OCENA STANU SANITARNEGO POWIATU ŻYWIECKIEGO W 2016 R.

Transkrypt

1 OCENA STANU SANITARNEGO POWIATU ŻYWIECKIEGO W 2016 R.

2 Głównym celem działania Inspekcji Sanitarnej jest ochrona zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobieganie powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych, poprzez sprawowanie zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego oraz prowadzenie działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych i innych chorób powodowanych warunkami środowiska, a także prowadzeniu działalności oświatowo-zdrowotnej. Cele te były realizowane przez pracowników Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Żywcu w ramach posiadanych kompetencji i na podstawie obowiązujących przepisów prawnych. Powiat Żywiecki położony jest bezpośrednio przy granicy Polski w południowej części województwa śląskiego. Zajmuje obszar o powierzchni blisko 1040 km 2 (co stanowi 8,4% całości powierzchni województwa) z liczbą mieszkańców około: (tj. 3,4% ludności województwa). Obejmuje swoim zasięgiem 15 gmin (jedna gmina miejska Żywiec i czternaście gmin wiejskich). Jest to region rozległy obejmujący obszar Kotliny Żywieckiej i pasma Beskidów (w tym jezior Żywieckiego i Międzybrodzkiego). Ze względu na swoje górskie położenie i walory krajobrazowe jest regionem o wybitnie turystycznej specyfice, z przewagą zakładów przemysłowych małych i średnich. Rozwijająca się stale baza turystyczno-rekreacyjna umożliwia całoroczny wypoczynek, a bogate dziedzictwo kulturowe - nadal żywe tradycje, zwyczaje i obrzędy górali beskidzkich oraz zabytki świadczące o wspaniałej przeszłości tej ziemi: siedziby rodów magnackich, dworki, drewniane kościółki, przydrożne kapliczki i góralskie chaty, są jego niesamowitym dopełnieniem. 2

3 Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w Powiecie Żywieckim. Do najważniejszych zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy ochrona zdrowia mieszkańców przed wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych, zapobieganie powstawaniu chorób zakaźnych oraz ich zwalczanie. Ustawa z dnia 05 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. z 2016r., poz z póź. zm.) zobowiązuje lekarzy do ich zgłaszania, a laboratoria przeprowadzające badania do zgłaszania biologicznych czynników chorobotwórczych. Natomiast rolą państwowej inspekcji sanitarnej jest obowiązek ich rejestracji oraz analizowanie bieżącej sytuacji epidemiologicznej. W 2016r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu prowadził nadzór nad profilaktyką i zwalczaniem chorób zakaźnych, nad działaniami związanymi z wdrażaniem programu zwalczania zakażeń szpitalnych oraz dokonywał analizy zgłoszeń i zachorowań na choroby zakaźne. W celu zwiększenia bezpieczeństwa zarówno pacjentów jak i personelu medycznego egzekwowano prawidłowe stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki. Ogólnie sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w minionym roku oceniono jako korzystnie stabilną. Analizę sytuacji epidemiologicznej powiatu żywieckiego za 2016r. sporządzono na podstawie danych pochodzących z wywiadów epidemiologicznych, formularzy zgłoszeń zachorowań/ podejrzeń zachorowań na poszczególne jednostki chorobowe oraz sprawozdań sporządzanych przez pracowników PSSE w Żywcu w nadzorze epidemiologicznym, tj.: sprawozdań MZ-56 o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach; sprawozdań o zachorowaniach i podejrzeniach zachorowań na grypę; sprawozdań o zachorowaniach na wybrane choroby zakaźne według stanu zaszczepienia, płci, wieku oraz miejsca zamieszkania; raportów o przypadkach ostrych porażeń wiotkich (OPW) lub poliomyelitis; raportów o zgonach oraz podejrzeniach zgonów z powodu choroby zakaźnej. Zapadalność zdefiniowano jako liczbę nowo zarejestrowanych jednostek chorobowych w określonym czasie, która przypada na określoną jednostkę populacji. Powyższy współczynnik został obliczony na 100 tys. mieszkańców. 3

4 ZAKAŻENIA JELITOWE I ZATRUCIA POKRMOWE W roku 2016 zarejestrowano łącznie 620 przypadków zatruć i zakażeń pokarmowych, z czego ponad 37% u dzieci do lat 2 (230 przypadków). Wykres 1. Liczba zatruć i zakażeń pokarmowych w 2016r. na terenie powiatu żywieckiego. Liczba ta wzrosła w stosunku do roku 2015, kiedy to zarejestrowano ogółem 409 tego rodzaju zachorowań, z czego ponad 45,5% dotyczyła dzieci do lat 2 (186 przypadków). Na skutek zatrucia lub zakażenia pokarmowego w minionym roku leczenia szpitalnego wymagało 457 osób, tj. blisko 74%. Tabela 1. Liczba zachorowań oraz odsetek hospitalizowanych z powodu zakażeń i zatruć pokarmowych w powiecie żywieckim w 2016 roku. jednostka chorobowa liczba zachorowań hospitalizacja Zakażenia jelitowe i zatrucia o etiologii bakteryjnej Zakażenie jelitowe o etiologii pasożytniczej lamblioza (giardioza) Zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe BNO, o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu Biegunki i zapalenia żołądkowo-jelitowe BNO (bliżej nieokreślone), o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu stanowiły w 2016r roku ponad 31% wszystkich zachorowań, 4

5 podobnie jak w roku %. Świadczy to o niedostatecznie wykonywanej diagnostyce w tym zakresie. W przeciwieństwie do 2015r. największy udział w ogólnej liczbie zachorowań miały zakażenia jelitowe i zatrucia o etiologii bakteryjnej 227 zachorowań (tj. ponad 36,6%), z czego 29 dotyczyło dzieci do lat 2. Natomiast dopiero w następnej kolejności klasyfikowały się zakażenia jelitowe o etiologii wirusowej 198 zachorowań (tj. blisko 32%), w tym 97 zachorowań dotyczyło dzieci w wieku do lat 2. Wykres 2. Bakteryjne zakażenia i zatrucia, wirusowe zakażenia jelitowe oraz biegunki i zapalenia żołądkowe u dzieci do lat 2 w powiecie żywieckim w latach Z prowadzonego nadzoru epidemiologicznego wynika, że wzrosła liczba wirusowych zakażeń jelitowych. W roku 2015 zarejestrowano 174 przypadki, natomiast w omawianym okresie 198 zachorowań. Blisko połowa (tj. 49%) zarejestrowanych wirusowych zakażeń jelitowych dotyczyła dzieci do lat 2 (97 przypadków na 198), z czego 94 dzieci wymagało hospitalizacji, tj. 96,9%. Główną przyczyną choroby było zakażenie rotawirusami (ponad 90%). Wirusy należące do rodziny Reoviridae rotawirusy, są najczęstszym czynnikiem wywołującym biegunki zakaźne u niemowląt i dzieci do 5 roku życia. U dorosłych osób przebieg infekcji rotawirusowej jest zwykle bezobjawowy, jednak u małych dzieci w przebiegu choroby na ogół występują wymioty i biegunka, co może prowadzić do znacznego odwodnienia. Warto wspomnieć, iż w Polsce dostępna jest doustna szczepionka przeciwko rotawirusom zawierająca żywe, atenuowane wirusy. Szczepienia należy rozpocząć u niemowląt w wieku od 6 do 12 tygodnia życia, u których nie występują przeciwwskazania do podania żywych szczepionek. W powiecie żywieckim z tej formy profilaktyki skorzystało w 2016r. 15% niemowląt. 5

6 Wykres 3. Wirusowe zakażenia jelitowe w powiecie żywieckim w 2016 roku. W stosunku do 2015r. o ponad 136% wzrosła liczba zatruć pokarmowych i zakażeń jelitowych o etiologii bakteryjnej (z 96 zachorowań w 2015r. do w 2016r.). Do czynników etiologicznych, które w minionym roku były główną przyczyną zatruć pokarmowych o podłożu bakteryjnym oraz bakteryjnych zakażeń jelitowych należały: Salmonella spp., które stanowiły ponad 24,7%; Clostridium difficile, które stanowiły blisko 60% ogółu zachorowań; Campylobacter, które stanowiły ponad 8,8%. W stosunku do 2015 roku w minionym 2016r. o ponad 47% zwiększyła się liczba zatruć pokarmowych wywołanych przez bakterie Salmonella spp. - z 38 w roku 2015 do 56 w roku Ponad 82% tych zachorowań dotyczyło dzieci do lat 2 (w roku %). Podobnie jak w roku ubiegłym najczęściej izolowanym typem tego patogenu była Salmonella enteritidis (ponad 92,9% zachorowań). Ponadto izolowano pojedyncze przypadki bakterii Salmonella typhimurium, Salmonella Newport, Salmonella Stanley oraz Salomonella Virchow. Wykres 4. Zatrucia pokarmowe o podłożu bakteryjnym oraz zakażenia jelitowe spowodowane przez czynnik bakteryjny w powiecie żywieckim w 2016 roku. 6

7 Wykres 5. Postacie kliniczne salmonelloz w powiecie żywieckim w roku Według rejestru nosicieli pałeczek Salmonella na dzień roku na terenie powiatu żywieckiego zamieszkuje 16 nosicieli tego patogenu. Najczęściej izolowanym serotypem powyższej pałeczki patogennej była Salmonella Enteritidis. Ponadto w roku 2016 na terenie nadzorowanego powiatu zarejestrowano ognisko zachorowania na szigelozę (czerwonkę bakteryjną). Czynnikiem chorobotwórczym, który stwierdzono w przebadanym materiale biologicznym była bakteria Shigella soneii. Dochodzeniem objęto: 11 osób, w tym 2 dzieci do lat 14, u których wykryto w/w czynnik chorobotwórczy. Co ciekawe jedno dziecko manifestowało objawy chorobowe: wymioty, bóle brzucha, biegunka, gorączka, odwodnienie, podwyższone CRP i było hospitalizowane. Natomiast u drugiego dziecka zakażenie przebiegało bezobjawowo. W trakcie dochodzenia epidemiologicznego ustalono, że do zakażenia czerwonką mogło dojść podczas pobytu dzieci w ZOO we Wrocławiu. Wg. uzyskanych informacji dzieci dotykały tam klatek z małpami oraz korzystały z publicznej toalety. Badanie kału wykonano u 11 osób, natomiast Shigella soneii. wyhodowano u 2 dzieci. U żadnej z pozostałych osób nie wystąpiły też objawy chorobowe. W trakcie dochodzenia pobrano też próbkę wody z wodociągu, do którego podłączony był dom prywatny. W wyniku przeprowadzonych badań PPIS w Żywcu ocenił próbkę wody jako przydatną do spożycia przez ludzi. W roku 2016 nie zarejestrowano na terenie powiatu żywieckiego zachorowań na cholerę, dur brzuszny i dury rzekome. 7

