Z A R Z Ą D W O J E W Ó D Z T W A K U J A W S K O - P O M O R S K I E G O PLAN GOSPODARKI ODPADAMI WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO POMORSKIEGO

Transkrypt

1 Z A R Z Ą D W O J E W Ó D Z T W A K U J A W S K O - P O M O R S K I E G O PLAN GOSPODARKI ODPADAMI WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO POMORSKIEGO

2 Toruń 2003 r. Zespół autorski Dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Biura Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku mgr inż. arch. Bogusław Stroszejn Zespół autorski: dr Zbigniew Brenda mgr Sławomir Flanz mgr inż. Wiera Kulczyńska mgr Antoni Pawski mgr Adam Stańczyk mgr inż. Danuta Szolc Opracowanie techniczne mgr Ewa Birek mgr Beata Hennig Tomasz Kocieniewski Maria Nienartowicz Joanna Paradowska Zespół ekspertów Biura Usług Technicznych Projektowania i Realizacji Inwestycji Toruński Klub Technika NOT pod kierunkiem mgr inż. Pawła Piotrowiaka

3

4 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP Podstawa prawna i cel opracowania Zakres i metoda opracowania UREGULOWANIA PRAWNE W POLSCE I UNII EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI ANALIZA DOKUMENTÓW KRAJOWYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI Wytyczne z Polityki ekologicznej państwa Wytyczne z Narodowej strategii ochrony środowiska Wytyczne z krajowego planu gospodarki odpadami PODSTAWOWE INFORMACJE O WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM Położenie geograficzne Uwarunkowania przyrodnicze Sytuacja demograficzna Sytuacja gospodarcza ANALIZA STANU ISTNIEJĄCEGO W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA Gospodarka odpadami komunalnymi Gospodarka odpadami przemysłowymi Gospodarka odpadami niebezpiecznymi Podsumowanie PROGNOZOWANE ZMIANY W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI Zmiany liczby ludności województwa Prognozowane zmiany ilości i składu morfologicznego wytwarzanych odpadów komunalnych Prognozowane ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w 2006 r Prognozowane ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w 2010 r Zmiany wynikające z rozwoju gospodarczego ZASADY, CELE ORAZ SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI NA OBSZARZE REGIONU KRÓTKOTERMINOWY PLAN DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI DO 2006 ROKU ORAZ DZIAŁANIA PERSPEKTYWICZNE DO 2010 ROKU Gospodarka odpadami komunalnymi Działania zmierzające do poprawy stanu istniejącego Działania związane z unieszkodliwianiem odpadów komunalnych Odpady ulegające biodegradacji Gospodarka odpadami przemysłowymi Realizacja założeń polityki ekologicznej państwa Odpady opakowaniowe i poużytkowe Odpady opon... 98

5 Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych i infrastruktury drogowej Osady z oczyszczalni ścieków Gospodarka odpadami niebezpiecznymi Odpady zawierające PCB Oleje odpadowe Baterie i akumulatory Odpady zawierające azbest Przeterminowane środki ochrony roślin Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne Pojazdy wycofane z eksploatacji Odpady medyczne i weterynaryjne Harmonogram działań na lata WSKAZANIA ODNOŚNIE BUDOWY I LOKALIZACJI INSTALACJI ZWIĄZANYCH Z GOSPODAROWANIEM ODPADAMI Składowiska odpadów komunalnych Składowiska odpadów przemysłowych Składowiska odpadów niebezpiecznych INSTRUMENTY FINANSOWE REALIZACJI DZIAŁAŃ W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI ZASADY WDRAŻANIA, OCENY REALIZACJI I MONITORINGU PLANU GOSPODARKI ODPADAMI WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO POMORSKIEGO PODSUMOWANIE WNIOSKI Z PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ORAZ SPOSÓB ICH UWZGLĘDNIENIA W PLANIE STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM BIBLIOGRAFIA (WYBÓR) ZAŁĄCZNIKI Analiza wniosków samorządów terytorialnych i instytucji oraz ankiet nadesłanych przez samorządy gminne Wykaz większych podmiotów gospodarczych działających na terenie województwa Kujawsko Pomorskiego w zakresie gospodarowania odpadami sporządzony na podstawie zbiorczych danych za 2002 r. przesłanych do Urzędu Marszałkowskiego Wykaz firm, które prowadzą działalność w zakresie zbiórki, transportu, odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów Przykładowa karta składowiska odpadów...170

6 SPIS TABEL SPIS RYSUNKÓW Rys. 1 Gospodarowanie odpadami komunalnymi Rys. 2 Gospodarowanie odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi Rys. 3 Wskazania dotyczące instalacji do unieszkodliwiania odpadów Rys. 4 Obszary wskazane do lokalizacji składowisk odpadów SPIS MAP W SKALI 1 : Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego diagnoza 2. Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego kierunki

7 1. WSTĘP 1.1. Podstawa prawna i cel opracowania Art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami) nakłada na Zarząd Województwa obowiązek sporządzenia wojewódzkiego planu gospodarki odpadami. Plan ten uchwalony przez Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego jest realizacją polityki ekologicznej państwa. Zgodnie z Polityką ekologiczną państwa i przepisami ustawy o odpadach, plany gospodarki odpadami muszą być opracowane na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Plany te stanowią część odpowiednich programów ochrony środowiska. Celami opracowania planu gospodarki odpadami są: stworzenie zintegrowanej sieci instalacji i urządzeń do odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów, spełniających wymagania określone w przepisach o ochronie środowiska, realizacja obowiązku planowania, projektowania i prowadzenia wszelkich działań w taki sposób, aby zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ich ilość, zapewniać odzysk odpadów oraz zapewnić unieszkodliwianie odpadów, których powstawaniu nie udało się zapobiec lub których nie udało się poddać odzyskowi. Minister właściwy ds. środowiska, w drodze rozporządzenia, określił szczegółowy zakres, sposób i formę sporządzania planów gospodarki odpadami, kierując się potrzebą sposobu ich ujednolicania i zapewnienia ich spójności (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami - Dz. U. Nr 66, poz. 620 ). Plan taki powinien określać: aktualny stan gospodarki odpadami, prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, w tym wynikające ze zmian demograficznych i gospodarczych, działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami, 7

