Ja w sieci. W grudniu 1982 r., nowemu czołgowi nadano oznaczenie FV 4030/4 i nazwę Challenger, czyli rzucający wyzwanie.

Transkrypt

1 Challenger 1 Autor: Administrator Wielka Brytania na przestrzeni lat przywykła do statutu czołowego producenta broni pancernej. Po Drugiej Wojnie Światowej opinię najlepszego czołgu miał Centurion. Nie inaczej było w przypadku jego następcy, Chieftaina, który uchodził za najlepszy czołg II generacji państw NATO. Brytyjskie biura projektowe konstruowały również czołgi dla odbiorców zagranicznych. Jednym z najważniejszych klientów eksportowych był Iran, który do wybuchu rewolucji islamskiej w 1979 zakupił około tysiąca czołgów Chieftain. W 1974 r. Iran zamówił w Vickers Defence Systems 125 czołgów Shir Iran 1 (FV 4030/2s) i 1225 Shir Iran 2 (FV 4030/3s). Shir 1 stanowił wersję rozwojową Chieftaina, zastosowano nową jednostkę napędową o mocy 1200 KM, automatyczną skrzynię biegów i zmodernizowany układ jezdny z zawieszeniem hydropneumatycznym. Z kolei Shir 2 miał być zupełnie nowym czołgiem, wyposażonym w wielowarstwowy pancerz laminowany, tzw. Chobham nad którym pracowano w Wielkiej Brytanii w ośrodku MVEE (Military Vehicles Engineering Establishment - Ośrodek Badawczy Pojazdów i Inżynierii Wojskowej). Challenger sił IFOR w Kosowie Nie przewidywano wprowadzenia do uzbrojenia armii brytyjskiej żadnego z owych czołgów. Sukcesorem Chieftaina na wyspach miał zostać nowy czołg przygotowywany wspólnie z Niemcami, w ramach projektu MBT-80. Niestety, program przekroczył zakładany kosztorys, a Niemcy kończyli prace nad Leopardem 2, wobec czego w 1979 r. projekt został przerwany. Wobec klęski MBT-80, armia brytyjska znalazła się trudnej sytuacji. Przestarzałe Chieftainy ustępowały najnowszym radzieckim czołgom które wchodziły do produkcji. Szczególny niepokój wywoływały doniesienia wywiadu o możliwościach oraz rosnącej liczbie T-64 i T-72, nie obcy był również najnowszy T- 80. Zbiegło się to w czasie z rewolucją islamską w 1979 r., w wyniku której Iran anulował zamówienie na Brytyjskie czołgi. Tymczasem Shir Iran 1 i 2 wchodziły już do produkcji. Shir 1 został zamówiony przez Jordanię w licznie 274 sztuk, pod nazwą Khalid, natomiast Shir 2 nie znalazł nabywcy. Wobec tego wojska lądowe postanowiły nie czekać, tylko wykorzystać okazję i przejąć osierocony przez Iran projekt. Shir 2 miał wiele wspólnego z MBT-80, oba projekty prowadziła firma Vickers Defence Systems. Niemniej jednak, czołg dla Iranu był przygotowany do działań w warunkach pustynnych, należało więc przeprowadzić niezbędne modyfikacje, zamierzano również polepszyć zdolność wykrywania celów w nocy, w tym celu po prawej stronie wieży wykonano lukę w pancerzu, którą miała zając kamera termowizyjna TOGS (Thermal Observation and Gunnery Sight). W grudniu 1982 r., nowemu czołgowi nadano oznaczenie FV 4030/4 i nazwę Challenger, czyli rzucający wyzwanie. Linia produkcyjna wież zakładów w Leeds Warto zaznaczyć, iż Shir 2 i MBT-80 nie były pierwszymi brytyjskimi czołgami wyposażonymi w pancerz laminowany Chobham. Po raz pierwszy rozwiązanie tego typu zastosowano w czołgu doświadczalnym FV 4211 powstałym na bazie Chieftaina w 1976 r. Wyniki prób z nowym pancerzem przekazano Amerykanom i Niemcom, a sam czołg eksperymentalny wziął udział w programie czołgów Shir, a w efekcie perspektywicznego brytyjskiego czołgu na lata 80. Challengera. Następca osławionego Chieftaina, był obiektem stałych porównań. Co prawda Challenger górował nad Chieftainem pod względem opancerzenia, przyspieszenia i mobilności w terenie, w związku z czym został okrzyknięty najlepszym czołgiem świata, ale już wkrótce miało się okazać, że ustępuje swoim odpowiednikom z innych armii NATO.