8 WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY Wirusowe zapalenia wątroby stanowią niejednorodną grupę chorób pod względem czynnika etiologicznego oraz dróg szerzenia. Wirusowe zapalenia wątroby typu A szerzą się drogą pokarmową i na skutek poprawy sytuacji sanitarno-epidemiologicznej w Polsce zachorowania zdarzają się stosunkowo rzadko. Podobnie jak w roku 2015, w minionym 2016r. na terenie powiatu żywieckiego nie zarejestrowano przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu A (zakażenie następuje najczęściej na drodze pokarmowej). Od 2014 roku obserwowany jest wzrost liczby zgłaszanych przypadków zakażeń wirusami zapalenia wątroby typu C i B. Na wzrost zgłaszalności wirusowych zapaleń wątroby przyczyniło się zapewne wejście w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 marca 2014r. w sprawie biologicznych czynników chorobotwórczych podlegających zgłoszeniu, wzorów formularzy zgłoszeń dodatnich wyników badań w kierunku biologicznych czynników chorobotwórczych oraz okoliczności dokonywania zgłoszeń (Dz. U. 2014, poz. 459). Dodatkowo, od 2014 roku w nadzorze epidemiologicznym zaczęła obowiązywać nowa definicja przypadku zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B, wg której zachorowania osób, u których wykryto m. in. antygen powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B (HBsAg) mogą zostać wykazane w sprawozdaniu Ministra Zdrowia o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach na podstawie kryteriów laboratoryjnych. W latach ubiegłych zachorowania takie były jedynie odnotowywane w lokalnych rejestrach w Powiatowych Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych. Tabela 2. Zachorowania oraz odsetek hospitalizowanych osób z powodu wirusowego zapalenia wątroby w powiecie żywieckim w 2015 oraz 2016 roku. typ wirusowego zapalenia wątroby Ilość zachorowań Liczba Ilość Liczba hospitalizowanych zachorowań hospitalizowanych wzw typu A wzw typu B wzw typu C (wg def. z 2014 r.) wzw typu B + C (zakażenie mieszane) wzw inne i nieokreślone

9 W 2016r. ogólna liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B wyniosła 20, natomiast zapadalność 13,1, podczas gdy w roku 2015 zapadalność wynosiła 11,8. W omawianym roku zgłoszony został 1 przypadek wirusowego zapalenia wątroby typu B w ostrej fazie klinicznej oraz 19 postaci przewlekłych. Od 2015r. obowiązuje definicja przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu C opracowana w 2014 roku, zgodnie z którą klasyfikacja zachorowań na tę chorobę odbywa się jedynie na podstawie kryteriów laboratoryjnych (wykrycie kwasu nukleinowego wirusa HCV w materiale klinicznym, wykazanie swoistych przeciwciał lub wykrycie antygenu rdzeniowego wirusa HCV). Ogólna liczba zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby typu C w 2016r. wyniosła 22 i w stosunku do 2015 roku liczba ta zmniejszyła się o 16 zachorowań. Współczynnik zapadalności wyniósł 14, 4 (w roku 2015 zapadalność wynosiła 24,8). W wyniku zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby hospitalizacji wymagało 19 osób, tj. 45,2%. Podobnie jak w roku poprzednim, w 2016r. nie odnotowano zakażeń mieszanych wywołanych wirusem zapalenia wątroby typu B oraz wirusem zapalenia wątroby typu C. ZACHOROWANIA I PODEJRZENIA ZACHOROWAŃ NA GRYPĘ. Nadzór epidemiologiczny nad grypą Polsce podobnie jak w wielu innych krajach opiera się na rejestrowaniu zakażeń górnych dróg oddechowych, określanych w Polsce jako zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę, a obejmujących (zgodnie z definicją przyjętą na potrzeby nadzoru) zarówno ostre zakażenia dróg oddechowych jak i zachorowania grypopodobne. Rejestracja zachorowań i podejrzeń zachorowań odbywa się na podstawie zgłoszeń zbiorczych dokonywanych przez placówki lecznicze do Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych. Grypa i jej powikłania są szczególnie groźne dla osób chorych, przemęczonych, z obniżoną odpornością, małych dzieci i osób starszych, jednak zachorować może każdy. Ponad 30% przypadków zakażeń wirusem grypy może przebiegać bezobjawowo co oznacza, że nie zdając sobie sprawy z zakażenia, możemy być źródłem zagrożenia dla osób z otoczenia, w tym naszych najbliższych. W roku 2016 na terenie powiatu żywieckiego zarejestrowano 2331 zachorowań oraz podejrzeń zachorowań na grypę, tj. ponad 2,5 razy mniej niż w roku poprzednim, kiedy to odnotowano 5925 przypadków. Zapadalność wyniosła 1523,3 i była o 65% niższa od roku 2015, kiedy to współczynnik zapadalności wyniósł 3867,8. Żadna z osób chorych nie była hospitalizowana. Nie odnotowano też żadnego zgonu. Natomiast na terenie całej Polski w sezonie grypowym 2015/2016 odnotowano ponad 4 mln zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, a współczynnik zapadalności wyniósł ,71. Około 16 tys. chorych wymagało hospitalizacji, a z powodu powikłań pogrypowych zmarło 140 osób w różnym przedziale wiekowym. 9

10 Wykres 6. Zachorowania na grypę i przypadki grypopodobne w powiecie żywieckim w latach W 2016r., podobnie jak w roku minionym, najwięcej zachorowań/ podejrzeń zachorowań na grypę odnotowano w grupie osób w wieku od 15 do 64 lat 1193 przypadki (w 2015r przypadków), natomiast najmniej w grupie osób po 65 roku 124 zachorowania (w 2015r przypadki). Wykres 7. Zachorowania na grypę i przypadki grypopodobne w powiecie żywieckim w 2016 roku wg grup wiekowych. 10

11 Szczyt zachorowań na grypę w Polsce przypada na ogół na okres między styczniem, a marcem. Porównując słupki przedstawiające zachorowania oraz podejrzenia zachorowań na grypę z obu lat obserwujemy, że w sezonie grypowym 2015/2016 szczyt zachorowań przypadł na luty 556 zachorowań, natomiast rok wcześniej najwięcej zachorowań odnotowano w marcu 3678 zachorowań. Zbliżoną co do wielkości liczbę przypadków, tj. blisko 400 zarejestrowano zarówno w marcu, jak i w grudniu 2016r. Na skutek zachorowania lub podejrzenia zachorowania na grypę żaden chory nie wymagał leczenia szpitalnego Szczepienia przeciw grypie są najskuteczniejszą i najtańszą strategią zapobiegania tej chorobie. Zapobiegają zachorowaniom w grupie 70-90% zdrowych osób poniżej 65 roku życia. Ponadto chronią przed powikłaniami pogrypowymi, które mogą pozostawić zdrowotne konsekwencje do końca życia, a nawet zakończyć się zgonem z powodu wielonarządowych powikłań pogrypowych. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia oraz Komitetu Doradczego do spraw Szczepień Ochronnych (ACIP) zaszczepić powinny się wszystkie chętne osoby. W 2016 roku z profilaktyki czynnej przeciwko grypie skorzystało zaledwie 2171 na terenie powiatu żywieckiego. To i tak o ponad 160 osób więcej niż w roku 2015 (2009 osób). Wykres 8. Zachorowanie na grypę oraz zachorowania grypopodobne w powiecie żywieckim poszczególnych miesiącach w roku 2015 oraz

12 CHOROBY WIEKU DZIECĘCEGO Sytuację epidemiczną zachorowań na choroby zakaźne wieku dziecięcego należy w roku 2015 uznać za stabilną. W poniższej tabeli przedstawiono dane liczbowe dotyczące tych chorób za lata 2015 i Tabela 3. Zapadalność na choroby wieku dziecięcego w powiecie żywieckim w latach Jednostka chorobowa Powiat żywiecki 2015 rok 2016 rok liczba zachorowań zapadalność liczba zachorowań zapadalność Krztusiec 50 32, ,2 Płonica (szkarlatyna) , ,6 Ospa wietrzna , ,4 Odra 0 0,0 0 0,0 Różyczka 7 4,6 5 3,3 Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) 13 8,5 14 9,1 1. KRZTUSIEC Krztusiec jest chorobą, która atakuje głównie dzieci, jednak sporadycznie może także występować u osób dorosłych z osłabioną odpornością. Po poprawie sytuacji epidemiologicznej w zakresie zachorowań na krztusiec w roku 2013 i 2014, kiedy to odnotowano pojedyncze zachorowania, w roku 2015 zarejestrowano największą zapadalność na tę chorobę w ciągu dekady. Współczynnik zapadalności na krztusiec wzrósł z 0,7 w roku 2014 do ponad 32 w roku W roku 2016 liczba zachorowań na krztusiec w powiecie żywieckim spadła o 13 przypadków w stosunku do ubiegłego roku, osiągając ten sam poziom co w 2013r. Współczynnik zapadalności wyniósł 24,2 i był wyższy niż współczynnik zapadalności dla Polski, który wyniósł 17,84. 12

