Projekt współfinansowany w ramach Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata

Transkrypt

1 DZIEDZICZENIE 1

2 I. Co oznacza dziedziczenie? Dziedziczenie to nabycie majątku, praw i zobowiązań majątkowych (np. długów) po śmierci dotychczasowego właściciela. Będąc właścicielem np. mieszkania, samochodu, działki, oszczędności możemy przekazać tę własność testamentem. Jeżeli nie zostawimy testamentu najbliższa rodzina będzie dziedziczyła majątek na podstawie ustawy (dziedziczenie ustawowe) czyli zgodnie z ogólnymi zasadami zawartymi w Kodeksie cywilnym. 1. Dziedziczenie na podstawie testamentu Sporządzając testament wskazujemy osoby, którym chcemy przekazać nasz majątek. Może to być jedna lub kilka osób. Może to być rodzina lub osoby niespokrewnione. W testamencie możemy zmienić kolejność dziedziczenia określoną w ustawie np. możemy pominąć współmałżonka i dzieci, które są wymienione w ustawie jako pierwsze w kolejności dziedziczenia i cały majątek przekazać np. wnukom lub rodzeństwu. W testamencie możemy również pozbawić prawa do dziedziczenia po nas te osoby, które na podstawie ustawy byłyby uprawnione do naszego majątku po naszej śmierci np. jedno z dzieci. Zawsze jednak musimy podać powody wydziedziczenia. Przede wszystkim musimy udowodnić, że zachowanie osoby, którą chcemy wydziedziczyć było świadome, uporczywe i wzbudziło naszą dezaprobatę np. syn jest uzależniony od narkotyków i zachowuje się wobec nas w sposób naganny; córka nie utrzymuje z nami kontaktu od wielu lat, nie opiekuje się nami, nie pomaga w chorobie. Negatywne zachowanie osób, które chcemy wydziedziczyć nie musi być skierowane wyłącznie wobec nas, ale także w stosunku do najbliższych nam osób np. wobec żony/ męża, dziecka. Osoba wydziedziczona w testamencie traci nie tylko prawo do majątku po nas, ale również prawo do zachowku od osób wskazanych w testamencie (spadkobierców testamentowych).!!! Testament zawsze można zmienić. Ważny jest testament z ostatnią datą. Nawet jeżeli sporządziliśmy wcześniej testament u notariusza, ale zmieniliśmy zdanie i spisujemy naszą wolę własnoręcznie, obowiązujący będzie dokument z późniejszą datą. 2

3 Jak przygotować testament? Istnieją różne formy testamentów, ale najpopularniejsze formy przekazania naszej woli to testament własnoręczny oraz testament notarialny. Oba rodzaje testamentu są tak samo ważne. Testament własnoręczny musi zostać napisany własnoręcznie i na papierze (nie może spisać go inna osoba w naszym imieniu; nie można napisać go na komputerze ani na maszynie) oraz musi zostać przez nas podpisany i opatrzony datą. Taka forma testamentu nie wymaga świadków. Przygotowany testament możemy trzymać w domu (dobrze o tym fakcie poinformować osobę, którą darzymy zaufaniem) lub przekazać notariuszowi na przechowanie (wówczas notariusz wpisze ten fakt do Notarialnego Rejestru Testamentów). Testament notarialny sporządza notariusz, w naszej obecności. Notariusz spisuje naszą wolę, odczytuje nam ją głośno i jeśli nie mamy zastrzeżeń do treści, podpisujemy się pod dokumentem. Podpis składa również notariusz. Za testament notarialny trzeba zapłacić od kilkudziesięciu do stu kilkudziesięciu złotych w zależności od rodzaju zawartych w nim dyspozycji (np. wydziedziczenia).!!! Wyłącznie testament w formie aktu notarialnego umożliwia nam dokonanie tzw. zapisu windykacyjnego czyli przekazania konkretnych składników majątku wybranym przez nas osobom np. wskazujemy, że mieszkanie chcemy przekazać córce, a działkę synowi. W testamentach własnoręcznym i zwykłym notarialnym (bez zapisu windykacyjnego) spadkobiercy zawsze będą dziedziczyli wspólnie wszystkie składniki majątku, a udział w majątku spadkowym będzie określony w formie ułamka np. po 1/3 całego pozostawionego majątku dla współmałżonka i dwójki dzieci. Jeżeli w zapisie windykacyjnym nie uwzględnimy jakiegoś składnika majątku np. określimy komu przekazujemy cenną biżuterię i książki, ale nie wskażemy kto ma dziedziczyć oszczędności, to pozostała część spadku nie uwzględniona w zapisie, będzie podlegała normalnemu podziałowi w ramach dziedziczenia a osoba uwzględniona w zapisie będzie dalej uczestniczyć w podziale pozostawionego przez nas majątku. 3