2 Canadian Army Trophy W 1985 r. w prestiżowych zawodach czołgowych NATO rozgrywanych w Kanadzie pod nazwą Canadian Army Trophy (CAT), Brytyjczycy wystawili swój najlepszy na świecie czołg, który miał zmierzyć się z najnowszymi Leopardami 2 i Abramsami. Ku zaskoczeniu obserwatorów, skuteczność ogniowa Challengera, nie była wyższa, a wręcz taka sama jak starszego Chieftaina. Winę za to ponosił oczywiście przestrzały system kierowania ogniem, przejęty wprost od poprzednika. Tabele prezentujące wyniki w zawodach Canadian Army Trophy (CAT): Średnia celność ognia w procentach: CAT M1 Leopard 1 Leopard 2 M60 Chief / Chall nie startował 75 Średni czas do zniszczenia celu w sekundach: CAT M1 Leopard 1 Leopard 2 M60 Chief / Chall ,2 11,9 16,2 14, ,1 9,6 11,1 nie startował 12,6 Na kolejnych zawodach Brytyjczycy postanowili być o wiele lepiej przygotowani i odzyskać nadszarpniętą dumę. Pomimo zużycia ponad 6,5 tys sztuk amunicji szkolnej DS/T o wartości blisko 2 mln Ł (po około 500 szt. na załogę) oraz drobiazgowej selekcji załóg połączonej ze szkoleniem psychologicznym dla sportowców, wyniki na CAT 87 jeszcze bardziej odstawały od konkurencji. Po tej porażce The Daily Telegrach napisało, że winę za niepowodzenie ponosi nieefektywny system kierowania ogniem oraz źle przemyślana ergonomia wieży. Vickers dostał od brytyjskiego ministerstwa obrony dosyć restrykcyjny czas na opracowanie nowej wieży dla czołgu. Efektem tych prac był Challenger 2. Challenger z trałem przeciwminowym i detektorem min Ciekawostką jest, że ponownie próbowano powrócić do współpracy z Niemcami. Program FMBT 2000 zakładał stworzenie rewolucyjnego czołgu uzbrojonego w armatę z ciekłym ładunkiem miotającym lub armatę elektro-magnetyczną. Pozyskanie tak zaawansowanej broni w rozsądnym czasie szybko okazało się nieuzasadnionym optymizmem. Konstrukcja Układ konstrukcyjny Czołg zaprojektowano w tradycyjnym układzie konstrukcyjnym, z przedziałem kierowcy z przodu kadłuba, bojowym po środku i napędowym z tylu. Działonowy i dowódca mają swoje stanowiska po prawej stronie wieży, a ładowniczy po lewej. Uzbrojenie Głównym uzbrojeniem jest bruzdowana armata z amunicją rozdzielnego ładowania L11A5 120 mm, pochodząca od czołgu Chieftain. Armata jest wyposażona w półautomatyczny zamek klinowy o pionowym ruchu zamka. Lufa jest pokryta izolacją termiczną co chroni ją przed odkształceniami wynikłymi z intensywnego ognia oraz wyposażona w przedmuchiwacz. U wylotu lufy znajduje się zwierciadło które umożliwia kalibrowanie celownika z osią armaty bez potrzeby wychodzenia z czołgu. Zapas amunicji to 64 pociski różnych typów i 42 ładunki miotające, choć przeważnie przewozi się 44 pociski (w tym zazwyczaj 20 przeciwpancernych i innych typów). Nabój jest odpalany przy pomocy zapłonnika, który jest dostarczany ze specjalnego magazynka. Do strzelania używa się amunicji przeciwpancernej APDS-T (L15A4), nowszej APFSDS-T (L23A1) z rdzeniem wolframowym i szkolnej DS./T. Do zwalczania celów nieopancerzonych lub umocnień służą pocisk typu HESH (L31A7 oraz szkolny L32A5), pomocniczo dymnej WP (L34A2) i zapalającej (L35A1).

