KALKULACJA STAWEK ZA ORGANIZACJĘ TRANSPORTU W SAMOCHODOWEJ SPEDYCJI DROBNICOWEJ

Transkrypt

1 Systemy Logistyczne Wojsk nr 41/2014 KALKULACJA STAWEK ZA ORGANIZACJĘ TRANSPORTU W SAMOCHODOWEJ SPEDYCJI DROBNICOWEJ CALCULATION OF RATES FOR ORGANIZATION OF TRANSPORT IN FREIGHT FORWARDING OF BREAK BULK CARGO Paweł KOLIŃSKI Wojskowa Akademia Techniczna Wydział Mechaniczny Instytut Logistyki Streszczenie: W artykule przedstawiono sposób kalkulacji stawek za organizację transportu w spedycji przesyłek drobnicowych na przykładzie wybranego przedsiębiorstwa spedycyjnego z Polski, które współpracuje w sieci logistycznej z partnerami z zagranicy. Abstract: The article presents the method of calculation of rates for organization of transport in freight forwarding of break bulk cargo on selected company in Poland which cooperates in logistics network with partner from foreign countries. Słowa kluczowe: spedycja, drobnica, sieci logistyczne, koszty transportu. Keywords: freight forwarding, break bulk cargo, logistics network, costs of transport. Wprowadzenie Chociaż stale rosnące i rozwijające się sieci logistyczne warunkują wzrost liczby podmiotów biorących udział w procesach transportowych, to tylko dzięki takim rozwiązaniom możliwe jest szybkie i opłacalne przemieszczanie przesyłek pomiędzy nadawcami a odbiorcami na dużych odległościach. Coraz popularniejsze

2 P. Koliński formy współpracy wśród przedsiębiorstw, takie jak partnerstwo i alianse, pozwalają na tworzenie się organizacji sieciowych, w których firmy spełniają określone funkcje, a razem wykonują wspólne zadania. Szczególnym rodzajem organizacji sieciowej jest sieć logistyczna, w której występuje wiele procesów biznesowych, takich jak: procesy magazynowe, transportowe, czy produkcji (Łupicka, 2006, s. 7). Sieć logistyczna najczęściej określana jest jako grupa niezależnych przedsiębiorstw kooperujących i konkurujących ze sobą, które mają na celu poprawę sprawności i efektywności przepływu produktów i towarów oraz towarzyszących im informacji zgodnie z oczekiwaniami klientów. Spedycja przesyłek drobnicowych ma za zadanie nie tylko zorganizowanie przewozu wielu ładunków, ale także zapewnienie takiej ilości towarów w sieci, żeby proces transportowy mógł być w pełni opłacalny dla każdego uczestnika na całej długości łańcucha dostaw. Aby było to możliwe, przedsiębiorstwo spedycyjne korzysta z usług różnych partnerów. Należą do nich m.in. firmy transportowe, spedycyjne, czy świadczące usługi magazynowo-przeładunkowe. Korzystanie z usług partnerów zewnętrznych, oprócz zapewniania sprawnego przemieszczania ładunków, wiąże się także z ponoszeniem kosztów, które wpływają na wysokość stawek przewozowych dla klientów. Odpowiednia znajomość oraz kalkulacja tych kosztów pozwala na operowanie takimi cenami, które pozwolą firmie spedycyjnej stać się konkurencyjną na rynku, a także zapewnić odpowiednią jakość usług dla klienta. Kolejnymi czynnikami wpływającymi na wysokość stawek za organizację transportu są koszty funkcjonowania samego przedsiębiorstwa spedycyjnego, które zawierać będą nie tylko koszty administracyjne, ale także koszty usług wykonywanych przez samą firmę. W artykule przedstawiono sposób kalkulacji cen za organizację transportu na przykładzie polskiego przedsiębiorstwa spedycyjnego X, które zajmuje się spedycją przesyłek drobnicowych do krajów Europy Zachodniej i współpracuje w sieci logistycznej z niemieckimi partnerami. 1. Charakterystyka wybranego przedsiębiorstwa spedycyjnego Charakter przedsiębiorstwa spedycyjnego zależy głównie od rodzaju świadczonych usług logistycznych. Sama definicja spedycji nie jest unormowana prawnie, ale wywieść ją można z art. 794 kodeksu cywilnego, w którym zawarta jest definicja umowy spedycji. Jest to umowa, poprzez którą spedytor, za wynagrodzeniem, zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Kluczowym czynnikiem są przytoczone inne usługi związane z przewozem przesyłki, do których najczęściej należą m.in.: przeładunek, konsolidacja, składowanie, pakowanie, dystrybucja, a także usługi doradcze, 174

