Przeciwdziałanie korupcji założenia, podstawy prawne, zagrożenia

Transkrypt

1 Przeciwdziałanie korupcji założenia, podstawy prawne, zagrożenia Kujawsko-Pomorska Wojewódzka Komenda OHP Listopad 2014

2 UCHWAŁA nr 37 RADY MINISTRÓW z dnia 1 kwietnia 2014 r. w sprawie Rządowego Programu Przeciwdziałania Korupcji na lata Na podstawie art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.1)) postanawia się, co następuje: 1. Ustanawia się Rządowy Program Przeciwdziałania Korupcji na lata , zwany dalej Programem, stanowiący załącznik do uchwały. 2. Program realizowany jest przez organy i podmioty w nim wymienione. 3. Wykonanie zadań realizowanych w ramach Programu koordynuje międzyresortowy zespół powołany przez Prezesa Rady Ministrów. 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Głównym celem programu rządowego jest zwalczanie korupcji w Polsce przez wzmocnienie prewencji i edukacji zarówno w społeczeństwie, jak i administracji publicznej oraz skuteczniejsze zwalczanie przestępczości korupcyjnej.

3 Opracowanie planów w jednostkach podległych Opracowanie i wdrożenie Planu realizacji działań w zakresie przeciwdziałania korupcji w Komendzie Głównej OHP w ramach rządowego Programu Przeciwdziałania Korupcji na lata Opracowanie i wdrożenie Planu realizacji działań w zakresie przeciwdziałania korupcji w Kujawsko-Pomorskiej Wojewódzkiej Komendzie OHP w ramach rządowego Programu Przeciwdziałania Korupcji na lata

4 Definicja korupcji Korupcja w znaczeniu potocznym (łac. corruptio zepsucie) nadużycie stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści. Korupcja może w praktyce powstawać niezależnie od formy rządów. Poziom korupcji może być bardzo różny, od drobnych przypadków wykorzystania wpływu lub faworyzowania w celu wyświadczenia lub oddania przysługi, do kleptokracji (rządów złodziei), gdzie porzucone zostają nawet zewnętrzne pozory uczciwości.

5 Korupcją w rozumieniu art. 1 ust. 3a ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (tekst jednolity: Dz.U. z 2014r., poz. 1411) Korupcją, w rozumieniu ustawy, jest czyn: 1) polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakichkolwiek nienależnych korzyści osobie pełniącej funkcję publiczną dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu jej funkcji; 2) polegający na żądaniu lub przyjmowaniu przez osobę pełniącą funkcję publiczną bezpośrednio, lub pośrednio, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takich korzyści, w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu jej funkcji;

6 3) popełniany w toku działalności gospodarczej, obejmującej realizację zobowiązań względem władzy (instytucji) publicznej, polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu, bezpośrednio lub pośrednio, osobie kierującej jednostką niezaliczaną do sektora finansów publicznych lub pracującej w jakimkolwiek charakterze na rzecz takiej jednostki, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub na rzecz jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które narusza jej obowiązki i stanowi społecznie szkodliwe odwzajemnienie; 4) popełniany w toku działalności gospodarczej obejmującej realizację zobowiązań względem władzy (instytucji) publicznej, polegający na żądaniu lub przyjmowaniu bezpośrednio lub pośrednio przez osobę kierującą jednostką niezaliczaną do sektora finansów publicznych lub pracującą w jakimkolwiek charakterze na rzecz takiej jednostki, jakichkolwiek nienależnych korzyści lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takich korzyści dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które narusza jej obowiązki i stanowi społecznie szkodliwe odwzajemnienie.

7 Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową (art. 115 par. 19 k.k.)

8 Wybrane akty prawne i akty wewnętrzne 1. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (tekst jednolity: Dz.U. z 2014r., poz. 1411). Na podstawie tej ustawy zostało utworzone Centralne Biuro Antykorupcyjne, zwane dalej "CBA", jako służba specjalna do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa. 2. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz ze zm.) wprowadza ograniczenia w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej przez wymienione w niej osoby pełniące funkcje publiczne oraz reguluje skutki prawne naruszeń tych ograniczeń w postaci m.in. odpowiedzialności dyscyplinarnej, odwołania ze stanowiska lub pełnionej funkcji, zwolnienia z winy pracownika.

