ANALIZA POTENCJAŁU NA PIASKOWCU DZIAŁANIA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI NA

Transkrypt

1

2 ANALIZA POTENCJAŁU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI NA OBSZARZE LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA NA PIASKOWCU Lokalna Grupa Działania Na Piaskowcu

3 ANALIZA POTENCJAŁU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI NA OBSZARZE LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA NA PIASKOWCU Spis treści I.Wstęp... 4 Strategia rozwoju gospodarczego gminy jako element lokalnego otoczenia przedsiębiorstwa... 4 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu II.Metodologia prac nad analizą Przyjęta metodyka realizacji prac Metodologia zbierania danych III.Charakterystyka i uwarunkowania rozwoju obszaru objętego realizacją analizy Położenie Powierzchnia Ludność Bezrobocie Charakterystyka Gmin IV.Analiza strategiczna Wskaźniki rozwoju obszaru Gospodarka Współpraca partnerska gmin obszaru Instytucje otoczenia biznesu Infrastruktura Obszary rolne, leśne i przemysłowe V.Działania samorządów lokalnych na rzecz rozwoju MŚP na obszarach wiejskich VI.Przedsiębiorczość na terenach wiejskich

4 VII. Przedsiębiorczość z terenu LGD Na Piaskowcu w świetle badań ankietowych Ogólna charakterystyka badanych przedsiębiorstw Podejmowane działania promocyjne Inwestycje i innowacje Współpraca z innymi podmiotami VIII.Działania na rzecz promowania przedsiębiorczości na obszarze działania LGD Na Piaskowcu IX.Analiza SWOT X.Strategia obszaru LGD Na Piaskowcu zdefiniowanie celów rozwojowych, wizji, rozwoju i myśli Wizja i misja strategiczna dla obszaru sześciu gmin należących do LGD Na Piaskowcu Cele strategiczne, operacyjne i działania dla obszaru sześciu gmin należących do LGD Na Piaskowcu XI.Źródła wspierania rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich Słownik Spis wykresów Spis rysunków Spis tabel Bibliografia Źródła internetowe

5 I. WSTĘP Strategia rozwoju gospodarczego gminy jako element lokalnego otoczenia przedsiębiorstwa Pierwotnym działaniem służącym do wykreowania strategii konkurencji każdego przedsiębiorstwa, postrzeganej jako wiązka celów, do których przedsiębiorstwo dąży oraz metod i narzędzi służących do ich osiągania, jest analiza otoczenia przedsiębiorstwa. Tradycyjnie za kluczowy, sektorowy element tego otoczenia uważa sie pięć najważniejszych sił konkurencyjnych, do których zalicza się: rywalizację pomiędzy istniejącymi firmami, siłę przetargową dostawców, siłę przetargową odbiorców, potencjalnych nowych konkurentów oraz groźbę pojawienia sie substytucyjnych wyrobów lub usług 1. W niektórych ośrodkach lokalnych pojawia sie jednak dodatkowy element, który może posiadać silny wpływ na działalność przedsiębiorstwa. Jest nim sformułowana świadomie i (zwykle sformalizowana) lokalna strategia rozwoju gospodarczego gminy. Jest ona zbiorem celów harmonijnego rozwoju gminy oraz skoordynowaną sekwencją działań służących ich realizacji. Może być ona pojmowana również w charakterze czynnościowym jako wiązka przedsięwzięć podejmowanych przez Radę, Zarząd i poszczególne komórki organizacyjne Urzędu Gminy, Agencje Rozwoju Lokalnego, inkubatory przedsiębiorczości, stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje, zgodnie z harmonogramem wspólnego sformalizowanego w postaci dokumentu planu strategicznego. Materializuje sie zatem nowy zbiór istotnych sił wpływających na przedsiębiorstwo a pochodzących spoza branżowo rozumianego sektora jego działalności. Ich oddziaływanie posiada zarówno charakter bezpośredni jak i pośredni. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z sytuacją polegającą na podejmowaniu decyzji przez w/w podmioty lokalne w stosunku do przedsiębiorstwa, w drugim natomiast z ich działaniami ukierunkowanymi na, wyodrębnione na wstępie, składniki sektorowego otoczenia. Interakcje pomiędzy strategią rozwoju gminy a podmiotami gospodarczymi funkcjonującymi na jej terenie nie mają przy tym charakteru jednostronnego. Wyodrębnić można bowiem sytuacje gdy następuje oddziaływanie przedsiębiorstw na strukturę strategii gminy. Dzieje sie tak przede wszystkim w okresie tworzenia strategii, kiedy to najważniejsi aktorzy życia społeczno-gospodarczego gminy 1 Andrzej Sztando, Strategia rozwoju gospodarczego gminy jako element lokalnego otoczenia przedsiębiorstwa. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 755, Wrocław

6 współuczestniczą w tym procesie, a także (chociaż rzadziej) w trakcie jej realizacji. 2 Poniżej kolejno zostaną omówione przejawy oddziaływania omawianej strategii na przedsiębiorstwo (oraz składniki jego otoczenia), które zostały zgrupowane w dwunastu punktach. 1. Infrastruktura techniczna. - Niemalże każdy lokalny plan strategiczny odnosi sie do zagadnień infrastrukturalnych. Upatruje sie bowiem w infrastrukturze komunikacyjnej, paliwowej, energetycznej, komunalnej i łącznościowej niebagatelnych czynników aktywizacji gospodarczej środowisk biznesu. Realizacja inwestycji infrastrukturalnych, zazwyczaj przygotowywana przez Urząd Miasta i Gminy a wykonywana przez inny podmiot, staje sie w ten sposób istotnym czynnikiem stymulującym decyzje inwestycyjne przedsiębiorczości lokalnej jak i ościennej. Korzystniejsze stają się także warunki funkcjonowania podmiotów już istniejących. Skutki zabiegów infrastrukturalnych nie zawsze muszą być dla danego przedsiębiorstwa pozytywne. Wzmocnienie atrakcyjności regionu może prowadzić do pojawienia się w nim nowego czynnika konkurencyjnego w postaci podmiotu wykonującego substytucyjne świadczenia w stosunku do otoczenia. 2.Gospodarka przestrzenna. - W ramach realizacji strategii, zgodnie z założeniami polityki przestrzennej, wyodrębniane i przygotowywane są obszary terytorialne przeznaczone na działalność gospodarczą. Ich lokalizacja nie jest pod żadnym względem przypadkowa i opiera się o szczegółowe analizy logistyczne, ekologiczne, infrastrukturalne i rynkowe. Znalezienie swojego miejsca przez przedsiębiorcę w tak określonej strukturze przestrzennej gminy może stać sie czynnikiem rozwojowym jego firmy, zwłaszcza jeśli związane są z tym dodatkowe korzyści ekonomiczne oferowane przez lokalne władze. Podobnie jak w ramach zagadnień infrastrukturalnych istnieje tu zagrożenie pojawienia sie nowych (rozrostu dotychczasowych) konkurentów. 3. Polityka fiskalna oraz polityka opłat. - Mimo, iż lokalne obciążenia podatkowe oraz opłaty lokalne zwykle nie stanowią najpoważniejszego składnika wszystkich obciążeń firmy to jednak oferowane w ramach strategii gminy ulgi, umorzenia i zwolnienia mogą stać się elementem 2 Andrzej Sztando, Strategia rozwoju gospodarczego gminy jako element lokalnego otoczenia przedsiębiorstwa. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 755, Wrocław 1997, s

7 wartym uwagi. Oczywiście wiąże sie to z koniecznością spełnienia odpowiednich, ustalonych przez władze lokalne warunków. Zwykle dotyczą one zatrudniania bezrobotnych mieszkańców gminy (także z uwzględnieniem struktury wieku lub/i płci), kreowania na wsi nie związanych z rolnictwem miejsc pracy, zagospodarowywania nieużytkowanego majątku trwałego, wykorzystywaniem lokalnych zasobów naturalnych itp. Uzyskanie tych przywilejów przez konkurencję podnosi jej siłę przetargową i może stać sie jednym z czynników przyszłej przewagi. 4. Ekorozwój lokalny. - Działania mieszczące sie w tej grupie odnoszą się do przedsiębiorstw, których działalność wywiera istotny negatywny wpływ na środowisko naturalne. Nie muszą mieć one przy tym restrykcyjnego charakteru. Możliwe są tu wspólne przedsięwzięcia (często o charakterze inwestycyjnym) podmiotów gospodarczych i gmin na rzecz zmniejszenia zagrożenia środowiska naturalnego oraz wspólne poszukiwania zewnętrznych źródeł finansowania, a także inne działania o charakterze proekologicznym. Szczególnym elementem tej współpracy może być współpraca w zagospodarowaniu środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska poprzez połączenie wysiłku finansowego i organizacyjnego gminy z profesjonalną wiedzą oraz know-how przedsiębiorstwa. Każda firma borykająca sie z problematyką zanieczyszczeń nie może pozwolić sobie na rezygnacją z szansy uporania sie z nią na drodze współpracy z gminą. Droga ta jest bowiem korzystniejsza dla firmy chociażby ze względu na współudział finansowy, organizacyjny i merytoryczny gminy w realizacji niezbędnych inwestycji. 5. Kreowanie zrównoważonej struktury przemysłu. - Jednym z podstawowych bodźców do poszukiwania spójnych, sformalizowanych strategii rozwoju przez władze lokalne jest występowanie negatywnych skutków monokultury przemysłowej gminy. Są nimi przede wszystkim: potransformacyjny spadek produkcji, zwolnienia grupowe, a także wyczerpywanie sie zasobów naturalnych. Tą negatywną sytuację kompensować mają działania kreujące alternatywne formy przedsiębiorczości. Istotne jest zatem, aby w firmie prowadzony był monitoring szans i udogodnień oferowanych w ramach tych działań. Podejmowane są także w ramach omawianej strategii współdziałania pomiędzy przedsiębiorstwem determinującym monoprodukcyjny charakter regionu a jej kreatorami i wykonawcami, których celem jest restrukturyzacja i kompensacja redukcji zatrudnienia. W ten sposób skoordynowana sekwencja działań na rzecz harmonijnego rozwoju gminy staje się siłą wspomagającą funkcjonowanie firmy. 6