4 2. Dziedziczenie na podstawie ustawy O dziedziczeniu na podstawie ustawy (zgodnie z zasadami zawartymi w Kodeksie cywilnym) mówimy w sytuacji, w której nie zostawiliśmy testamentu i istnieje krąg osób, które zgodnie z przepisami prawa mogą nabyć prawa do pozostawionego przez nas majątku. Przepisy prawa ściśle regulują kto i w jakiej kolejności ma prawo do pozostawionego przez nas majątku. Są to w pierwszej kolejności nasi najbliżsi: 1.1 Jeżeli zmarły miał współmałżonka i: miał dzieci: - dziedziczą: małżonek i dzieci (w częściach równych, ale małżonek nie może dziedziczyć mniej niż ¼) jeśli któreś z dzieci nie przeżyło spadkodawcy to jego część dziedziczą jego dzieci był bezdzietny: - dziedziczą małżonek i rodzice (małżonek ½, rodzice po ¼) jeśli jeden z rodziców nie przeżył spadkodawcy to dziedziczą: małżonek (½), pozostały rodzic (¼), rodzeństwo (w częściach równych z ¼ zmarłego rodzica) jeśli któreś z rodzeństwa nie przeżyło spadkodawcy to dziedziczą jego dzieci (udział zmarłego) jeśli oboje rodzice nie żyją to dziedziczą: małżonek (½) i rodzeństwo (w częściach równych z ½ zmarłych rodziców) jeśli któreś z rodzeństwa nie przeżyło spadkodawcy to dziedziczą jego dzieci (udział zmarłego) Jeżeli nie ma rodzeństwa i dzieci rodzeństwa dziedziczy wyłącznie współmałżonek. 1.2 Jeżeli zmarły nie miał współmałżonka i: miał dzieci: - dziedziczą dzieci (w częściach równych) jeśli któreś z dzieci nie przeżyło spadkodawcy to jego część dziedziczą jego dzieci 4

5 był bezdzietny: - dziedziczą rodzice (w częściach równych) jeśli jeden z rodziców nie przeżył spadkodawcy to dziedziczą pozostały rodzic (½), rodzeństwo (w częściach równych z ½ zmarłego rodzica) jeśli któreś z rodzeństwa nie przeżyło spadkodawcy to dziedziczą jego dzieci (udział zmarłego) jeśli oboje rodzice nie żyją to dziedziczy rodzeństwo (w częściach równych) jeśli któreś z rodzeństwa nie przeżyło spadkodawcy to dziedziczą jego dzieci (udział zmarłego) jeśli brak rodzeństwa i ich dzieci, wnuków, prawnuków dziedziczą dziadkowie jeśli któryś z dziadków nie przeżył spadkodawcy dziedziczy rodzeństwo rodziców jeśli nie żyją dziadkowie i rodzeństwo rodziców dziedziczą pasierbowie pod warunkiem, że nie żyją ich biologiczni rodzice jeśli nie ma lub nie żyją pasierbowie dziedziczy gmina (właściwa dla miejsca zamieszkania spadkodawcy) lub Skarb Państwa o ile nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub znajdowało się ono poza granicami Polski. II. Jak i za ile możemy potwierdzić prawo do spadku? Jeżeli chcemy swobodnie dysponować majątkiem pozostawionym nam testamentem lub na podstawie ustawy zawsze musimy w tym celu potwierdzić nasze prawo do spadku po zmarłym. Możemy to uczynić przed sądem lub u notariusza. Potwierdzenie dziedziczenia na drodze sadowej - konieczność złożenia pisemnego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania osoby, po której dziedziczymy; - wystarczy, że wniosek złoży tylko jedna Poświadczenie dziedziczenia u notariusza - notarialnie możemy poświadczyć spadki wyłącznie po osobach, które zmarły po 1 lipca 1984 r.; - akt poświadczenia dziedziczenia może sporządzić dowolny notariusz (nie ma wymogu kierowania się miejscem 5