13 Wykres 8. Liczba zachorowań na krztusiec w powiecie żywieckim w latach PŁONICA (SZKARLATYNA) W analizowanym roku na terenie powiatu żywieckiego zwiększyła się liczba zarejestrowanych przypadków płonicy - do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Żywcu zgłoszono 160 zachorowań, tj. o 27% więcej niż w roku Pomimo tego, iż szkarlatyna jest ostrą, zakaźną chorobą wysypkową, hospitalizacje z jej powodu zdarzają się sporadycznie. W 2016r. 1 osoba chora na płonicę wymagała hospitalizacji, co stanowi 0,6% wszystkich chorych. W 2015r. żaden z chorych nie wymagał leczenia szpitalnego. Współczynnik zapadalności na szkarlatynę w powiecie żywieckim wyniósł 104,6. W przypadku płonicy nie ma możliwości nabycia odporności dzięki zaszczepieniu. Odporność czynną nabywa się wraz z wiekiem poprzez częste ekspozycje na zakażenie. Wykres 9. Liczba zachorowań na płonicę w powiecie żywieckim w latach

14 3. OSPA WIETRZNA Ospa wietrzna i półpasiec są chorobami występującymi na całym świecie, powodowanymi jest przez ten sam wirus Varicella - zoster virus. Ospa wietrzna występuje zwykle u dzieci. Przebieg ospy wietrznej najczęściej łagodny u dzieci u młodzieży i dorosłych może charakteryzować się znacznym nasileniem objawów. Ryzyko wystąpienia powikłań po zachorowaniu (np. wtórne zakażenia bakteryjne skóry, bakteryjne zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie serca itp.) wzrasta wraz z wiekiem. Na skutek uaktywnienia się wirusów, które pozostają po przechorowaniu w zwojach nerwowych, mogą pojawić się objawy półpaśca. Zachorowania na ospę wietrzną utrzymują się od lat na wysokim poziomie. Po spadku liczby zachorowań w 2014r., od 2015r. można zaobserwować tendencję wzrostową w tym zakresie. I tak w powiecie żywieckim w roku 2016 zarejestrowanych zostało 1459 przypadków, tj. o 173 zachorowania (13,5%) więcej niż w roku 2015 i o 513 (54,2%) więcej niż w roku Współczynnik zachorowalności wzrósł z 839,5 w 2015r. do 953,4 w roku W wyniku zachorowań hospitalizowanych było 5 osób, tj. 0,3%. Wykres 10. Liczba zachorowań na ospę wietrzną w powiecie żywieckim w latach Analiza zachorowań na ospę wietrzną w 2016r. wskazuje, że zdecydowanie najwięcej zachorowało dzieci w wieku od 5 do 9 lat oraz po ukończeniu 1 r.ż do 4 r.ż. Zarówno w jednym, jak i drugim przedziale wiekowym było to ponad 40% wszystkich zarejestrowanych przypadków. 14

15 Wykres 11. Zachorowania na ospę wietrzną z podziałem na poszczególne grupy wiekowe na terenie powiatu żywieckiego w 2016r. Na krajowym rynku dostępna jest szczepionka przeciwko ospie wietrznej, zawierająca żywe wirusy, ale tak osłabione i zmodyfikowane, że nie wywołują choroby u zdrowych dzieci, a stymulują odporność. Wirus ospy wietrznej nie jest eliminowany z organizmu, przez wiele lat pozostaje w zwojach nerwowych pnia mózgu i rdzenia kręgowego. Może się on uaktywnić wywołując półpasiec. Zaobserwowano, że u szczepionych osób półpasiec występuje znacznie rzadziej niż u osób, które przechorowały ospę wietrzną. Przebieg zachorowania na ospę wietrzną u osób szczepionych jest stosunkowo lekki. Skuteczność szczepionki jest bardzo wysoka i przekracza 95%. Szczepionkę przeciw ospie wietrznej można stosować u zdrowych dzieci od 9 miesiąca życia (najlepiej po 12 miesiącu życia). Niestety rodzice nadal sporadycznie sięgają po ten rodzaj profilaktyki dla swoich dzieci. W 2016r. z tego rodzaju profilaktyki na terenie powiatu żywieckiego skorzystało 58 dzieci, o 8 więcej niż rok wcześniej. 4. ODRA Odra, podobnie jak poliomyelitis oraz różyczka jest chorobą zakaźną podlegającą eradykacji zgodnie z programem ogłoszonym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Podobnie jak w latach wcześniejszych, w 2016r. nie odnotowano na terenie powiatu żywieckiego zachorowania na tę chorobę. 5. RÓŻYCZKA Różyczka jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirus różyczki, który charakteryzuje się wysoką zakaźnością. 15

16 U dzieci choroba najczęściej przebiega łagodnie, a u około 25% do 50% zakażenie jest bezobjawowe. Cięższy przebieg choroby zdarza się u dorosłych, a istotny problem stanowią zakażenia wirusem różyczki w czasie życia płodowego. U kobiet ciężarnych, wirus może zakazić płód, prowadząc do jego obumarcia lub do jego licznych wad rozwojowych. W analizowanym roku można było zaobserwować znaczącą poprawę sytuacji epidemicznej różyczki na terenie naszego powiatu. Od 2013r. kiedy to zarejestrowano 168 zachorowań można zauważyć tendencję spadkową tej choroby. Współczynnik zapadalności w roku 2016 zmniejszył się do 3,3 w stosunku do 2013r., kiedy to wyniósł 109,7. Wykres 12. Liczba zachorowań na różyczkę w powiecie żywieckim w latach Po 40% zachorowań odnotowano w grupie dzieci do 1 roku życia oraz w wieku od 5 do 9 lat. W przeciwieństwie do lat ubiegłych, w omawianym okresie, nie odnotowano zachorowań na różyczkę u osób powyżej 30 roku życia. Natomiast w 2015r. najwięcej zachorowań, tj. blisko 43%, dotyczyło dzieci pomiędzy 1 a 4 r.ż. Wykres 13. Zachorowania na różyczkę w poszczególnych grupach wiekowych na terenie powiatu żywieckiego w 2015r. 16

17 6. ŚWINKA Świnka jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus z rodziny Paramyxoviridae. Ludzie są jedynym rezerwuarem wirusa, który przenosi się z człowieka na człowieka przez bezpośredni kontakt, drogą kropelkową, czasem przez przedmioty zanieczyszczone śliną osób chorych. Na ogół przebiega łagodnie, a w 30% przypadków świnka przebiega bezobjawowo. Niekiedy może jednak prowadzić do poważnych powikłań, często wymagających hospitalizacji. Do powikłań po tej chorobie należą m.in. zapalenie mózgu i opon mózgowordzeniowych, zapalenie jąder - prowadzące nawet do niepłodności, zapalenie jajników, zapalenie sutków czy głuchota. Zachorowanie na świnkę uważa się za główną przyczynę wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci. Jak dotąd nie opracowano skutecznego leku przeciwko wirusowi świnki. Jedynym sposobem zapobiegania tej chorobie jest szczepienie. Wykres 14. Liczba zachorowań na świnkę w powiecie żywieckim w latach Ogólna liczba zachorowań na świnkę (nagminne zapalenie przyusznic) w powiecie żywieckim w latach 2015 i 2016 utrzymuje się na zbliżonym poziomie i wynosi odpowiednio 13 i 14 przypadków. W stosunku do roku poprzedniego zapadalność nieznacznie wzrosła z 8,5 do 9,1. Największą liczbę zachorowań, tj. po 64,3% zanotowano w grupie dzieci pomiędzy 5 a 9 rokiem życia. Kolejną grupę (21,4%) chorych stanowiły dzieci w wieku od 1 do 4 lat. W roku 2015 najwięcej zachorowań na różyczkę, tj. po 30,8% zarejestrowano w grupie dzieci w wieku od 1 do 4 lat oraz u dzieci pomiędzy 5 a 9 r.ż.. 17

18 Wykres 15. Zachorowania na świnkę z podziałem na poszczególne grupy wiekowe na terenie powiatu żywieckiego w 2016r. AKTYWNY NADZÓR NAD OSTRYMI PORAŻENIAMI WIOTKIMI (OPW). Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Żywcu kolejny już rok kontynuowała nadzór nad ostrymi porażeniami wiotkimi, który ma na celu monitorowanie sytuacji w zakresie występowania zachorowań na poliomyelitis, a także globalną eradykację wirusa polio z populacji. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 roku nie odnotowano ostrych porażeń wiotkich (OPW) u dzieci poniżej 15 roku życia. INWAZYJNE CHOROBY BAKTERYJNE wywołane przez meningokoki (Neisseria meningitidis), Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumonie oraz Haemophilus influenzae typ B. Za zakażenie inwazyjne uważa się takie zakażenie, w którym szczep bakteryjny izoluje się z krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego lub innych fizjologicznie jałowych miejsc organizmu. Choć istnieje wiele postaci pozaszpitalnych bakteryjnych zakażeń inwazyjnych (zapalenie płuc z bakteriemią, ropne zapalenie stawów, zapalenie tkanki podskórnej, zapalenie powięzi) na ogół określenie inwazyjnej choroby bakteryjnej kojarzy się z postaciami najczęściej występującymi, czyli z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych oraz z posocznicą. Do najczęstszych czynników etiologicznych tego rodzaju zakażeń w Polsce, w grupie wiekowej powyżej trzeciego miesiąca życia, należą Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae. Sytuacja epidemiologiczna inwazyjnych chorób bakteryjnych wywołanych przez meningokoki, Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae oraz Haemophilus 18

