEBOLOGIA (CHOROBY Y ) PE NA DIAGNOSTYKA KARDIOLOGICZNA: HOLTER USG SERCA, USG TÊTNIC I Y (DOPPLER), PRÓBY WYSI KOWE, EKG SPOCZYNKOWE DERMATOLOGIA obci¹ enia, bierzemy pod uwagê, która to operacja, jakie inne choroby ma pacjent, ile ma lat, jaki jest stan jego w¹troby i p³uc. Na tej podstawie oceniamy ryzyko operacji. Chodzi nie tylko o wiek metrykalny, ale g³ównie o wiek biologiczny. Jak d³ugo pacjent musi czekaæ na zabieg? Jeœli s¹ to zabiegi nag³e, to operacja wykonywana jest natychmiast. Na przyk³ad têtniak aorty operowany jest w ci¹gu 15 minut od przywiezienia do nas pacjenta. W takich sytuacjach stawiamy natychmiastow¹ diagnozê. Jeœli istnieje podejrzenie rozwarstwienia œcianek aorty lub pêkniêcia têtniaka, a pacjent w miarê szybko siê u nas znalaz³, zaczynamy operowaæ. Ka dy pacjent z bólem w klatce piersiowej przywo ony jest do nas. Szybko diagnozujemy jego stan, czy maj¹ siê nim zaj¹æ kardiolodzy interwencyjni, czy ma zostaæ poddany leczeniu farmakologicznemu, czy te kwalifikuje siê na operacjê. Ta wspó³praca uk³ada siê wzorowo. Je eli natomiast chodzi o operacje zaplanowane, pacjent czeka oko³o 1-2 miesiêcy. W tym czasie musi wykonaæ PULMUNOLOGIA TORAKOCHIRURGIA NEUROLOGIA SPECJALISTYCZNA OPIEKA KARDIOLOGICZNA I NACZYNIOWA NAD KOBIETAMI W CI Y OPIEKA PSYCHOLOGICZNA I PSYCHOTERAPIA (PACJENCI PRZED I PO OPERACJI) FIZJOTERAPIA LOGOPEDIA PEDIATRIA Wszêdzie s¹ najlepsi, ale u nas s¹ lepsi ni wszêdzie! wszystkie potrzebne badania. Czy zdarza siê, e z uwagi na du e koszty leczenia dan¹ metod¹, staje Pan przed dylematem, czy j¹ zastosowaæ, czy nie? W przypadku bardzo drogich operacji musimy pertraktowaæ z Narodowym Funduszem Zdrowia. Przyk³adem mo e byæ wszczepienie zastawki metod¹ ma³o inwazyjn¹. W przypadku starszego pacjenta, jeœli dojdzie do jej uszkodzenia, a pacjent nie nadaje siê on do operacji klasycznej, mo na wszczepiæ zastawkê przez mniejszy otwór w klatce piersiowej lub wszczepiæ zastawkê cewnikiem. Jest to jednak zabieg o wiele dro szy. NFZ zgadza³ siê na pojedyncze takie operacje. Teraz jednak t¹ kwesti¹ zajê³o siê Ministerstwo Zdrowia i z nim musimy pertraktowaæ. Mamy ju zaplanowane operacje, ale nadal nie dosz³o do porozumienia. W jakich przypadkach konieczny jest przeszczep serca? Najpierw szukamy zawsze metod alternatywnych, na przyk³ad: plastyka zastawki, operacje wieñcowe, czy intensywne leczenie farmakologiczne. Te metody przeszczepu nie zastêpuj¹, ale za to poprawiaj¹ z³y stan serca pacjenta. Nie w ka dym przypadku mo na to jednak wykonaæ. Jeœli pacjent nadaje siê do którejœ z tych operacji, to operujemy. Jeœli siê nie kwalifikuje, pozostaje przeszczep. Przeszczepy to jednak pojedyncze przypadki. W latach wykonywaliœmy 70 przeszczepów serca rocznie, œrednio jeden lub dwa na tydzieñ. By³ to najlepszy pod tym wzglêdem czas. Teraz, przez ostatnie lata na 2500 wszystkich operacji, tylko 10 rocznie to przeszczepy serca. Pacjenci kwalifikowani do przeszczepu nie nadaj¹ siê ju do leczenia farmakologicznego, ani do zastosowania alternatywnych metod leczenia. Dosz³o ju do zbyt du ego uszkodzenia serca. S¹ pieni¹dze na przeszczepy, przygotowana jest ca³a organizacja, logistyka. To wszystko jest w pe³nej gotowoœci. Ca³y proces zaczyna siê od dawcy. Jeœli znajdzie siê dawca, otrzymujemy zg³oszenie. Nastêpnie na liœcie osób oczekuj¹cych na przeszczep szukamy pacjentów, których grupa krwi zgadza siê z grup¹ krwi dawcy. Zwykle na 50 osób oczekuj¹cych oko³o 5 ma tê sam¹ grupê krwi. PóŸniej sprawdzamy, która z tych piêciu osób kwalifikuje siê pod wzglêdem wagi. Nie mo na przecie przeszczepiæ serca na przyk³ad m³odej szczup³ej dziewczyny wysokiemu têgiemu mê czyÿnie. Tolerancja miêdzy wag¹ dawcy, a wag¹ biorcy to 10 kg. Poza wag¹, tak e i wielkoœæ serca musi byæ dopasowana. Mo e byæ ono trochê wiêksze, ale nie mo e byæ za ma³e. Jak d³ugo po przeszczepie pacjent dochodzi do siebie? Ró nie, w zale noœci od tego czy jest to uszkodzenie wielonarz¹dowe, czy nie. Jeœli nie jest, to okres rekonwalescencji jest krótki. Z kolei jeœli pacjent, z powodu braku dawcy, zbyt d³ugo czeka na nowe serce, to pozosta³e narz¹dy coraz bardziej cierpi¹ z powodu niedokrwienia. Mo e dojœæ do uszkodzenia w¹troby, do niewydolnoœci nerek, czy te obrzêku wokó³ nóg. S¹ to skutki niewydolnoœci lewej komory serca. Jeœli pacjent nie czeka d³ugo na przeszczep, jego stan na pewno jest lepszy. Jak wygl¹da dzieñ w Klinice Kardiochirurgii? Zaczynamy pracê o 7:00 rano obchodem, wizyt¹ na Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej. Ogl¹damy pacjentów z dnia poprzedniego. Sprawdzamy, czy ju samodzielnie oddychaj¹, czy mo e jeszcze oddycha za nich respirator. PóŸniej ka dy z lekarzy idzie do swoich pacjentów. Nastêpnie spotykamy siê w sali wyk³adowej. Zbiera siê oko³o 80 osób kardiochirurdzy, kardiolodzy, rehabilitanci, psychologowie, siostry oddzia³owe, laboranci. W tym gronie omawiamy, co dzia³o siê podczas dy uru. Jeœli pojawi³ siê te trudny przypadek z zewn¹trz omawiamy go przed przyjêciem pacjenta do nas. Kardiolodzy interwencyjni i kardiochirurdzy musz¹ miêdzy sob¹ rozstrzygn¹æ, kto siê nim zajmie. Przed 8:00 chirurdzy id¹ na salê operacyjn¹. Pacjenci s¹ ju przygotowywani od 7:00. Dziennie wykonujemy 12 operacji. Operujemy ca³y dzieñ. Na noc zostaj¹ lekarze dy urni. Kardiolodzy i chirurdzy s¹ natomiast pod telefonem, w razie nag³ych przypadków. Mamy te tzw. zespó³ zabezpieczaj¹cy, w którego sk³ad wchodzi 2-3 chirurgów. S¹ oni ca³y czas pod telefonem, by w razie czego przyjechaæ do nag³ych przypadków. Zwykle zdarza siê od jednego do trzech takich przypadków dziennie. W przypadku urazów wielonarz¹dowych czasem je d ¹ te operowaæ do innych szpitali. Na razie nie ma niestety takiego oddzia³u w Krakowie, gdzie mo na by³oby jednoczeœnie leczyæ kilka urazów. Takie centrum ratownicze skupiaj¹ce specjalistów z ró nych dziedzin planujemy wspólnie z Urzêdem Marsza³kowskim stworzyæ w Szpitalu im. Jana Paw³a II. A poniewa nie mamy specjalistów z ka dej dziedziny, na razie pertraktujemy, kogo do tych planów w³¹czyæ. Ostateczn¹ decyzjê podejmie jednak Urz¹d Marsza³kowski. Ile godzin trwa dzieñ pracy kardiochirurga? yjemy z kalendarzem i zegarkiem w rêku. Ka dy dzieñ jest zaplanowany. Jest to kwestia organizacji. S¹ dni trudne, gdy operujemy ca³y dzieñ. Kiedy indziej dochodz¹ inne obowi¹zki. Ile pracujê? Ile trzeba. To nie jest tak, e