6 osoba uprawniona do dziedziczenia (wnioskodawca), ale we wniosku musi wymienić z imienia i nazwiska wszystkich uprawnionych do dziedziczenia wraz z ich adresami; - do wniosku należy dołączyć akt zgonu osoby, po której dziedziczymy, akty urodzenia uprawnionych do dziedziczenia oraz akty małżeństwa (potwierdzenie zmiany nazwiska np. córek, wnuczek itp.); - sąd przesyła nam wezwanie na sprawę; - na sprawie sąd sprawdza czy spadkodawca zostawił testament i to kto będzie dziedziczył po zmarłym; - jeżeli jest kilku spadkobierców majątek po zmarłym (spadek) jest dzielony w częściach ułamkowych; - po zbadaniu dokumentów sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Opłata sądowa Stała opłata w kwocie 50 zł pobierana od wniosku o: 1.stwierdzenie nabycia spadku; 2. zabezpieczenie spadku; zamieszkania zmarłego); - przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia musimy dostarczyć notariuszowi akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia uprawnionych do dziedziczenia oraz akty małżeństwa (potwierdzenie zmiany nazwiska np. córek, wnuczek itp.); - przed notariuszem muszą stawić się zgodnie wszyscy, którzy są uprawnieni do dziedziczenia po zmarłym i złożyć zgodne oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku; - potwierdzenie dziedziczenia spadku na podstawie testamentu lub ustawy odbywa się od razu w formie sporządzonego przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia, który otrzymuje każdy spadkobierca; - akt poświadczenia dziedziczenia jest rejestrowany elektronicznie w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia prowadzonego przez Krajowa Radę Notarialną. Opłaty u notariusza Maksymalne stawki notarialne: 1.sporządzenie testamentu: 50zł + 23% VAT; 2.sporządzenie testamentu z zapisem windykacyjnym, poleceniem lub pozbawieniem uprawnionego prawa do zachowku 150 zł + 23% VAT; 3.odwołanie testamentu 30 zł + 23% VAT; 4.akt poświadczenia dziedziczenia 6

7 ustawowego lub testamentowego 50 zł + 23% VAT; Notariusz pobiera również opłaty za wypisy i odpisy wydawane stronom i przesyłane obowiązkowo do różnych urzędów i instytucji (do sądu, urzędu skarbowego, starostwa np.). Kto zapłaci podatek od spadku a kto jest zwolniony? Od 1 stycznia 2007 r. I grupa podatkowa czyli najbliższa rodzina spadkodawcy jest zwolniona od podatku od spadków i darowizn.!!! Należy pamiętać, że każda osoba, która potwierdzi swoje prawo do spadku musi zgłosić fakt dziedziczenia właściwemu urzędowi skarbowemu w ciągu pół roku od momentu uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Właściwy jest urząd skarbowy, w miejscu położenia przedmiotów majątkowych np. mieszkania, działki. Jeżeli przedmioty są położone na terenie działania więcej niż jednego urzędu skarbowego to informację zgłaszamy w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli takiego nie ma to w miejscu ostatniego pobytu osoby, po której dziedziczymy. Dla każdej z trzech grup podatkowych jest określona kwota wolna od podatku, kiedy nie jest wymagane zgłoszenie podatkowe: I grupa (rodzice, dzieci, dziadkowie, rodzeństwo, ale też teściowie, synowa i zięć) kwota wolna to 9637 zł. II grupa (to dalsza rodzina, m.in. ciotki i wujowie) kwota wolna to 7276 zł. III grupa (osoby niespokrewnione oraz członkowie dalszej rodziny nie należący do II grupy) kwota wolna to 4902 zł. Jeżeli odziedziczymy majątek, którego wartość przekracza kwotę ustaloną dla każdej z grup podatkowych, musimy zgłosić ten fakt urzędowi skarbowemu oraz wypełnić odpowiedni formularz. Urząd wyliczy nam należny podatek według obowiązującej skali. 7