3 Kalkulacja stawek za organizację transportu w samochodowej spedycji drobnicowej pomocnicze w zakresie spraw celnych i skarbowych oraz wiele innych. Spedycja zatem w dużym uogólnieniu zajmuje się organizowaniem transportu przesyłki. Możliwe są jednak sytuacje, w których to spedytor posiadając odpowiedni tabor samochodowy, sam dokonuje przewozu ładunku, nabywając jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika. W takim przypadku mamy do czynienia z przedsiębiorstwem transportowo-spedycyjnym. Wybrane przedsiębiorstwo X zajmuje się spedycją przesyłek drobnicowych przy współpracy z krajowymi i zagranicznymi partnerami. Korzystanie z usług obcych przy organizacji transportu takich przesyłek jest w niektórych przypadkach wręcz niezbędne, a wynika to z faktu, że są to ładunki pochodzące od wielu nadawców i skierowane są często do różnych odbiorców, a pojedynczo nie wypełniają całej przestrzeni ładunkowej samochodu. Z reguły są to przesyłki takie jak kartony, worki, czy skrzynie umieszczone dodatkowo na europaletach, a całkowita ich masa nie przekracza 2,5 t (Stajniak, Hajdul, Foltyński i Krupa, 2007, s. 174). Ze względu na skupienie dużej liczby przesyłek o stosunkowo małej masie i kubaturze, konieczne jest wykorzystywanie w procesie transportowym terminali przeładunkowo-magazynowych, które umożliwiają ich sprawną obsługę i manipulację. Terminale te nazywane są często także z ang. hubami ( centrum, węzeł przeładunkowy ). Przedsiębiorstwo X wynajmuje na terenie Polski powierzchnię magazynową, z której utworzony został taki terminal. Do niego zwożone są ładunki z całego kraju przez firmę transportową, która posiada rozbudowaną sieć dystrybucyjną po całej Polsce. Po kompletacji przesyłek w hubie kolejnym krokiem jest załadunek przesyłek na samochód liniowy (samochód wysokotonażowy zakontraktowanego przewoźnika), który jedzie do terminalu niemieckiego partnera firmy Y, znajdującego się na terenie Niemiec. Z tego punktu odbywa się dystrybucja przesyłek przy wykorzystaniu zagranicznych przewoźników. Dostawy i odbiory do i z terminali odbywają się z reguły samochodami niskotonażowymi. Oczywiście oprócz obsługi przesyłek eksportowych odbywa się także przewóz przesyłek importowych. Przedsiębiorstwo X do przewozu przesyłek korzysta z usług kilku partnerów, ale samo wykonuje wszystkie czynności pośredniczące przy odbiorach i dostawach ładunków. Natomiast z fizycznych czynności wykonuje jedynie przeładunek towarów w swoim terminalu. Aby współpraca z zagranicznymi partnerami była możliwa, konieczne jest korzystanie z platformy informatycznej stworzonej i udostępnianej przez firmę Y. Fakt ten implementuje także istnienie specjalnych procedur w całej sieci logistycznej, które warunkują sposoby rozliczania się, nadawania, czy odbioru przesyłek. Procedury te spisane są w umowie zawartej pomiędzy wszystkimi partnerami. Schemat przewozu przesyłek drobnicowych przedstawiony został na rysunku