chirurg po operacji wychodzi i nic ju go nie obchodzi. Z pacjentem mo e siê przecie coœ dziaæ. Ca³y czas chirurg musi wiêc byæ pod telefonem, nawet w nocy. Telefon komórkowy bardzo nam u³atwi³ ycie. Niektórzy mówi¹, e to smycz. Wolê jednak, eby ktoœ do mnie w nocy zadzwoni³ i skonsultowa³ nag³e pogorszenie stanu pacjenta, ni eby siê rano okaza³o, e s¹ powik³ania. Ta ³¹cznoœæ jest konieczna. Ktoœ musi czuwaæ nad tym, eby praca by³a p³ynna. Jeœli mnie nie ma, jest mój zastêpca. Klinika musi przecie dzia³aæ, nawet jeœli szefa nie ma. Pacjent nie wybiera sobie, kiedy chorowaæ. Tak siê jednak zdarza, e bardzo du o nag³ych przypadków mamy podczas œwi¹t. Jest to, mo na powiedzieæ, doœæ nasilony okres zdarzeñ losowych. S³u ba zdrowia musi byæ jednak tak zorganizowana, eby w ka dej chwili móc pomóc. Trzeba byæ przygotowanym na wszelkie losowe zdarzenia. To nie pacjent jest dla nas, ale my dla pacjenta. To, e pacjent wybiera dany szpital, oznacza, e ten szpital jest potrzebny. Jak Pan odpoczywa po ca³ym dniu? Jak odreagowuje stres? Na nartach przesta³em jeÿdziæ, poniewa bojê siê, e siê po³amiê. A nie mogê siê po³amaæ. Mam ³ódkê w Czorsztynie i w tamtym roku uda³o mi siê na niej piêæ razy pop³ywaæ. Wieczorem chodzê do teatru, do kina, na koncerty, do pubów. Ale ca³y czas jestem pod telefonem. Rozmawia³a: Anna Maria Pi¹tkowska

7 Zdrowie w Krakowie Nr 4 7 AUTORYTETY Dziecku nale y siê trochê ciep³a Rozmowa z prof. Januszem Skalskim. Zdrowie autorytety P rof. dr hab. n. med. Janusz Skalski kierownik Kliniki Kardiochirurgii Dzieciêcej Uniwersyteckiego Szpitala Dzieciêcego w Prokocimiu. Zoperowa³ dziecko, którego ratunek wi¹zano tylko z cudem Bo ym. Podziêkowanie od Papie a znajduje siê na œcianie przy wejœciu na Oddzia³ Jakie s¹ czynniki ryzyka, sprzyjaj¹ce wyst¹pieniu u dziecka wrodzonej wady serca? Przede wszystkim choroba wirusowa we wczesnym okresie ci¹ y, na przyk³ad grypa, a czasem nawet tylko przeziêbienie o wirusowym pod³o u. Mog¹ one w niekorzystny sposób wp³yn¹æ na rozwijaj¹cy siê p³ód. Ponadto czynniki fizyczne i chemiczne. Chodzi tu o zwi¹zki chemiczne, które s¹ wœród nas, a w przypadku czynników fizycznych o promieniowanie gamma o krótkiej fali, niekoniecznie wytworzone sztucznie przez cz³owieka. Cz³owiekowi zawsze towarzyszy krótka fala promieniowania gamma. We wszystkim trzeba wiêc zachowywaæ umiar, nawet w przypadku d³ugotrwa³ego przebywania na œwie ym powietrzu. W niektórych przypadkach wp³yw na wyst¹pienie wady serca u dziecka maj¹ te obci¹ enia genetyczne. Dawniej mówiono równie o wieku matki, jednak teraz czynnik ten zaczyna mieæ coraz mniejsze znaczenie. Zdarza siê przecie, e nawet ludzie m³odzi maj¹ dziœ dzieci z wadami serca. Co jednak nie zmienia faktu, e fizjologia kobiety miêdzy 20 a 25 rokiem ycia jest najlepsza dla prokreacji. Z wielu wzglêdów lepiej jest, gdy rodzice s¹ m³odzi. Czy na etapie ycia p³odowego mo na ju wykryæ wadê serca u dziecka? Wady serca kszta³tuj¹ siê we wczesnej fazie ci¹ y, ju w dniu ycia p³odu. Kobieta nawet nie wie jeszcze, e jest w ci¹ y. To jest najbardziej niebezpieczny okres. Z poœrednich objawów, gdy p³ód ma mm d³ugoœci mo na zacz¹æ wnioskowaæ, czy jest wadliwy czy nie. Potrzeba jednak przeprowadziæ bardzo szczegó³owe badania. Jak do tej pory, w tym okresie rozwoju p³odu tylko nielicznym lekarzom uda³o siê tak¹ diagnozê postawiæ. Dobro pacjenta to pojêcie, które z medycznego i etycznego punktu widzenia mo e byæ ró nie oceniane. Czy mia³ Pan podczas swojej praktyki lekarskiej takie sytuacje kontrowersyjne? Tak. G³ównie s¹ to przypadki, gdy wiadomo, e p³ód, a tak e i ycie matki jest zagro one. Prawie zawsze jestem w takich sytuacjach za tym, by ci¹ ê utrzymaæ. Stara³bym siê ratowaæ i matkê i dziecko. Chyba e zagro enie dla ycia matki i dziecka jest ogromne. Zdarzaj¹ siê bowiem takie sytuacje, zagro enia, gdy nawet g³êboko wierz¹cy etycy dopuszczaj¹ usuniêcie p³odu. S¹ to jednak przypadki bardzo rzadkie. Chodzi tu g³ównie o sytuacjê, gdy p³ód jest bardzo uszkodzony rozwijaj¹ce siê w ³onie matki dziecko to np. bezczaszkowiec, nie maj¹cy szans na samodzielne ycie. Na czym polega metoda ECMO? Czy daje ona dzieciom wiêksze szanse na prze ycie? ECMO to inaczej sztuczne p³uca. Mog¹ zostaæ wykorzystane jako sztuczne p³uca, albo te jako wspomaganie kr¹ enia. U yjê tu takiego porównania. Jeœli z³amalibyœmy nogê, a potem na niej jeszcze podskakiwali, to na pewno jeszcze bardziej byœmy jej zaszkodzili. Najlepiej jest wiêc za³o yæ na nogê gips, usztywniæ nogê i pozwoliæ jej odpocz¹æ, by mog³a spokojnie siê zrosn¹æ. Tak samo jest w przypadku p³uc. Zastosowanie ECMO wi¹ e siê z wy³¹czeniem narz¹du, by móg³ on siê zregenerowaæ. Metoda ta jednak nie leczy, ale u³atwia leczenie. Poza tym sztuczne p³uca nie bêd¹ spe³nia³y roli zastêpczego narz¹du. To tak, jakby przez ca³y czas w³asne p³uca dziecka by³y w trybie stand-by ; tak jakbyœmy ustawili lewarek w skrzyni biegów na luz, ale byli gotowi w ka dej chwili wrzuciæ bieg. Tutaj próbujemy odci¹ yæ p³uca, by mog³y siê zregenerowaæ. Pracuj¹ one na luzie, nie przemêczaj¹ siê, wiêc mo na je skuteczniej leczyæ. Podobnie jest w przypadku ECMO z równoczesnym wspomaganiem kr¹ enia, gdy zarówno serce dziecka jak i p³uca nie daj¹ sobie rady. Jest to rewelacyjna metoda. W momencie zagro enia ycia mo emy pod³¹czyæ dziecko do ECMO i w ten sposób daæ mu szansê, by prze y³o. ECMO wykorzystywane jest na przyk³ad w dramatycznych przypadkach, gdy podczas porodu noworodek zach³yœnie siê smó³k¹. Dawniej nie mia³by szans, eby prze yæ. W krótkim czasie dochodzi bowiem do obrzêku drzewa oskrzelowego a nastêpnie ca³ych p³uc. Tymczasem po pod³¹czeniu ECMO p³uca noworodka potrzebuj¹ zaledwie kilku dni, by wróciæ do normy. Czy zdarza siê, e sytuacja finansowa szpitala wymusza na kardiochirurgach stosowanie tañszych, mniej zaawansowanych metod leczenia? Nie praktykujê tego, eby wybieraæ tañsze metody. Jeœli mia³bym zad³u yæ szpital, to i tak wybiorê tê metodê leczenia, która dla pacjenta bêdzie najlepsza, chocia by by³a dro sza. Sumienie nie pozwoli³oby mi zastosowaæ czegoœ gorszego tylko po to, by zaoszczêdziæ. Jeœli jestem przekonany, e dro sze jest lepsze, to na pewno to wybiorê. Oczywiœcie czasem firmy sztucznie wywinduj¹ reklam¹ ceny swoich produktów. Z tym te trzeba siê liczyæ. Czasem coœ, co tañsze, mo e okazaæ siê lepsze. Zdarza siê jednak czasem, e