8 III. Kiedy możemy wystąpić o zachowek? Zachowek zabezpiecza interesy najbliższych osób spadkodawcy, które dziedziczyłyby po nim na podstawie ustawy, ale z jakichś powodów nie zostały powołane przez spadkodawcę w testamencie. O zachowek mogą wystąpić: dzieci, wnukowie (zstępni); małżonek; rodzice spadkodawcy, o ile byliby oni powołani do spadku z ustawy. Zachowek ma zawsze formę pieniężną. O jego wypłatę osoba uprawniona (dzieci, wnuki, małżonek i rodzice, jeżeli byliby powołani do spadku z ustawy) występuje do spadkobiercy dziedziczącego na podstawie testamentu. Wysokość zachowku to połowa wartości udziału spadkowego, który przypadłby występującej o niego osobie przy dziedziczeniu ustawowym oraz 2/3 jeśli jest to osoba małoletnia lub trwale niezdolna do pracy np. wdowa, matka dwójki pełnoletnich dzieci sporządziła testament, w którym do całości spadku powołała wyłącznie syna, pomijając córkę. Cały jej majątek to mieszkanie o wartości zł Córka będzie miała prawo domagać się od brata zachowku w wysokości zł Zwiększają lub zmniejszają wartość zachowku darowizny przekazane za życia przez spadkodawcę spadkobiercom lub osobom uprawnionym do zachowku. Wartość darowizny dolicza się do spadku zwiększając jego wartość (nie ma znaczenia kiedy zostały dokonane). Jeśli darowiznę otrzymała osoba uprawniona do zachowku, wtedy wartość zachowku zostanie pomniejszona o wartość darowizny. Do spadku nie dolicza się darowizn przekazanych na rzecz osoby nie będącej spadkobiercą lub osobą uprawnioną do zachowku, ale tylko wtedy, gdy została dokonana więcej niż 10 lat przed śmiercią spadkodawcy. O wypłatę zachowku możemy ubiegać przez okres pięciu lat od ogłoszenia testamentu, a jeżeli jest to roszczenie z tytułu darowizn lub zapisów windykacyjnych, w ciągu pięciu lat od otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. 8

9 Są sytuacje, w których osoby uprawnione do dziedziczenia tracą prawo do zachowku: zostaliśmy uznani za osoby niegodne; zrzekliśmy się dziedziczenia lub odrzuciliśmy spadek przysługujący nam z mocy ustawy; jako małżonkowie zostaliśmy odsunięci od dziedziczenia w związku ze złożonym pozwem o rozwód lub separację z naszej winy (pozew musi być uzasadniony); zostaliśmy w testamencie wydziedziczeni przez spadkodawcę. WZÓR TESTAMENTU WŁASNORĘCZNEGO Podane niżej wzory są przykładowe, a dane w nich zawarte są fikcyjne. Tarnobrzeg, (dzień, miesiąc, rok) Testament Ja, niżej podpisana, (imię i nazwisko spadkodawcy) z domu (nazwisko rodowe), córka (imiona rodziców), urodzona (dzień, miesiąc, rok) w (miejscowość), świadoma podejmowanej decyzji, bez jakiegokolwiek przymusu, oświadczam, iż powołuję do spadku po mnie: 1. w części równej ½ spadku moją córkę (imię i nazwisko córki), 2. w części równej ½ spadku mojego syna (imię i nazwisko syna). (własnoręczny podpis spadkodawcy) Augustów, (dzień, miesiąc, rok) Testament Ja, niżej podpisany, (imię, nazwisko spadkodawcy), syn (imiona rodziców), urodzony (dzień, miesiąc, rok) w (miejscowość), oświadczam, iż: 1. Powołuję do całości spadku mojego syna (imię, nazwisko), 2. Gdyby mój syn nie mógł lub nie chciał dziedziczyć, powołuję do całości spadku Hospicjum imienia.. działające w Augustowie przy ul. Karmelowej Wydziedziczam moją żonę (imię, nazwisko żony), z domu (nazwisko rodowe żony), która postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami wobec mnie, od 5 lat nie pomagając mi podczas ciężkiej choroby, pobytów w szpitalu i rekonwalescencji w domu. Żona od wielu lat nadużywa alkoholu i znęca się nade mną psychicznie. Takie zachowanie rani mnie i nie jestem w stanie jej wybaczyć i postanowiłem pozbawić ją prawa do zachowku. 9