4 P. Koliński Rys. 1. Schemat przewozu przesyłek drobnicowych Źródło: Opracowanie własne 2. Koszty przedsiębiorstwa spedycyjnego Koszty przedsiębiorstwa spedycyjnego zależą głównie od wachlarza oferowanych usług logistycznych. Inne będą koszty, jeżeli przedsiębiorstwo spedycyjne będzie zajmowało się wyłącznie organizacją transportu, a inne jeżeli będzie samo dokonywać przewozu. W opisywanym przykładzie firma X współpracuje w sieci logistycznej i korzysta z usług kontrahentów do transportu ładunków. Sam fakt współpracy z partnerami niesie ze sobą fakt ponoszenia kosztów, które będą miały wpływ na stawki oferowane klientom. Oprócz tego, nie bez znaczenia będą koszty wejścia na rynek przedsiębiorstw spedycyjnych, a także koszty funkcjonowania samej firmy, które w wielu przypadkach mogą być czynnikami kluczowymi istnienia firmy. Przedsiębiorca, który chce zająć się działalnością spedycyjną, musi wcześniej uzyskać licencję na wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Aby ją uzyskać, przedsiębiorca musi wykazać, że (Marciniak- -Neider i Neider, 2011, s. 38): członkowie organu zarządzającego osoby prawnej, osoby zarządzające spółką komandytową lub jawną albo osoby prowadzące działalność gospodarczą (w przypadku innej formy przedsiębiorstwa) spełniają wymogi dobrej reputacji; przynajmniej jedna z osób zarządzających przedsiębiorstwem lub osoba zarządzająca transportem posiada certyfikat kompetencji zawodowych w drogowym transporcie rzeczy; jego sytuacja finansowa zapewnia podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy, określoną dostępnymi środkami finansowymi lub majątkiem w wysokości euro. 176

5 Kalkulacja stawek za organizację transportu w samochodowej spedycji drobnicowej Wspomniany wyżej wymóg dobrej reputacji jest spełniony, jeżeli nie ma prawomocnego orzeczenia sądowego przeciw przedsiębiorcy za przestępstwa umyślne: karne, skarbowe, przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, obrotowi gospodarczemu, mieniu, wiarygodności dokumentów, ochronie środowiska, warunkom pracy i płacy lub innym przepisom dotyczącym wykonywania zawodu. Pierwszym warunkiem finansowym, który trzeba spełnić, aby móc prowadzić działalność w zakresie spedycji, jest wymóg euro, który potwierdza się rocznym sprawozdaniem finansowym lub dokumentami potwierdzającymi: dysponowanie środkami pieniężnymi w gotówce, na rachunku bankowym lub dostępnymi aktywami; udzielenie gwarancji lub poręczeń bankowych; posiadanie udziałów, akcji lub innych zbywalnych papierów wartościowych; własność nieruchomości. Kolejnym niezwykle ważnym aspektem wpływającym pośrednio na wysokość stawek za organizację transportu są koszty funkcjonowania samego przedsiębiorstwa spedycyjnego. Jeżeli rozpatrywać przedsiębiorstwo spedycyjne, które tylko pośredniczy przy przewozie, koszty takiej firmy ograniczałyby się jedynie do kosztów administracyjnych związanych z prowadzeniem biura, czyli: wynagrodzenia pracowników, wynajem biura, opłaty za telefon, faks, Internet i koszty sprzętu biurowego. W ten sposób do kosztów działalności spedycyjnej zaliczać się będą wydatki ponoszone na takie czynności, jak (Ciesielski, 2005, s. 116): przyjmowanie zleceń spedycyjnych udzielanie porad w zakresie organizacji transportu opracowanie optymalnego wariantu przewozu wybór przewoźnika oraz innych uczestników procesu transportowego wybór środka transportu i technologii zawarcie umowy o przewóz udzielanie zleceń na składowanie, przeładunek oraz inne czynności występujące w trakcie przemieszczania ładunków odbiór przesyłki od nadawcy przygotowanie dokumentacji transportowej i rozdysponowanie jej ubezpieczenie przesyłki przygotowanie ładunku do przewozu nadanie ładunku wraz z dokumentacją nadzór nad przebiegiem procesu transportowego odbiór przesyłki ze środka transportowego odprawa celna sprawdzanie stanu przesyłki przy odbiorze przekazanie przesyłki odbiorcy. 177