jesteœmy zmuszeni do zastosowania tañszej metody, ale tylko w przypadkach zbyt d³ugiego oczekiwania na sprzêt. Wtedy, aby ycia dziecka nie nara aæ na niebezpieczeñstwo, musimy mniej zaawansowan¹ metodê zastosowaæ. Jak Pan uwa a, czy w przysz³oœci bêdzie istnia³a mo liwoœæ zastosowania komórek macierzystych w terapii wad serca u dzieci? Na pewno tak. Jestem o tym przekonany. Istnieje du e prawdopodobieñstwo, e w przeci¹gu dziesiêciu lat coœ siê na tym polu wydarzy. Czy dziecko powinno wiedzieæ, e czeka je operacja? W tej chwili na Oddziale mamy wiêkszoœæ noworodków. Tymczasem w przypadku dziecka starszego, myœl¹cego, ok³amywanie go na pewno nie jest dobre. Trzeba mieæ ogromny talent, eby trafiæ do dziecka. Lekarz mo e byæ wspania³ym chirurgiem, mieæ praktykê, a przy tym dobre serce, ale nie bêdzie umia³ dobraæ odpowiednich s³ów. Najlepiej wiêc radz¹ tu sobie psychologowie. Do ka dego pacjenta trzeba mieæ indywidualne podejœcie. Niezale nie od tego, ile dziecko ma lat, nale y mu siê trochê ciep³a, tyle choæ, na ile cz³owieka staæ. Lekarz musi o tym pamiêtaæ. Tu nie ma t³umaczenia, e jest siê zagonionym. Dla ka dego trzeba znaleÿæ czas. W tych sprawach wiêcej z³ego mo na zrobiæ nieodpowiednim s³owem ni dobrego udan¹ operacj¹. Koncert dla ma³ych serc W Operze Krakowskiej 24 kwietnia 2009 o godzinie 18:30 odby³ siê koncert charytatywny na rzecz Kliniki Kardiochirurgii Dzieciêcej Uniwersyteckiego Szpitala Dzieciêcego w Prokocimiu. Ca³kowity dochód z wydarzenia zostanie przekazany na zakup nowego sprzêtu potrzebnego pacjentom Kliniki. Utworzenie jednego miejsca intensywnej terapii dla dzieci po operacjach serca kosztuje oko³o 500 tys. z³. Zbieramy œrodki, aby dzieci, które operujemy w naszym Szpitalu, mog³y byæ leczone w lepszych i godnych warunkach powiedzia³ prof. Janusz Skalski, Kierownik Kliniki Kardiochirurgii Dzieciêcej w Prokocimiu. Wœród przyby³ych goœci by³ m.in. Rektor UJ Karol Musio³ i kardyna³ Franciszek Macharski, a tak e Balduin Sulzer, kompozytor, autor wielu utworów symfonicznych, kameralnych, instrumentalnych i wokalnych. Oprócz polskich artystów wyst¹pili te goœcie z Austrii, którzy w styczniu w Filharmonii Krakowskiej zagrali na rzecz dzieci z wadami serca. Koncert rozpocz¹³ siê prawykonaniem Hymnu na czeœæ Kardiochirurgii Dzieciêcej w Krakowie i dzieci z wadami Rozmawia³a: Anna Maria Pi¹tkowska serca, skomponowanego przez Balduina Sulzera (Wiedeñ) i ofiarowanego w darze prof. Januszowi Skalskiemu. S³owa do Hymnu napisa³a Micha³ Zab³ocki, znany krakowski poeta. Po nim publicznoœæ us³ysza³a kameralny utwór Musica de camera, który równie z myœl¹ o Fundacji O Zdrowie Dziecka i pod wp³ywem jej dokonañ, i podziwu dla dzia³alnoœci, skomponowa³ Balduin Sulzer. Wprowadzenie i powitanie goœci przygotowa³ Jacek Chodorowski. Kompozycje Sulzera, a nastêpnie Wariacje Goldberowskie Jana Sebastiana Bacha w opracowaniu Dymitra Sitkowetsky ego, wykona³o trio smyczkowe: Beata P³oska (altówka), Agata Sanchez-Martos (wiolonczela) i Piotr G³adki (skrzypce). Po przerwie, w drugiej czêœci koncertu ze sceny rozleg³y siê najpiêkniejsze arie i duety z Opery Wesele Figara i Don Giovanni. Œpiewa³a Ewa Warta-Œmietana (sopran), Anna Bernacka (mezzosopran) i Jacek Ziomkowski (bas) przy akompaniamencie zespo³u Horizon Esemble pod dyrekcj¹ Piotra G³adkiego. Ca³kowity dochód ze sprzeda y biletów zostanie przeznaczony na rzecz Kardiochirurgii Dzieciêcej w Krakowie. Podczas koncertu odby³a siê tak e aukcja prac litograficznych, któr¹ poprowadzi³ Rafa³ Jêdrzejczyk. Z licytacji uda³o nam siê pozyskaæ 3100 z³ podaje Bart³omiej Pawlak, Kierownik Biura Akcji Odnowy Szpitala. Jeœli chodzi o dochód ³¹czny to bêdziemy go podawaæ w maju, gdy 30 kwietnia b.r. koñczy siê zbiórka publiczna na ten cel. To, e tu jesteœcie powiedzia³ na zakoñczenie koncertu prof. Janusz Skalski znaczy, e losy Szpitala nie s¹ Wam obojêtne. (AP) Klinikê Kardiochirurgii Dzieciêcej mo na równie wesprzeæ, wp³acaj¹c pieni¹dze bezpoœrednio na konto. Fundacja Uniwersyteckiego Szpitala Dzieciêcego w Krakowie O Zdrowie Dziecka KRS Kraków, ul. Wielicka 265 NIP: FORTIS BANK

8 8 Zdrowie w Krakowie Nr 4 dokoñczenie ze str. 1 wynagrodzenia. Pojawi³a siê te pierwsza w tej grupie kobieta, Ma³gorzata Borchólska, dyplomowana pielêgniarka z Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego. Pierwsza przeszkolona grupa ratowników - motocyklistów rozpoczê³a wspó³pracê z Krakowskim Pogotowiem Ratunkowym ju w 2005 roku. Rozmowa z Markiem Maœlank¹, Prezesem Zarz¹du Fundacji R2 Zdrowie w Krakowie: Kim s¹ ratownicy na motocyklach i rowerach? Kto mo e takim ratownikiem zostaæ? Marek Maœlanka: W zasadzie ratownikiem mo e zostaæ ka da osoba. S¹ w³aœciwie dwie œcie ki. Mo e to byæ albo osoba z wykszta³ceniem i kwalifikacjami zawodowymi, zgodnie z ustaw¹ o ratownictwie medycznym, czyli lekarz systemu lub pielêgniarka systemu. Mog¹ jednak do nas do³¹czyæ i osoby bez wykszta³cenia medycznego, ale musz¹ one podejœæ do kursu pañstwowego i egzaminu, po którym uzyskuj¹ uprawnienia udzielania pierwszej pomocy. Nie s¹ to bynajmniej supermani. Przeciêtny stan zdrowia i kondycji wystarczy, by zostaæ ratownikiem. Nie jest to przecie jazda wyczynowa. Tu najbardziej liczy siê ci¹g³y ruch, patrolowanie centrum i mo liwoœæ wyruszenia na akcjê ratunkow¹ natychmiast po otrzymaniu zg³oszenia. W jaki sprzêt medyczny zaopatrzeni s¹ Rafaelici? Motocyklowe Ochotnicze Ratownictwo Drogowe ma do dyspozycji dwa motocykle (jeden z nich jest u yczony przez miasto). S¹ to fabrycznie przygotowane przez BMW motocykle - karetki. Maj¹ zatem minimalne wyposa enie karetki. Wozimy wszystko, co jest potrzebne do utrzymania cz³owieka przy yciu, przez krytyczne minut. Podstaw¹ wyposa enia jest zautomatyzowany defibrylator zewnêtrzny AED, który przywraca prawid³ow¹ akcjê serca za pomoc¹ impulsu elektrycznego. Z ka d¹ minut¹ szanse na uratowanie poszkodowanego malej¹, mózg bez dostarczania tlenu umiera po oko³o 4 minutach, dlatego tak wa ne jest dotarcie na miejsce zdarzenia jak najszybciej. Szybciej ni karetka Motocykl ratunkowy mo e dostarczyæ defibrylator na miejsce zdarzenia bardzo szybko. Oprócz tego mamy te respirator, worki samorozprê alne, zestaw k³uæ, tlen, przyrz¹d do pomiaru ciœnienia, a tak e opatrunki. Ile czasu potrzeba ratownikowi z Grupy R2, by dojechaæ do osoby potrzebuj¹cej pomocy? W³aœciwie to zale