19 influenzae typ B na terenie powiatu żywieckiego utrzymuje się w 2016r. na poziomie zbliżonym do roku poprzedniego. W omawianym okresie do PPIS w Żywcu zgłoszone zostały w sumie 24 takie zachorowania, natomiast w 2015r. 26. Zapadalność wyniosła odpowiednio: w 2016r. 15,7 a w 2015r. 17,0. Wzrosła natomiast liczba hospitalizacji. Na skutek zakażenia ww. patogenami w 2016r. leczenia szpitalnego wymagało 75% chorych, natomiast w 2015r. - 57,7%. W 2016r. nie odnotowano żadnego zgonu spowodowanego inwazyjnymi chorobami bakteryjnymi, natomiast w 2015r. z powodu tych zachorowań zmarły 4 osoby. Tabela 4. Zachorowania oraz hospitalizacja osób chorych na bakteryjne choroby inwazyjne w powiecie żywieckim w 2015 i 2016 roku. Jednostka chorobowa Inwazyjna choroba meningokokowa Inwazyjna choroba wywołana przez Streptococcus pyogenes Inwazyjna choroba wywołana przez Streptococcus pneumonie Inwazyjna choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B Liczba zachorowań Zapadalność Hospitalizacja Liczba zachorowań Zapadalność Hospitalizacja 1 0, , , , , , Podobnie jak w 2015r., w omawianym okresie najwięcej zachorowań na bakteryjne choroby inwazyjne spowodowanych było zakażeniem Streptococcus pyogenes 15 przypadków, co stanowiło 62,5%. W stosunku do 2015r. w roku 2016 odnotowano taką samą liczbę zachorowań na inwazyjną chorobę wywołaną przez Streptococcus pneumonie. W Polsce jest dostępna profilaktyka pod postacią szczepionki przeciwko inwazyjnej chorobie meningokokowej wywołanej serotypami A, C, W135 oraz Y. W 2014 roku na rynku pojawiła się szczepionka białkowa najnowszej generacji, chroniąca przed zakażeniami wywołanym serotypem B. 19

20 Z tej formy profilaktyki w 2016r. w naszym powiecie skorzystało 61 osób, o 17 więcej niż w roku wcześniejszym. BORELIOZA Z LYME. Borelioza jest chorobą odzwierzęcą wywołaną przez krętki z gatunku Borrelia burgdorferi. Bakteria ta przenoszona jest przez kleszcze. Do zakażenie człowieka dochodzi na skutek ukłucia przez zakażonego kleszcza. Jest on przenosicielem (wektorem) zarazka pobierając krew zakażonego zwierzęcia, głównie drobnych gryzoni, zwierząt dzikich i ptaków, sam ulega zakażeniu, a następnie żerując, przekazuje krętki swojemu żywicielowi np. człowiekowi. Pasożyty te spotkać można w lasach, parkach, a także w ogródkach, co sprzyja zakażeniu. W 2016r. w powiecie żywieckim o ponad 162% wzrosła liczba zgłoszonych zachorowań na boreliozę. W omawianym okresie zarejestrowano w Powiatowym Rejestrze zgłoszeń podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej 270 przypadków tej choroby, tj. o 167 więcej niż w roku poprzedzającym i o 12 więcej niż w roku Zapadalność wyniosła 176,4 i była znacznie wyższa niż w roku ,2. Współczynnik zapadalności na boreliozę w powiecie żywieckim w 2016r. był ponad 3 krotnie wyższy od zapadalności w Polsce - 55,2. Na skutek zachorowania leczenia szpitalnego wymagało 14 osób, tj. 5,2% ogółu chorych. Wykres 16. Zachorowania na boreliozę w powiecie żywieckim w latach Z posiadanych danych uzyskanych podczas przeprowadzanych dochodzeń epidemiologicznych wynika, ze najczęściej do ekspozycji dochodziło na terenie rekreacyjnym ponad 54% oraz w obejściu wokół domu blisko 35% zgłoszonych przypadków. Znacznie rzadziej w lesie nie całe 6% i podczas prac na roli ok. 2%. 20

21 Wykres 17. Teren ekspozycji zachorowania na boreliozę w powiecie żywieckim w 2016r. TULAREMIA. W 2016r. na terenie powiatu żywieckiego zgłoszony został 1 przypadek tularemii. Jest to choroba rzadko występująca na terenie Polski w omawianym okresie odnotowano tylko 17 zachorowań (zapadalność dla Polski 0,04). Choroba ta jest zoonozą (może zostać przeniesiona ze zwierząt na ludzi) wywoływaną przez bakterie Francisella tularensis. Bakteria ta może przetrwać kilka tygodni w niskiej temperaturze, zarówno w wodzie, wilgotnej glebie, sianie, jak i padlinie zwierzęcej. Naturalnym rezerwuarem bakterii (bytują tam one stale nie powodując objawów choroby) są różne gatunki zwierząt, głównie króliki, zające, wiewiórki, lisy i kleszcze. Do zakażenia człowieka może dochodzić przez ugryzienie przez zakażonego owada (kleszcze, komary i muchy), przez bezpośredni kontakt z tkankami zakażonych zwierząt i skażoną glebą lub przez picie skażonej wody i żywności. Zarejestrowany przypadek dotyczył 17 letniego chłopca, który zajmował się zbieraniem runa leśnego i spożywał m.in. niemyte owoce leśne. GRUŹLICA. Gruźlica jest chorobą bakteryjną wywoływaną przez bakterie Mycobacterium tuberculosis (prątki gruźlicy). Przenoszona głównie drogą kropelkową, a najczęstszym źródłem zakażenia są osoby chore na gruźlicę, w fazie prątkowania. Sytuacja epidemiologiczna choroby na terenie powiatu żywieckiego uległa poprawie w stosunku do 2015r. Analizując poniższy wykres łatwo zauważyć, że najmniej zachorowań odnotowano w roku przypadków. Natomiast w pozostałych latach liczba zachorowań waha się pomiędzy 20 a 32 przypadki rocznie. 21

22 Wykres 17. Liczba zachorowań na gruźlicę w powiecie żywieckim w latach W roku 2016 odnotowano o 10 zachorowań mniej niż rok wcześniej i o 4 zachorowania mniej niż w roku Zapadalność w tych latach wynosiła odpowiednio: 2016r. 13,7; 2015r. 20,2; 2014r. - 16,3. W 2 przypadkach stwierdzono, że była to wznowa gruźlicy. W wyniku zachorowania 100% chorych było hospitalizowanych. W przeciwieństwie do roku poprzedniego nie odnotowano żadnego zgonu z powodu gruźlicy. Nadzorem zostały objęte 54 osoby z kontaktu. Wszystkie zachorowania dotyczyły osób powyżej 19 roku życia, przy czym najwięcej chorych odnotowano wśród osób powyżej 50 r.ż., tj. prawie 62%. Wśród chorych 71,4% stanowili mężczyźni. Podobnie jak w 2015r. wśród chorych największą grupę, tj. 57,1% stanowili renciści i emeryci; w 23,8% zachorowania dotyczyły bezrobotnych; 14,3% chorych stanowiły osoby pracujące; a 4,8% osoby bezdomne. Gruźlica atakuje głównie układ oddechowy, ale może także atakować inne narządy. Specyficzną odmianą choroby jest gruźlica wielolekooporna (MDR), w której stwierdza się oporność drobnoustrojów na co najmniej dwa najważniejsze leki stosowane w leczeniu skojarzonym, czyli izoniazyd i rifampicynę. Ponadto występuje też tzw. gruźlica XDR gruźlica wielolekooporna o rozszerzonej lekooporności. Zwalczanie gruźlicy opiera się głównie na wykrywaniu osób, które mogą stanowić źródło zakażenia dla innych osób i wdrożeniu leczenia z zastosowaniem długotrwałej kuracji z użyciem antybiotyków i chemioterapeutyków. W 2016r. wszystkie zarejestrowane przypadki była to gruźlica płuc. W 4 przypadkach, tj. 19% w wyniku przeprowadzonej diagnostyki stwierdzono gruźlicę wielolekooporną MDR. 22

23 ZAKAŻENIA HIV ORAZ ZACHOROWANIA NA AIDS. W roku 2016 w zgłoszone zostały 2 przypadki nowo wykrytego zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV). Nie odnotowano natomiast zespołu nabytego niedoboru (upośledzenia) odporności AIDS. W roku 2015 zgłoszonych zostało 6 przypadków nowowykrytego zakażenia HIV oraz przypadek zespołu nabytego upośledzenia odporności AIDS. W związku ze stygmatyzacją choroby przez społeczeństwo oraz dyskryminacją chorych, zgodnie z aktualnie obowiązującym prawodawstwem osoby zakażone wirusem HIV oraz chore na AIDS mogą zastrzec swoją tożsamość. Powyższa sytuacja niestety wpływa niekorzystnie na monitorowanie sytuacji epidemiologicznej zakażeń oraz zachorowań. Na terenie województwa śląskiego można bezpłatnie oraz anonimowo wykonać test w kierunku zakażenia wirusem HIV. Powyższe punkty konsultacyjno-diagnostyczne mieszczą się przy Górnośląskim Stowarzyszeniu Wspólnota w Chorzowie przy ul. Zjednoczenia 10 oraz w Poradni Profilaktyki Uzależnień MONAR w Częstochowie przy Alei Wolności 44/19 WYBRANE CHOROBY PRZENOSZONE DROGĄ PŁCIOWĄ (kiła, rzeżączka oraz chlamydiozy). W 2016r. PPIS w Żywcu zarejestrował 2 zachorowania na choroby przenoszone drogą płciową, o 3 mniej niż w roku poprzednim. Wszystkie zgłoszone do PPIS w Żywcu zachorowania były to przypadki kiły. Zanotowano 1 zachorowanie na kiłę wczesną przypadek ten wymagał leczenia szpitalnego oraz 1 zachorowanie na inną postać kiły. W omawianym roku, podobnie jak w roku 2015 nie odnotowano przypadków kiły wrodzonej i kiły noworodków. W 2016r. nie zarejestrowano zachorowań na rzeżączkę oraz na inne choroby przenoszone drogą płciową wywołane przez Chlamydie. Wykres 18. Zachorowania na kiłę, rzeżączkę oraz choroby przenoszone drogą płciową wywołane przez chlamydie w powiecie żywieckim w 2015 i 2016 roku. 23