8 projektowany system gospodarki odpadami, w szczególności gospodarki odpadami niebezpiecznymi oraz innymi niż komunalne, uwzględniający ich zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie, szacunkowe koszty inwestycyjne i eksploatacyjne tego systemu, szacunkowe koszty realizacji poszczególnych działań oraz sposoby finansowania realizacji zamierzonych celów, system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Projekt wojewódzkiego planu gospodarki odpadami opracowuje zarząd województwa i przestawia do zaopiniowania ministrowi właściwemu do spraw środowiska oraz zarządom powiatów i gmin z terenu województwa. Plan gospodarki odpadami opracowano na 4 lata tj Przyjęto w nim także działania na kolejny przedział czasowy , jako średniookresowy czas realizacji zadań. Tak przyjęty przedział czasowy jest zgodny z okresem obowiązywania Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do 2010 r. Sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami zarząd województwa przedstawia sejmikowi województwa co 2 lata. Plan podlega aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa samorząd województwa wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze wojewódzkim, w tym w zakresie racjonalnego korzystania z zasobów przyrody oraz kształtowania środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. W zakresie zadań związanych z problematyką gospodarowania odpadami należy wymienić: opracowanie wojewódzkiego programu ochrony środowiska wynikającego z polityki ekologicznej państwa wraz z planem gospodarki odpadami, prowadzenie wojewódzkiej bazy danych o wytwarzaniu i gospodarowaniu odpadami wraz z rejestrem wydanych pozwoleń na wytwarzanie i gospodarowanie odpadami, współudział w realizacji polityki rozwoju województwa w zakresie racjonalnego korzystania z zasobów przyrody oraz kształtowania środowiska naturalnego, opracowywanie programów i realizacja wynikających z nich zadań w zakresie ochrony środowiska, ochrony zasobów przyrody, gospodarki wodą, rekultywacji wód, reintrodukcji gatunków, zwiększania lesistości i zadrzewień oraz edukacji ekologicznej, rozpatrywanie informacji właściwego inspektora o stanie środowiska na obszarze województwa, 8

9 opiniowanie przedsięwzięć realizowanych przy udziale Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej co do zgodności z przyjętą i realizowaną polityką ekologiczną i strategią rozwoju województwa kujawsko - pomorskiego, opiniowanie studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, prowadzenie księgowości wpłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska, przyjmowanie i przechowywanie informacji o rodzajach i ilości odpadów umieszczanych na składowiskach odpadów oraz o czasie ich składowania, weryfikacja przedstawianych danych, inicjowanie, inspirowanie i stwarzanie warunków dla działań promujących przedsięwzięcia proekologiczne, możliwość zobowiązania, w drodze decyzji, posiadaczy odpadów do dostarczania ewidencji odpadów, możliwość odraczania, redukowania i znoszenia opłat oraz ustalania terminów opłat za składowanie odpadów, przygotowywanie i wydawanie decyzji określających wysokości nie wniesionych opłat za wprowadzanie substancji zanieczyszczających do powietrza oraz za składowanie odpadów na składowiskach odpadów w przypadku gdy jednostki nie dopełniły obowiązku wniesienia opłaty, nie złożyły informacji lub złożyły informacje budzące zastrzeżenia. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie oraz z przepisami szczególnymi w zakresie gospodarowania odpadami wojewoda jest organem pierwszej instancji w sprawach dotyczących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, do których należą także składowiska odpadów oraz w sprawach dotyczących korzystania z instalacji zlokalizowanych na terenie zakładów zaliczanych do tych przedsięwzięć w zakresie: udzielania pozwoleń na wytwarzanie odpadów w ilości powyżej 1 Mg/rok odpadów niebezpiecznych lub powyżej 5 tys. Mg/rok odpadów innych niż niebezpieczne, zatwierdzania w drodze decyzji programów gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, zatwierdzania instrukcji eksploatacji składowiska odpadów, 9

10 wyrażanie zgody na zamknięcie składowiska odpadów lub jego wydzielonej części. Ponadto marszałek województwa jest organem właściwym do przyjmowania informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami. W dniu 15 maja 2002 r. Zarządu Województwa Kujawsko Pomorskiego podjął uchwałę nr 27/185/2002 o przystąpieniu do sporządzeniu Programu ochrony środowiska z Planem gospodarki odpadami na okres do 2010 roku Zakres i metoda opracowania Wykonanie projektu Programu ochrony środowiska z projektem Planu gospodarki odpadami Zarząd powierzył Kujawsko Pomorskiemu Biuru Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, a nadzór nad przygotowaniem dokumentu Departamentowi Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu. Do wykonania części prac obejmujących wybrane zagadnienia zaproszono ekspertów z Naczelnej Organizacji Technicznej w Toruniu. Prace nad Planem prowadzone były w okresie październik 2002 r. kwiecień 2003 r. W dniu 20 września 2002 r. Zarząd Województwa skierował do samorządów powiatowych i gminnych oraz wybranych instytucji i organizacji pismo informujące o podjęciu prac nad Programem ochrony środowiska i Planem gospodarki odpadami dla województwa kujawsko pomorskiego z prośbą o składanie przedmiotowych uwag, wniosków i propozycji. Wpłynęły odpowiedzi od 133 samorządów gminnych, z których jednak większość stanowią ankiety dotyczące gospodarowania odpadami, 17 Starostw Powiatowych i 3 miast powiatów grodzkich. Jednocześnie autorzy opracowania przeprowadzili analizę Polityki ekologicznej państwa, krajowego planu gospodarki odpadami, Narodowej Strategii Ochrony Środowiska, Strategii rozwoju województwa, Programu rozwoju województwa do 2010 roku i projektu Planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Pierwszy etap prac, na które składała się diagnoza stanu istniejącego zakończono 18 marca 2003 r. Opracowanie zawiera diagnozę stanu istniejącego gospodarowania odpadami w Województwie Kujawsko-Pomorskim. Sporządzono ją w oparciu o metodę bilansowania odpadów: przemysłowych wytwarzanych przez podmioty gospodarcze, komunalnych wytwarzanych przez mieszkańców regionu. 10