10 Taka jest ostatnia moją wola, którą w pełni świadomie wyrażam. (własnoręczny podpis spadkodawcy) DŁUGI SPADKOWE 10

11 I. Czy spadek zawsze oznacza wyłącznie korzyści? Niestety nie. Spadek to coraz częściej nie tylko dziedziczenie majątku, ale także długów. W skrajnych przypadkach spadek może oznaczać dziedziczenie wyłącznie długów po zmarłym. Powszechna dostępność kredytów, pożyczek, szczególnie tych oferowanych przez parabanki oraz tzw. chwilówki, powoduje, że coraz łatwiej i chętniej zadłużamy się, nie zdając sobie często sprawy z rzeczywistych kosztów pożyczek i kredytów oraz ich konsekwencji nie tylko dla nas, ale i naszych najbliższych. Ponadto wzrastające koszty życia powodują, że przy skromnych dochodach mamy problemy z regulowaniem na bieżąco np. opłat za mieszkanie. Niespłacone przez nas zobowiązania w postaci długów mieszkaniowych, pożyczek, kredytów wchodzą po naszej śmierci w skład masy spadkowej i obciążają naszych spadkobierców. 1. Jak ustrzec się dziedziczenia długów spadkowych? Spadkobierca, bez względu na to czy dziedziczy na podstawie ustawy, testamentu czy zapisu windykacyjnego, ma prawo podjąć decyzję czy chce przyjąć czy odrzucić spadek. W sytuacji, w której wie lub podejrzewa, że spadkodawca miał długi, decyduje tym samym czy chce uregulować zobowiązania osoby zmarłej czy nie. Jako spadkobiercy możemy: przyjąć spadek wprost przyjmujemy majątek osoby zmarłej w całości, zarówno korzyści jak i ewentualne długi, za które odpowiadamy całym naszym majątkiem. Przyjmując spadek wprost nie musimy składać żadnych oświadczeń. Przyjęcie spadku wprost następuje automatycznie po upływie 6 miesięcy od dnia, kiedy dowiedzieliśmy się, że jesteśmy spadkobiercą (6 miesięcy jest to czas dany nam przez przepisy prawa na odrzucenie spadku lub przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza); przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpowiadamy za długi osoby zmarłej jedynie do wysokości pozostawionego przez nią majątku spadkowego np. spadkodawca pozostawił zł długu i cenny księgozbiór wart zł W tej sytuacji będziemy 11