8 6. Gospodarowanie nieruchomościami. - Możliwość dysponowania nieruchomościami będącymi własnością komunalną stanowi istotny sposób wpływania władz lokalnych na przedsiębiorczość lokalną. Podstawowymi, wykonawczymi instrumentami wpływu strategii na biznes są tu: sprzedaż, najem, dzierżawa, polityka opłat i czynszów. Gmina występuje tu w stosunku do danego przedsiębiorstwa zarówno jako partner rynkowy jak i stymulator rozwoju wybranych dziedzin przedsiębiorczości Restrukturyzacja lokalnego rynku pracy. - Zaplecze kadrowe firmy to czynnik postrzegany przez niektórych ekonomistów jako główny wyznacznik sukcesu. Zatem wszelkie działania gminy prowadzące do dostosowania struktury kwalifikacyjnej na rynku pracy polegające na braniu udziału w rozszerzaniu i przekształcaniu zaplecza edukacyjnego, przekwalifikowywaniu oraz doskonaleniu zawodowym mogą mieć istotny wpływ na przyszłe losy lokalnej przedsiębiorczości. 8. Działania promocyjne. - Promocja gminy, która może być realizowana na różne sposoby i w różnorodnych celach, zawsze prowadzi do zwiększenia informacji otoczenia o podmiotach regionu. Do potencjalnych partnerów handlowych docierają za jej pomocą informacje o dynamice rozwoju gospodarczego głównych przedsiębiorstw, zaletach infrastrukturalnych, logistycznych. Promocja zawiera również informacje dotyczące możliwości inwestowania na terenie gminy i potencjalnych korzyści, na jakie mogą liczyć przyszli inwestorzy. Dla celów promocji powołane mogą zostać specjalne instytucje. Promocja nie prowadzi wyłącznie do konstrukcji informacyjnych składników otoczenia przedsiębiorstwa. W jej ramach dąży się również do stworzenia wymiernych, materialnych czynników rozwoju, powołując instytucje administracji centralnej (urząd skarbowy, sąd, prokuratura). Ich obecność może ułatwiać bieżące funkcjonowanie lokalnej przedsiębiorczości. 9. Powoływanie podmiotów specjalnego przeznaczenia. - Realizacja konkretnych zadań strategicznych gminy może pociągać za sobą konieczność powołania specjalnych podmiotów gospodarczych (w formie spółek prawa handlowego) prowadzących obsługę techniczna i komunalną w stosunku do przedsiębiorstw wchodzących w proces realizacji strategii gminy. Z woli gminy powstają w ten sposób firmy stające się partnerami 3 Andrzej Sztando, Strategia rozwoju gospodarczego gminy jako element lokalnego otoczenia przedsiębiorstwa. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 755, Wrocław 1997, s

9 lokalnych przedsiębiorstw, a tym samym kolejnymi siłami napędowymi konkurencji wewnątrz sektora. 10. Restrukturyzacja wsi. - Działalność wielu przedsiębiorstw jest nierozerwalnie związana z funkcjonowaniem wiejskich gospodarstw rolnych. Podejmowanie przez gminę dążeń do wykreowania farmerskiego (wyspecjalizowanego i komercyjnego) typu gospodarstw czy też edukacja rolniczo-ekonomiczna mieszkańców wsi odbija się pośrednio na wspomnianej grupie przedsiębiorstw. Te z nich, które wykorzystają wspomniane zjawiska odniosą wymierne korzyści materialne. 11. Bezpośredni, wykonawczy udział przedsiębiorstwa w realizacji przedsięwzięć gminy. - Strategia skoordynowanego rozwoju gminy, w ujęciu czynnościowym, wymaga często rozbudowanych działań inwestycyjnych i usługowych. Są one zazwyczaj zlecane lokalnym przedsiębiorstwom stanowiąc dla nich istotny bodziec rozwojowy. 12. Umocnienie pozycji gospodarczej gminy. - Decyzje podejmowane w ramach realizacji rozważanej tu strategii w stosunku do innych działów gospodarki mają zawsze jakiś wpływ na przedsiębiorczość. Rozumowanie takie wynika ze świadomości wielowymiarowych powiązań, efektów synergicznych i mnożnikowych. Tak wiec rozwój innych obszarów funkcjonalnych zawsze odbija sie na sferze przedsiębiorczości Sposób oddziaływania strategii rozwoju gospodarczego na przedsiębiorstwo oraz podstawowe elementy jego otoczenia konkurencyjne podsumowane zostało w kilku tezach: 4 1.Strategia rozwoju lokalnego gminy niemalże w większości przypadków sprzyja pojawianiu się szans rozwojowych przedsiębiorstwa. Wyjątek stanowią tu możliwe do zaistnienia przypadki ograniczenia pola wyboru podejmowania i prowadzenia działalności poprzez ustalenia proekologiczne strategii. 2.Oddziaływanie instrumentów strategii na bezpośrednich konkurentów lokalnych w większości przypadków prowadzi do wzrostu ich potencjału ekonomicznego przez co strategia ta staje sie pośrednim zagrożeniem dla przedsiębiorstwa. 4 Andrzej Sztando, Strategia rozwoju gospodarczego gminy jako element lokalnego otoczenia przedsiębiorstwa. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 755, Wrocław 1997, s

10 3.Oddziaływanie instrumentów strategii prawie we wszystkich przypadkach zmniejsza zagrożenie przedsiębiorstwa płynące ze strony konkurentów nielokalnych. Podmioty te znajdujące sie poza zasięgiem oddziaływania strategii nie mogą korzystać z jej prorozwojowych bodźców. Każdy przejaw dyskontowania ich przez przedsiębiorstwo podnosi jego szeroko rozumiany potencjał ekonomiczny relatywnie zmniejszając zagrożenie ze strony konkurenta. 4. Strategia rozwoju lokalnego stanowi czynnik zdecydowanie podnoszący zagrożenie pojawienia sie nowego konkurencyjnego przedsiębiorstwa czego przyczyną jest wzrost atrakcyjności obszarów lokalnych wywołany strategią. 5.Zarówno w obszarze kontaktów z dostawcami jak i odbiorcami przedsiębiorstwa strategia rozwoju lokalnego posiada w przeważającej mierze pozytywny wpływ opierający sie na wielowymiarowych impulsach stymulacyjnych. 6. Bazując na teorii substytucji opierającej sie głównie na kategorii ceny i jakości strategia rozwoju lokalnego zmniejsza zagrożenie przedsiębiorstwa ze strony substytutów pozwalając zmniejszyć koszty i stymulując jakość wyrobów. Wielowątkowe oddziaływanie strategii rozwoju lokalnego na przedsiębiorstwa prowadzi do pojawienia sie w tych ostatnich działań zmierzających do wpływania na jej kształt koncepcyjny i sposoby realizacji. Naturalnym powodem tego zjawiska jest pragnienie zidentyfikowania i wykorzystania potencjalnych szans rozwojowych płynących ze strategii, wykrycia oraz zabezpieczenia sie przed zagrożeniami a także uzyskanie przewagi nad konkurencją. Analiza tak skonstruowanego obrazu struktury pozwala ocenić czy dane przedsiębiorstwo samodzielnie lub w grupie innych przedsiębiorstw (jako integralny składnik tej grupy) jest dla strategii szansą, zagrożeniem, silną lub słabą stroną co jest jednocześnie jednym z fundamentalnych ustaleń strategicznych i wynikiem takiego, a nie innego pasywnego usytuowania przedsiębiorstwa w diagnozie. Podobnie jeśli chodzi o przekazywanie informacji o firmie w ramach ankiet podmiotów gospodarczych, gdzie przekazywane są dane co do własnych zamierzeń, problemów, pragnień, wizji przyszłości i rozwoju lokalnego. Podsumowując należy stwierdzić, iż spójna i sformalizowana strategia rozwoju gminy może być postrzegana jako pełnoprawny i silny fragment 9