6 P. Koliński Rozpatrywane przedsiębiorstwo spedycyjne X oprócz kosztów administracyjnych ponosi także koszty związane z realizacją czynności przeładunkowych. Zaliczymy do nich wynajem powierzchni magazynowej oraz koszty zakupu i eksploatacji urządzeń przeładunkowych, takich jak wózek widłowy, czy ręczne wózki paletowe. Z tego faktu będzie wynikał koszt operacji przeładunku, który musi zostać ujęty w stawce za organizację transportu dla klienta. Może być on stały lub uzależniony od jednostki ładunkowej. Najważniejszymi kosztami wpływającymi na wysokość stawek przewozowych są koszty wynikające z korzystania usług partnerów. Ze względu na specyfikę przewozów drobnicowych, można wyróżnić 3 główne części procesu transportowego. W przypadku przesyłek eksportowych będą to: 1. odbiór od polskiego klienta i dostawa do pierwszego terminalu; 2. przewóz samochodem liniowym do terminalu partnera; 3. dystrybucja ładunków przez zagranicznych przewoźników. Pierwszym kontrahentem w procesie transportowym jest firma Z, która organizuje dla przedsiębiorstwa X odbiory i zwózkę do pierwszego huba. Na podstawie wynegocjowanej umowy, ustalany jest cennik, który zawiera ceny transportu uwzględniające odległość od terminalu i masę ładunku. Drugim kontrahentem jest firma transportowa, która realizuje przewóz pomiędzy dwoma terminalami, a stawka za tę usługę jest zazwyczaj stała. Ostatnim ogniwem w procesie transportu przesyłek drobnicowych jest partner niemiecki Y, który zarządza całą siecią logistyczną. Ma on podpisaną umowę z innymi przewoźnikami, którzy realizują dystrybucję do klientów po Niemczech, a także po pozostałych krajach Europy Zachodniej. W celu ułatwienia negocjacji stawek, ceny dystrybucji ustalane są tylko pomiędzy firmą X i Y. W ten sposób istnieje jeden cennik, zaimplementowany w platformę informatyczną, który także jest skonstruowany w oparciu o regionalizację odbiorów i dostaw oraz masy przesyłek. Oczywiście sama współpraca w sieci logistycznej wiąże się także z kosztem korzystania z systemu informatycznego, za który ponoszona jest comiesięczna opłata. 3. Kalkulacja stawek za organizację transportu Kalkulacja stawki za organizację transportu musi uwzględniać koszty wszystkich partnerów biorących udział w procesie transportowym. W spedycji przesyłek drobnicowych wykorzystywane są umowy instrukcje, które zawierają aktualnie obowiązujące taryfy i warunki, którymi kierują się partnerzy. Oprócz stawek, zawierają one także przepisy dotyczące maksymalnych wymiarów i mas przesyłek, godzin odbiorów i dostaw, a także przewidują kary np. za puste podjazdy, czyli sytuacje, w których z winy spedytora nie można odebrać lub dostarczyć przesyłki ze względu na nieobecność nadawcy, czy odbiorcy. Przykładowe cenniki zostały przedstawione w tabeli

7 Kalkulacja stawek za organizację transportu w samochodowej spedycji drobnicowej Tabela 1. Fragment cennika dystrybucyjnego firmy Z, w PLN Kod pocztowy Waga przeliczeniowa [kg] do do do do do do do do do do Warunek: 1 m 3 = 300 kg Ceny w PLN Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przedsiębiorstwa Z Jak widać cennik firmy Z ułożony jest według kodów pocztowych. Im miejsce odbioru jest bliżej terminalu magazynowego przeładunkowego, tym stawka będzie coraz mniejsza. Warto zwrócić uwagę, że stosowana waga do kalkulacji stawki jest wagą przeliczeniową. Oznacza to, że najpierw musimy obliczyć kubaturę danej przesyłki, a następnie pomnożyć ją przez współczynnik wagowy odpowiadający 1 m 3, 179

8 P. Koliński w tym przypadku jest to 300 kg. Jeżeli tak obliczona masa przesyłki będzie większa od masy rzeczywistej przesyłki, będziemy ją wykorzystywać do dalszych obliczeń. Kolejnym krokiem jest uwzględnienie kosztu samochodu liniowego. Jak wspomniano wcześniej, jest to zazwyczaj stała cena, ponieważ samochód kursuje niezmiennie pomiędzy dwoma terminalami na tej samej trasie. Powszechnie stosowaną praktyką jest obliczenie kosztu jednego miejsca paletowego na samochodzie liniowym. Jeżeli przyjmiemy, że koszt jednego wyjazdu z hubu w Polsce do hubu w Niemczech to 660 euro, można tę kwotę podzielić na 33 miejsca paletowe i otrzymać koszt jednego miejsca paletowego równego 20 euro. Ostatnim kosztem głównym jest koszt partnera niemieckiego. Oblicza się go także na zasadzie cennika, który przedstawiony został w tabeli 2. Tabela 2. Fragment cennika partnera niemieckiego Y, w euro Gewicht Zone 1 bis Zone 2 31 km Zone 3 76 km Zone 4 ab 121 km In Kilogramm 30 km bis 75 km bis 120 km ,00 12,50 13,75 16, ,00 14,00 16,25 18, ,95 17,44 20,43 23, ,39 19,37 22,85 26, ,50 21,71 25,66 29, ,49 25,40 30,29 35, ,18 28,53 33,85 39, ,60 31,43 37,23 43, ,25 34,33 41,10 47, ,46 35,78 43,04 49, ,67 37,23 44,97 52, ,88 38,68 46,42 54, ,57 40,62 50,29 61, ,24 43,82 53,55 67, ,66 49,01 60,78 77, ,86 56,25 70,07 89, ,15 62,59 78,48 101, ,31 68,77 86,71 114, ,25 73,00 93,00 125, ,50 77,00 101,00 136,00 Warunek: 1 m 3 = 250 kg Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przedsiębiorstwa Y Przedstawiony powyżej fragment cennika nie zawiera szczegółowego podziału na kody pocztowe, a na obszary, tzw. zony, które są wydzielonymi regionami, na 180