y od rejonu. Ratownicy na rowerach potrzebuj¹ oko³o 2 minut, aby dojechaæ od Poczty G³ównej do Bagateli, a oko³o 4 minut na Wzgórza Wawelskie. Du ym plusem jest tu to, e ratownicy s¹ w ci¹g³ym ruchu. Podczas gdy karetka ma minutê na wyjazd do nag³ego zdarzenia, rowerzyœci mog¹ wyruszaæ natychmiast od przyjêcia zg³oszenia. Czas dojazdu motocykla to natomiast oko³o 5 minut w ca³ym centrum Krakowa. Problem jest ewentualnie z dojazdem dalej. Obstawiamy g³ównie Dworzec G³ówny, Galeriê Krakowsk¹, Rynek i Wawel. Na przyk³ad w przypadku dworca czas dojazdu karetki jest krótki, ale auto nale y zaparkowaæ przed budynkiem, a potem ratownicy musz¹ nieœæ ca³y sprzêt. Tymczasem rower, albo motocykl, spokojnie mo e wjechaæ na peron i szybciej dotrzeæ do poszkodowanego. Do jakich zdarzeñ jeÿdzicie najczêœciej? Wiêkszoœæ wezwañ dotyczy chorób serca. S¹ to g³ównie zas³abniêcia. Generalnie najwiêkszy odsetek wezwañ to epizody zwi¹zane z uk³adem kr¹ enia, z uk³adem nerwowym, a tak e problemy endokrynologiczne. Czasem wzywani jesteœmy do kilku nag³ych zdarzeñ dziennie, ale zdarza siê i tak, e na dy urze nie mamy adnej akcji ratunkowej. Jak w momencie wypadku mo na wezwaæ Rafaelitów? Nale y po prostu zadzwoniæ po pogotowie, pod numer alarmowy. To ju od dyspozytora zale y, czy wyœle nas na akcjê ratunkow¹, czy nie. Dy urujemy od 1 maja do 30 paÿdziernika w ka dy pi¹tek od godziny 15:00 do zmierzchu i w soboty od 10:00 do wieczora. Dyspozytor wie, kiedy mamy dy ury, wiêc jeœli uzna, e nasza pomoc siê przyda, to wysy³a nas do wypadku. Karetka jest wzywana równolegle. Nasz przyjazd na miejsce zdarzenia nie opóÿnia wezwania karetki, tylko przyspiesza pomoc. Przyje d amy zwykle wczeœniej, od razu zajmujemy siê poszkodowanym, udzielamy kwalifikowanej pierwszej pomocy, a nastêpnie czekamy na przyjazd karetki, przygotowuj¹c pacjenta do transportu do szpitala. Poza tym, jeœli dyspozytor ma kilka zg³oszeñ, mo e nas wys³aæ na zwiad. Gdy istnieje przypuszczenie, e zg³oszenie nie wymaga wysy³ania karetki, przyje d amy na miejsce, oceniamy stan zdrowia pacjenta, udzielamy pierwszej pomocy i s³u ymy ewentualn¹ rad¹, do jakiego lekarza poszkodowany ma siê zg³osiæ. Dziêki ratownikom na motocyklach i rowerach, karetka nie musi wyje d aæ do przypadków, które nie s¹ zagro eniem ycia, w zwi¹zku z czym jest dyspozycyjna. W niektórych przypadkach nie ma potrzeby aktywowania czteroosobowej karetki, z lekarzem i ca³ym wyposa eniem. Rozmawia³a: Anna Maria Pi¹tkowska Wiêcej informacji o R2 na stronie internetowej: 1. Poradnie KARDIOLOGIA Poradnie, pracownie diagnostyczne, oddzia³y szpitalne Lp Nazwa Adres Telefon 1. Gabinet Orzeczniczy Kardiologiczny. Poliklinika - Gabinety POZ, Poradnie Specjalistyczne. 2. Poradnia Przykliniczna. Oddzia³ Kliniczny I Kliniki Kardiologii 3. Poradnia nadciœnienia têtniczego. Oœrodek Leczenia Schorzeñ Cywilizacyjnych Zespó³ Poradni Specjalistycznych 4. Poradnia Rehabilitacji Kardiologicznej. Oddzia³ Kliniczny I Kliniki Kardiologii 5. Poradnia Kardiologiczna. ZOZ MSWiA w Krakowie - Przychodnia w Krakowie 6. Poradnia Przykliniczna Kardiologiczna. Oddzia³ Kliniczny II Kliniki Kardiologii 7. Poradnia Kardiologiczna. Konsultacyjna Przychodnia Specjalistyczna Kardiologiczna i Kardiochirurgiczna 8. Poradnia Kardiologiczna. Przychodnia Przyszpitalna 9. Poradnia Wad Serca. Konsultacyjna Przychodnia Specjalistyczna Kardiologiczna i Kardiochirurgiczna Kraków, ul. Wroc³awska 1-3, Kraków, ul. Kopernika 17, Kraków, ul. Pokoju 4, Kraków, ul. Kopernika 17, Kraków, ul. Kronikarza Galla 25, Kraków, ul. Kopernika 17, Kraków, ul. Pr¹dnicka 80, Kraków, ul. Skarbowa 4, Kraków, ul. Pr¹dnicka 80, 10. Poradnia Kardiologiczna Kraków, Szpital Miejski Specjalistyczny im. ul. Pr¹dnicka 35-37, G. Narutowicza 11. Poradnia Chorób Serca i Naczyñ. Oddzia³ Kliniczny Kliniki Alergii i Immunologii Kraków, ul. Skawiñska 8, tel: tel: tel: tel: tel: tel: tel: tel: w. 320 tel: tel: tel: Pracownie diagnostyczne Lp Nazwa Adres Telefon 1. Pracownia Badañ Czynnoœciowych Kraków, tel: Chorób Uk³adu Kr¹ enia. ul. Pr¹dnicka 80, Oœrodek Diagnostyki i Rehabilitacji Chorób Serca i P³uc 2. Pracownia Diagnostyki Nieinwazyjnej. Oddzia³ Kliniczny II Kliniki Kardiologii 3. Oddzia³y szpitalne Kraków, ul. Kopernika 17, 3. Pracownia EKG Kraków, Oddzia³ Kliniczny Kliniki Chirurgii ul. Kopernika 21, Ogólnej i Naczyniowej 4. Pracownia EKG Kraków, Szpital Specjalistyczny im. Stefana ul. Na Skarpie 66, eromskiego Samodzielny Publiczny Zak³ad Opieki Zdrowotnej 5. Pracownia Elektrofizjologii Kraków, Klinicznej w Oddziale Klinicznym ul. Pr¹dnicka 80, Elektrokardiologii. Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Paw³a II 6. Pracownia holtera. Zak³ad Elektrodiagnostyki Kraków, ul. Komorowskiego 12, 7. Pracownia Holterowska w Oddziale Klinicznym Choroby Wieñcowej. Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Paw³a II Kraków, ul. Pr¹dnicka 80, 8. Pracownia Kr¹ enia. Oddzia³ Kliniczny Kliniki Alergii i Immunologii 9. Pracownia Prób Czynnoœciowych Narz¹du Kr¹ enia i Hemodynamiki Kraków, ul. Skawiñska 8, Kraków, ul. Skarbowa 1, 10. Pracownia Prób Wysi³kowych w Kraków, Oddziale Klinicznym Choroby ul. Pr¹dnicka 80, Wieñcowej. Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Paw³a II 11. Pracownia Zaburzeñ Rytmu. Oddzia³ Kliniczny I Kliniki Kardiologii Kraków, ul. Kopernika 17, tel: tel: tel: tel: tel: tel: tel: tel: tel: tel: Lp Nazwa Adres Telefon 1. Dzienny Oddzia³ Rehabilitacji Kraków, tel: Kardiologicznej. Oddzia³ Kliniczny ul. Kopernika 17, I Kliniki Kardiologii 2. Oddzia³ Internistyczny i Chorób Serca. Oddzia³ Kliniczny Kliniki Alergii i Immunologii Kraków, ul. Skawiñska 8, 3. Oddzia³ Kardiologii z Intensywn¹ Kraków, Terapi¹. ul. Pr¹dnicka 35-37, Szpital Miejski Specjalistyczny im. G. Narutowicza tel: tel:

9 Zdrowie w Krakowie Nr 4 9 Czy serce w Krakowie jest bezpieczne? Kraków dziêki obecnoœci licznych placówek medycznych i oddzia³ów kardiologicznych mo e stwarzaæ wra enie miasta bezpiecznego dla osób chorych na serce. Jednak e ze wzglêdu na wszechobecne korki, czas dojazdu karetki gra na niekorzyœæ pacjenta. W sytuacji nag³ego zatrzymania kr¹ enia nie ma czasu na bezczynnoœæ!!! temat numeru Kardiologia Warto wiedzieæ, gdzie w Krakowie rozmieszczone s¹ defibrylatory AED i jak z nich skorzystaæ, by ratowaæ ycie zanim dotrze karetka. Defibrylatory AED (z ang. - Automated External Defibrillator, AED) to niewielkie urz¹dzenie, bardzo zaawansowane technologicznie, a zarazem proste w obs³udze nawet dla osób, które nie maj¹ zawodowo nic wspólnego z medycyn¹. Po przyklejeniu elektrod do klatki piersiowej, urz¹dzenie samo diagnozuje stan chorego i za pomoc¹ komend g³osowych instruuje jak nale y postêpowaæ, by uratowaæ czyjeœ ycie. Zapyta³am przypadkowo napotkane osoby o AED, nikt nie wiedzia³, czego ten skrót dotyczy. Gdy zapyta³am o zewnêtrzny defibrylator, jeden m³ody mê czyzna zreflektowa³ siê, mówi¹c, e defibrylator jest gdzieœ na stadionie Wis³y i zosta³ przekazany od Orkiestry Owsiaka. Brak powszechnej informacji o miejscach, w których znajduj¹ siê urz¹dzenia ratuj¹ce ycie, niestety nie wró ¹ skutecznej pomocy w razie nieszczêœcia. Jednak e, nie tylko brak wiedzy mieszkañców Krakowa budzi niepokój i zmniejsza szansê prze ycia w stanie nag³ego zatrzymania kr¹ enia. Wiêkszym niepokojem napawa fakt, i osoby, które powinny stanowiæ pierwsze Ÿród³o szybkiej informacji, nie s¹ zorientowane w temacie. Przetestowa³am to dzwoni¹c pod numer Centrum Telefonicznej Informacji Medycznej (CTIM) i zapyta³am o lokalizacjê defibrylatorów w mieœcie, us³ysza³am w odpowiedzi, e nie ma nigdzie defibrylatorów poza oddzia³ami szpitalnymi w Krakowie, pani udzielaj¹ca informacji by³a bardzo zaskoczona moim pytaniem. Tak na marginesie - dodzwonienie siê pod numer CTIM graniczy z cudem. Zadzwoni³am tak e do Sanktuarium Mi³osierdzia Bo ego - na numer wskazany na stronie Magicznego Krakowa, jako miejsce lokalizacji defibrylatora - i tam zapyta³am o AED, zamiast odpowiedzi pad³o tym razem pytanie pod moim adresem a co to jest AED, gdy wyt³umaczy³am, e chodzi o defibrylator, Pani z zak³opotaniem w g³osie powiedzia³a, e faktycznie defibrylator gdzieœ jest i najlepiej w tej kwestii zadzwoniæ do klasztoru. Kraków od niedawna wdra a program sieci AED - IMPULS YCIA opracowany przez radnego Jerzego WoŸniakiewicza. Realizacja projektu powierzona zosta³a Krakowskiemu Pogotowiu Ratunkowemu. W rozmowie z panem Micha³em Marsza³kiem - dyrektorem biura ds. Zdrowia przy Urzêdzie Miasta Krakowa - dowiedzia- ³am siê, e program jest realizowany wieloetapowo i jedno z wa niejszych zadañ stanowi organizowanie szkoleñ z zakresu pierwszej pomocy oraz prze³amywanie bariery psychologicznej, która powoduje, parali w sytuacji, gdy trzeba udzieliæ pomocy w stanie zagro enia ycia. Równie w najbli szej perspektywie zakupione zostan¹ kolejne AED i zasil¹ mapê sieci w Krakowie. 14 punktów z defibrylatorami w niemal milionowym mieœcie, to stanowczo za ma³o i zdecydowanie sieæ AED powinna uwzglêdniaæ tak e osiedla peryferyjne, gdzie czas dojazdu transportu medycznego jest d³u szy. Nie wspomnê o oœrodkach sportowych i basenach, gdzie statystyki wypadków dyktuj¹ koniecznoœæ posiadania AED. Trudno wyobraziæ sobie, eby defibrylatorów nie by³o w miejscach o du ym natê eniu ruchu hipermarkety, galerie handlowe, kina, koœcio³y Lepsza edukacja w zakresie udzielania pierwszej pomocy, lepszy przep³yw Rozmieszczenie automatycznych defibrylatorów zewnêtrznych AED 1. Regionalny Dworzec Autobusowy Kraków, ul. Bosacka 18 tel Dworzec G³ówny PKP Kraków, pl. Jana Nowaka Jeziorañskiego 3 tel Bazylika Mariacka Kraków, pl. Mariacki 5 tel Pawilon Wystawienniczo-Informacyjny Wyspiañski 2000 Kraków, pl. Wszystkich Œwiêtych 2 tel Hotel Ester Kraków, ul. Szeroka 20 tel S¹d Okrêgowy w Krakowie Kraków, ul. Przy Rondzie 7 tel Urz¹d Miasta Krakowa Kraków, al. Powstania Warszawskiego 10 tel Urz¹d Miasta Krakowa Kraków, os. Zgody 2 tel Urz¹d Miasta Krakowa Kraków, ul. Wielicka 28 tel Nowohuckie Centrum Kultury Kraków, al. Jana Paw³a II 232 tel Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych Kraków, ul. Pêdzichów 27 tel Urz¹d Skarbowy Kraków Œródmieœcie Kraków, ul. Krowoderskich Zuchów 2 tel Sanktuarium Mi³osierdzia Bo ego w agiewnikach Kraków, ul. Siostry Faustyny 3 tel Miêdzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Paw³a II Kraków - Balice sp. z o.o. Balice, ul. Kpt. M. Medweckiego 1 tel informacji na temat lokalizacji AED i wiêcej punktów dostêpu do defibrylatorów zwiêksza rokowanie na prze ycie w sytuacji nag³ego zatrzymania kr¹ enia. Z ka d¹ minut¹ maleje szansa na dokonanie skutecznej defibrylacji 1 minuta to 10% utraty miêœnia sercowego. 10 minut to 0% szans na prze ycie. Beata Mazurek Miejsce, w którym dostêpne s¹ automatyczne defibrylatory zewnêtrzne, Krakowskie Sieci AED Impuls ycia, mo na poznaæ po tym oznaczeniu: oraz po umieszczonym przy nich miêdzynarodowym symbolu AED:

10 10 Zdrowie w Krakowie Nr 4 Krew od motocyklistów Co roku w Mnikowie odbywa siê uroczyste rozpoczêcie sezonu motocyklowego. Tym razem po raz pierwszy spotkanie motocyklistów po³¹czone by³o z akcj¹ krwiodawstwa Motoserce Wsobotê 18 kwietnia 2009 w samo po³udnie do Mnikowa przyjecha³a parada motocykli. Obok koœcio³a pojawi³y siê i oryginalne motocykle Harley-Davidson, i ró nego rodzaju œcigacze, a nawet zabytkowa ju SHL-ka i motorynka, któr¹ przyjecha³ m³odziutki kierowca. Wœród dzieci najwiêksz¹ sensacjê wzbudzi³ trójko³owiec. Maluchy momentalnie podbieg³y do niego, gdy tylko zaparkowa³ i wcale nie zamierza³y schodziæ. Motocykliœci spotkali siê najpierw w Krakowie na ul. Wielickiej pod Tommarg Yamaha, sk¹d parada wyruszy³a do Mnikowa. Pierwsze takie spotkanie na rozpoczêcie sezonu motocyklowego w Mnikowie odby³o siê w 2003 roku. Zaczynaliœmy od 40 motocykli, tym razem, jak poinformowa³a policja, by³o oko³o motorów wspomina ks. Stanis³aw Œwiêciak, proboszcz Parafii Œwiêtego Brata Alberta w Mnikowie. - Najwa niejsze jest w tym wszystkim to, e jest to spotkanie. Nie aden zlot, ale spotkanie ze sob¹, z Bogiem, po³¹czone z modlitw¹. Motocykliœci sami podkreœlaj¹, e jest to spotkanie. Nie chc¹ tego nazywaæ zlotem. Jest to najlepsza chwila, by pomodliæ siê o szczêœliwy sezon, o b³ogos³awieñstwo na drogach. W jesieni natomiast podziêkowaæ. Na tych spotkaniach modlimy siê te zawsze za tych, którzy odjechali ju na niebieskie autostrady. Widaæ du e zaanga owanie kierowców dodaje ks. Stanis³aw Œwiêciak. Wielu z nich nie wyobra a sobie sezonu motocyklowego bez Mnikowa. Na motocyklu przyjecha³ te ksi¹dz Jacek Piszczy z Pr¹dnika Czerwonego. Generalnie celem jest spotkanie i modlitwa. Chcemy te w ten sposób prostowaæ fa³szywe opinie o motocyklistach, e to dawcy, samobójcy. Owszem, w