11 otoczenia przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo bowiem może wchodzić z nią w wielowymiarowe i brzemienne dla niego w skutkach interakcje podobnie jak ma to miejsce w przypadku interakcji z konkurentami, dostawcami i odbiorcami. Strategia może stać sie dla niego drogą rozwoju i/lub restrukturyzacji, może być również dla niego przyczyną zjawisk niepożądanych Od działań konkretnego podmiotu wyłącznie zależy czy omawianą strategę gmina zidentyfikuje jako istotny element swojego otoczenia (wykorzystując szanse z niej płynące lub przygotowując sie na zagrożenia), czy też zignoruje pozbawiając sie w ten sposób informacji o istotnych zjawiskach zachodzących w otoczeniu i tracąc możliwość wpływania na nie. 5 Punktem wyjściowym do stworzenie kompleksowej strategii rozwoju obszaru LGD Na Piaskowcu będzie niniejsza analiza potencjału przedsiębiorczości dla wskazanego podmiotu. Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu Analiza Potencjału Przedsiębiorczości jest dokumentem, którego zadaniem jest wspieranie działań przedsiębiorczych w kontekście promocji, współpracy i rozwoju przy udziale podmiotów zewnętrznych tj. samorządów, organizacji lokalnych czy tworzących się podmiotów współpracujących z sektorem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Analiza wskazuje, które działania mogą przynieść możliwie szerokie oddziaływanie, z jak najlepszymi skutkami dla funkcjonowania istniejących i nowopowstałych podmiotów gospodarczych na omawianym obszarze. Dzięki określonym strukturom zarządzania oraz uwzględnieniu podmiotów istotnych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów, dokument ten stanowi efektywne narzędzie w dynamizacji rozwoju przedsiębiorczości obszaru i poprawie bytu jego mieszkańców. Ponadto korzystanie z Analizy przez gminy,przedsiębiorstwa zrzeszone w LGD Na Piaskowcu stanowi ich dodatkowy atut przy wnioskowaniu o środki pomocowe z Unii Europejskiej. Skuteczne wdrożenie założeń Analizy będzie nie tylko warunkiem rozwoju gospodarczego, ale także wzmocni pozycję terenów należących do LGD. Wydawać by się mogło, iż rozwój przedsiębiorczości warunkowany jest wyłącznie przez czynniki występujące na poziomie krajowym, ewentualnie regionalnym, na które władze lokalne nie mają żadnego 5 M. E. Porter, Strategia konkurencji - metody analizy sektorów i konkurentów, Warszawa 1994 r. 10

12 wpływu. Przedsiębiorstwa powstają i rozwijają się, gdy obowiązujące przepisy prawne są przyjazne dla tych, którzy chcą działać na własny rachunek, gdy podatki i inne obciążenia publicznoprawne przedsiębiorców są skalkulowane na rozsądnym poziomie, gdy wysokość oprocentowania kredytów bankowych sprzyja finansowaniu inwestycji w przedsiębiorstwach. Oczywiście czynniki te mają kluczowe znaczenie dla ogólnego klimatu inwestycyjnego, ale nie oznacza to, iż samorządy lokalne powinny przyjąć bierną postawę i zupełnie pominąć w swych działaniach pomoc dla przedsiębiorców i tych, którzy zamierzają rozpocząć działalność usługową czy wytwórczą. Gminy i powiaty są istotnym ogniwem całego systemu wspierania przedsiębiorczości w Polsce i mają możliwości kształtowania sytuacji na lokalnym rynku pracy poprzez odpowiednie instrumenty wspierające przedsiębiorców. Ważne jest jednak, aby te instrumenty zostały zidentyfikowane i ujęte w formie analizy i programu. Przygotowanie lokalnej analizy i programu rozwoju przedsiębiorczości, opartego na starannej diagnozie sytuacji w gminie (powiecie) oraz jej (jego) bliższym i dalszym otoczeniu, uwzględniającego dostępne instrumenty instytucjonalne, prawne i finansowe bezpośredniej i pośredniej pomocy dla przedsiębiorców, opracowanego we współpracy z lokalnymi partnerami, pozwoli lepiej gospodarować ograniczonymi zasobami finansowymi samorządów (i jego partnerów) oraz w bardziej skoordynowany sposób realizować zadania, które poprawią warunki prowadzenia działalności gospodarczej w gminach i powiatach. Zbyt bowiem często różne projekty skierowane na rozwój przedsiębiorczości są wdrażane w sposób nieskoordynowany, przez co efekty tych działań dla lokalnej społeczności są znacznie mniejsze, niż gdyby były realizowane w ramach spójnego programu. Głównym argumentem przemawiającym za opracowaniem lokalnej analizy przedsiębiorczości jest możliwość planowego, opartego na dobrej podstawie analitycznej, realizowania działań, ukierunkowanych na tworzenie jak najkorzystniejszych warunków rozwijania przedsiębiorstw z pożytkiem dla lokalnego środowiska. Gdyby w jednym zdaniu określić cel przygotowania takiej analizy, mógłby on brzmieć w następujący sposób: osiągnięcie jak największych korzyści społeczno-gospodarczych dla Lokalnej Grupy Działania,gminy czy powiatu przy jak najlepszym wykorzystaniu dostępnych zasobów finansowych, organizacyjnych oraz ludzkich. Kształtowanie postaw przedsiębiorczych mieszkańców wsi jest szczególnie ważne na terenach rolniczych. Taki obszar stanowią gminy należące do 11

13 Lokalnej Grupy Działania Na Piaskowcu (LGD), w których rolnictwo stanowi jedno z ważniejszych źródeł utrzymania. Badaniem objęto gminy: Borkowice, Chlewiska, Mirów, Szydłowiec, Orońsko, Jastrząb. Wspólna Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu jest dokumentem umożliwiającym bieżące zarządzanie rozwojem potencjału przedsiębiorczości wspomnianego terenu. Funkcjonując jako uszczegółowienie Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) na lata dla Lokalnej Grupy Działania Na Piaskowcu" oraz zapisów poszczególnych Strategii Rozwoju Gmin i Planów Rozwoju Lokalnego, określa cele ukierunkowane na realizację. Takie uszczegółowienie jest konieczne, gdyż ważnym aspektem prac LGD i samorządów lokalnych jest wspieranie rozwoju lokalnej przedsiębiorczości oraz tworzenia infrastruktury wiejskiej potrzebnej do rozwoju przedsiębiorczości. Samorządy realizując politykę rozwoju obszarów wiejskich dążą do ekonomicznego wzmocnienia gospodarstw rolnych i wzrostu konkurencyjności sektora rolno-spożywczego. Jednocześnie zapewniają instrumenty działające na rzecz różnicowania działalności gospodarczej w kierunkach nierolniczych. Oprócz działań adresowanych do producentów rolnych zasadne jest zwiększanie dostępnych form wsparcia w ramach środków rozwoju obszarów wiejskich przeznaczanych na podnoszenie standardów gospodarowania, modernizację gospodarstw rolnych czy tworzenie nowych miejsc pracy poza rolnictwem. Nowe funkcje wsi i działalności pozarolniczej wyznaczają preferowane przez Unię Europejską kierunki rozwoju obszarów wiejskich, koncentrujące się na dziedzinach ważnych dla całego społeczeństwa. Obecnie obszary wiejskie nie są już postrzegane wyłącznie przez pryzmat problemów rolnictwa. Dostrzega się również ich inne bardzo istotne funkcje, takie jak: zachowanie środowiska naturalnego, krajobrazu, dziedzictwa kulturowego, miejsce do wypoczynku, uprawiania turystyki czy coraz częściej - zamieszkania. Owa wielofunkcyjność obszarów wiejskich jest silnie związana z rozwojem lokalnym, przedsiębiorczością, 12

14 planowaniem strategicznym, dywersyfikacją rolnictwa, rozwojem infrastruktury itp. Walory środowiskowe omawianego obszaru stanowią ogromne możliwości rozwoju wspomnianych wyżej funkcji w połączeniu z instytucjami wspierającymi rozwój obszarów wiejskich. W niniejszym dokumencie chcemy podjąć próbę omówienia na czym polega wielofunkcyjny rozwój wsi i jak może być on realizowany. W jakiej sytuacji są dzisiaj obszary wiejskie należące do LGD Na Piaskowcu, jakie mają perspektywy rozwoju, czy jest szansa na zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie i jeśli tak, to w jakich innych kierunkach poza rolnictwem mogą rozwijać się te tereny - na te i inne pytania chcemy odpowiedzieć w niniejszym opracowaniu. Analiza Potencjału Przedsiębiorstw na obszarze LGD Na Piaskowcu jest dokumentem, którego przedstawione obszary tematyczne bezpośrednio oddziałują na wszystkie lokalne grupy społeczne. Bezpośrednio postanowienia dokumentu odnoszą się do zawężonej grupy osób, w której wyróżniamy: indywidualnych przedsiębiorców reprezentujących podmioty gospodarcze z terenu 6 gmin: Borkowice, Chlewiska, Mirów, Szydłowiec, Orońsko, Jastrząb. przedstawicieli władz samorządowych, reprezentantów instytucji otoczenia biznesu, producentów rolnych, potencjalnych inwestorów zainteresowanych ulokowaniem swojego kapitału na omawianym obszarze rolników. 13