3 Na szczególną uwagę zasługuje HESH (High Explosive Squash Head) który poza typowym działaniem odłamkowo-burzącym jest zdolny do penetracji lekkich pancerzy i umocnień, dzięki wtłoczeniu fali uderzeniowej do celu. Ładowniczy wprowadza pocisk typu HESH do komory nabojowej Z uzbrojeniem głównym jest sprzężony karabin maszynowy L8A2 kal. 7,62 mm. Kolejny karabin maszynowy, L37A2 7,62 mm, znajduje się nad włazem dowódcy. Zapas amunicji do obu karabinów wynosi 4 tys nabojów. Do stawiania zasłon dymnych służą dwie pięciolufowe wyrzutnie granatów dymnych L8, montowane na pancerzu czołowym wieży oraz generator dymu zabudowany w układzie wydechowym. System kierowania ogniem System kierowania ogniem IFCS (Improved Fire Control System), jest oparty o cyfrowy przelicznik balistyczny firmy Marconi. Przy wyliczaniu nastaw uwzględnia szereg czynników w tym warunki atmosferyczne. Po dokonaniu pomiaru odległości na celowniku wyświetla się proponowany punkt celowania. Najistotniejszą modyfikacją względem SKO Chieftaina jest kamera termowizyjna TOGS (Thermal Observation and Gunnery Sight) stosowana od wersji Mark 2. Wcześniej na wozach serii Mark 1, był przejściowo noktowizor pasywny. Urządzenie zabudowywano w nietypowym miejscu, w specjalnej barbecie po prawej stronie wieży. TOGS pozwalał wykryć czołg z odległości 3-4 km. Obraz z termowizora jest wyświetlany zarówno na stanowisku działonowego jak i dowódcy. W czasie postoju swój przyrząd może podłączyć także kierowca i wspomóc obserwację. Za dnia działonowy używa celownika teleskopowego No.10 Mark 1 o przybliżeniu x1 lub x10 z dalmierzem laserowy o zasięgu do m. Wynik pomiaru jest wyświetlany zarówno na celowniku działonowego jak i dowódcy. W sytuacji awaryjnej można szybko zamontować celownik rezerwowy i zgrać go z armatą za pomocą zwierciadła na końcu lufy. Dowódca obserwuje otoczenie czołgu za pomocą wieżyczki obserwacyjnej No.32. Poza ośmioma peryskopami do dyspozycji jest także stabilizowany celownik dzienno-nocny No.37, wyposażony w noktowizor pasywny. W trybie dziennym celownik działa w przybliżeniu x1 lub x10, a w nocy o stałym x4. Ponadto z celownikiem sprzężony jest karabin L37A2. Celownik pozwala dowódcy prowadzić ogień z armaty, jego decyzje są nadrzędne. Wadą jest brak drugiego dalmierza. FV 4230/3 czyli Sir Iran 2, zwróć uwagę na brak barbety na termowizor Mimo iż uzbrojenie główne oraz celowniki są stabilizowane, zdolność zwalczania celu będąc w ruchu jest ograniczona (szansa trafienia celu jest mniejsza niż połowa), to też czołgiści ćwiczą otwieranie ognia z krótkich przystanków. Napędy wieży i uzbrojenia są w pełni elektryczne. Działające pod ciśnieniem układy hydrauliczne starszego typu, w przypadku uszkodzenia bojowego stanowią duże zagrożenie dla życia załogi. Pancerz W porównaniu do czołgu poprzedniej generacji, największy postęp nastąpił w dziedzinie odporności na ostrzał. Przyczyniło się do tego zastosowanie pancerza laminowanego, określanego za zachodzie mianem Chobham, od miejscowości pod Londynem, w której znajdował się ośrodek badawczy, odpowiedzialny za jego opracowanie. Wojna Yom Kippur okazała się być punktem zwrotnym pracach nad opancerzeniem czołgowym. Pojawienie się nowoczesnej broni przeciwpancernej, użytej przez wojska koalicji państw arabskich, takiej jak przeciwpancerne pociski kierowane 9P122 (AT-3 Sagger) i granatniki RPG-7, wyposażonej w skuteczne głowice kumulacyjne, zaburzyła równowagę między bronią pancerną, a środkami jej zwalczania.