24 NADZÓR PPIS W ŻYWCU NAD ŚRODKAMI ZASTĘPCZYMI SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA. Państwowa Inspekcja Sanitarna powołana jest do realizacji zadań w celu ochrony zdrowia ludzkiego, w tym zagrożenia zdrowia publicznego stwarzanego przez środki zastępcze. Zgodnie z ustawą z dnia r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2016r., poz. 224 z późn. zm.) środek zastępczy to produkt zawierający co najmniej jedną nową substancję psychoaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych. Natomiast nowa substancja psychoaktywna to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym, o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, określona w przepisach wydanych na podstawie art. 44b ust. 2 ustawy. W związku z dynamicznym rozwojem zjawiska wprowadzania do obrotu środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych oraz znacznym wzrostem negatywnych skutków zdrowotnych po ich użyciu, PSSE w Żywcu prowadziła cotygodniowy monitoring zatruć i ich podejrzeń. Przedmiotowe raporty, na podstawie informacji otrzymywanych od podmiotów prowadzących działalność leczniczą, przesyłane były do Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. W 2016r. na terenie powiatu żywieckiego zgłoszonych zostało 17 przypadków zatruć/ podejrzeń zatruć spowodowanych zażyciem środków zastępczych. Blisko połowa z nich (47%) miała miejsce w I kwartale 2016r. Wykres 19. Zgłoszenia zatruć/ podejrzeń zatruć środkami zastępczymi w powiecie żywieckim w 2016r. 24

25 Ponad 82% zgłoszeń dotyczyło mężczyzn. Żadne nie dotyczyło dziecka poniżej 15 roku życia. Najwięcej przypadków zatruć/ podejrzeń zatruć spowodowanych zażyciem środków zastępczych - 41% - dotyczyło osób pomiędzy 20 a 29 r.ż.. Niewiele mniej, bo 35,3% zgłoszeń odnotowano wśród młodzieży pomiędzy 15 a 19 rokiem życia. Wykres 20. Liczba zatruć środkami zastępczymi w powiecie żywieckim w 2016r. według wieku. Podsumowanie: Sytuację epidemiologiczną zachorowań na choroby zakaźne w powiecie żywieckim należy uznać za stabilną. Nie odnotowano przypadków chorób tropikalnych. Poprawa zgłaszalności zakażeń i chorób zakaźnych jest m.in. wynikiem działań edukacyjnych prowadzonych w trakcie kontroli sanitarnych podmiotów prowadzących działalność leczniczą W oparciu o zgłoszenia dokonane od lekarzy, w przypadku wybranych jednostek chorobowych, prowadzone są dochodzenia epidemiologiczne w środowiskach domowych. W minionym 2016r. roku pracownicy Sekcji Epidemiologii przeprowadzili 930 dochodzeń epidemiologicznych. HIGIENA LECZNICTWA Celem nadzoru nad placówkami ochrony zdrowia sprawowanego przez pracowników Sekcji Epidemiologii była między innymi: ocena opracowania i stosowania procedur dezynfekcyjnych i sterylizacyjnych, mających na celu zapobieganie szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych. W tym miejscu należy zauważyć, że wszystkie gabinety zabiegowe na terenie powiatu żywieckiego są wyposażone w autoklawy; ocena postępowania z odpadami medycznymi w miejscu ich wytwarzania. Wszystkie placówki posiadały umowy z zakładami zajmującymi się odbieraniem i transportem odpadów medycznych; ocena bieżącego stanu sanitarno-technicznego. 25

26 NADZÓR NAD STACJONARNYMI PLACÓWKAMI LECZNICZYMI W 2016 roku na terenie powiatu żywieckiego znajdowało się 6 stacjonarnych podmiotów leczniczych, w tym stacja dializ, nadzorowanych przez PPIS w Żywcu oraz 2 nadzorowane przez ŚPWIS (Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Żywcu oraz SPZOL w Rajczy). W ramach prowadzonego bieżącego nadzoru sanitarnego skontrolowano 4 podmioty leczniczych (66,7%) przeprowadzając 7 kontroli sanitarnych. Skontrolowano 1 szpital jednodniowy (drugi szpital jednodniowy przez cały 2016r. nie prowadził działalności), 2 zakłady opiekuńczo-lecznicze oraz 1 stację dializ. W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. OGNISKA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH Efektywnie prowadzony nadzór nad zakażeniami szpitalnymi służy do zidentyfikowania zagrożeń oraz powinien prowadzić do zmniejszenia liczby zakażeń szpitalnych, a tym samym zmniejszenia kosztów leczenia. Zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest m.in. kontrola prawidłowości działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych podejmowanych przez Komitety i Zespoły kontroli zakażeń szpitalnych. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. (t.j. Dz. U. z 2016r., poz z późn. zm.) zobowiązuje Kierowników podmiotów leczniczych do zgłaszania w ciągu 24 godzin potwierdzonego epidemicznego wzrostu liczby zakażeń szpitalnych właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu. Na przełomie 2015 i 2016r. do PPIS w Żywcu zgłoszone zostało ognisko zakażenia świerzbowcem w zakładzie opiekuńczo-leczniczym Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Żywcu. W ognisku tym zakażenie pasożytem stwierdzono u 11 pacjentów i 8 osób personelu. Chorobę wywołuje roztocz - świerzbowiec drążący. Jest on bardzo mały (poniżej 0,5mm), a więc dostrzeżenie go gołym okiem jest niemożliwe. Widoczne i odczuwalne są natomiast skutki jego działania - nieznośne swędzenie skóry. W naskórku skóry, tam gdzie świerzbowce się zagnieżdżą, tworzą system kanalików i jamek. W nich samice składają jaja. Z tych jaj wylęgają się larwy, które również drążą w naskórku kanaliki i jamki. Pasożyty lubią szczególnie miejsca ciepłe i ukryte. Najczęściej świerzbowce bytują między palcami u rąk, w pachwinach, w okolicach narządów rodnych, pępka, pod piersiami, na linii pasa. Do zarażenia świerzbem dochodzi najczęściej poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowaną skórą. W związku ze zgłoszonym ogniskiem przedstawiciele PPIS w Żywcu (jeszcze w 2015r., zaraz po jego zgłoszeniu) przeprowadzili 2 kontrole sanitarne, w tym 1 sprawdzającą. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości wydano zalecenia dotyczące: zapewnienia prawidłowej higieny osobistej i otoczenia u pacjentów, zapewnienia im dostatecznej ilości preparatów 26

27 i akcesoriów do mycia i pielęgnacji (w tym jednorazowych), prawidłowego postępowania z bielizną brudną oraz odpadami medycznymi. Podmiot leczniczy wdrożył odpowiednie procedury mające na celu ograniczenie i wygaszanie ogniska. Wstrzymano przyjęcia pacjentów do oddziału do momentu wygaszenia ogniska, po zakończeniu leczenia i smarowania pacjenci poddawani byli dokładnej kąpieli, przeprowadzana była wymiana bielizny osobistej i pościelowej, a pomieszczenia i urządzenia poddawane były dekontaminacji. Ognisko wygaszone zostało w I kwartale 2016r. NADZÓR NAD PLACÓWKAMI LECZNICTWA OTWARTEGO ORAZ PRYWATNYMI GABINETAMI ŚWIADCZĄCYMI USŁUGI MEDYCZNE Na terenie powiatu żywieckiego w 2016 roku nadzorem epidemiologicznym objętych było 47 placówek lecznictwa otwartego oraz 9 filii zamiejscowych wszystkie to placówki niepubliczne. Skontrolowano 29 podmiotów leczniczych oraz 5 filii (blisko 61%), przeprowadzając 62 kontrole sanitarne, w tym 2 sprawdzające. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości dotyczących przerwania łańcucha chłodniczego podczas przechowywania preparatów szczepionkowych oraz opracowanie procedury nie zapewniającej bezpieczne przechowywanie szczepionek wydano 3 decyzje płatnicze na kwotę 408,88 zł. W związku z wszczęciem postępowania administracyjnego, właściciele podmiotów leczniczych, w których nieprawidłowości stwierdzono, w okresie przysługującym na złożenie dodatkowych wyjaśnień, informowali PPIS o podjętych działaniach mających na celu ich wyeliminowanie. Ponadto, na wniosek strony wydana została także 1 decyzja prolongująca termin poprawy stanu sanitarno-technicznego poczekalni. W omawianym roku, w zakresie epidemiologii objęto nadzorem sanitarnym 150 prywatnych gabinetów lekarskich, 13 praktyk pielęgniarek i położnych oraz 17 innych prywatnych placówek prowadzących działalność leczniczą. Skontrolowano 36 placówek (20%), przeprowadzając 36 kontroli sanitarnych. W związku ze stwierdzeniem w 1 zakładzie złego stanu sanitarnego-porządkowego pomieszczenia zabiegowego, tj. zagracenie gabinetu zbędnymi przedmiotami, brak zachowanej segregacji odzieży ochronnej i wierzchniej, przechowywanie środków medycznych razem z artykułami biurowymi w przypadkowych miejscach, brak możliwości mycia i dezynfekcji sprzętu, kosze na odpady komunalne bez pokryw i wkładów foliowych, zapełniony pojemnik z odpadami medycznymi przechowywany na biurku przez około 3 tyg., brak dokumentacji potwierdzającej odbiór odpadów medycznych do utylizacji, osobę odpowiedzialną ukarano grzywną w postaci mandatu karnego w wysokości 400 zł. W związku z powyższym wydano zalecenie natychmiastowego usunięcia stwierdzonych uchybień. Ich realizację potwierdzono podczas drugiego dnia kontroli. Za powyższą kontrolę obciążono stronę kosztami jej przeprowadzenia wydając decyzję płatniczą na kwotę 187,50zł. 27