11 Pod pojęciem odpadów przemysłowych rozumie się wszystkie odpady określone w grupach od 1 do 19 zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). Odpady komunalne obejmują wszystkie pozycje z grupy 20 katalogu odpadów. Opracowanie diagnozy w zakresie stanu gospodarowania odpadami na terenie województwa składało się z trzech faz postępowania: 1. Fazy pozyskiwania danych 2. Fazy weryfikacji danych 3. Fazy bilansowania danych Pozyskiwanie danych Pozyskiwanie danych realizowano metodą analizy ankiet, które Marszałek Województwa wystosował do wszystkich samorządów gminnych i powiatowych na obszarze regionu oraz do wybranych instytucji administracji rządowej i specjalnej. Wykorzystano także ankiety wypełnione przez samorządy gminne na potrzeby krajowego planu gospodarki odpadami. Danych dostarczyły także ankiety z wytypowanych podmiotów gospodarczych w szczególności: znaczących zakładów przemysłowych, zakładów usługowo-handlowych, zarządzających składowiskami odpadów i innych. Istotnym źródłem informacji były wykazy zawierające informacje o rodzajach i ilościach odpadów umieszczanych na składowiskach odpadów sporządzanych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania. (Dz. U. Nr 100, poz. 920). Weryfikacja danych Ocena jakościowa materiału informacyjnego polegała na konfrontacji zawartych informacji ze stanem faktycznym, korekty informacji na drodze kontaktów bezpośrednich oraz porównaniu jego treści z danymi zgromadzonymi przez instytucje specjalistyczne: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy (w tym opracowany przez Inspektorat Raport o stanie środowiska Województwa Kujawsko-Pomorskiego w 2001 roku ), dane Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu i Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Bilansowanie danych Bilansowanie danych prowadzono w obrębie grup odpadów przemysłowych i odpadów komunalnych tworząc zbiór wszystkich odpadów wytwarzanych w województwie. 11

12 Zmiany w przepisach prawa ochrony środowiska (a zwłaszcza obowiązek ustalania we własnym zakresie należnej opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku, obowiązek przedłożenia przeglądu ekologicznego) ujednoliciły i uwiarygodniły informacje o funkcjonujących składowiskach odpadów. W przypadku braku danych posłużono się szacunkami w oparciu o dane zawarte w krajowym planie gospodarki odpadami. Jako wskaźnik ilości odpadów z danej grupy wytworzonych w województwie kujawsko pomorskim przyjęto 5,7% łącznej ilości odpadów wytworzonych w kraju. Przyjęty wskaźnik został określony przez Ministerstwo Gospodarki z uwzględnieniem liczby ludności w poszczególnych regionach, poziomu PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca i stopy bezrobocia. Jest stosowany m.in. przy przyznawaniu środków finansowych poszczególnym regionom z funduszy przedakcesyjnych i przy planowanej strukturze finansowania z funduszy strukturalnych w Narodowym Planie Rozwoju. Diagnoza składa się z części tekstowej i graficznej, którą obrazuje mapa w skali 1: obejmująca obszar województwa w jego granicach administracyjnych. W dniu 15 kwietnia 2003 r. odbyło się pierwsze spotkanie autorów opracowania z Zespołem Konsultacyjno Opiniującym, powołanym przez Marszałka Województwa spośród ekspertów, naukowców oraz przedstawicieli samorządów i instytucji zajmujących się ochroną środowiska. Na spotkaniu zgłoszono szereg uwag i wniosków, które zostały wnikliwie przeanalizowane przez autorów opracowania i w przeważającej części wykorzystane w pracach nad dokumentem. Równolegle prowadzone były prace nad kierunkami ochrony środowiska i kierunkami gospodarki odpadami na terenie województwa. Sformułowano podstawowe cele oraz wyznaczono limity dla osiągnięcia założonych celów. Sformułowane zostały także instrumenty realizacji Planu, monitoring jego realizacji oraz zostały oszacowane nakłady realizacji Planu i źródła jego finansowania. W dniu 6 czerwca 2003 r. odbyło się drugie spotkanie autorów opracowania z Zespołem Konsultacyjno Opiniującym. Na spotkaniu zespół zaprezentował kolejny etap prac dotyczący celów i priorytetów polityki ochrony środowiska, zasad ochrony środowiska oraz kierunków ochrony środowiska na obszarze województwa oraz kierunków gospodarowania odpadami. Na spotkaniu zgłoszono szereg uwag i wniosków, które zostały wnikliwie przeanalizowane przez autorów opracowania i uwzględnione przy redakcji ostatecznej wersji projektu Programu ochrony środowiska województwa kujawsko-pomorskiego i Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego. Przyjęty przez Zarząd Województwa Kujawsko Pomorskiego projekt Planu gospodarki odpadami wraz z prognozą oddziaływania na środowisko zostanie udostępniony 12

13 do wglądu wszystkim zainteresowanym. Odbędą się także konsultacje społeczne. Po uzyskaniu opinii samorządów powiatowych, gminnych i Ministerstwa Środowiska oraz rozpatrzeniu wszystkich złożonych uwag i wniosków, projekt Programu oraz Planu zostaną przedstawione do uchwalenia Sejmikowi Województwa Kujawsko Pomorskiego. 2. UREGULOWANIA PRAWNE W POLSCE I UNII EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI Przepisy Unii Europejskiej w zakresie gospodarki odpadami cechuje duże rozproszenie. Istnieje kilkadziesiąt aktów prawnych różnej rangi (dyrektywy, rozporządzenia i decyzje te akty wiążą bezpośrednio państwa członkowskie oraz szereg zaleceń i rezolucji), o bardzo zróżnicowanej treści i stopniu szczegółowości. Mają one charakter sektorowy tj. dotyczą albo problematyki określonego postępowania z odpadami albo poszczególnych typów i rodzajów odpadów. Przepisy te od 1991 r. nie uległy istotnym zmianom. Podstawowym źródłem prawa jest Dyrektywa Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów ze zmianami (tzw. dyrektywa ramowa). Zobowiązuje ona państwa członkowskie do podjęcia wszelkich koniecznych działań aby zapewnić, że odpady będą poddawane procesom odzysku lub usuwane bez zagrożenia dla zdrowia ludzkiego oraz bez stosowania procesów lub metod, które mogą być szkodliwe dla środowiska, a zwłaszcza aby nie powodować zagrożenia dla wody, powietrza, gleby, roślin i zwierząt, nie dopuszczać do powstawania uciążliwości hałasu i odorów lub do szkodliwego oddziaływania na tereny wiejskie albo miejsca objęte szczególną troską, jak również zapobiegać samowolnemu porzucaniu, wysypywaniu lub innemu nie kontrolowanemu usuwaniu odpadów. Dla określenia tak szerokiego zespołu działań związanych z odpadami zdefiniowany został w dyrektywie termin gospodarowanie oznaczający zbieranie, transport, odzysk i usuwanie odpadów, w tym także nadzór nad takimi działaniami oraz kontrolę nad usuwaniem. W celu zapewnienia ochrony środowiska poprzez odpowiednie gospodarowanie odpadami państwa członkowskie zobowiązane zostały do prowadzenia wielokierunkowych działań, w tym głównie z ustanowieniem odpowiednich aktów prawnych: 1. ustanowienie i wprowadzenie w życie systemu reglamentacyjno-ochronnego polegającego na wydawaniu pozwoleń dla przedsiębiorstw, które dokonują obróbki, magazynują lub składują odpady w imieniu osób trzecich, 13