ka dej grupie znajd¹ siê tacy, którzy bariery rozs¹dku przekrocz¹, ale nie mo na tak samo oceniaæ wszystkich. Ci ludzie s¹ niesamowici mówi dalej ks. proboszcz. Prosz¹, eby im pob³ogos³awiæ, by poœwiêciæ motocykle, nim wyrusz¹ w trasê. Mieszkañcy Mnikowa te to widz¹, dostrzegaj¹, e motocykliœci to normalni ludzie. Nie wyobra aj¹ sobie wiosny i jesieni bez tych spotkañ. Wszyscy pomagaj¹; panie piek¹ ciasta, m³odzie w³¹cza siê w organizacjê. Po Mszy Œwiêtej i poœwiêceniu motocykli parada ruszy³a do Kryspinowa, gdzie dla wszystkich uczestników odby³o siê ognisko, koncerty i konkursy. Spotkania motocyklistów po³¹czone s¹ tak e z dawaniem radoœci dzieciom z Domów Dziecka, jak piêknie powiedzia³ ks. Stanis³aw Œwiêciak. Po Mszy Œwiêtej wyznaczeni do tego kierowcy wozili dzieci na motorach. Maluchy trzyma³y siê kurczowo, ale widaæ by³o, e jazda bardzo im siê spodoba³a. Nim motocykliœci pojawili siê w Mnikowie zabawy dla dzieci organizowali cz³onkowie Krakowskiego Oddzia³u PCK. W tym roku dzieci uczy³y siê udzielaæ pierwszej pomocy. Pokazywaliœmy im, jak wykonywaæ resuscytacjê kr¹ eniowo oddechow¹ informuje Janusz Sroka z PCK, demonstrowaliœmy pozycjê boczn¹, banda owanie. By³a to bardziej zabawa ni æwiczenia, choæ dzieci te sporo ju na temat udzielania pierwszej pomocy wiedz¹. W tym roku po raz pierwszy spotkanie motocyklistów w Mnikowie po³¹czone by³o z organizowan¹ w ca³ej Polsce akcj¹ Motoserce Na Kongresie Polskich Klubów Motocyklowych podjêto bowiem decyzjê, by po³¹czyæ rozpoczêcie sezonu z akcj¹ oddawania krwi. Pomys³odawc¹, a zarazem g³ównym organizatorem akcji Motoserce by³y zatem kluby motocyklowe zrzeszone w Kongresie Polskich Klubów Motocyklowych. 4 kwietnia 2009 roku w ca³ej Polsce przeprowadzono zbiórkê krwi dla dzieci. W ca³ej Polsce w ró nych regionach akcja odby³a siê 4 kwietnia, w Krakowie natomiast mieliœmy ju zaplanowan¹ uroczystoœæ na 18 kwietnia, wiêc wyj¹tkowo nie zorganizowaliœmy jej wtedy co pozosta³e miasta mówi Ireneusz Mendoz Hajduk z klubu Rebels of Road. - W nastêpnym roku przeprowadzimy j¹ ju w tym samym dniu co pozosta³e kluby. Krew w Mnikowie oddawali g³ównie motocykliœci. Odda³em krew dlatego, e po pierwsze to s³uszna akcja, a po drugie to przedwczoraj nasz kolega mia³ wypadek, nie ze swojej winy. Z myœl¹ o nim i o innych, którym ta krew jest potrzebna, zdecydowa³em siê wzi¹æ udzia³ w akcji mówi Dominik Skura Kamiñski, który prowadzi klub Dêbnicki FG. Ta akcja to bardzo dobra rzecz, to pokazanie ludziom, e motocykliœci maj¹ te inne cele, ni tylko wyg³upianie siê na motorach. Razem z on¹ zdecydowaliœmy siê oddaæ dziœ krew. Wœród motocyklistów byli te i tacy, którzy wczeœniej oddali ju kilka litrów krwi. Oddajê krew w miarê regularnie, tak co 2-3 miesi¹ce mówi Grzegorz Stachura. Jeœli akurat jest organizowana jakaœ akcja, jak np. Motoserce, to biorê w niej udzia³. Odda³em ju w sumie 9 litrów krwi. Nigdy jednak nie patrzê na ig³ê. Mam taki uraz do zastrzyków i igie³ jeszcze z dzieciñstwa. Pamiêtam, e pielêgniarka zawsze miesza³a ig³y w sterylizatorze, strasznie tego nie lubi³em. Akcja oddawania krwi z Mnikowie w ramach akcji Motoserce odby³a siê dziêki wspó³pracy klubu motocyklowego Rebels of Road MC Poland, Forum Po³udniowców ( oraz PCK i Klubu Honorowych Dawców Krwi Hutnik Kraków. W salce obok koœcio³a uda³o siê zebraæ 17 litrów krwi. Krew odda³o 37 osób, z czego wiêkszoœæ to motocykliœci podaje Ryszard Janiczek, prezes Klubu HDK Hutnik Kraków. - Ka dy kto odda³ w tym dniu krew, dostawa³ specjaln¹ naszywkê z logo Motoserca dodaje Grzegorz Lemur Lemek z klubu Rebels of Road. Podczas akcji, która zasiêgiem objê³a 51 miast z ca³ej Polski, zebrano w sumie 1331,05 litra krwi. Anna Maria Pi¹tkowska TELE-EKG, bo czas to ycie System telefonicznego nadzoru kardiologicznego rozpocz¹³ dzia³alnoœæ Polsce w styczniu 1994 roku obieraj¹c sobie za g³ówny cel obni enie umieralnoœci przedszpitalnej z powodu chorób uk³adu kr¹ enia. S tan zdrowia polskiego spo³eczeñstwa jest znacznie gorszy ni w krajach wysoko rozwiniêtych. Najczêstsz¹ przyczyn¹ zgonów w Polsce ok.52% s¹ choroby uk³adu kr¹ enia. Obecnie w naszym kraju ponad milion osób zagro onych jest chorob¹ wieñcow¹. Z 5 milionów chorych na nadciœnienie têtnicze tylko co drugi o nim wie, a leczy siê jedynie 15%. Zawa³ miêœnia sercowego dosiêga ka dego dnia w Polsce oko³o 400 osób, w ci¹gu roku blisko z czego oko³o osób rozstaje siê z yciem. Ocenia siê, e w kraju 70% zgonów w ostrej fazie zawa³u serca wystêpuje przed dotarciem chorego do szpitala i spowodowane jest opóÿnieniem rozpoczêcia fachowego leczenia. Wychodz¹c naprzeciw oczekiwaniom spo³ecznym i w oparciu o doœwiadczenia œwiatowe TELE EKG POLSKA we wspó³pracy z kardiologami Instytutu Kardiologii Collegium Medium Uniwersytetu Jagielloñskiego wykreowa³a system oceny pracy serca przez telefon. System TELE EKG umo liwia przekazywanie zapisu EKG przez telefon bezpoœrednio od pacjenta do dy uruj¹cych przez ca³¹ dobê lekarzy. TELE EKG umo liwia opiekê kardiologiczn¹ pacjentom leczonym ambulatoryjnie oraz opuszczaj¹cym oddzia³y szpitalne. Istota dzia³ania systemu polega na wyposa eniu pacjenta w ma³e przenoœne urz¹dzenie-transmiter, które przy³o one do s³uchawki telefonicznej przetwarza sygna³ EKG z dwóch elektrod, przyklejonych do klatki piersiowej pacjenta, na sygna³ dÿwiêkowy. Sygna³ ten zostaje nastêpnie przekszta³cony na obraz krzywej EKG i odczytany na monitorze komputera przez dy uruj¹cego lekarza. Pacjent ma równie mo liwoœæ bezpoœredniej rozmowy z dy uruj¹cym lekarzem. 10 letnie doœwiadczenie systemu TELE EKG POLSKA potwierdzi³y teoretyczne za³o enia, e stosowanie systemu pozwala na efektywne skrócenie czasu od pocz¹tku objawów chorobowych zauwa onych przez pacjenta, do podjêcia kwalifikowanej pomocy lekarskiej. Walka z czasem w pierwszych minutach nag³ych zdarzeñ kardiologicznych, g³ównie w zawale serca, mo e spowodowaæ zmniejszenie obszaru uszkodzenia serca, dziêki wczeœniejszemu rozpoczêciu leczenia ograniczaj¹cego strefê martwicy, a w perspektywie zwiêksza szansê na prze ycie chorego. System jest prosty w obs³udze. Pacjent o ka dej porze i z ka dego telefonu mo e przes³aæ swoje EKG do oceny dy uruj¹cym ca³¹ dobê lekarzom i uzyskaæ natychmiastow¹ pomoc specjalisty. System TELE EKG ratuje ycie w sytuacjach zagro enia-dziêki œcis³ej wspó³pracy dy uruj¹cych lekarzy z Pogotowiem Ratunkowym mo liwe jest udzielenie natychmiastowej pomocy. System gwarantuje poczucie bezpieczeñstwa choremu jego rodzinie - usuwa rodz¹cy stres: czy zd¹ ê dotrzeæ do lekarza i uzyskaæ w³aœciw¹ pomoc. Z systemu TELE EKG POLSKA mo e korzystaæ ka dy pacjent, który leczy siê kardiologicznie. Wystarczy zadzwoniæ pod krakowski numer telefonu (012) lub ogólnopolsk¹ infoliniê i umówiæ siê na wizytê w pracowni TELE EKG w Szpitalu im. Jana Paw³a II. Koszt wprowadzenia do systemu to 100z³, miesiêczny abonament to 38 z³. Obecnie z systemu TELE EKG POLSKA korzysta kilka tysiêcy pacjentów z ca³ej Polski. S¹ to osoby po zawale miêœnia sercowego, po zabiegach PACA, CABG, chorzy z zaburzeniami rytmu serca oraz pacjenci z nadciœnieniem têtniczym. Mo na przyj¹æ, e dziêki zastosowaniu systemu TELE EKG POLSKA zosta³a wyraÿnie zmniejszona œmiertelnoœæ przedszpitalna w ostrych stanach kardiologicznych. Lekarz medycyny Jan Starzyk konsultant Tele EKG