28 DEZYNFEKCJA I STERYLIZACJA W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono, że 35,3 % skontrolowanych podmiotów wykonujących działalność leczniczą w zakresie lecznictwa ambulatoryjnego (tj. 12 placówek) stosuje, poza sprzętem jednorazowym, sprzęt medyczny wielokrotnego użytku prowadząc sterylizację wyłącznie we własnym zakresie. W 22 skontrolowanych prywatnych gabinetach przeprowadzane są procesy sterylizacji z wykorzystaniem autoklawów, w 1 gabinecie materiał sterylizowany jest poza praktyką na podstawie umowy z podmiotem zewnętrznym, natomiast w pozostałych skontrolowanych prywatnych praktykach (36,1%) do wykonywania procedur medycznych stosuje się wyłącznie jednorazowy sprzęt medyczny. W ramach prowadzonego nadzoru, w trakcie kontroli sanitarnych, oceniano procedury dotyczące sterylizacji narzędzi i sprzętu wielokrotnego użytku oraz dekontaminacji wyrobów medycznych jednokrotnego użytku stosowanych w gabinetach lekarskich, ze szczególnym uwzględnieniem gabinetów ortodontycznych. W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie, pakiety sterylizacyjne posiadały aktualne terminy przydatności, prowadzona była kontrola wewnętrzna prawidłowości przebiegu procesów sterylizacji. Nie stwierdzono przypadków resterylizacji wyrobów medycznych jednokrotnego użytku. Dezynfekcja stanowi istotny element profilaktyki przeciwepidemicznej w podmiotach prowadzących działalność leczniczą. W ramach prowadzonego nadzoru oceniano procedury dezynfekcyjne z uwzględnieniem prawidłowości doboru i stosowania środków dezynfekcyjnych oraz prawidłowością sporządzania roztworów roboczych zgodnie z zaleceniami producenta. W 2016r. nieprawidłowości w zakresie dezynfekcji stwierdzono w 1 kontrolowanym podmiocie prowadzącym działalność leczniczą. Miedzy innymi w ich wyniku ukarano stronę mandatem karnym. Zabezpieczenie w preparaty dezynfekcyjne i środki ochrony indywidualnej w skontrolowanych placówkach pod względem ilościowym i asortymentowym było wystarczające. NADZÓR NAD SZCZEPIENIAMI OCHRONNYMI Korzystna sytuacja epidemiologiczna większości chorób zakaźnych jest głównie wynikiem skutecznych działań zapobiegawczych. Najskuteczniejszą metodą profilaktyczną w zwalczaniu chorób jest realizacja szczepień ochronnych w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2015r., poz z późn. zm.), do zakresu działania Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych należy między innymi sprawowanie nadzoru nad realizacją szczepień ochronnych. 28

29 W związku z ww. obowiązkiem w 2016 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu obejmował nadzorem w zakresie szczepień ochronnych dzieci i młodzieży w wieku od pierwszego dnia życia do 20 r.ż. Do zadań realizowanych w zakresie nadzoru nad szczepieniami ochronnymi należy m.in.: przechowywanie oraz całodobowy monitoring warunków przechowywania preparatów szczepionkowych w magazynie Stacji; dystrybucja preparatów szczepionkowych dla poszczególnych punktów szczepień na terenie powiatu żywieckiego; kontrola podmiotów prowadzących działalność leczniczą w zakresie prowadzonej gospodarki preparatami szczepionkowymi, w tym warunkami ich przechowywania i transportu; nadzór nad wykonywaniem obowiązkowych i zalecanych szczepień ochronnych w tych podmiotach; kontrola prowadzonej dokumentacji oraz analizy wykonania obowiązkowych i zalecanych szczepień ochronnych; prowadzenie postępowania przygotowawczego wobec osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych celem wystąpienia do Wojewody Śląskiego o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w administracji; przyjmowanie zgłoszeń niepożądanych odczynów poszczepiennych, postępowanie wyjaśniające i rejestracja odczynów; przygotowywanie rocznych sprawozdań ze stanu uodpornienia oraz kwartalnych sprawozdań ze zużycia szczepionek, stanu posiadanych szczepionek i ruchu kart uodpornienia; W 2016r. Program Szczepień Ochronnych był realizowany w oparciu o ustawę z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2016r., poz z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. z 2016r., poz. 249) i Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 19 października 2015r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok (Dz. Urz. z 2015r., poz. 63). Program Szczepień Ochronnych dla dzieci, młodzieży i dorosłych jest aktualizowany każdego roku. W 2016r. do grupy szczepień obowiązkowych wieku dziecięcego należały: szczepienie przeciwko gruźlicy; szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi; szczepienie przeciwko Haemophilus influenzae typu B; szczepienie przeciwko poliomyelitis; szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce; szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B; szczepienia przeciwko pneumokokom i ospie wietrznej dla dzieci z określonych grup ryzyka; 29

30 Obowiązkowe i zalecane szczepienia ochronne dzieci, młodzieży i dorosłych wykonywane były w 46 punktach szczepień, w tym w 5, które znajdują się pod nadzorem Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Szczepienia ochronne na terenie Powiatu Żywieckiego w 2016r. prowadzone były w: 34 placówkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej, Oddziale Noworodkowym Szpitala Powiatowego ZZOZ w Żywcu (szczepienie BCG, WZW B noworodków); Izbie Przyjęć Szpitala Powiatowego ZZOZ w Żywcu (tężec); Stacji Dializ w Żywcu (WZW B); przychodniach przyzakładowych (Delfi ASP w Jeleśni, Browar Żywiec S.A.), Terenowej Poradni Medycyny Pracy w Żywcu, w Psychiatrycznym Zakładzie Opiekuńczo Leczniczym w Międzybrodziu Bialskim, w Zakładzie Opiekuńczo Leczniczym w Rajczy ( m.in. szczep. p/grypie, WZW B, WZW A, p/durowi brzusznemu). W minionym roku skontrolowano 36 punkty szczepień, przeprowadzając 48 kontroli. SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE Z oceny stanu zaszczepienia dzieci i młodzieży na terenie powiatu żywieckiego wynika, iż realizacja szczepień na nadzorowanym terenie odbywa się zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych i utrzymuje się na wysokim poziomie. Odnotowane zaległości w szczepieniach wynikają z przeciwwskazań lekarskich, migracji oraz narastającego zjawiska tzw. rodziców opornych, którzy świadomie rezygnują ze szczepień swoich dzieci. Z analizy wykonania szczepień w poszczególnych rocznikach dzieci i młodzieży wynika, że profilaktyka przeciw chorobom zakaźnym na naszym terenie osiąga zadowalający poziom wynoszący około 99 % całości populacji. Na początku 2016r. zarejestrowano 101 dzieci rodziców uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych. Biorąc pod uwagę liczbę dzieci i młodzieży objętych nadzorem w zakresie obowiązkowych szczepień ochronnych, tj wykazana liczba osób uchylających się od szczepień stanowi 0,33% ogółu. Niestety należy zauważyć, że liczba ta systematycznie rośnie i na koniec 2016r. zarejestrowano już 150 dzieci, których rodzice nie wyrażają zgody na szczepienie, co stanowi już 0,48%. Aby ograniczyć ilość osób uchylających się od tego obowiązku w 2016r.: wystosowano 130 pism informujących rodziców o spoczywających na nich obowiązkach dotyczących realizacji PSO i edukujących o szczepieniach jako profilaktyce przeciw chorobom zakaźnym oraz wzywających do Punktów Szczepień; wystosowano 73 wezwania na rozmowę do siedziby PPIS w Żywcu; przeprowadzono 62 rozmowy indywidualne z rodzicami uchylającymi się od szczepień; skierowano 36 tytułów wykonawczych do Wojewody Śląskiego jako organu właściwego do prowadzenia egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym wynikającym wprost z mocy przepisów prawa. 30

31 SZCZEPIENIA ZALECANE Szczepienia zalecane to takie szczepienia, które umożliwiają szerszą ochronę przed chorobami zakaźnymi. W Polsce są to szczepienia płatne, natomiast w wielu krajach UE i USA są to szczepienia obowiązkowe (bezpłatne). Uzupełnienie szczepień szczepieniami zalecanymi, stanowi optymalne zabezpieczenie dziecka oraz osoby dorosłej przed chorobami zakaźnymi. Kolejny istotny problem epidemiologiczny stanowi z roku na rok coraz większa grupa ludzi podróżujących, którzy powinni być odpowiednio zabezpieczeni przed powszechnie występującymi chorobami zakaźnymi w krajach Afryki, Ameryki Południowej czy Azji. Skuteczną ochronę przed niektórymi z tych chorób stanowić mogą szczepienia ochronne właśnie z grupy szczepień zalecanych. NIEPOŻĄDANE ODCZYNY POSZCZEPIENNE (NOP) Źródłem analizowanych informacji jest Rejestr Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych prowadzony przez PPIS w Żywcu na podstawie zbioru formularzy zgłoszeń NOP w latach Należy zauważyć, że z roku na rok wzrasta poziom wiedzy na temat niepożądanych działań szczepionek wśród personelu medycznego podstawowej opieki zdrowotnej, który aktywnie uczestniczy w szkoleniach i konferencjach dotyczących zjawiska odczynów poszczepiennych oraz skutecznego monitorowania bezpieczeństwa preparatów szczepionkowych. Właściwie od roku 2010 obserwowany jest sukcesywny wzrost zgłaszanych przypadków NOP. Niewielki spadek ilości NOP zgłoszonych do PPIS w Żywcu nastąpił w 2015r. (17 odczynów), po czym w 2016r. zgłoszone zostały 23 Niepożądane Odczyny Poszczepienne. Wykres 21. Ilość NOP zgłoszonych do PPIS w Żywcu w latach