14 2. podjęcie przez państwa członkowskie odpowiednich działań, aby ustanowić zintegrowaną i wystarczającą sieć zakładów do usuwania odpadów, stosując najlepsze dostępne technologie nie związane z nadmiernymi kosztami, 3. podjęcie przez państwa członkowskie odpowiednich działań, aby wspierać: zapobieganie powstawaniu odpadów, zmniejszanie ilości wytwarzanych odpadów i ich szkodliwości, uzyskiwanie odzysku materiałów z odpadów oraz wykorzystanie odpadów jako źródła energii. Dla realizacji tych celów i zadań władze odpowiedzialne za gospodarowanie odpadami, winny opracować odpowiednie plany gospodarowania odpadami na ich terenie. Plany takie powinny w szczególności odnosić się do: typu, ilości i pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesowi odzysku lub usuwania, ogólnych wymagań technicznych, odpowiednich miejsc lub zakładów usuwania, określać osoby upoważnione do prowadzenia gospodarki odpadami, szacunkowe koszty działań związanych z odzyskiem lub usuwaniem odpadów oraz działania podejmowane w celu promowania realizacji zbierania, segregowania i obróbki odpadów. Kolejnymi aktami normatywnymi, które rozszerzają przedmiot i zakres regulacji prawnych w zakresie gospodarowania odpadami są m.in.: Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (ze zmianami), Decyzja Komisji 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r. ustanawiająca listę odpadów, decyzja Rady 94/904/WE z dnia 22 grudnia 1994 r. ustanawiająca listę odpadów niebezpiecznych oraz Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów. Podstawowym celem tych regulacji prawnych jest ustalenie podstawowych zasad gospodarki odpadami, ujednolicenie siatki pojęciowej poprzez wprowadzenie definicji pojęć kluczowych (odpady, odpady niebezpieczne, odpady komunalne, wytwórca, posiadacz, odzysk i recykling oraz unieszkodliwianie). Przewidują one szereg instrumentów prawnych w zakresie regulacji gospodarowania odpadami tj. plany gospodarki odpadami, pozwolenia administracyjne, instrumenty edukacyjne i informacyjne, środki ekonomiczne i finansowe. Polskie uregulowanie prawne w zakresie gospodarki odpadami zawarte są w szczególności w następujących aktach: ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. 14

15 Podstawowe zasady gospodarowania odpadami wyrażone zostały przez następującą hierarchię dozwolonych zachowań: zapobieganie powstawaniu odpadów, ograniczanie powstawania odpadów, odzysk z odpadów substancji, przedmiotów i produktów wraz z ich wykorzystaniem, unieszkodliwianie odpadów, z wyłączeniem ich składowania, składowanie odpadów. Ustawa Prawo ochrony środowiska, która oprócz zasad ogólnych, ważnych również dla zagadnień związanych z gospodarką odpadami (np. zanieczyszczający płaci) określa ogólne kwestie związane z wydawaniem pozwoleń na gospodarowanie odpadami (także w formie pozwolenia zintegrowanego) oraz reguluje zagadnienia prawno-finansowe (opłaty za składowanie odpadów) i zasady odpowiedzialności cywilnej, karnej oraz administracyjnej (kary pieniężne). Ustawa o odpadach, która stanowi trzon regulacji prawnych, wprowadza nowe definicje i podziały odpadów, w tym określa zasady kwalifikowania odpadów niebezpiecznych. Ustanawia system obowiązków posiadaczy odpadów (wytwórców i odbiorców) oraz określa szczegółowe zasady wydawania pozwoleń i zbierania informacji w zakresie gospodarowania odpadami. Ponadto zawiera przepisy szczególne dotyczące postępowania z wybranymi rodzajami odpadów, reguluje szczegółowe zasady lokalizacji i eksploatacji instalacji służących unieszkodliwianiu odpadów. Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych określa podstawowe wymagania jakie spełniać mają opakowania oraz zasady oznakowania opakowań, obowiązki producentów, importerów i eksporterów opakowań w zakresie sprawozdawczości oraz odnośnie niektórych niebezpiecznych substancji chemicznych. Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej wprowadza obowiązek naliczania i pobierania opłat produktowych, obowiązków związanych ze sprawozdawczością, zasad określania limitów odzysku i recyklingu odpadów i zasad wydatkowania środków z opłat produktowych. Ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach określa m.in. zasady gospodarowania odpadami komunalnymi. Obowiązujące obecnie w Polsce przepisy prawne w zakresie gospodarowania odpadami w stosunku do obowiązujących przed 2001 rokiem przyniosły zmiany, które można ocenić jako rewolucyjne. Są one niewątpliwie zgodne w prawodawstwem Unii Europej- 15

16 skiej, co do podstawowych założeń gospodarowania odpadami, stosowanej terminologii, zakresu regulacji oraz wielu rozwiązań szczegółowych. Zgodność ta dotyczy nie tylko ogólnych celów regulacji i ich hierarchii (prewencja, odzysk, unieszkodliwianie), ale i wielu podstawowych pojęć i wprowadzenia konieczności pozwoleń kompetentnych władz na prowadzenie czynności w zakresie gospodarowania odpadami. Pod pojęciem odpadów określa się każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z 16 określonych kategorii, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do ich pozbycia jest obowiązany. Odpady niebezpieczne to odpady należące do określonych kategorii lub rodzajów odpadów posiadające co najmniej jedną z wymienionych w załączniku do ustawy właściwości. Zasadniczej zmianie uległy definicje związane z problematyką odpadów. Wprowadzono definicję gospodarowania odpadami czyli zbieranie, transport,odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów. Ponadto słowniczek pojęć w ustawie o odpadach zawiera definicje pojęć: odpady komunalne, odpady medyczne, odpady obojętne, odpady ulegające biodegradacji, odpady weterynaryjne, odzysk, posiadacz odpadów, recykling, składowisko odpadów, spalarnia odpadów itp. 16