12 musieli spłacić dług w wysokości zł, natomiast to co pozostanie po uregulowaniu zobowiązania staje się naszym majątkiem. Jeżeli np. spadkodawca mieszkał w lokalu socjalnym, nie miał żadnych cennych rzeczy ani majątku, a zaciągnął pożyczkę na spłatę zadłużenia czynszowego w wysokości 5000 zł to po oszacowaniu jego majątku, którego wartość wyniesie najprawdopodobniej 0, nie będziemy spłacać długów spadkodawcy, bez względu na ich wysokość.!!! Na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza mamy zaledwie 6 miesięcy od dnia, kiedy dowiedzieliśmy się, że jesteśmy spadkobiercą (czyli dziedziczymy po osobie zmarłej). Oświadczenie możemy złożyć przed notariuszem lub przed sądem. Jeżeli chcemy skorzystać z drogi sądowej musimy pamiętać, że wiążąca jest data samego posiedzenia Sądu, na którym złożymy stosowne oświadczenia, a nie data złożenia do sądu samego wniosku o przyjęcie oświadczenia. Istnieje ryzyko, że Sąd nie zajmie się naszą sprawą w ciągu 6 miesięcy i nie zdążymy złożyć oświadczenia przed sądem, a w konsekwencji odziedziczymy długi spadkodawcy. Z tego względu bezpieczniej udać się do notariusza, u którego sprawy tego typu załatwia się od razu. W sytuacji, w której jest więcej niż jeden spadkobierca, wystarczy żeby jeden z nich złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a obejmie to wszystkie osoby powołane do spadku.!!! Małoletnie dzieci zawsze dziedziczą spadek z dobrodziejstwem inwentarza. odrzucić spadek odrzucamy wszystko: zarówno długi, jak i majątek.!!! Oświadczenie o odrzuceniu spadku musimy złożyć w ciągu 6 m-cy od dnia, kiedy dowiedzieliśmy się że jesteśmy spadkobiercą, tak samo jak w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W tym przypadku również możemy to uczynić przed notariuszem lub przed sądem rejonowym naszego miejsca zamieszkania i w tym drugim 12

13 przypadku także wiążąca jest data złożenia oświadczenia przed Sądem, a nie złożenia wniosku w sądzie. Odrzucenie spadku jest najkorzystniejszym rozwiązaniem w sytuacji, w której posiadamy wiedzę, że spadkodawca pozostawił wyłącznie długi, a krąg osób uprawnionych do dziedziczenia nie jest duży. Odrzucając spadek jesteśmy traktowani tak, jakbyśmy go nie dożyli. Jest to równoznaczne z tym, że na nasze miejsce są powołani następni krewni, jako kolejni spadkobiercy. Od tego momentu, kiedy dowiedzą się, że zostali spadkobiercami mają 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku np. córka jedynaczka, matka dwóch pełnoletnich synów, dowiedziała się, że jej zmarły ojciec pozostawił w spadku same długi. Żona i rodzice spadkodawcy nie żyją, ale żyje jego bezdzietny brat. W pierwszej kolejności dziedziczyć będzie córka, jeśli odrzuci spadek, w jej miejsce wejdą jej synowie. Oni również muszą odrzucić spadek, jeśli nie chcą dziedziczyć długów. Jeśli odrzucą, spadek przejdzie na bezdzietnego brata spadkodawcy. Teraz i on musi odrzucić spadek jeśli nie chce odpowiadać za długi brata. Jeżeli kolejne w dziedziczeniu są małoletnie dzieci, a my chcemy w ich imieniu odrzucić spadek, musimy uzyskać zgodę Sądu Rodzinnego. W tym celu składamy do Sądu wniosek o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, i dopiero po uzyskaniu zgody możemy złożyć wiążące oświadczenie. Jeśli mamy dużą rodzinę, z częścią krewnych nie mamy kontaktu, nie wiemy, gdzie przebywają albo gdy w rodzinie jest dużo małych dzieci rozwiązanie jakim jest odrzucenie spadku może okazać się bardzo kłopotliwe. Warto wówczas rozważyć przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.!!! Pamiętajmy, że najgorszą sytuacją dla spadkobierców jest brak wiedzy o ewentualnych długach spadkodawcy. Zawsze warto poinformować najbliższych o naszych nieuregulowanych zobowiązaniach, zaciągniętych kredytach, pożyczkach. Jeżeli nie mamy możliwości uczynić tego w bezpośredniej rozmowie, zostawmy informację na piśmie, żeby 13

14 dać szansę naszym najbliższym na zabezpieczeniem się przed koniecznością spłacania latami naszych długów. Mają na to tylko 6 miesięcy! II. Opłaty W sądzie 1.oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza 50 zł 2. oświadczenie o odrzuceniu spadku - 50 zł U notariusza 1. oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza 50 zł + 23% VAT 2. oświadczenie o odrzuceniu spadku 50 zł + 23% VAT 14