32 Większość odczynów poszczepiennych (16) wystąpiła u dzieci do drugiego roku życia, tj. 69,56 % wszystkich NOP. Wiążę się to z intensywnością szczepień najmłodszych dzieci. Zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień do ukończenia 24 miesięcy dziecko powinno otrzymać około 16 dawek różnych szczepionek. Gdyby rodzice wyrazili chęć zaszczepienia dzieci preparatami zalecanymi, dodatkowo dziecko otrzymało by około 2-10 dawek szczepień zalecanych. Do najliczniejszych objawów Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych można zaliczyć: nasilony odczyn w miejscu wstrzyknięcia 12 NOP, tj. 52,2% wszystkich zgłoszonych; podwyższona temperatura - w 14 przypadkach, tj. 60,9% ; wysypka różyczko - odropodobna po podaniu preparatów p/odrze, śwince i różyczce 5 NOP tj. 21,7%. Tabela 5. Objawy Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych reakcja miejscowa Rodzaj objawów Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych Ilość NOP* reakcja miejscowa Nasilony odczyn w miejscu wstrzyknięcia 12 Nasilony odczyn w miejscu wstrzyknięcia o średnicy większej niż 10 cm 3 Nasilony odczyn w miejscu wstrzyknięcia o średnicy 6-9 cm 4 Nasilony odczyn w miejscu wstrzyknięcia o średnicy 3-5 cm 5 Nasilony odczyn w miejscu wstrzyknięcia utrzymujący się dłużej niż 3 dni 3 Nasilony odczyn w miejscu wstrzyknięcia wykraczający poza najbliższy staw 0 Ropień w miejscu wstrzyknięcia 0 Bolesność i powiększenie regionalnych węzłów chłonnych 0 *ilość NOP nie sumuje się do ogólnej liczby przypadków NOP, ponieważ odczyny ze względu na ich charakter mogły zostać wykazane w więcej niż jednej kategorii. Niepożądane odczyny poszczepienne zgłoszone w 2016r. w 22 przypadkach zostały zakwalifikowane jako NOP łagodne, w jednym przypadku stwierdzono NOP poważny. Wszystkie zarejestrowane Niepożądane Odczyny Poszczepienne kończyły się pełnym powrotem do zdrowia zaszczepionych dzieci. Wyniki przeprowadzonych analiz pozwalają stwierdzić, że stosowane preparaty szczepionkowe są bezpieczne, a występujące niepożądane odczyny poszczepienne w większości mają łagodny charakter i nie wpływają negatywnie na dalszy rozwój dziecka. 32

33 Ocena stanu sanitarnego powiatu żywieckiego w zakresie Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku. OGÓLNA OCENA STANU SANITARNEGO W/W GRUPY ZAKŁADÓW W roku 2016 w Rejestrze zakładów podlegających urzędowej kontroli żywności prowadzonym przez PPIS w Żywcu znajdowało się 1729 zakładów, z czego skontrolowano 892 (51,6 %), oraz 3 wytwórnie i 24 miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością (skontrolowano 2 wytwórnie i 4 miejsca obrotu). Ponadto nadzorem objęte były 2 zakłady produkujące/konfekcjonujące kosmetyki i 1 zakład odpowiedzialny za wprowadzanie kosmetyków do obrotu (produkcja na zlecenie w innych zakładach na terenie Polski), z których skontrolowano 2 oraz 6 miejsc obrotu kosmetykami, z czego skontrolowano 5. We wszystkich obiektach objętych nadzorem przeprowadzono w sumie 1160 kontroli sanitarnych, w tym 10 kontroli w wytwórniach i miejscach obrotu przedmiotami użytku oraz 8 kontroli sanitarnych w miejscach produkcji i obrotu kosmetykami. Wykres 22.Liczba obiektów objętych nadzorem w latach W trakcie bieżącego nadzoru sanitarnego pobrano do badań laboratoryjnych łącznie 574 próbki, w tym: a) w ramach urzędowej kontroli żywności: 406 próbek żywności (kwestionowano 6 próbek, tj. 1,5 %) ; 33

34 22 próbki sanitarne 20 próbek zmiotek i wytrzepów z koszyków pobranych w piekarniach i ciastkarniach na obecność zanieczyszczeń biologicznych oraz 2 wymazy sanitarne (zakwestionowano 4 próbki, tj. 18,2 %); 6 próbek wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością; 4 próbki kosmetyków; b) w ramach urzędowej kontroli żywności i monitoringu: 122 próbki żywności; c) w ramach monitoringu: 14 próbek żywności Tabela 6. Działania kontrolne w latach Rok 2016 Rok 2015 Liczba obiektów nadzorowanych Liczba obiektów skontrol. % Obiekty uznane za złe Liczba przepr. kontroli Liczba decyzji merytor. Liczba mandatów Na kwotę Próby zbadane Próby kwest. % , , , ,8 Ocena stanu sanitarnego zakładów przeprowadzona była na podstawie jednolitych kryteriów, zgodnie z arkuszem oceny stanowiącym załącznik do Procedury urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Ocenę negatywną otrzymują te zakłady, w których stwierdzane są odstępstwa od wymagań istotnych dla zapewnienia bezpieczeństwa żywności. W oparciu o te kryteria w 2016r. żaden z zakładów nie został oceniony negatywnie (podobnie jak w roku 2015). W wyniku prowadzonej działalności kontrolno-represyjnej wydano 251 decyzji merytorycznych, w tym 88 decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, z czego: 10 decyzji nakazujących unieruchomienie zakładu lub jego części, w związku ze stwierdzeniem niewłaściwej jakości zdrowotnej wody z wodociągu lokalnego obiektu; oraz 160 decyzji płatniczych na łączną kwotę zł. Winnych uchybień natury higieniczno-sanitarnej ukarano 33 mandatami karnymi na łączną kwotę 6 050,- PLN. Stan sanitarny i techniczny obiektów każdego roku ulega nieznacznym wahaniom. Generalnie, dzięki prowadzonym przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej kontrolom i postępowaniom administracyjnym będących ich wynikiem oraz coraz większej świadomości przedsiębiorców w zakresie obowiązujących wymagań oraz wdrażaniu i stosowaniu zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP), a także wprowadzaniu systemu HACCP, można uznać, że ulega on systematycznej poprawie. W skali całego powiatu zasady GHP/GMP wdrożyło 1557 zakładów, co stanowi 88,7% wszystkich obiektów wpisanych do Rejestru. Pozostałe zakłady są w trakcie wdrażania i opracowywania 34

35 stosownej dokumentacji. Natomiast system HACCP wprowadziło 1471 nadzorowanych obiektów, czyli 83,8 % wszystkich zakładów. Korzystając z ułatwień przewidzianych przez Komisję Europejską we wdrażaniu procedur HACCP w małych przedsiębiorstwach, w części zakładów spożywczych przestrzeganie zasad GHP i GMP uznano za wystarczające dla kontroli najważniejszych zagrożeń bezpieczeństwa żywności, co dotyczy zwłaszcza punktów małej gastronomii, bazujących na półproduktach i produktach gotowych. ZAKŁADY PRODUKCJI ŻYWNOŚCI W roku 2016 w Rejestrze zakładów znajdowało się 110 zakładów z tej grupy obiektów, z czego skontrolowano 81 (ponad 73,6 %), przeprowadzając 110 kontroli sanitarnych. Żaden z zakładów produkcji żywności nie został oceniony negatywnie (podobnie jak w roku 2015). Natomiast w wyniku nieprawidłowości stwierdzonych podczas kontroli wydano 15 decyzji administracyjnych, w tym 1 decyzję nakazującą unieruchomienie zakładu produkującego wyroby garmażeryjne ze względu na złą jakość wody z wodociągu lokalnego obiektu. Za usterki natury sanitarnej nałożono 5 mandatów na kwotę zł. Najczęściej stwierdzane uchybienia to: zły stan sanitarno-techniczny ścian, sufitów, podłóg, drzwi w halach produkcyjnych i w magazynach oraz w pomieszczeniach zaplecza (szatnie, WC, przejścia komunikacyjne); zły stan sanitarno-techniczny urządzeń i sprzętu produkcyjnego (np. regałów, szafek, urządzeń chłodniczych, zlewozmywaków i ich obudowy, termoboksów); nieprawidłowe znakowanie wyrobu gotowego (wód źródlanych, suplementów diety); nieprawidłowe warunki do mycia rąk oraz do mycia sprzętu pomocniczego. Kolejny już rok (dziewiąty) w piekarniach i ciastkarniach na terenie powiatu żywieckiego kontynuowana była akcja Mklik próchniczek, w trakcie której pobierano do badań laboratoryjnych próbki sanitarne (zmiotki i wytrzepy z koszyków produkcyjnych) w kierunku zanieczyszczeń biologicznych, tj. szkodników i ich pozostałości. Przedmiotową akcją w 2016r. objęto 10 piekarni (co stanowi ponad 28,6 % obiektów z grupy piekarnie), w których przeprowadzono w sumie 12 kontroli sanitarnych. Ogółem pobrano do badań laboratoryjnych 20 próbek, w tym 10 próbek wytrzepków z koszyków produkcyjnych oraz 10 próbek zmiotków z hal produkcyjnych. W wyniku przeprowadzonych badań laboratoryjnych zdyskwalifikowano 4 próbki, co stanowi 20 % pobranych. W związku ze stwierdzeniem obecności szkodników i ich pozostałości w wytrzepkach z koszyków i w zmiotkach z hal produkcyjnych pobranych w 2 piekarniach, poinformowano telefonicznie ich właścicieli o obowiązku wstrzymania produkcji oraz przeprowadzenia stosownych zabiegów w celu wyeliminowania nieprawidłowości. O podjętych działaniach, tj. przeprowadzonych zabiegach dezynsekcji (oraz innych zabiegach dodatkowych jak czyszczenie i prażenie koszyków) przedsiębiorcy pisemnie informowali PPIS w Żywcu. Za niewłaściwy stan sanitarny obiektów (potwierdzony kwestionowanymi wynikami badań laboratoryjnych) nałożono 2 mandaty karne na kwotę 500,- zł. 35

36 Tabela 7. Działania w ramach Akcji Mklik próchniczek w latach Rok Liczba zakładów objętych akcją % zakładów objętych akcją Liczba kontroli Liczba pobranych prób Liczba prób kwestion. % Liczba nałożonych mandatów Na kwotę , , , , , , Analizując powyższą tabelę nie sposób nie zauważyć, że po dwóch latach poprawy warunków sanitarnych w tym zakresie, w roku 2016 zwiększył się procent prób, w których stwierdzono obecność szkodników i ich pozostałości. Pomimo nakładanych mandatów nadal problemem pozostaje niewystarczająca właścicielska kontrola wewnętrzna. Na terenie nadzorowanego powiatu w 2016r. znajdowało się 10 obiektów produkujących wody źródlane i napoje bezalkoholowe, z czego skontrolowano 8. Jak każdego roku zakłady te, szczególnie w sezonie letnim, ze względu na zwiększony popyt na produkowane wyroby znajdowały się pod szczególnym nadzorem. W 2016r. przeprowadzono w tych obiektach 11 kontroli sanitarnych (w tym 3 kontrole interwencyjne), w trakcie których pobrano ogółem 23 próbki wód źródlanych do badań mikrobiologicznych, fizykochemicznych, organoleptycznych oraz w kierunku znakowania. Żadna z próbek nie została zakwestionowana. W związku z wnioskami przedsiębiorców wydano 2 decyzje administracyjne dotyczące prolongaty terminu wykonania obowiązków. Tabela 8. Działania nadzorowe w zakładach produkujących wody źródlane i napoje bezalkoholowe w latach Rok Liczba zakładów w Rejestrze % zakładów skontrolow. Liczba kontroli Liczba pobranych prób Liczba prób kwest. % ogółem mikrobiol. kwest. ogółem Liczba wydanych decyzji admin