15 II. METODOLOGIA PRAC NAD ANALIZĄ Zakres prac obejmuje przeprowadzenie badań na obszarze gmin LGD Na Piaskowcu, opartych na analizie dostępnych źródeł wtórnych, bezpośrednich wywiadów z przedsiębiorcami oraz zebranych ankiet. Obszar prac badawczo analitycznych obejmuje cztery etapy: audyt uwarunkowań rozwoju w kontekście zaplanowanych badań, wraz z analizą SWOT obszaru LGD Na Piaskowcu, konsultacje i badania (jakościowe i ilościowe), analiza wyników badań wraz z interpretacją i wnioskami, merytoryczne opracowanie dokumentu. Dokument finalny - wydruk. Inwentaryzacja obejmowała informacje o uwarunkowaniach historycznych, kulturowych, społecznych, gospodarczych i geograficznych, które definiują analizowany obszar LGD Na Piaskowcu. Badania prowadzone były na terenie wszystkich gmin, według przyjętej metodologii. Były one prowadzone za pomocą metod jakościowych, jak i ilościowych. Objęły cztery grupy respondentów: pracowników gmin, mieszkańców obszaru, konsumentów i przedsiębiorców. Weryfikacja, analiza i interpretacja wyników pozwoliła na opracowanie raportu z badań. Raport zawiera wnioski dla dalszych działań Stowarzyszenia, m.in. w celu ewentualnego opracowania nowych celów szczegółowych,przedsięwzięć w LSR, przy współudziale samorządów lokalnych, mieszkańców i biznesu. Przyjęta metodyka realizacji prac W pracach realizowanych w ramach projektu Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu zastosowano podejście ekspercko konsultacyjne, które jest metodą prac łączącą potencjał społeczności konsumenckiej z zewnętrznym wsparciem doradczym ekspertów. Podejście to obejmuje pracę jak w metodzie partycypacyjnej oraz istotny wkład koncepcyjny pracy konsultantów i ekspertów. Łączy ona zalety obu podejść metodycznych (eksperckiego i partycypacyjnego). Dodatkowo, autorzy niniejszego opracowania wykorzystali w diagnozie obszaru LGD Na Piaskowcu informacje uzyskane podczas wywiadów z przedstawicielami władz gmin. Charakter i zakres uzyskanych informacji wskazują na problematykę społeczno gospodarczą obszaru. Wywiady dotyczyły rozwoju poszczególnych gmin w kontekście przemian zachodzących na obszarze. 14

16 Analiza jest całościowym, spojrzeniem na problemy rozwoju przedsiębiorczości gmin LGD, wykonanym w oparciu o pierwotne badania rynku. Metodologia zbierania danych W procesie zbierania danych wykorzystane zostały dwa podstawowe rodzaje źródeł informacji: 1. Źródła wtórne, czyli dostępne opracowania i dokumenty dotyczące obszaru Lokalnej Grupy Działania Na Piaskowcu tj. Lokalna Strategia Rozwoju dla LGD Na Piaskowcu oraz Strategia Rozwoju Turystyki dla LGD (wyszczególnione w Bibliografii), a także: dane z Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), dokumenty strategiczne: krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne (strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego, plany zagospodarowania przestrzennego, raporty dotyczące stanu środowiska naturalnego), publikacje branżowe/resortowe, publikacje naukowe, foldery, ulotki, publikacje promocyjno-informacyjne, strony internetowe (portale regionalne i tematyczne). 2.Źródła pierwotne - dane uzyskane w odpowiednio zaprogramowanym procesie badawczym dotyczącym zarówno cech jakościowych, jak i ilościowych: badanie ankietowe - ankiety zostały przekazane przedsiębiorcom działającym na badanym obszarze oraz do władz samorządowych, spotkania merytoryczne - mające na celu pogłębienie informacji nt. podmiotów działających na rzecz rozwoju gospodarczego, w celu wypracowania kierunków rozwoju przedsiębiorczości. 15

17 III. CHARAKTERYSTYKA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU OBSZARU OBJĘTEGO REALIZACJĄ ANALIZY Położenie Obszar aktywności Lokalnej Grupy Działania Na Piaskowcu jest tożsamy z terenem powiatu szydłowieckiego oraz Gminą Borkowice ( powiat przysuski), który leży w południowej części województwa mazowieckiego.powiat graniczy z województwem świętokrzyskim (powiaty skarżyski, starachowicki i konecki) oraz z powiatem radomskim i przysuskim. LGD tworzy 6 jednostek administracyjnych: Szydłowiec (gmina miejsko-wiejska), Borkowice, Chlewiska, Jastrząb, Mirów i Orońsko (gminy wiejskie). Powierzchnia obejmuje obszar 538 km2, co stanowi 1,51 % powierzchni województwa mazowieckiego. Mapa 1. Obszar gmin należących do LGD Na Piaskowcu, Miejscowością o charakterze centralnym jest Szydłowiec o liczbie mieszkańców (stan na dzień 31 grudnia 2010, Dane GUS) będący siedzibą powiatu. Dużym atutem LGD jest położenie geograficzne. Obszar 16

18 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu LGD znajduje się między trzema dużymi aglomeracjami miejskimi: Warszawą, Krakowem i Łodzią. Przez tereny LGD przebiegają szlaki komunikacyjne o istotnym znaczeniu dla gospodarki; drogi krajowe: Gdańsk (połączenie promowe na północ Europy) Chyżne (przejście graniczne w kierunku na południe Europy). Mapa 2. Położenie powiatu szydłowieckiego w województwie mazowieckim. Powierzchnia Ze względu na posiadane warunki naturalne i stan uprzemysłowienia regionu, obszar objęty analizą ma charakter rolniczy oraz turystyczny. Strukturę użytkowania gruntów na obszarze LGD prezentuje tabela 1 oraz wykres 1. W strukturze użytkowania gruntów dominują użytki rolne, które zajmują łącznie hektarów (56,4%). Blisko 33% powierzchni obszaru LGD zajmują lasy ha. Pozostałe grunty (w tym grunty zabudowane i zurbanizowane oraz nieużytki), stanowiące 11,1% powierzchni, zajmują 6 174ha. 17

19 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu Tabela 1. Powierzchnia LGD Rodzaje gruntów Powierzchnia Udział w ogólnej ewidencyjna [ha] powierzchni [%] Powierzchnia ogólna Użytki rolne Lasy Pozostałe grunty ,0 56,4 32,5 11,1 Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Wykres 1. Powierzchnia LGD Rodzaj gruntu w ogólnej powierzchni LGD 11,10% 32,50% 53,40% Użyki rolne Lasy Pozostałe grunty Źródło: Opracowanie własne, Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Obszar LGD jest podzielony na 6 jednostek administracyjnych (jedna gmina miejsko-wiejska oraz pięć gmin wiejskich), z których największą jest gmina Szydłowiec stanowiąca 25,7% obszaru LGD. Drugą co do wielkości jest gmina Chlewiska - 23 % powierzchni powiatu. Pozostałe gminy wiejskie Borkowice, Jastrząb, Mirów i Orońsko zajmują odpowiednio 16%, 10,2%, 9,9% oraz 15,2% obszaru. Strukturę administracyjną obszaru prezentuje tabela 2 oraz wykres 2. Tabela 2. Struktura administracyjna obszaru LGD Obszar Powierzchnia Udział w ogólnej ewidencyjna [ha] powierzchni [%] Obszar LGD Szydłowiec Borkowice Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko ,0 25,7 16,0 23,0 10,2 9,9 15,2 Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Wykres 2. Obszar poszczególnych miejscowości LGD 18