9 3. Kodeks karny w zakresie odpowiedzialności karnej za przestępstwa m.in. przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego (art k.k.), przeciwko wiarygodności dokumentów (art k.k.) zawiera również definicję osoby pełniącej funkcję publiczną (art. 115 par. 19 k.k.) 4. Uchwała nr 37 Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 2014 r. w sprawie Rządowego Programu Przeciwdziałania Korupcji na lata Na podstawie powołanej uchwały ustanowiono Rządowy Program Przeciwdziałania Korupcji na lata Program realizowany jest przez organy i podmioty w nim wymienione. Wykonanie zadań realizowanych w ramach Programu koordynuje międzyresortowy zespół powołany przez Prezesa Rady Ministrów. Głównym celem programu rządowego jest zwalczanie korupcji w Polsce przez wzmocnienie prewencji i edukacji zarówno w społeczeństwie, jak i administracji publicznej oraz skuteczniejsze zwalczanie przestępczości korupcyjnej.

10 Obszary najbardziej zagrożone korupcją w sferze wydatkowania środków publicznych Do obszarów najbardziej zagrożonych korupcją w sferze wydatkowania środków publicznych należą: infrastruktura, np. przeprowadzanie przetargów na budowę dróg, autostrad, linii kolejowych; informatyzacja administracji publicznej, np. sfera zamówień publicznych (preferowanie określonego dostawcy), zmowy cenowe; wykorzystywanie środków unijnych korupcja może obejmować wszystkie fazy i etapy wdrażania programów pomocowych (od naboru przez realizację i kontrolę wykonania); korupcja może dotyczyć zarówno beneficjentów programów pomocowych, jak i urzędników; ochrona zdrowia w tym obszarze zagrożone korupcją są m.in.: dystrybucja środków publicznych przez wojewódzkie oddziały NFZ na kontraktację usług medycznych, refundacja leków, zamówienia na zakup sprzętu i aparatury medycznej; sektor obronny zagrożone są głównie zamówienia publiczne (z uwagi na wymuszoną ochronę informacji, ograniczoną transparentność postępowań) oraz m.in. realizacja umów offsetowych, transferu technologii wojskowych do polskich przedsiębiorstw przemysłu obronnego; energetyka organizacja i przebieg postępowań przetargowych, działalność lobbingowa prowadzona niezgodnie z prawem, udzielanie koncesji, itp.; ochrona środowiska np. udzielanie koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie oraz wydobywanie wód leczniczych, termalnych i solanek, system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych; urzędnicy administracji państwowej i samorządowej tu zachowania korupcyjne mogą wynikać m.in. z: niejasności procedur, nieprawidłowości w postępowaniach o udzielanie zamówień publicznych, przyspieszania załatwienia spraw, wydawania decyzji niekorzystnych dla interesu społecznego. zródło: premier.gov.pl

11 Warto przy tym zauważyć, że przestępczość korupcyjna może pojawiać się w każdej dziedzinie życia społecznego, szczególnie tam, gdzie od decyzji pojedynczych osób zależy pozytywne lub negatywne załatwienie sprawy.

12 Najczęściej spotykane działania o charakterze korupcyjnym: łapownictwo bierne, czyli sprzedajność w związku z pełnieniem funkcji publicznych (art. 228 k.k.), łapownictwo czynne, czyli przekupstwo (art. 229 k.k.), płatna protekcja, czyli podjęcie się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub osobistą z powołaniem się na wpływy w instytucjach państwowych, samorządowych itp. oraz korzystanie z takiego pośrednictwa (art. 230 i 230a k.k.), przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (art k.k.), przekupstwo i sprzedajność w kontekście wyborczym, czyli głosowanie w określony sposób w zamian za korzyść majątkową lub osobistą lub żądanie albo udzielanie takiej korzyści (art. 250a k.k.), poświadczenie nieprawdy w dokumencie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (art k.k.), przestępstwa korupcyjne w kontekście niewypłacalności i upadłości przyjmowanie lub udzielanie korzyści majątkowej w zamian za działanie na szkodę wierzycieli (art i 3 k.k.), udaremnianie lub utrudnianie przetargu publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, jak również działanie w porozumieniu z inną osobą na szkodę właścicieli mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany (art k.k.).