4 Panikę wzbudziły doniesienia wywiadu o porażkach irańskich Chieftainnów w walkach z irackimi T-62 i T- 72 wyposażonymi w amunicję podkalibrową typu APFSDS-T. Obliczono, że aby sprostać nowym zagrożeniom, czołg wyposażony w klasyczny stalowy pancerz, musiałby ważyć około 200 ton. Jasnym było, że należy poszukać innych rozwiązań. Mimo opracowania pancerza reaktywnego lub dodatkowych osłon pasywnych zagrożenie nadal stanowiła amunicja podkalibrowa. Rewolucyjny okazał się być pomysł użycia materiałów ceramicznych. Nowy pancerz składał się z zewnętrznej płyty stalowej, następnie z kilku warstw ceramiki, oraz kolejnej płyty pancernej, która pełniła funkcję podstawy dla kruchej ceramiki. Od strony wewnętrznej pancerz jest wyłożony wykładziną antyradiacyjną, która chroni przed oddziaływaniem promieniowania przenikliwego. Doświadczalny FV4211, jako pierwszy w historii wyposażony w pancerz aluminiowo-ceramiczny Czołg jest wyposażony w układ ochrony przed bronią masowego rażenia, filtrowentylację oraz zdalny układ przeciwpożarowy. Do łączności zewnętrznej używa się radiostacji UKF typu VK/VRC 353 o częstotliwości MHz. Napęd Nowy silnik diesla Perkins Condor CV12 o pojemności 26 litrów z transmisją David Brown TN37 wyposażoną jest w przekładnię hydrokinetyczną, z czterema przełożeniami do przodu i trzema wstecz. Silnik osiąga swoją moc maksymalną 1200 KM przy 2300 obrotów na minutę. Dodatkowo jest pomocniczy silnik spalinowy połączony z prądnicą, co podczas postoju umożliwia wyłączenie silnika głównego bez wyłączania podsystemów. Układ jezdny opiera się na sześciu parach aluminiowych kół nośnych, zawieszonych na siłownikach hydropneumatycznych. Daje to lepszą amortyzację niż w przypadku klasycznych wałków skrętnych, ale jest droższe i bardziej podatne na uszkodzenia bojowe. Challenger w Armii Brytyjskiej Pierwszy seryjny czołg dostarczono 16 marca 1983 r. W czerwcu następnego roku złożono zamówienie na kolejne 64 wozy, dla piątego regimentu pancernego Brytyjskiej Armii Renu. Kolejne zamówienia składano w 1985 r. i 1986 r., co zamknęło się sumą 420 czołgów. Produkcja została zakończona pod koniec 1989 r. Na 17 regimentów (batalionów) czołgów w Armii Brytyjskiej w czołgi Challenger zostało wyposażonych siedem. Brytyjski regiment czołgów Typu 38, składał się z trzech kompanii po 12 czołgów i dwóch czołgów dowództwa batalionu. Na czas działań w Zatoce Perskiej przyjęto nową strukturę Typ 58. Powiększony batalion składał się czterech kompanii po 14 czołgów i dwóch czołgów w dowództwie. Challengery 1 służyły w następujących jednostkach: - 2nd Royal Tank Regiment (1 Brygada Zmechanizowana, 3 Dywizja, Anglia) - 17th/21st Lancers BAOR (British Army of Ren, Niemcy) - The Queen s Royal Irish Hussars BAOR (20 Brygada Pancerna, 1 Dywizja) - 5th armored regiment BAOR - 14th/20th King s Hussars BAOR Challengery zostały przedwcześnie wycofane z Armii Brytyjskiej w latach 90., po przyjęciu do służby swojej udoskonalonej wersji, Challengera 2 (od 1994 r. do 2002 r.) Użytkownicy zagraniczni Na podstawie umowy podpisanej pomiędzy brytyjskim, a jordańskim rządem w 1999 r., Wielka Brytania