20 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu Porównanie obszaru miejscowości LGD w % 15,20% 25,70% 9,90% Szydłowiec Borkowice 16% 23% Chlewiska 10,20% Jastrząb Źródło: Opracowanie własne, Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Ludność Liczba ludności obszaru aktywności LGD wynosiła w dniu 31 grudnia 2010 roku osób. W tej liczbie było kobiet i mężczyzn (odpowiednio 50,65% i 49,35% populacji). Współczynnik feminizacji tj. liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn był umiarkowany i wyniósł 102,6. Oznacza to pozostawanie w bezpiecznym dystansie do poziomu wartości 105 wskaźnika, powyżej którego relacja liczby kobiet do liczby mężczyzn może niekorzystnie wpływać na biologiczną reprodukcję populacji. Najgorzej sytuacja w tym zakresie wyglądała w gminie Chlewiska (105,8 kobiet na 100 mężczyzn) oraz gminie Jastrząb (104,8 kobiet na 100 mężczyzn). Z odwrotną sytuacją mieliśmy do czynienia w gminie Mirów, gdzie na 100 mężczyzn przypadało zaledwie 95,4 kobiety, co również może niekorzystnie wpływać na biologiczną reprodukcję. Gęstość zaludnienia obszaru LGD wynosiła 89 osób/1km2 i była blisko o ponad 1/3 (38,6%) niższa od średniej gęstości zaludnienia w województwie mazowieckim. Wśród mieszkańców obszaru LGD zaledwie 29,9% stanowiła ludność miejska. Tabela 3.Liczba ludności obszaru LGD według płci i miejsca zamieszkania Obszar Liczba Mężczyźni Kobiety Kobiety na ludności 100 mężczyzn ogółem Obszar LGD ,4 Szydłowiec ,7 Borkowice ,4 Chlewiska ,8 Jastrząb ,8 Mirów ,4 Orońsko ,4 Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS

21 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu Liczba mężczyzn przewyższa liczbę kobiet w grupach wiekowych do 55 roku życia. Od tego momentu liczebność kobiet systematycznie zwiększa przewagę liczebną nad liczbą mężczyzn. W ostatniej grupie wiekowej mamy już do czynienia z niespełna dwukrotnie większą ilością kobiet w stosunku do liczby mężczyzn (odpowiednio w strukturze 63,5% i 36,5%). Wpływa na to przede wszystkim przeciętna długość wieku, która w przypadku kobiet jest blisko 10 lat dłuższa od przeciętnej u mężczyzn. Najliczniej zamieszkałą gminą obszaru LGD jest Szydłowiec, w którym mieszka 43,2% populacji. Drugą co do liczebności ci jest gmina Chlewiska, którą zamieszkuje ponad 13,8% społeczności obszaru objętego analizą. Trzecia co do wielkości gmina Orońsko liczy sobie nieco ponad 12,8% liczby mieszkańców obszaru LGD. Pozostałe gminy zamieszkuje podobna liczba mieszkańców od 8,5% do 11,4% populacji obszaru. Wykres 3 prezentuje strukturę ludności obszaru LGD pod względem miejsca zamieszkania według stanu na dzień 31 grudnia Wykres 3. Struktura ludności obszaru LGD Kobiety Mężczyźni Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Wskaźnik gęstości zaludnienia w LGD w badanym okresie wyniósł 89 osób/km2 i był niższy od przeciętnego dla województwa mazowieckiego o ponad 30%, zaś od przeciętnego dla podregionu radomskiego o 15%. Najwyższy został odnotowany w mieście Szydłowiec i wyniósł 538 osób/km2. Natomiast w poszczególnych gminach kształtowała się następująco: 20

22 Tabela 4. Wskaźnik gęstości zaludnienia. Miejscowość Ludność na 1km2 Szydłowiec 139 Borkowice 53 Chlewiska 50 Jastrząb 94 Mirów 72 Orońsko 70 Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Tendencje demograficzne w gminach objętych strategią są odzwierciedleniem tendencji demograficznych występujących na przestrzeni ostatnich lat w Polsce wskazujących na wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym i równoczesny spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym (młodzież, dzieci). Sytuację tę prezentuje Wykres 4. Wykres 4. Ludność według płci i wieku w latach 2010 i Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Bezrobocie Zjawisko bezrobocia jest poważnym problemem społecznym. Wpływa ujemnie na postawy i zachowania osób bezpośrednio dotkniętych bezrobociem, a także członków ich rodzin. Za bezrobotną uznaje się osobę, która spełnia kryteria określone w art. 2 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 20 21

23 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001). Według danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie na koniec pierwszego półrocza 2008 (30 czerwca) na zarejestrowanych osób bezrobotnych, aż 2 496, tj. 55,7% osób pozostaje bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Wskaźnik ten jest wysoki, podobnie jak liczba osób długotrwale bezrobotnych 1 774, tj. 39,6%. Tabela 5 prezentuje wybrane dane o rynku pracy w 2010 roku dla powiatu szydłowieckiego, porównując je z danymi dla województwa mazowieckiego. Tabela 5. Wybrane dane o rynku pracy w 2010 dla powiatu szydłowieckiego i województwa Wybrane dane o rynku pracy w 2010 r. Powiat szydłowiecki Województwo mazowieckie Pracujący Bezrobotni zarejestrowani tym kobiety w % ogółem 50,1 48,3 Stopa bezrobocia 36 9,7 rejestrowanego w % Udział bezrobotnych 22 7,1 zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem w tym kobiety 23,9 7,1 Bezrobotni zarejestrowani pozostający bez pracy dłużej niż 1 rok Bezrobotni zarejestrowani 15,5 3,2 pozostający bez pracy dłużej niż 1 rok ogółem w % ludności aktywnej zawodowo Udział bezrobotnych 44,1 34,6 zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok w % ogółem Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Stopa bezrobocia w powiecie szydłowieckim utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie 36%, przy 10% bezrobociu dla obszaru województwa mazowieckiego. Niebezpiecznym zjawiskiem jest fakt, iż prawie 45% bezrobotnych pozostaje bez pracy dłużej niż 1 rok. W ostatnich latach zaobserwować można wzrost bezrobocia wśród kobiet, przy utrzymującym się poziomie dla mężczyzn. Dynamikę zjawiska bezrobocia rejestrowanego na rynku pracy obszaru LGD w latach prezentuje wykres 5. 22

24 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu Wykres 5. Bezrobocie wśród kobiet i mężczyzn na przełomie lat w powiecie szydłowieckim 6 5 5,7 5,1 4,7 5,5 5, ,8 2,6 2,8 2,8 Kobiety Mężczyźni 1 W Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Wykres 6. Bezrobocie rejestrowane w powiecie szydłowieckim na przełomie lat Wysokość bezrobocia w % 36,4 35, ,4 Wysokość bezrobocia w % 30,7 Liniowy (Wysokość bezrobocia w %) Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Na obszarze LGD z roku na rok rośnie liczba rodzin, które z różnych przyczyn, potrzebują pomocy ze strony Ośrodków Pomocy Społecznej. Znacznym problemem jest brak możliwości zatrudnienia w regionie. Jak przedstawia wykres 6 wysokość bezrobocia ma tendencje wzrostowe po dużym spadku w latach 2007/2008. Jest to jeden z największych problemów regionu. Sytuacja ta powoduje, że wiele rodzin znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, zwłaszcza rodziny wielodzietne. Coraz liczniejszą grupę wśród świadczeniobiorców stanowią osoby w wieku produkcyjnym (22% bezrobotnych), zmuszone do korzystania z pomocy ze względu na całkowity brak lub zbyt małe dochody z pracy. Ośrodki Pomocy Społecznej zauważają także wpływ nadużywania alkoholu na 23

25 sytuację społeczną rodzin oraz wzrost zjawisk patologicznych nim spowodowanych (m.in.: zaniedbania w wychowaniu, występowanie przemocy). Sytuacja osób niepełnosprawnych, starych i przewlekle chorych także wymaga poprawy. Niektóre problemy są względnie łatwe do rozwiązania np. poprzez aktywizację lokalnej społeczności, inne mogą przerastać możliwości finansowe i organizacyjne gmin. Dlatego też dobra współpraca międzygminna w gminach obszaru LGD powinna wpłynąć na poprawę sytuacji społecznej. Świadczenie profesjonalnej pomocy społecznej, poza koniecznością stałego szkolenia, dokształcania oraz doskonalenia zawodowego pracowników socjalnych powinno zmierzać do sukcesywnego zmniejszania ilości osób zmuszonych do korzystania z pomocy. Zadanie to powinno stać się jednym z priorytetów działań Ośrodków Pomocy Społecznej. Wszelkie działania, zarówno organizacyjne jak i inwestycyjne, podejmowane przez władze samorządowe oraz organizacje pozarządowe działające na terenie gmin obszaru LGD powinny wpłynąć na poprawę standardu życia mieszkańców. Charakterystyka Gmin GMINA BORKOWICE- gmina wiejska, w powiecie przysuskim. Siedzibą gminy jest miejscowość Borkowice. Przez wieś i gminę przebiega droga wojewódzka nr 727. Gminę zamieszkuje 4,6 tys osób. W skład gminy wchodzą sołectwa: Bolęcin, Borkowice, Bryzgów, Kochanów, Ninków, Niska Jabłonica, Politów, Radestów, Rudno, Rusinów, Ruszkowice, Rzuców, Smagów, Wola Kuraszowa, Wymysłów i Zdonków. Wójtem Gminy jest od 2010 roku Robert Fidos. Atutem gminy są walory przyrodniczo krajobrazowe, ciekawa historia oraz czyste środowisko. Szansą dla gminy jest rozwój turystyki i drobnego, przyjaznego środowisku przemysłu oraz rolnictwa i usług. GMINA CHLEWISKA gmina wiejska w powiecie szydłowieckim. Siedzibą gminy są Chlewiska. Na terenie gminy Chlewiska działał oddział mjr Henryka Dobrzańskiego "Hubala". Stąd przez teren gminy przebiega czerwony Szlak Partyzancki "Hubal". Gmina ma powierzchnię ha i jest zamieszkiwana przez 6010 osób. Wójtem gminy jest Krzysztof Adamczyk. W skład gminy wchodzą 22 sołectwa: Aleksandrów, Antoniów, Borki, Broniów, Budki, Chlewiska, Cukrówka, Huta, Koszorów, Krawara, Leszczyny, Majdanki, Nadolna, Ostałów, Ostałówek, Pawłów, Skłoby Stanisławów, Stefanków, Sulistrowice, Wola Zagrodnia, Zaława, Zawonia. Dobre warunki do rozwoju agroturystyki. 24