9 Kalkulacja stawek za organizację transportu w samochodowej spedycji drobnicowej których realizowane są odbiory i dostawy przesyłek. Jeżeli jakiś nadawca lub odbiorca znajduje się poza wyznaczonymi obszarami, to odbiór/dostawa możliwe są jedynie po indywidualnym ustaleniu z przewoźnikiem i wiążą się z reguły z bardzo wysoką stawką. Przykładowy podział Niemiec na zony przedstawiony został na rysunku 2. Rys. 2. Podział mapy Niemiec na zony Źródło: Materiały przedsiębiorstwa Y Znając powyższe główne koszty występujące w procesie przewozu, można skalkulować stawkę za organizację transportu. Koszt transportu standardowej europalety o wymiarach 1,2 0,8 1,0 m o masie 200 kg z Polski z kodu 49 do Niemiec do kodu 99 (Zone 2) przedstawiony został w tabeli 3. Do kalkulacji przyjęto przelicznik 1 EUR = 4,20 PLN. 181

10 P. Koliński Tabela 3. Koszt transportu wybranego ładunku, w euro Uczestnik procesu Koszt Uwaga Firma Z odcinek polski 12,81 euro waga przeliczeniowa 288 kg Samochód liniowy 20 euro cena za jedno miejsce paletowe Firma Y odcinek niemiecki 19,37 euro waga przeliczeniowa 240 kg SUMA KOSZTÓW: 52,18 euro Źródło: Opracowanie własne Przedstawiona w tabeli 3 przykładowa kalkulacja stawki za organizację transportu zawiera uogólniony schemat sposobu jej wyliczania. Dodatkowo trzeba doliczyć takie składowe, jak przeładunki w terminalach magazynowo-przeładunkowych oraz marżę firmy spedycyjnej, której wysokość warunkowana jest stopniem wypełnienia samochodu liniowego, czy kosztów funkcjonowania samego przedsiębiorstwa spedycyjnego. Koszty przeładunków mogą być stałe lub uzależnione od wielkości przesyłki Podsumowanie Spedycja przesyłek drobnicowych możliwa jest dzięki istnieniu rozbudowanych sieci logistycznych, które umożliwiają sprawne i opłacalne przemieszczanie dużej liczby ładunków od wielu nadawców do wielu odbiorców. Istnienie tak dużego organizmu logistycznego możliwe jest dzięki wspólnej platformie informatycznej oraz kooperacji przedsiębiorstw. Każdy podmiot uczestniczący w procesie transportowym zachowuje swoją autonomię, ale kieruje się procedurami obowiązującymi w systemie. Korzystanie z tak dużej ilości partnerów wiąże się z ponoszeniem wielu kosztów, które muszą być uwzględnione przy ostatecznej kalkulacji stawki dla klienta. Należy pamiętać, że oprócz kosztów wynikających z usług partnerów, istnieją także koszty funkcjonowania samego przedsiębiorstwa, które mogą warunkować wysokość marży spedytora. LITERATURA [1] Ciesielski M. (red.), 2005, Rynek usług logistycznych, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa. [2] Łupicka A., 2006, Sieci logistyczne; teorie, modele, badania, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań. [3] Marciniak-Neider D., Neider J. (red.), 2011, Podręcznik spedytora, Polska Izba Spedycji i Logistyki, Gdynia. [4] Stajniak M., Hajdul M., Foltyński M., Krupa A., 2007, Transport i spedycja, Biblioteka Logistyka, Poznań. [5] Logistyka.net.pl, (dostęp: ). [6] Materiały źródłowe firm X, Y i Z. 182