17 3. ANALIZA DOKUMENTÓW KRAJOWYCH W ZAKRESIE GOSPO- DARKI ODPADAMI 3.1. Wytyczne z Polityki ekologicznej państwa Podstawowym dokumentem, który ustala cele ekologiczne do 2010 i 2025 r. jest II Polityka ekologiczna państwa przyjęta przez Radę Ministrów 13 czerwca 2000 r. i zaakceptowana przez Parlament. Jej uszczegółowieniem jest Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata , w którym wyartykułowane są cele i zasady polityki ekologicznej kraju. Została sporządzona jako realizacja ustaleń ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, która w art wprowadza obowiązek przygotowywania i aktualizowania co 4 lata polityki ekologicznej państwa. Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata jest polityką krótkookresową, uszczegóławiającą II Politykę ekologiczną państwa. Opracowany w 2002 r. Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata odnosi się również do polityki krótkookresowej na lata , z uwzględnieniem perspektywy na lata Zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa wiodącą zasadą polityki ekologicznej naszego kraju jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju. Podstawowym założeniem tej zasady jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z polityką w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Podstawowym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych), przy założeniu, że strategia zrównoważonego rozwoju Polski pozwoli na wdrażanie takiego modelu tego rozwoju, który zapewni na tyle skuteczną regulację i reglamentację korzystania ze środowiska, aby rodzaj i skala tego korzystania realizowane przez 17

18 wszystkich użytkowników nie stwarzały zagrożenia dla jakości i trwałości przyrodniczych zasobów. Ochrona przed odpadami jest specyficzną dziedziną ochrony środowiska, gdyż poszczególne przedsięwzięcia w tym zakresie w dalszej perspektywie, poza bezspornymi efektami ekologicznymi w postaci likwidacji zagrożeń, mogą przynieść również wymierne korzyści materialne wynikające z racjonalnego gospodarowania odpadami (odzysk surowców i materiałów, wykorzystanie energii). Powinna być traktowana priorytetowo ponieważ odpady stanowią źródło zanieczyszczenia wszystkich elementów środowiska (wody powierzchniowe i podziemne, gleby i grunty, powietrze). Żadna inna dziedzina ochrony środowiska nie daje takich możliwości tworzenia rynku surowcowo-materiałowego, lecz również żadna inna dziedzina nie wymaga poniesienia, szczególnie w początkowym okresie, tak wielkich nakładów inwestycyjnych i wprowadzenia znacznych zmian organizacyjnych. Natomiast środki przeznaczone na ochronę powierzchni ziemi w Polsce (w tym na zagospodarowanie odpadów) stanowią ostatnio jedynie 6-7% łącznych rocznych wydatków na inwestycje proekologiczne. Dlatego tak ważne jest wprowadzenie efektywnych rozwiązań ekonomicznych wykorzystujących mechanizmy rynkowe (ekologiczne opłaty produktowe, depozyty ekologiczne). Konieczne jest przeznaczanie na ochronę środowiska przed odpadami zwielokrotnionych, w porównaniu ze stanem obecnym, środków finansowych i zwiększenie efektywności ich wykorzystania. Wobec braku możliwości szybkiego zwiększenia obciążenia wydatkami inwestycyjnymi podmiotów gospodarczych oraz miast i gmin finansujących zamierzenia proekologiczne ze środków własnych i kredytów komercyjnych, konieczne jest utrzymanie przez najbliższe lata dotychczasowego poziomu wysokości środków z istniejącego systemu opłatowo-redystrybucyjnego (fundusze ekologiczne). Kierunkiem przewodnim polityki w zakresie gospodarowania odpadami jest zasada zrównoważonego rozwoju oraz zintegrowane podejście do ochrony środowiska z uwzględnieniem zagadnień odpowiedzialności. Idea nowej strategii polega na zaangażowaniu wszystkich partnerów gospodarczych i społecznych (podejście z dołu do góry ). Celem nadrzędnym polityki w zakresie gospodarowania odpadami jest zapobieganie ich powstawaniu, przy rozwiązywaniu problemu odpadów u źródła, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych. Warunkiem realizacji tego celu jest zmniejszenie materiało- i energochłonności produkcji (stosowanie czystych technologii), wykorzystywanie alternatywnych odnawialnych źródeł energii, stosowanie analizy pełnego cyklu życia produktu (produkcji, transportu, opakowania, użytkowania, ewentualnego ponownego wykorzystania i unieszkodliwiania). 18

19 Do priorytetów krótkookresowych (lata ) w dziedzinie gospodarowania odpadami należą: ostateczne dostosowanie polskiego prawa do regulacji prawnych Unii Europejskiej, w tym dostosowanie do ramowych dyrektyw w sprawie odpadów, uszczegółowienie zasad gospodarowania takimi odpadami jak: oleje odpadowe, odpady PCB/PCT, zużyte baterie i akumulatory, odpady z produkcji dwutlenku tytanu, osady ściekowe, opakowania; zasad zmniejszania zagrożeń środowiska stwarzanych przez azbest oraz określenie szczegółowych warunków postępowania z odpadami (wykorzystywania, spalania i stosowania innych form unieszkodliwiania, składowania, transportu, itp.); uściślenie stosowanej terminologii; przygotowanie strategii gospodarowania odpadami na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym; opracowanie planów gospodarowania odpadami na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym oraz we współpracy z innymi krajami, z wydzieleniem planów gospodarowania odpadami niebezpiecznymi (w tym wybranymi rodzajami odpadów) i odpadami z opakowań; przygotowanie programów likwidacji odpadów niebezpiecznych zawierających metale ciężkie (rtęć, ołów, kadm) i trwałe zanieczyszczenia organiczne (PCB) (zarówno odpadów wytwarzanych jak i już nagromadzonych), a także przyspieszenie realizacji programu likwidacji mogilników, w których są przechowywane przeterminowane środki ochrony roślin i inne substancje niebezpieczne; tworzenie nowych struktur organizacyjnych i systemów dla realizacji zobowiązań tj. udzielania pozwoleń, prowadzenia kontroli, identyfikacji, ewidencji i rejestracji odpadów oraz zakładów przeróbki odpadów; opracowanie koncepcji budowy zintegrowanej sieci zakładów gospodarowania odpadami, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych; zwiększenie wysiłków na rzecz uzyskania wsparcia finansowego z Unii Europejskiej (w ramach funduszy przedakcesyjnych, funduszy strukturalnych i funduszu kohezyjnego), jak również z międzynarodowych instytucji finansowych; rozszerzenie mechanizmów rynkowych oraz przygotowanie skutecznych instrumentów ekonomicznych (kaucje, opłaty produktowe, system preferencji podatkowych zmierzający w kierunku rozwiązań obowiązujących w krajach Unii Europejskiej na recykling i odzysk materiałów); 19