26 GMINA MIRÓW - położona jest w powiecie szydłowieckim. Graniczy od południowego wschodu z województwem świętokrzyskim.ogólna powierzchnia gminy wynosi 5317 ha, w tym użytki rolne stanową 3887 ha, lasy 1148 ha. Wójtem gminy jest Zdzisław Dzik. Sieć osadniczą tworzą miejscowości: Mirów, Mirów Stary, Mirów Nowy, Mirówek, Rogów, Bieszków Dolny, Bieszków Górny, Zbijów Mały, Zbijów Duży, charakteryzujących się zwartą zabudową kolonijną i połączonych z siedzibą gminy asfaltowymi drogami w kształcie litery H.. Obszar gminy zamieszkuje 3920 osób. Gmina posiada charakter rolniczy. GMINA SZYDŁOWIEC - Miasto i gmina Szydłowiec położona jest, w odległości 30 km od Radomia, na ważnym szlaku komunikacyjnym - droga międzynarodowa E-77 (krajowa nr 7): Gdańsk - Warszawa - Radom - Kraków - Chyżne. Od południa sąsiaduje z gminami województwa świętokrzyskiego. Obszar gminy położony jest w północnej, brzeżnej strefie makroregionu Wyżyny Kielecko - Sandomierskiej obejmującej dwa mezoregiony - Garb Gielniowski i Przedgórze Iłżeckie. Południowa część gminy znajduje się na obszarze lasów przysusko - szydłowieckich związanych z Krainą Gór Świętokrzyskich. Szydłowiec posiada wiele atrakcji turystycznych. Z dawnej świetności miasta z czasów Szydłowieckich i Radziwiłłów zachowało się kilka obiektów. Są to ratusz, kościół i zamek z jedynym w swoim rodzaju Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych. W skład gminy wchodzą 22 sołectwa: Barak, Ciechostowice, Chustki, Hucisko, Jankowice, Korzyce, Krzcięcin, Łazy, Majdów, Omięcin, Rybianka, Sadek, Szydłówek I, Szydłówek II, Świerczek, Świniów, Wilcza Wola, Wola, Korzeniowa, Wysocko, Wysoka, Zastronie, Zdziechów. Burmistrzem Szydłowca jest Andrzej Jarzyński GMINA OROŃSKO gmina wiejska położona w powiecie szydłowieckim. Przez teren gminy przebiega ważny szlak komunikacyjny; droga krajowa nr 7 (Warszawa Kraków, 15 km od Radomia). Ponadlokalna funkcja kulturowa Orońska oparta jest na stupięćdziesięcioletnich tradycjach artystycznych i kulturalnych, zapoczątkowanych założeniem przez słynnego malarza Józefa Brandta "Wolnej Akademii Orońska" (u Brandta bywali m.in. Juliusz Kossak, bracia Gierymscy, Władysław Szerner). Powierzchnia gminy wynosi 8195 i jest zamieszkiwana przez 5790 osób. Wójtem gminy jest Zdzisław Bredłowski. W jej skład wchodzą następujące sołectwa: Bąków, Ciepła, Chronów, Chronów-Kolonia Dolna, Chronów-Kolonia Górna, Chronówek, Dobrut, Guzów, Guzów-Kolonia, Helenów, Krogulcza Mokra, Krogulcza Sucha, Łaziska, Orońsko, Śniadków, Tomaszów, Wałsnów, Zaborowie. 25

27 GMINA JASTRZĄB - położona jest w powiecie szydłowieckim. Gmina położona jest przy drodze krajowej E77 łączącej Kraków z Warszawą oraz drodze wojewódzkiej nr 727 relacji Szydłowiec - Wierzbica - Radom. Przez jej teren przebiega linia kolejowa umożliwiające dojazd do Skarżyska i Radomia. Powierzchnia gminy wynosi 5479 ha (zajmuje 11,68% powierzchni powiatu) i zamieszkuje ją około 5200, gęstość zaludnienia wynosi ok. 93 osoby na km2. Strukturę administracyjną gminy tworzy 13 sołectw: Gąsawy Plebańskie, Gąsawy Rządowe, Gąsawy Rządowe-Niwy, Jastrząb, Kolonia Kuźnia, Kuźnia, Lipienice Górne, Lipienice Dolne, Orłów, Nowy Dwór, Śmiłów, Wola Lipieniecka Mała, Wola Lipieniecka Duża. Jastrząb jest gminą typowo wiejską, a jej podstawową funkcją jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią 78,2% powierzchni ogólnej. Wójtem gminy jest Zofia Kosno. 26

28 IV. ANALIZA STRATEGICZNA Strategia to proces tworzenia i realizacji długookresowego planu, uzyskiwanie określonej pozycji względem otoczenia, względnie trwały wzorzec działania. Strategia organizacji to zespół niesprzecznych dostosowanych do potencjału oraz sytuacji w jego otoczeniu sposobów działania, umożliwiających osiąganie długookresowych celów organizacji. Używana w marketingu definicja mówi, że zorientowane na rynek planowanie strategiczne jest procesem zarządzania polegającym na tworzeniu i utrzymywaniu optymalnych relacji pomiędzy celami organizacji i jego zasobami, a zmieniającymi się możliwościami powstającymi na rynku. Celem planowania strategicznego jest modelowanie i przemodelowywanie organizacji i jego produktów tak, aby przynosiły zadowalające korzyści i dawały szanse rozwoju 6. Proces planowania strategicznego złożony jest z trzech głównych etapów: Etap analizy strategicznej Jest to etap działań diagnostycznych, których celem jest określenie aktualnych i przyszłych szans i zagrożeń, czyli zewnętrznych warunków rozwoju, a także ocena potencjału organizacji, jej zdolności do wykorzystania szans i przeciwdziałania zagrożeniom. Końcowym etapem analizy strategicznej jest określenie i ocena pozycji strategicznej organizacji. Analiza strategiczna daje nam odpowiedź na pytanie: w jakich warunkach będzie działała organizacja w przyszłości i jakie ma możliwości dostosowania się do nich. Efektem tego etapu jest wiedza, która stanowi podstawę dla sformułowania planu. Etap planowania strategicznego Jest to rozważanie opcji strategicznych dotyczących tempa i kierunku wzrostu organizacji, sposobu prowadzenia walki konkurencyjnej, podziału środków finansowych na poszczególne przedsięwzięcia i rynki. Wybór konkretnych rozwiązań wynika z jednej strony z ich przewidywanej atrakcyjności dla organizacji, z drugiej strony wybór ogranicza ocena pozycji strategicznej organizacji. Jest to zatem poszukiwanie kompromisu między strategią atrakcyjną dla kierownictwa, a strategią możliwą do realizacji. Etap planowania powinien zakończyć się opracowaniem planu strategicznego, najczęściej zawierającego kilka scenariuszy przyszłości o różnym stopniu optymizmu i podjęciem decyzji o przyjęciu konkretnej strategii do realizacji. 6 P. Kotler, Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Felberg SJA,