11 Zdrowie w Krakowie Nr 4 11 Wp³yw œrodowiska wodnego w leczeniu wad postawy u dzieci i m³odzie y Zdrowie rehabilitacja Woda jest bardzo korzystnym œrodowiskiem w korekcji wad postawy. Dzia³aj¹c elongacyjnie i rozluÿniaj¹co wp³ywa na poprawê ruchomoœci w stawach oraz rozci¹gniêcie przykurczonych miêœni i wiêzade³. C iœnienie wody na klatkê piersiow¹ poprawia jej ruchomoœæ, wp³ywaj¹c tym samym na pog³êbienie pojemnoœci yciowej p³uc czêsto upoœledzonej w przypadku skolioz zaawansowanych. Naprzemienna praca koñczyn górnych i dolnych wp³ywa na wzmocnienie miêœni posturalnych odpowiedzialnych za utrzymanie w³aœciwej sylwetki cia³a. Wa nym elementem jest zabawiæ siê w psychologa i lepiej siebie poznaæ co dalej? Czy cokolwiek ode mnie zale y? W sytuacjach trudnych, kryzysowych (i myœlê tu nie tylko o globalnym kryzysie, ale o problemach w rodzinie, pracy, w chorobie) szczególn¹ rolê odgrywaj¹ nasze utrwalone przyzwyczajenia, postawy, cechy osobowoœci, z których nie wszystkie okazuj¹ siê przydatne. Na szczêœcie wiêkszoœæ z cech niekorzystnych mo emy modyfikowaæ. Tak¹ cech¹ jest wewn¹trzsterownoœæ. Osoba wewn¹trzsterowna, zawsze uwa a, e w³aœciwie niemal wszystko zale y od niej samej; nie kieruje siê zewnêtrznymi naciskami, ma w sobie centrum decyzyjne, jest sobie sterem, eglarzem i okrêtem. Ktoœ, kto ma mniej nasilon¹ tê cechê psychologia kiedy bêdziemy wiêcej o sobie wiedzieæ, zdecydujemy o korektach swoich zachowañ JaNina Nowakowska POMOC PSYCHOLOGICZNA Jestem dobra na ka dy kryzys w rodzinie w pracy w chorobie tel ninanowa@poczta.onet.pl równie kszta³towanie czucia g³êbokiego, które ma du y wp³yw na samokontrolê i autokorekcjê. Wszyscy uczestnicy zajêæ w Dziale Gimnastyki Korekcyjnej maj¹ mo liwoœæ korzystania z dwóch podstawowych form terapii: gimnastyki oraz p³ywania. Zajêcia dla grup dyspanseryjnych odbywaj¹ siê dwa razy w tygodniu, obejmuj¹c w jednym dniu gimnastykê jest bardziej podatny na wp³ywy zewnêtrzne; poddaje siê zaistnia³ym sytuacjom i trzyma siê zdania innych. Istotne jest, e ka dy posiada tê sprzyjaj¹c¹ cechê w jakimœ wymiarze/mo na to zmierzyæ testem/. Wa ne jest, by odkryæ tê mo liwoœæ, i traktowaæ j¹ jako swoj¹ wielk¹ szansê, pielêgnowaæ j¹ i æwiczyæ, w ka dej trudnej sytuacji z niej korzystaæ mo e siê okazaæ, e w ten sposób z osoby uzale nionej od zewnêtrznych nacisków, staniemy siê bardziej aktywni przejmiemy sterowanie sob¹ i poczujemy siê bardziej wartoœciowi. Moje doœwiadczenia w prowadzeniu grup wsparcia dla osób nie radz¹cych sobie z sytuacjami trudnymi, pozwalaj¹ mi s¹dziæ, e du o mo na zmieniæ w ich zachowaniu. Prostym przyk³adem mo e byæ fakt, e osoby wczeœniej ma³o aktywne, zachêcone do realizacji nietrudnych zadañ, np. kiedy jako pacjenci kliniki, w której pracowa³am utyskiwali na warunki pobytu, zachêcani przeze mnie, by coœ z tym zrobiæ,/ chocia by zg³osiæ pielêgniarce oddzia³owej, e brakuje arówki w ³azience/ przekonywali siê, e ich interwencja by³a skuteczna. Dalej mog³am pracowaæ nad ich postêpami w budowaniu bardziej optymalnych dzia³añ. Najmniejszy sukces daje poczucie i basen, a w drugim tylko gimnastykê. W przypadku wad zaawansowanych wymagaj¹cych szczególnej opieki jest mo liwoœæ skorzystania z dodatkowej p³ywalni. Wszyscy uczestnicy zajêæ na basenie na pocz¹tku roku szkolnego przechodz¹ odpowiedni sprawdzian umiejêtnoœci p³ywackich, pozwalaj¹cy nam podzieliæ dzieci na grupy pocz¹tkuj¹ce i zaawansowane. W pierwszym przypadku proces nauki p³ywania rozpoczynamy od oswajania ze œrodowiskiem wodnym oraz sukcesywnego wprowadzania elementów nauki p³ywania stylem grzbietowym oraz dowolnym. Wiêkszoœæ zajêæ w przypadku tych grup odbywa siê na p³ytkiej wodzie z wykorzystaniem atrakcyjnego sprzêtu p³ywackiego typu: deski, rury, pi³ki itp. Dzieci i m³odzie z grup zaawansowanych maj¹ zajêcia doskonal¹ce style p³ywackie na g³êbokiej wodzie z wykorzystaniem elementów p³ywania korekcyjnego. Polega ono na odpowiednim przyjêciu symetrycznych lub asymetrycznych pozycji p³ywackich dostosowanych do rodzaju i zaawansowania wady. Po roku wspólnej pracy dzieci i m³odzie maj¹ okazjê pochwaliæ siê Przygotowaæ siê na kryzys? Jak to zrobiæ? Zdrowie w³asnej wartoœci jest buduje samoocenê. To jej poziom sprawia, czy czujemy siê pewnie, czy zawsze wycofujemy siê z gry, bo zak³adamy, e ka dy inny jest od nas lepszy, nie mamy do siebie zaufania. Cechami, wa nymi w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi s¹ tak e: postawa pozytywna, z któr¹ nie przychodzimy na œwiat, musimy nad ni¹ pracowaæ kontroluj¹c myœlenie - odrzucaæ myœli negatywne/ wszystko mi siê nie udaje, z tego nic nie bêdzie /, które jest powodem niskiej samooceny i nie mo e nam pomóc. Negatywna myœl powinna byæ szybko odrzucona i wrêcz zamieniona na pozytywn¹/ muszê skupiæ siê na tym, co kolejno powinienem zrobiæ, postaram siê wypocz¹æ i spróbowaæ to za³atwiæ /. Konsekwentnie pos³uguj¹c siê schematem poznaæ, a potem zmieniaæ. Warto dodaæ, e ludzie ró ni¹ siê miêdzy sob¹ sposobami radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Bior¹c to pod uwagê, warto odpowiedzieæ na nastêpuj¹ce pytanie: jak ja radzê sobie z problemem? odpowiedÿ: wpadam w panikê i wolê siê zaj¹æ innymi sprawami? rzucaj¹c siê na zadania ³atwiejsze pomijam problem? uciekam w sen? osi¹gniêtymi sukcesami, bior¹c udzia³ w zawodach p³ywackich Dzia³u Gimnastyki Korekcyjnej. Dla najm³odszych uczestników z klas I i II s¹ to