5 przekazała do Wojsk Lądowych Królestwa Jordanii 288 Challengerów, w celu zastąpienia Centurionów. Nowe czołgi zostały nazwane al Hussein i uzupełniły zakupione w Wielkiej Brytanii na przełomie lat 70/80 czołgi Khalid. Obecnie Challengery są poddawane modernizacji, polegającej na zastosowaniu nowej niskoprofilowanej wieża wyposażonej w automat ładowania. Uzbrojenie nowej wieży stanowi szwajcarska armata gładkoprzewodowa RAUG 120 mm o długości 50 kalibrów. Zastosowanie bojowe Wojna w Zatoce Po inwazji irackiej na Kuwejt 2 sierpnia 1990 r., Wielka Brytania w ramach międzynarodowej koalicji wyprawiła komponent lądowy w postaci 7 Brygady Pancernej (słynne szczury pustyni) z dwoma batalionami czołgów Typu 58 i jednym batalionem piechoty zmechanizowanej wyposażonej w bwp Warrior Typu 43 (aczkolwiek liczba Warriorów w Zatoce Perskiej wyniosła 108). Pierwszy czołg dotarł do Arabii Saudyjskiej 24 listopada 1990 r. Challenger na irackiej pustyni w 1991 r. Wysłane wozy reprezentowały m.in. wariant Mark 3, który wyróżniał się poprawioną ergonomią wieży oraz nowymi pancernymi pojemnikami na ładunki miotające. Z obawy przed lekką Bronia przeciwpancerną pancerz czołowy kadłuba został wyposażony w dodatkowy moduł z pancerzem reaktywnym, a stalowe osłony układu jezdnego zastąpiono masywnymi panelami pancerza laminowanego o grubości około 5 cm. Czołgi zostały również doposażone w układ nawigacji GPS, a dodatkowe beczkowe zbiorniki paliwa z tyły kadłuba pozwoliły wydłużyć zasięg w terenie o 70 km. Przeciwko irackim T-72M użyto nowej amunicji podkalibrowej L26A1 Charm-1 z uranowymi penetratorami oraz nowszych ładunków miotających L14A1. Największą słabością T-72M był mało efektywny noktowizor aktywny, który dodatkowo dekonspirowało czołg. W takich warunkach, Brytyjczycy ustanowili rekord trafiając przeciwnika z odległości 4100 m (skuteczny zasięg armaty szacowany jest na 3200 m) już za pierwszym strzałem. Po tym wydarzeniu, dowódca 7 Brygady Pancernej gen. Patrick Cordingley miał powiedzieć: Zawsze wiedziałem, że Challenger to czołg zbudowany na wojnę, a nie na zawody. Jeden postiracki Challenger 1 Makr 1, został przekazany muzeum techniki pancernej w Bovington. Czołg pozostaje w pełnej sprawności, czemu daje wyraz w dorocznych pokazach. Bałkany W styczniu 1996 r. dwie kompanie czołgów i dowództwo z