29 Etap realizacji strategii Na tym etapie ma miejsce ciąg decyzji na poziomie taktycznym i operacyjnym, rozstrzygających kluczowe problemy z zakresu inwestycji, marketingu, struktur, procedur, finansów, których celem jest stworzenie warunków do realizacji wybranego wariantu strategii i czuwania nad sprawnym przebiegiem jego realizacji. Niniejszy dokument uwzględnia przede wszystkim warunki i możliwości rozwoju przedsiębiorczości, co wynika ze specyfiki opracowania i jego celów. Takie podejście zdeterminowało strukturę obszarów problemowych, które zostały poddane analizie. Są to obszary: demograficzny (wyodrębniony ze społecznego), społeczny, gospodarczy i przedsiębiorczości, przestrzenny (w kontekście rozwoju przedsiębiorczości i turystyki), inwestycyjny (w kontekście mającej powstać oferty). Wyżej wymienione obszary (z wyłączeniem inwestycyjnego) zostaną poddane diagnozie strategicznej, która wskaże ich znaczenie dla powstającej Analizy. Przeprowadzona analiza SWOT dla każdego z obszarów problemowych pokazuje wzajemne zależności pomiędzy mocnymi i słabymi stronami, a szansami i zagrożeniami. Wskaźniki rozwoju obszaru Gospodarka Poziom przedsiębiorczości występujący na terenie gmin należących do LGD jest średni i wykazuje tendencję rosnącą. Przedsiębiorczość przyczynia się nie tylko do zaspokojenia aspiracji oraz ambicji osób prowadzących działalność gospodarczą, ale prowadzi również do ogólnego rozwoju gmin. W tej sytuacji wydaje się niezbędne natychmiastowe podjęcie działań mogących wspomóc proces dalszego rozwoju. Trzeba jednak pamiętać, że jest to proces długotrwały, gdyż postawy przedsiębiorczości są uwarunkowane kulturowo i wiążą się z poziomem aktywności społeczności w ogóle. Dlatego też osoby bierne i nastawione konsumpcyjnie zazwyczaj nie wykazują zaangażowania i nie podejmują tego typu przedsięwzięć. Władze gmin muszą więc podejmować działania aktywizujące społeczność lokalną, skierowane na długofalowe inwestowanie w potencjał ludzki. Doświadczenie wielu gmin i regionów wskazuje, że nawet intensywna pomoc z zewnątrz, w tym finansowa, automatycznie nie wyzwala w ludziach postaw przedsiębiorczych i nie wpływa na skłonność do podejmowania ryzyka w celu poprawy swojej sytuacji materialnej. Wzrost przedsiębiorczości dokonuje się na drodze 28

30 działań edukacyjnych, pozytywne przykłady, które powinny być skierowane do wszystkich aktywnych mieszkańców gminy, a przede wszystkim do młodzieży. Powodzenie każdego przedsięwzięcia zależy od zdobycia aprobaty lokalnej społeczności dla działań władzy. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną w porównaniu z innymi miastami i gminami na Mazowszu jest niezadawalające. Jako dobre należy uznać zaopatrzenie powiatu w wodę. Sieć kanalizacyjna, ciepłownicza i gaz nie są rozwinięte. Jest to ważne ze względu na poziom życia mieszkańców, jak również rozwój przedsiębiorczości (przyciągnięcie inwestorów). Zatem budowa lub modernizacja kanalizacji, gazyfikacji oraz poprawa stanu dróg podniesie znacznie poziom wyposażenia w infrastrukturę mającą wpływ na poprawę warunków życia mieszkańców miasta i gmin. Podmioty gospodarcze na terenie LGD, są podmiotami należącymi głównie do sektora prywatnego (96%). Duża liczba podmiotów należących do osób prywatnych jest zjawiskiem pozytywnym. Oznacza rozwój aktywności przedsiębiorczej mieszkańców i rosnącą mobilność zawodową ludności w kierunku samozatrudnienia oraz tworzenia nowych miejsc pracy. Wiodącymi trendami gospodarczymi występującymi na terenie obszaru gmin są: dominująca rola rolnictwa przy mniejszym udziale innych sektorów gospodarczych, przeważająca liczba małych i mikro przedsiębiorstw najczęściej rodzinnych, powiązania z miastami: Radom, Kielce, Warszawa, tereny typowe do prowadzenia działalności turystycznej, związanej z wypoczynkiem i rekreacją, dobre powiązania komunikacyjne, niewykorzystany w pełni potencjał zasobów ludzkich. Gminy należące do LGD wypełniają funkcje przemysłowo-usługowe oraz rolnicze i turystyczne. Zasadniczy wpływ wywiera położenie geograficzne. Lokalizacja przy drodze krajowej nr 7, możliwości wykorzystania obiektów i gruntów na cele inwestycyjne (w tym obszar Podstrefy Starachowickiej SSE), istniejąca infrastruktura techniczna, zasoby naturalne oraz otoczenie biznesu predysponują ośrodek do lokalizacji na jego obszarze funkcji usługowych i produkcyjnych. Występowanie na terenach gmin lasów przysusko-szydłowieckich, szeregu walorów przyrodniczych, kulturowych, działające instytucje kultury, dobra dostępność komunikacyjna stanowią podstawę do rozwoju funkcji 29

31 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu turystyczno-wypoczynkowej. Duża część terenów LGD to tereny orne oraz lasy. Warunki te sprzyjają dokonywaniu zmian w tradycyjnym, małoobszarowym, rozdrobnionym rolnictwie, które nie jest i nie może być jedyną podstawą utrzymania większości mieszkańców na wsi. Zasadniczą przesłanką rozwoju gmin należących do LGD jest więc połączenie funkcji: produkcji rolnej w wybranych kierunkach z rozwinięciem usług otoczenia rolnictwa, drobnej przedsiębiorczości oraz rekreacji i agroturystyki przy poprawie stanu infrastruktury zarówno technicznej jak i społecznej. Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON ogółem w 2010 roku Podmioty zarejestrowane w REGON W sektorze: przemysłowym Borkowice Chlewiska Jastrząb Miró w Orońsko Szydłowiec Budowlanym Usługowym Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Ze względu na charakter miejski najwięcej przedsiębiorstw zarejestrowanych jest na terenie gminy Szydłowiec i jest to 53% wszystkich podmiotów z obszaru LGD. Drugą w kolejności jest gmina Orońsko 13%, a potem odpowiednio gminy Chlewiska (10%), Jastrząb (9%), Borkowice (8%) i Mirów (6%). Wykres 7. Ilość podmiotów zarejestrowanych w REGON dla poszczególnych gmin obszaru LGD w 2010 roku. Ilość podmiotów gospodarczych Ogółe m Bokowice Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko Szydłowiec Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS, grudzień

32 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu Tabele 6 i 7 pokazują, że 62% podmiotów gospodarczych działa w branży usługowej, 16% w sektorze przemysłowym, zaś 19% przedsiębiorstw jest aktywnych w branży budowlanej. Firmy działające na terenie LGD są prawie w całości powiązane z sektorem prywatnym. Tylko 4% firm jest zarejestrowanych w sektorze publicznym. Tabela 7. Ilość podmiotów zarejestrowanych w sektorze publicznym i prywatnym w roku 2010 dla poszczególnych gmin. Borkowice Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko Szydłowiec Ogółe m Podmioty zarejestrow ane w REGON W sektorze: publicznym Prywatnym Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Wykres 8. Podmioty zarejestrowane w sektorze publicznym i prywatnym w 2010 roku dla obszaru LGD Sektor prywatny Sektor publiczny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS, grudzień W celu przedstawienia pełnej charakterystyki gospodarki konieczne jest pokazanie liczebności podmiotów gospodarczych według branż, w których działają. Polska Klasyfikacja Działalności (PKD) umożliwia analizowanie podmiotów z podziałem na sekcje, w których są one grupowane. 31

33 Tabela 8. Jednostki wpisane do rejestru REGON wg PKD 2007 dla poszczególnych gmin obszaru LGD Sekcje Borkowice Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko Szydłowiec Suma Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektr., gaz, arę wodną Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja F - Budownictwo Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Sekcja J - Informacja i komunikacja Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Sekcja L - Działalność

34 związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne Sekcja P - Edukacja Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Sekcja U - Organizacje i zespoły eksterytorialne Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, GUS 2010 Największa liczba przedsiębiorstw, tj. 941 (31%), zajmuje się handlem hurtowym oraz detalicznym. W ramach Sekcji G PKD, w dziale 45 zapisane są także przedsiębiorstwa zajmujące się sprzedażą samochodów i motocykli oraz ich naprawą, jednak przedsiębiorstwa z tej sekcji stanowią mniejszość wśród podmiotów gospodarczych na badanym 33