g³ównie gry i zabawy prowadzone w formie sztafety. Dla najlepszych istnieje mo liwoœæ zaprezentowania swojej formy i kondycji pokonuj¹c jedn¹ d³ugoœæ basenu na plecach lub brzuchu z pomoc¹ wybranego sprzêtu p³ywackiego. Dzieci starsze bior¹ udzia³ w zawodach p³ywackich przeprowadzanych zawsze zgodnie z ceremonia- ³em sportowym. Jest to dla nich okazja nie tylko do dobrej zabawy, ale te do sprawdzenia swoich umiejêtnoœci i porównania siê z innymi zawodnikami w tej samej kategorii wiekowej. Z naszych badañ i obserwacji wynika, i wœród wad wspó³istniej¹cych ze skolioz¹ najlepszej korekcji ulegaj¹ plecy okr¹g³e, odstaj¹ce ³opatki, klatki lejkowate. W du ej czêœci ustêpuj¹ przykurcze w stawach barkowych i biodrowych, zmniejszeniu ulegaj¹ przykurcze miêœni kulszowo - goleniowych, piersiowych i miêdzy ebrowych. Z wywiadów przeprowadzonych z dzieæmi i rodzicami wynika jasno, i œrodowisko wodne lepiej motywuje dzieci i m³odzie do systematycznego wysi³ku. Wykazuj¹ specjalista psychologii klinicznej JaNina Nowakowska oddajê siê marzeniom o tym jak sprawy same siê rozwi¹ ¹? staram siê wiêcej siê o tym dowiedzieæ, eby móc lepiej dzia³aæ? pasjonuje mnie problem, traktujê go jak wyzwanie i uwa am, e to mnie pozytywnie doœwiadcza i stajê siê przez to bardziej wartoœciowym cz³owiekiem? Ludzie, którzy z ró nych powodów s¹ ma³o pewni siebie, zdani na los, czêsto maj¹ trudnoœci w podejmowaniu decyzji i pozostaj¹ w tyle, nie dbaj¹ o postawê pozytywn¹ wobec œwiata, dodatkowo u ywaj¹ nieskutecznych strategii radzenia sobie z problemami, u których pojawia siê poczucie bezradnoœci, obni enie nastroju, depresja, czêsto najmniejszy problem ich przerasta i nie s¹ sobie w stanie pomóc. Interwencja specjalisty jest w tym przypadku niew¹tpliwie wskazana. Jest jednak wiele osób, które czerpi¹c najpierw podstawow¹ wiedzê psychologiczn¹, same rozwi¹zuj¹ swoje problemy i w³aœnie o to chodzi. JaNina Nowakowska specjalista psychologii klinicznej Kierownik Dzia³u Gimnastyki Korekcyjnej mgr Ilona Barañska one wiêkszy zapa³ do te j formy zajêæ, gdy s¹ one dla nich przyjemniejsze i ciekawsze ni na sali gimnastycznej. Nale y jednak pamiêtaæ, e nigdy zajêcia na p³ywalni nie zast¹pi¹ æwiczeñ i odwrotnie - æwiczenia nie zast¹pi¹ p³ywania. Æwiczenia p³ywackie s¹ ogólnorozwojowe i wp³ywaj¹ na poprawê wydolnoœci organizmu oraz na wzmocnienie miêœni ca³ego cia³a. Æwiczenia gimnastyczne zaœ daj¹ mo liwoœæ zastosowania pozycji izolowanych i dotarcia wybiórczo do os³abionych czy przykurczonych miêœni i wiêzade³. Tak wiêc podsumowuj¹c, najkorzystniejsz¹ form¹ terapii dla dzieci zagro- onych wad¹ postawy czy skolioz¹ jest systematyczne uczestnictwo w obydwu prezentowanych formach ruchowych. W KRAKOWIE W KRAKOWIE Bezp³atny informator zdrowie uroda ul. Przewóz 2a Kraków Redakcja: tel tel./fax: redakcja@zdrowiewkrakowie.info Dzia³ reklamy - zg³oszenia: tel tel./fax: k.kupczyk@zdrowiewkrakowie.info Druk: Drukarnia Kraków Zdrowie w Krakowie. Bezp³atny informator zdrowie uroda. Wydawca: ABW Graf Group s.c.ul. Przewóz 2, Kraków. Redaktor naczelny: Beata Mazurek. Druk: Drukarnia Kraków. Adres redakcji: Zdrowie w Krakowie, ul. Przewóz 2a, Kraków. Redakcja: tel./fax: , redakcja@zdrowiewkrakowie.info Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych, oraz zastrzega prawo do ich przeredagowania i skracania. Redakcja nie odpowiada za treœæ zamieszczanych og³oszeñ. Rozpowszechnianie materia³ów redakcyjnych bez zgody wydawcy jest zabronione.

12 12 Zdrowie w Krakowie Nr 4 CIEKAWOSTKI NASZE ZDROWE MA E CENY Alveo moc natury Od kilku lat mo na ju tak e w Polsce zakupiæ kanadyjski preparat zio³owy ALVEO. J est to kompozycja 26 zió³, które dzia³aj¹ kompleksowo na poszczególne narz¹dy stymuluj¹c pracê ca³ego organizmu: Preparat wzmacnia pracê serca, reguluje ciœnienie, przywraca sprê ystoœæ œcian naczyñ krwionoœnych, obni a poziom negatywnych frakcji cholesterolu we krwi. Zapewnia lepsze dotlenienie komórek mózgowych, a tym samym lepsz¹ koncentracjê, dzia³a antystresowo. Reguluje funkcjê ca³ego uk³adu trawiennego poprzez optymalizacjê sk³adu i iloœci soków o³¹dkowych, reguluje poziom cukru, harmonizuje pracê w¹troby i woreczka ó³ciowego, stymuluje pracê nerek. Dzia³a antyreumatycznie i zapobiega powstawaniu artretyzmu, przyspiesza i reguluje przemianê materii, obni a poziom substancji toksycznych w organizmie. Powoduje szybsze wydzielanie kwasu mlekowego z miêœni i serca i lepsze od ywianie wszystkich tkanek. Dzia³a tonizuj¹co i immunomoduluj¹co, posiada dzia³anie przeciwalergiczne, przeciwzapalne, antybakteryjne i antywirusowe. Ma dzia³anie rewitalizuj¹ce i remineralizuj¹ce. Zawiera ca³¹ gamê antyoksydantów, które zwalczaj¹ wolne rodniki. Zapewnia równowagê biochemiczn¹, stymuluje prawid³owy rozwój komórek, przyspiesza procesy gojenia i regeneruje wszystkie tkanki, opóÿnia procesy starzenia poprzez stymulacjê produkcji naturalnego koenzymu Q10 przez nasz organizm. Wzmacnia potencjê i p³odnoœæ. Sk³ad chemiczny naturalnych sk³adników Alveo: Witaminy: A, B1, B2 (ryboflawina), B6, B12, C, P, K1, E Makroelementy: elazo, wapñ, magnez, cynk, mangan, sód, potas, fosfor, krzem (w tym ³atwo absorbowalny krzem), polisacha-rydy, kwasy organiczne, enzymy roœlinne, aminokwasy, proteiny, jod, jodki, przeciwutle-niacze i zmiatacze wolnych rodników, zwi¹zki odtruwaj¹ce (detoksyfikacyjne), sole mineralne, inhibitory, beta-karoteny, izoflawony: genisteina, biochanina (antyoksydanty), flawonidy (zwalczaj¹ wolne rodniki), glikozydy (pobudzaj¹ bezpoœrednio pracê skurczowo-rozkurczowo miêœnia sercowego) Dariusz G³ód tel. (0-12) , tel. kom glod@akuna.pl Gabinet Kosmetyczny Jola Zaprasza i poleca: Alqvimia - 100% naturalne kosmetyki i aromaterapiê mezoterapiê bezig³ow¹ filldermê - wype³nianie zmarszczek zabiegi wybielaj¹ce Fale radiowe RF-lifting skóry i modelowanie sylwetki depilacjê laserow¹ mikrodermabrazjê diamentow¹ kawitacjê - sonoforezê masa e stemplami zio³owymi, gor¹cymi kamieniami, szklanymi kulami tipsy, pedicure, manicure solarium, saunê Nowoczesne zabiegi w po³¹czniu z 20-letnim doœwiadczeniem s¹ gwarancj¹ zadowolenia i satysfakcji korzystaj¹cych z naszych us³ug. Bochnia ul. Œwiêtokrzyska 10a tel GDÓW ul. M³yñska 1 tel czynne: pn. - pt sobota KRAKÓW ul. Wys³ouchów 30a tel czynne: pn. - pt sobota MYŒLENICE ul. Niepodleg³oœci 8 tel czynne: pn. - pt sobota KARTA STA EGO PACJENTA!