20 wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowywania (bazy danych); identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji starych składowisk odpadów, modernizacji składowisk eksploatowanych oraz rekultywacji terenów zdegradowanych; przeprowadzenie ogólnokrajowej inwentaryzacji instalacji do unieszkodliwiania i wykorzystywania odpadów; przygotowanie programu działań zmierzających do zmniejszenia zawartości metali ciężkich w bateriach; ustanowienie przepisów prawnych dotyczących dopuszczalnych zawartości sumy metali ciężkich (ołowiu, kadmu, rtęci i chromu) w opakowaniach oraz harmonogramu stopniowej redukcji tej zawartości, z uwzględnieniem Dyrektywy Rady i Parlamentu Europejskiego 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów z opakowań; zmniejszenie do minimum przemieszczania odpadów, zgodnie ze wspólnotowymi zasadami bliskości i samowystarczalności; ograniczanie ilości odpadów składowanych na wysypiskach; utrzymywanie średniej ilości odpadów komunalnych na poziomie 300 kg/mieszkańca (obecnie w Polsce wynosi on ok. 290 kg/mieszkańca); rozpoczęcie prac nad skonstruowaniem odpowiedniego systemu cyklicznej sprawozdawczości dotyczącej gospodarowania odpadami, zarówno na potrzeby kraju jak i Wspólnoty Europejskiej (co 3 lata). W średniookresowym horyzoncie czasowym (lata ) konieczne będzie: zintensyfikowanie realizacji opracowanych planów gospodarowania odpadami dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; wdrożenie w całym kraju systemów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych; tworzenie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych z odpadów, m.in. makulatury, szkła, tworzyw sztucznych, odpadów gumowych, puszek aluminiowych; odzyskiwanie i powtórne wykorzystywanie co najmniej 50% papieru i szkła; stworzenie kompleksowego systemu odzysku opakowań i recyklingu materiałów z opakowań, w tym jednolitego systemu ewidencji tych odpadów; opracowanie i wdrożenie harmonogramu osiągnięcia określonego stopnia odzysku i recyklingu, z uwzględnie- 20

21 niem Dyrektywy Rady i Parlamentu Europejskiego 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów z opakowań; budowa zintegrowanej infrastruktury do bezpiecznego zbierania, segregacji, transportu, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (m.in. przepracowanych olejów, zużytych akumulatorów i baterii); zewidencjonowanie urządzeń zanieczyszczonych PCB i podjęcie działań technicznych dla eliminacji tych urządzeń i bezpiecznego usuwania olejów odpadowych zawierających powyżej 50 ppm PCB/PCT (np. oczyszczania transformatorów o zawartości powyżej 0,005% wagowych PCB); wprowadzenie systemów ewidencji zakładów posiadających rocznie ponad 500 litrów olejów odpadowych; podejmowanie działań w celu eliminacji PCB, w tym, w pierwszej kolejności przeprowadzenie inwentaryzacji urządzeń zawierających powyżej 5 litrów PCB oraz do końca 2010 r. oczyszczenie wszelkich urządzeń i instalacji zawierających te substancje; tworzenie rynków zbytu dla materiałów z odzysku; rozpoczęcie budowy systemu zintegrowanej sieci zakładów przeróbki odpadów (powiązanej z innymi państwami Unii Europejskiej), szczególnie niebezpiecznych; realizacja programu likwidacji mogilników, w których składowane są przeterminowane środki ochrony roślin i inne substancje niebezpieczne; opracowanie i stopniowe wdrażanie narodowej strategii redukcji ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, z uwzględnieniem Dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów; składowanie jedynie unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych; zakończenie realizacji programu spalania odpadów szpitalnych; wycofanie z produkcji i użytkowania, bądź ograniczenie użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych reglamentowanych przez dyrektywy Unii Europejskiej i międzynarodowe przepisy prawne (m.in. zawierających metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne i substancje niszczące warstwę ozonową); wprowadzenie systemu pozwoleń zintegrowanych na emisje zanieczyszczeń do wszystkich komponentów środowiska w jednym postępowaniu administracyjnym z punktu widzenia najlepszej dostępnej techniki, zgodnie z wymaganiami odpowiedniej dyrektywy Unii Europejskiej; wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu; 21

22 rozszerzenie zakresu prac badawczo-rozwojowych nad nowymi technologiami odzysku i ponownego wykorzystania odpadów. W okresie perspektywicznym (lata ) priorytetowe kierunki polityki w zakresie ochrony środowiska przed odpadami obejmują: pełną przebudowę modelu konsumpcji i produkcji w kierunku poprawy efektywności energetycznej i surowcowej; realizacja zobowiązań w zakresie redukcji ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, z uwzględnieniem Dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów; ostateczne rozwiązanie problemu opakowań i odpadów z opakowań; zorganizowanie sprawnego systemu odzysku wszystkich surowców wtórnych z wykorzystaniem najlepszych dostępnych technik (BAT); zapewnienie całkowitego unieszkodliwienia nagromadzonych odpadów niebezpiecznych; w szczególności rozważenie celowości budowy odpowiednich instalacji w kraju lub wykorzystania istniejących za granicą; sukcesywną likwidację starych, wcześniej nagromadzonych odpadów przemysłowych i komunalnych; kontynuację prac badawczo-rozwojowych dotyczących technologii małoodpadowych oraz technologii odzysku i ponownego użycia odpadów. Ścisłe przestrzeganie uznanej hierarchii działań w gospodarowaniu odpadami - zapobieganie powstawaniu odpadów, ponowne wykorzystywanie i odzyskiwanie materiałów oraz energii, przekształcanie fizykochemiczne, termiczne lub biologiczne, unieszkodliwianie poprzez obróbkę termiczną i bezpieczne składowanie - służyć będzie zarówno zmniejszaniu rozmiaru problemu odpadów, jak i oszczędności energii oraz surowców Wytyczne z Narodowej strategii ochrony środowiska Narodowa strategia ochrony środowiska na lata jest dokumentem opracowanym w lipcu 2000 roku przez Ministerstwo Środowiska. Jest jedną z sześciu strategii sektorowych, która obejmuje wszystkie zagadnienia szeroko pojętej ochrony środowiska, w tym problematykę gospodarowania odpadami. Strategia przyjmuje następujące priorytety w zakresie odpadów: pełne dostosowanie przepisów prawa polskiego do standardów Unii Europejskiej, 22