13 Skutki prawne zachowań korupcyjnych wobec osoby, która się ich dopuściła 1. Odpowiedzialność karna; 2. Odpowiedzialność służbowa/dyscyplinarna wchodzi w grę w stosunku do osób objętych taką odpowiedzialnością (pragmatyki służbowe); 3. Odpowiedzialność w sferze prawa pracy możliwość odwołania ze stanowiska lub pełnionej funkcji albo rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika; 4. Odpowiedzialność cywilna w wypadku wyrządzenia szkody (naprawienia szkody).

14 Wybrane przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej Art Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat Karze określonej w 3 podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda. 5. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do Karom określonym w 1-5 podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania.

15 Art Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 działa, aby skłonić osobę pełniącą funkcję publiczną do naruszenia przepisów prawa lub udziela albo obiecuje udzielić takiej osobie korzyści majątkowej lub osobistej za naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat Kto osobie pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do Karom określonym w 1-4 podlega odpowiednio także ten, kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, w związku z pełnieniem tej funkcji. 6. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w 1-5, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

16 Art Kto, powołując się na wpływy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi albo wywołując przekonanie innej osoby lub utwierdzając ją w przekonaniu o istnieniu takich wpływów, podejmuje się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 230a. 1. Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za pośrednictwo w załatwieniu sprawy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, polegające na bezprawnym wywarciu wpływu na decyzję, działanie lub zaniechanie osoby pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w 1 albo w 2 jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

17 Art Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Przepisu 2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228 Art. 250a. 1. Kto, będąc uprawniony do głosowania, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo takiej korzyści żąda za głosowanie w określony sposób, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat Tej samej karze podlega, kto udziela korzyści majątkowej lub osobistej osobie uprawnionej do głosowania, aby skłonić ją do głosowania w określony sposób lub za głosowanie w określony sposób. 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w 1 albo w 3 w związku z 1 zawiadomił organ powołany do ścigania o fakcie przestępstwa i okolicznościach jego popełnienia, zanim organ ten o nich się dowiedział, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może odstąpić od jej wymierzenia.

18 Art. 296a. 1. Kto, pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub mając, z racji zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji, istotny wpływ na podejmowanie decyzji związanych z działalnością takiej jednostki, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę w zamian za zachowanie mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo za czyn nieuczciwej konkurencji lub za niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat Tej samej karze podlega, kto w wypadkach określonych w 1 udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej. 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w 2 albo w 3 w związku z 2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział. Art. 296b. 1. Kto, organizując profesjonalne zawody sportowe lub w nich uczestnicząc, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę w zamian za nieuczciwe zachowanie, mogące mieć wpływ na wynik tych zawodów, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat Tej samej karze podlega, kto w wypadkach określonych w 1 udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej. 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w 2 albo w 3 w związku z 2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

19 Istnieje możliwość uniknięcia kary przez osobę, która udzieliła korzyści, czyli dała łapówkę. Przepisy przewidują, iż sprawca tego przestępstwa nie podlega karze, jeżeli okaże tzw. czynny żal tzn., jeśli dający łapówkę ujawni organom ścigania wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organy te same wykryją popełnienie przestępstwa. Zgłoszenia takiego należy dokonać osobiście na policji lub w prokuraturze w formie pisemnej poświadczonej własnoręcznym podpisem. W art. 229 par. 6 k.k. ustawodawca stanowi: Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w art. 229 par. 1-5, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.

20 Działania mające na celu zmniejszenie powstawania zjawisk korupcyjnych okresowe przeprowadzanie analizy ryzyka występowania zdarzeń korupcyjnych, stworzenie prawnych mechanizmów zmierzających do minimalizacji zagrożeń korupcyjnych, ocena celowości w gospodarowaniu środkami publicznymi, wdrożenie i stosowanie procedur postępowania np. przy zamówieniach publicznych, wdrożenie i stosowanie instrukcji wewnętrznych, jawność działań np. w procesie rekrutacji czy przy udzielaniu zamówień publicznych, przeprowadzanie szkoleń dla pracowników, kształtowanie postaw antykorupcyjnych wśród kadry, przeprowadzanie kontroli, ograniczanie tam, gdzie to możliwe przy wydatkowaniu środków publicznych działania pojedynczych osób.