35 obszarze. W badanej grupie przedsiębiorców, branża handlowa również była silnie reprezentowana. Firmy zakwalifikowane do Sekcji F - Budownictwo stanowią na badanym terenie 19% wszystkich przedsiębiorstw. Aż 569 firm zajmuje się świadczeniem usług tego typu. Sekcje Borkowice Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko Szydłowiec Suma Sekcja F - Budownictwo Sektorem działalności, który jest równie silnie reprezentowany na obszarze LGD to przetwórstwo przemysłowe podmiotów gospodarczych. Najwięcej podmiotów z tej sekcji jest zarejestrowanych na terenie gmin Szydłowiec oraz Chlewiska. Sekcje Borkowice Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko Szydłowiec Suma Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe Ważną kategorie stanowią przedsiębiorstwa z Sekcji A PKD czyli Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo firm.należy podkreślić, że chodzi wyłącznie o podmioty prowadzące działalność gospodarczą, gdyż statystyka ta nie obejmuje indywidualnych gospodarstw rolnych. W tej kategorii znajdują się zarówno producenci płodów rolnych, trzody, a także zajmujący się hodowlą ryb. Najwięcej przedsiębiorstw z branży rolnej jest zlokalizowanych w gminie Szydłowiec i Orońsko, co przedstawia poniższa tabelka. Sekcje Borkowice Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko Szydłowiec Suma Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Biorąc pod uwagę fakt, iż gminy z obszaru LGD mają charakter typowo rolniczy oraz położenie w bliskiej odległości do dużego miasta jakim jest Radom, gminy te spełniają funkcje żywicieli - uprawiane są głównie produkty żywnościowe zaspokajające podstawowe potrzeby konsumenckie. Kierunki produkcji rolnej obejmują również uprawy 34

36 owoców, warzyw oraz produkcję zwierzęcą (chów trzody chlewnej, bydła i drobiu). Mniejszą liczebnością podmiotów odznacza się działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, w którym działa 57 podmiotów. Ponad 200 przedsiębiorców działa w branży naukowej i edukacji. Silnie reprezentowana jest również Sekcja S i T, czyli Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby. Sekcje Borkowice Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko Szydłowiec Suma Sekcja S i T Przedsiębiorstwa zajmujące się dostawą wody oraz gospodarowaniem ściekami i odpadami stanowią około 0,5% wszystkich podmiotów gospodarczych badanego obszaru (łącznie 15 podmioty na badanym obszarze). Tylko 19 podmiotów zarejestrowanych jest w branży górniczej, głównie w Szydłowcu i gminie Jastrząb. Najmniej firm, bo tylko 1 przedsiębiorstwo z Szydłowca zakwalifikowane jest do Sekcji D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz. Gminny potencjał rozwoju gospodarczego jak widać jest podobny na całym obszarze. Ze względu na charakter miejski Szydłowiec jest gminą o największym nasyceniu przedsiębiorstwami, a także posiada najlepszą infrastrukturę okołobiznesową. Jednak gminy posiadają podobne problemy, przez co metody stosowane by je zniwelować lub rozwiązać na obszarze jednej gminy mogą zostać z łatwością przyjęte i skutecznie zastosowane przez następną. Współpraca w ramach LGD z pewnością przyczyni się do wypracowania jak najlepszej strategii dalszego rozwoju gospodarczego. Współpraca partnerska gmin obszaru Lokalna Grupa Działania Na Piaskowcu Identyfikacja istniejących problemów lokalnych, słaba współpraca samorządów oraz niski poziom wykorzystywania posiadanych zasobów stały się motywem do podjęcia współpracy pomiędzy gminą Borkowice, Chlewiska, Jastrząb, Mirów, Orońsko i Szydłowiec w celu prowadzenia działań zmierzających do aktywizacji samorządów i partnerów społecznogospodarczych, zainteresowanych projektami w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) Oś 4 Leader. 35

37 Inicjatywę budowania partnerstwa trzech sektorów podjęło Stowarzyszenie Szydłowieckie Forum Gospodarcze, które doprowadziło do powstania Lokalnej Grupy Działania Na Piaskowcu. Grupa inicjatywna zaangażowała do współpracy samorządy gmin w tym przedstawiciele sektorów: gospodarczego oraz społecznego. Do opracowania Lokalnej Strategii Rozwoju zostały wykorzystane wyniki konsultacji społecznych prowadzonych podczas przygotowania strategii rozwoju obszarów wiejskich. Bezpośrednie kontakty przedstawicieli LGD ze społecznością lokalną potwierdziły aktualność zidentyfikowanych potrzeb mieszkańców. Działania te pozwoliły na zdefiniowanie podstawowych celów rozwoju obszaru LGD. Na plan pierwszy wysunęły się: wykorzystanie lokalnych walorów naturalnych i historycznych do wytworzenia usług turystycznych i rekreacyjnych, rozwój małej przedsiębiorczości i usług przy wykorzystaniu istniejącego potencjału. Statutowym celem głównym stowarzyszenia jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Do celów pośrednich należą m. in.: realizacja Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) opracowanej przez Lokalną Grupę Działania (LGD) w rozumieniu przepisów PROW dla obszaru gmin: Borkowice, Chlewiska, Jastrząb, Mirów, Orońsko, Szydłowiec; aktywizowanie ludności wiejskiej; promocja obszarów wiejskich położonych w w/w gminach; upowszechnianie i wymiana informacji o inicjatywach związanych z aktywizacją ludności na obszarach wiejskich położonych w w/w gminach; mobilizowanie ludności do wzięcia aktywnego udziału w procesie rozwoju obszarów wiejskich położonych w w/w gminach; realizacja i wspieranie działań na rzecz realizacji PROW dla obszaru w/w gmin; upowszechnianie i wymiana informacji o inicjatywach związanych z aktywizacją ludności na obszarach wiejskich położonych w w/w gminach; rozwój edukacji i sportu na terenach wiejskich; działania mające na celu pobudzenie: aktywności zawodowej, rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich; wspieranie rozwoju usług turystycznych w celu zwiększenia dochodów i zasobności mieszkańców gmin; 36

38 tworzenie warunków umożliwiających zachowanie dziedzictwa i tożsamości kulturowej; promocja walorów lokalnych: na poziomie regionalnym, krajowym i międzynarodowym, w szczególności w dziedzinie produktów, usług, kultury i sztuki; wspieranie powstawania i działalności partnerstwa międzysektorowego i międzyregionalnego; działania zapobiegające zjawisku marginalizacji grup społecznych, i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich przyczynia się do osiągnięcia następujących celów: a. wysokiej atrakcyjności turystycznej obszaru objętego LSR umożliwiającej czerpanie dochodu z turystyki. b. poszukiwania nowych metod zarobkowania na wsi (rozwój alternatywnych form gospodarowania i MSP); c. podniesienia jakości zasobów ludzkich w regionie objętym LSR. LGD Na Piaskowcu liczy obecnie ponad 50 członków i obejmuje swym działaniem ponad ludności oraz obszar 6 gmin: Gmina Chlewiska, Gmina Jastrząb, Gmina Mirów, Gmina Orońsko i Gmina Szydłowiec. W grudniu 2010 r. do LGD "Na Piaskowcu" przystąpiła Gmina Borkowice. Projekt współpracy Rower Lokalna Grupa Działania Na Piaskowcu oraz Lokalna Grupa Działania Wspólny Trakt nawiązała współpracę w celu realizacji projektu pt. Razem Objedźmy Wspólny Europejski Region akr. ROWER. Projekt, którego budżet stanowi ok. 237 tyś. zł., jest realizowany w latach w ramach Osi IV Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Efektem projektu będzie m.in. oznakowanie ok. 275 km rowerowych szlaków turystycznych na obszarze gmin: Borkowice, Chlewiska, Jastrząb, Mirów, Orońsko, Szydłowiec (LGD Na Piaskowcu ) oraz Kowala, Skaryszew, Wierzbica (LGD Wspólny Trakt ), rozmieszczenie tablic informacyjnych i kompletów stołów z ławeczkami na trasie oznakowanych szlaków, a także wydanie wspólnej broszury informacyjnej oraz map szlaków rowerowych poszczególnych gmin. W ramach projektu zorganizowane zostały ponadto na trasach turystycznych szlaków rowerowych wielkie rajdy rowerowe rozpoczynające i kończące projekt. 37

39 Analiza Potencjału Przedsiębiorczości na obszarze LGD Na Piaskowcu Mapa 3. Mapa przebiegu trasy rowerowej. Instytucje otoczenia biznesu Instytucje otoczenia biznesu (IOB) oferują przedsiębiorcom pomoc związaną z tworzeniem, prowadzeniem i rozwojem przedsiębiorstwa. Zaliczamy do nich np. stowarzyszenia przedsiębiorców, izby gospodarcze, samorządy przedsiębiorców, centra wspierania przedsiębiorczości, centra i ośrodki transferu technologii, instytucje sfery badawczo-rozwojowej, parki naukowo-technologiczne i przemysłowe. IOB to również ośrodki zapewniające początkującym przedsiębiorcom z sektora MSP pomoc w uruchomieniu i prowadzeniu firmy oferującej produkt lub usługę, która powstała w wyniku zastosowania nowej technologii (inkubatory przedsiębiorczości). Do IOB zaliczamy też poszczególne instytucje udzielające wsparcia finansowego na działalność. Szczególną cechą Mazowsza jest to, że na terenie województwa funkcjonują liczne instytucje centralne. Zaliczyć do nich należy w szczególności: Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencję Rozwoju Przemysłu, Naczelną Organizację Techniczną, Krajową Izbę Gospodarczą, Fundację na rzecz Nauki Polskiej, Ośrodek Przetwarzania Informacji, Fundację Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości, 38