23 zakończenie weryfikacji istniejących i opracowanie nowych programów gospodarki odpadami zgodnych z wymaganiami Wspólnoty, realizacja inwestycji w aglomeracjach i większych jednostkach osiedleńczych, zgodnie z istniejącymi programami gospodarki odpadami (wszystkie strumienie odpadów), realizacja inwestycji na terenach zdegradowanych, objęcie docelowo usługami w zakresie zorganizowanego wywozu odpadów komunalnych 95% populacji Polski, propagowanie i wdrażanie zasad czystszych produkcji przy wykorzystaniu najlepszych dostępnych technik Wytyczne z krajowego planu gospodarki odpadami Podstawowym dokumentem w zakresie gospodarowania odpadami obejmującym obszar całego kraju jest krajowy plan gospodarki odpadami (KPGO). Plan ten opracowany na zlecenie Rządu RP został przyjęty Uchwałą Rady Ministrów nr 219 z dnia 29 października 2002 r. w sprawie krajowego planu gospodarki odpadami i opublikowanej w Monitorze Polskim z 2003 r. nr 11, poz W krajowym planie gospodarki odpadami przyjęto następujące zasady postępowania z odpadami: 1) zapobieganie powstawaniu odpadów i ich minimalizacja; 2) zapewnienie odzysku, głównie recyklingu odpadów, których powstania w danych warunkach techniczno-ekonomicznych nie da się uniknąć; 3) unieszkodliwianie odpadów (poza składowaniem); 4) bezpieczne dla ludzkiego zdrowia i środowiska składowanie odpadów, których nie da się poddać procesom odzysku lub unieszkodliwiania z powodu warunków technicznoekonomicznych. W 2000 roku wytworzono w Polsce tys. Mg (megagram) odpadów, w tym: w sektorze komunalnym tys. Mg; w sektorze gospodarczym tys. Mg, w tym tys. Mg odpadów niebezpiecznych. W odniesieniu do sektora komunalnego Plan przyjmuje następujące założenia: 1) w 2010 roku odzyska się lub unieszkodliwi odpady komunalne ulegające biodegradacji w takim stopniu, aby kierować do składowania ilość równą 75 % odpadów wytworzo- 23

24 nych w 1995 roku (4 380 tys. Mg). W 2013 roku zredukuje się w ten sam sposób składowane odpady do 50 % wytworzonych w porównywalnym 1995 roku; 2) w 2007 roku odpady opakowaniowe zostaną poddane w 50 % odzyskowi, a w 25 % - recyklingowi; 3) w 2006 roku 20 % odpadów wielkogabarytowych będzie odbieranych w wyniku selektywnej zbiórki, w 2010 roku - 50 %, a w 2014 roku - 60 %; 4) selektywna zbiórka odpadów budowlanych zapewni wydzielenie ich ze wszystkich odpadów komunalnych w 2006 roku w 15 %, w 2010 roku - w 40 % i w 2014 roku - w 60 %; 5) selektywna zbiórka odpadów niebezpiecznych w celu ich unieszkodliwienia powinna objąć w 2005 roku - 15 %; w 2010 roku - 50 % i w 2014 roku - 80 %; 6) redukcję ilości składowisk odpadów komunalnych do max w każdym województwie do 2014 r. Osiągnięcie takiej redukcji odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (odpady organiczne z gospodarstw domowych, tzw. odpady zielone, komunalne osady ściekowe, odpady papieru i tektury, materiały naturalne, jak drewno, tekstylia) będzie wymagać budowy do 2006 roku instalacji odzysku i unieszkodliwiania o łącznej przepustowości ok.720 tys. Mg. Odzysk i unieszkodliwianie będzie odbywać się głównie przez kompostowanie i fermentację beztlenową. Uzyskanie do 2007 roku 48% recyklingu papierowych i tekturowych odpadów opakowaniowych wiąże się ze stworzeniem systemu zbiórki, budową zakładów segregacji oraz uszlachetniania pozyskanych surowców, a docelowo - budową instalacji termicznego przekształcania odpadów. Instalacje te powinny przyjąć w 2007 roku tys. Mg odpadów papieru i tektury. W latach będą stworzone organizacyjne i techniczne warunki do selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych (200 tys. Mg), budowlanych (370 tys. Mg) i niebezpiecznych (17 tys. Mg). Jednocześnie należy zbudować linie technologiczne demontażu i sortowania odpadów wielkogabarytowych i budowlanych oraz gminne punkty zbiórki odpadów niebezpiecznych przed ich transportem do instalacji unieszkodliwiania. W latach konieczna będzie rozbudowa istniejących i budowa nowych instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Łączna przepustowość obiektów została określona na poziomie tys. Mg w ciągu roku. Instalacje kompostowania, fermentacji beztlenowej, przetwarzania biologiczno-mechanicznego oraz termicznego przekształcania powinny mieć 3270 tys. Mg rocznej przepustowości. W tym okresie nadal będzie rozbudo- 24