regimentu Queen s Royal Hussars (20 Brygada Pancerna, 1 Dywizja, Paderborn, Niemcy) z 28 czołgami zostało wysłanych do Bośni jako element brytyjskiego kontyngentu IFOR. Czołgi nie zostały wyposażone w pancerz dodatkowy. Czołgi Challenger pełniły swoją funkcję do czasu zastąpienia przez Challengery 2. Wersje specjalistyczne: CHARRV - Wóz zabezpieczenia technicznego (CHARRV - Challenger Armoured Repair and Recovery Vehicle) Potrzebę opracowania WZT na bazie nowego czołgu zgłoszono w 1983 r. W 1987 r. wyprodukowano pięć prototypów które zostały poddane próbom. Produkcję 26 seryjnych CHARRV i przebudowę czterech prototypów ukończono w 1989 r., co zamknęło się suma 30 zamówionych wozów. Pojazd służą do ewakuacji uszkodzonych pojazdów i ich załóg z pola walki, dokonywania napraw w warunkach polowych oraz prac inżynieryjnych. Nad lewą burtą pojazdu znajduje się uniwersalny żuraw. Z przodu i tyłu kadłuba znajdują się po dwie wyrzutnie granatów dymnych L8. Umiejscowienie wyrzutni jest nieprzypadkowe, ponieważ w razie pojawienia się zagrożenia wóz może postawić zasłonę już podczas ewakuacji pojazdu, gdy znajduje się tyłem do przeciwnika. CHARRV na przęśle mostowym w Kosowie

6 Z przodu pojazdu znajduje się lemiesz. Wóz jest obsługiwany przez trzyosobową załogę: kierowcę, operatora dźwigu i dowódcę, który ma stanowisko po lewej stronie, za kierowcą. Dodatkowo można zabrać dwóch specjalistów: elektryka i mechanika. Jedynym uzbrojeniem pojazdu jest karabin maszynowy nad włazem dowódcy. Masa pojazdu to 62 t, prędkość na drodze do 59 km/h, a w terenie do 35 km/h. Wóz nauki jazdy CTT W 1988 r. Ministerstwo Obrony zamówiło w Vickers Defence Systems 17 czołgów nauki jazdy Challenger Training Tank (CTT), co miało kosztować podatników 18 mln Ł. Obliczono, że 60 % ceny czołgu stanowi jego wieża, wyposażona w większość sensorów elektronicznych. Wozy zostały wyprodukowane w 1990 r., a w roku następnym trafiły do ośrodków szkoleniowych korpusu pancernego i mechanicznych. Dane taktyczno-techniczne: - Załoga: 4 - Długość kadłuba: 8,33 m - Szerokość: 3,52 m (bez pancerza dodatkowego) - Wysokość: 2,95 m - Prześwit: 0,5 m - Masa własna: 60 t - Masa bojowa: 62 t - Uzbrojenie: armata bruzdowana L11A5 120 mm, sprzężony km 7,62 mm L94A1 i przeciwlotniczy km 7,62 mm L8A2, 2x5 granaty dymne - Zakres kątów podniesienia: -10 do 20 stopni - Zapas amunicja: 64 kal. 120 mm, 4000 kal. 7,62 mm - Napęd: silnik wysokoprężny 26,1 l Perkins Kondor CV12 TCA 1200 KM - Paliwo: 1592 l - Zasięg na drodze: 450 km - Zasięg w terenie: 250 km - Prędkość max. na drodze: 56 km/h - W terenie 40 km/h - Nacisk jednostkowy: 0,97 kg/cm2 - Zdolności terenowe: - Ściany pionowe o wys.: 0,9 m - Rowy o szer.: 2,34 m - Brody o głęb.: 1,07 m