25 wywana sieć instalacji odzysku i unieszkodliwiania, co spowoduje znaczne zmniejszenie ilości składowanych odpadów. Szacuje się, że pojemność składowisk odpadów komunalnych do 2006 roku powinna wynosić tys. m 3, w latach tys. m 3, a w latach tys. m 3. Dążyć się będzie do ograniczenia liczby składowisk w kraju, zamykane będą stare, nie spełniające wymogów technicznych. Do 2006 roku zostanie natomiast wybudowanych ok. 50 nowoczesnych ponadlokalnych składowisk, a drugie tyle - do 2010 roku. W odniesieniu do sektora gospodarczego na podstawie analizy gospodarki odpadami w latach planuje się: 1) dwukrotne zwiększenie odzyskiwanych i ponownie stosowanych w produkcji odpadów przemysłowych w porównaniu do 1990 roku, kiedy odzyskano 77,1 mln Mg; 2) rozszerzenie mechanizmów rynkowych i przygotowanie skutecznych instrumentów ekonomicznych; 3) utworzenie baz danych pozwalających na uzyskiwanie pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowania; 4) likwidację starych składowisk, modernizację eksploatowanych oraz rekultywację terenów zdegradowanych; 5) wdrożenie skutecznej kontroli (w tym monitoringu) gospodarowania odpadami; 6) rozszerzenie zakresu prac badawczo-rozwojowych nad nowymi technologiami odzysku i ponownego zagospodarowania odpadów. Osiągnięcie tych celów będzie wymagało nowych inwestycji, a także działań pozainwestycyjnych - prawnych i organizacyjnych. W zakresie uregulowań prawnych konieczne będzie wprowadzenie do polskiego ustawodawstwa dyrektyw UE w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z eksploatacji i przeróbki surowców mineralnych oraz unieszkodliwiania odpadów poubojowych. Działania organizacyjne podzielono na kilkanaście zadań, do których należą m.in.: monitoring gospodarki odpadami powstającymi w sektorze gospodarczym oraz rozpoznanie stanu tej gospodarki w małych i średnich przedsiębiorstwach; dążenie do stosowania niskoodpadowych technologii, kontynuacja badań nad nowymi technologiami odzysku i unieszkodliwiania odpadów, a także nad technologiami zapobiegającymi powstawaniu odpadów. Do zadań organizacyjnych będzie także należeć stworzenie systemu zbiórki, magazynowania i transportu odpadów powstających w małych i średnich przedsiębiorstwach oraz szkolenia ich załóg w celu zwiększenia odzysku wytwarzanych w ich firmach odpadów. Zamierza się sporządzić wykaz zwałowisk wydobywczych w powiatach i gminach, 25

26 przeznaczonych do odzysku lub rekultywacji, a także zdegradowanych terenów pogórniczych do rekultywacji. Planuje się stworzenie systemu nadzoru weterynaryjnego nad powstawaniem i niszczeniem odpadów zwierzęcych, zwłaszcza odpadów szczególnego i wysokiego ryzyka. W omawianym okresie zamierza się wybudować: 6 instalacji do zagospodarowania osadów ściekowych, szlamów i zawiesin powstających w przemyśle energetycznym; 8 instalacji do wytwarzania betonów samozagęszczalnych z popiołów lotnych; 8 nowych (oraz zmodernizować 15 starych) instalacji wykorzystujących odpady z przemysłu energetycznego do produkcji materiałów podsadzkowych w podziemnych wyrobiskach górniczych; 2 linie technologiczne do przetwarzania produktów odsiarczania spalin na materiał wykorzystywany przy stabilizacji gruntu, makroniwelacji i budowie dróg; 4 instalacji produkujących spoiwa cementowe z popiołów konwencjonalnych i fluidalnych; 10 instalacji do produkcji mieszanek dla drogownictwa z odpadów energetycznych; 6 instalacji do magazynowania popiołów lotnych w szczycie zimowym. Ponadto będzie się modernizować składowiska, nie spełniające wymogów ekologicznych, rekultywować stare oraz tworzyć system unieszkodliwiania odpadów poubojowych. W odniesieniu do odpadów niebezpiecznych Plan przewiduje zapewnienie odzysku i recyklingu olejów odpadowych; zużytych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz pojazdów wycofanych z eksploatacji; usunięcie wyrobów zawierających azbest i złożenie ich na wyznaczonych składowiskach. Do 2010 roku zostaną zlikwidowane mogilniki zawierające przeterminowane środki ochrony roślin. Zamierza się zastosować segregację odpadów medycznych, aby zmniejszyć ilość powstawania odpadów wymagających unieszkodliwienia przez termiczne przekształcenie. Do 2010 r. nastąpi całkowite wyeliminowanie PCB ze środowiska. Do realizacji tych celów niezbędne będzie wdrożenie dyrektywy UE dotyczącej urządzeń i odpadów elektrycznych i elektronicznych. Ważne będzie stworzenie systemu zbierania niebezpiecznych odpadów od mieszkańców oraz małych i średnich firm, m.in. 26

27 przez organizację gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych i stacji przeładunkowych tych odpadów (1 na ok. 50 punktów gminnych). Konieczne jest również doskonalenie istniejącej zbiórki akumulatorów, olejów itp., w sieciach organizowanych przez producentów i organizacje odzysku. Planuje się wybudowanie: ogólnokrajowego składowiska odpadów niebezpiecznych, 40 składowisk na odpady azbestowe, modernizację lub stworzenie nowych składowisk w hutach metali nieżelaznych, instalacji do termicznego przekształcania różnych odpadów niebezpiecznych; stację do dekontaminacji transformatorów zawierających PCB (polichlorowane bifenyle, które mają być całkowicie wyeliminowane w kraju), Zadaniem wymagającym znacznego wysiłku organizacyjnego będzie stworzenie 2492 gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych i 43 stacji przeładunkowych. Przewiduje się nakłady: na przedsięwzięcia inwestycyjne w latach przeznaczy się ,9 mln zł, w tym w sektorze komunalnym mln zł, a gospodarczym ,4 mln zł, na zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych przeznaczy się 997,4 mln zł. Nakłady na przedsięwzięcia pozainwestycyjne w tym okresie wyniosą 2 129,3 mln zł. 4. PODSTAWOWE INFORMACJE O WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM 4.1. Położenie geograficzne Województwo kujawsko-pomorskie położone jest w północnej części kraju, nad Dolną Wisłą, Brdą, Drwęcą i Notecią. Posiada tranzytowy charakter w relacjach Skandynawia - Europa Południowa oraz Kraje Bałtyckie i Rosja - Europa Zachodnia. 27