37 W 2016 roku w nadzorowanych zakładach produkujących żywność pobrano do badań mikrobiologicznych, fizykochemicznych i organoleptycznych oraz w kierunku znakowania 86 próbek żywności. Wszystkie próbki, w badanym zakresie, spełniały wymagania obowiązujących przepisów. Ponadto pobrano 20 próbek sanitarnych w kierunku obecności zanieczyszczeń biologicznych, z czego zdyskwalifikowano 4, co stanowi 20 %. Do Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego skierowano 2 pisma o wymierzenie kary pieniężnej, w tym: 1 - w związku z prowadzeniem działalności bez złożenia wniosku o zatwierdzenie zakładu i o wpis do rejestrów zakładów podlegających urzędowej kontroli organów PIS na podstawie art. 103 ust.1 pkt 4 Ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (tekst jednolity Dz. U. z 2017r., poz. 149); 1 - w związku z nieprawidłowym znakowaniem suplementu diety na podstawie art. 103 pkt. 1b) lit. c) w/w ustawy. OBIEKTY OBROTU ŻYWNOŚCIĄ Do obiektów obrotu żywnością nadzorowanych przez PPIS w Żywcu zaliczamy zarówno małe kioski i obiekty tymczasowe prowadzące działalność na targowiskach czy podczas imprez masowych, jak również sklepy spożywcze łącznie z supermarketami oraz magazyny hurtowe. Na nadzorowanym terenie powiatu żywieckiego brak sklepów wielkopowierzchniowych hipermarketów. W roku 2016 skontrolowano 414 obiektów z 920 prowadzących działalność handlową (tj. 45 %), przeprowadzając 556 kontroli, z czego 54 kontrole w 20 supermarketach. Ponadto skontrolowano 10 zakładów transportu żywności z 37 będących pod nadzorem. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 28 decyzji administracyjnych nakazujących usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości. Winnych zaniedbań natury sanitarnej ukarano 16 mandatami karnymi na łączną kwotę 2 600,- zł. Żaden obiekt z tej grupy nie został oceniony negatywnie. Do uchybień najczęściej występujących w zakresie stanu technicznego należały: zły stan techniczny ścian, sufitów, podłóg oraz wyposażenia w salach sprzedaży (np. urządzeń chłodniczych, regałów, blatów), w magazynach, na zapleczu sanitarnym, w pomieszczeniu mycia wózków i koszyków; brak prawidłowych warunków do mycia rąk; brak prawidłowych warunków do mycia sprzętu pomocniczego; brak prawidłowych warunków do mycia wózków i koszyków; Nieprawidłowości natury higienicznej (w dużej mierze zależne od zachowań personelu) to głównie: brak czystości w pomieszczeniach; brak środków myjąco-dezynfekujących; 37

38 brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych osób biorących udział w obrocie żywnością; brudne koszyki dla klientów; wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia; brak segregacji w urządzeniach chłodniczych; brak zapisów prowadzonych w ramach GHP; niewłaściwe przechowywanie środków spożywczych (w temperaturze niezgodnej z zaleceniami producenta,); brak zabezpieczenia środków spożywczych przed zanieczyszczeniem; nieprawidłowo prowadzona identyfikowalność; Od 2011r. na terenie naszego powiatu prowadzona jest akcja dotycząca oceny stanu sanitarnego wózków i koszyków w sklepach spożywczych. W 2016r. przeprowadzono 76 kontroli w 73 sklepach działających w systemie samoobsługowym. Kontrole przeprowadzone w 70 obiektach wykazały zadawalający stan sanitarno higieniczny sprzętu używanego przez klientów do transportu środków spożywczych oraz pomieszczeń do ich mycia, natomiast w 3 obiektach stwierdzono nieprawidłowości. W ich wyniku nałożono 1 mandat karny na kwotę 150,- zł za brudne koszyki oraz wydano 2 decyzje administracyjne nakazujące zapewnienie prawidłowego stanu sanitarno-technicznego ścian i sufitów w pomieszczeniu mycia wózków i koszyków oraz zapewnienie prawidłowych warunków do mycia stosowanych wózków transportowych. W trakcie wykonywanych kontroli informowano personel sklepów o zwróceniu uwagi klientom, w przypadkach, gdy wózki nie są wykorzystywane zgodnie z ich przeznaczeniem (tj. służące jako środek transportu dla dzieci). Ogółem w miejscach obrotu pobrano do badań laboratoryjnych 425 próbek żywności, z czego zdyskwalifikowano 6, co stanowi 1,4 %. W związku z prowadzeniem działalności w zakresie niezgodnym z decyzją o zatwierdzeniu zakładu skierowano do Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego 1 wniosek o wymierzenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 5 Ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (tekst jednolity, Dz. U. z 2017r., poz. 149). ZAKŁADY ŻYWIENIA ZBIOROWEGO W 2016 roku skontrolowano blisko 59 % zakładów żywienia zbiorowego (390 obiektów z 662), w których przeprowadzono w sumie 466 kontroli, z czego: 96 zakładów żywienia zbiorowego otwartego przeprowadzając 123 kontrole; 132 zakłady małej gastronomii przeprowadzając 148 kontroli; 162 zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego przeprowadzając 195 kontroli. 38

39 W wyniku nieprawidłowości stwierdzonych podczas kontroli wydano 45 decyzji administracyjnych, w tym 9 decyzji nakazujących unieruchomienie zakładu lub bloku żywienia w związku z niewłaściwą jakością zdrowotną wody z wodociągu lokalnego obiektu. Za usterki natury sanitarnej nałożono 12 mandatów karnych na kwotę 2 300, - zł, w tym w zakładach małej gastronomii 1 mandat na kwotę 150 zł., a w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego 5 mandatów na kwotę 900 zł. Żaden z obiektów tej grupy nie uzyskał oceny negatywnej. Najczęstsze uchybienia dotyczyły: złego stan techniczny ścian, sufitów, podłóg, drzwi, stolarki okiennej oraz wyposażenia (stołów produkcyjnych, regałów, pólek, urządzeń chłodniczych) w pomieszczeniach produkcyjnych, w magazynach, w pomieszczeniach zmywalni, w bufetach, w pomieszczeniach zaplecza; nieprawidłowy stan sprzętu do kontaktu z żywnością; braku informacji dla konsumentów na temat składu poszczególnych posiłków, z uwzględnieniem alergenów. W związku z prowadzeniem działalności bez złożenia wniosku o zatwierdzenie zakładu i o wpis do rejestrów zakładów podlegających urzędowej kontroli organów PIS skierowano do ŚPWIS 1 wniosek o ukaranie na podstawie art. 103 ust.1 pkt 4 Ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (tekst jednolity, Dz. U. z 2017r., poz. 149) W ramach nadzoru, w obiektach tej grupy, pobrano do badań laboratoryjnych 39 próbek żywności. Żadnej próbki nie zdyskwalifikowano. OGÓLNA OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA. W roku 2016 przeprowadzono 25 analiz sposobu żywienia na podstawie wypisów dekadowych pobranych w 25 placówkach oświaty, tj. w 13 przedszkolach i w 12 szkołach. Stwierdzono nieprawidłowości, które dotyczyły 11 zestawień dekadowych w szkołach i 13 zestawień dekadowych w przedszkolach w zakresie: zbyt niskiej (w 11 przypadkach) lub zbyt wysokiej (w 4 przypadkach) wartości energetycznej posiłków w stosunku do zaleceń żywieniowych; zbyt małej podaży w racjach pokarmowych składników mineralnych takich jak wapń, żelazo oraz witaminy C; niewłaściwego udziału energii otrzymywanej z tłuszczu. Dyrektorzy placówek każdorazowo otrzymywali ocenę żywienia do wiadomości i wykorzystania w celu poprawy stwierdzonych nieprawidłowości. Natomiast w związku z brakiem stosownych przepisów udzielano instruktażu osobom tworzącym jadłospisy, zalecając poprawę struktury żywienia. 39

40 JAKOŚĆ ZDROWOTNA ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH. W 2016r. przedstawiciele Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Żywcu pobrali do badań laboratoryjnych u producentów oraz w miejscach obrotu hurtowego i detalicznego 542 próbki środków spożywczych, w tym w ramach: urzędowej kontroli żywności 406 próbek; monitoringu - 14 próbek; urzędowej kontroli i monitoringu 122 próbki. Próbki te przebadane zostały w następujących kierunkach: zanieczyszczeń mikrobiologicznych, metali szkodliwych dla zdrowia, mykotoksyn, zanieczyszczeń azotanami, substancji dodatkowych dozwolonych, znakowania, zanieczyszczeń biologicznych, zanieczyszczeń fizycznych i organoleptycznie. Za niezgodne z wymaganiami uznano 6 próbek, co stanowi 1,12 %. Tabela 9. Jakość zdrowotna środków spożywczych: lata Rok Próbki zbadane Próbki zdyskw. % zbadane w tym krajowe UE importowane zdyskw. % zbadane zdyskw. % zbadane zdyskw. % , , , , , Przyczynami kwestionowania środków spożywczych były: zanieczyszczenia mikrobiologiczne (Salmonella sp.) zanieczyszczenia fizyczne; niewłaściwe znakowanie. Nadzór nad importem / eksportem. W ramach granicznej kontroli sanitarnej w 2016r. skontrolowano 1 partię środków spożywczych i 7 partii wyrobów i materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. PPIS w Żywcu wydał 8 świadectw jakości zdrowotnej. Nie wydawano decyzji o zakazie wprowadzenia produktu na terytorium RP z uwagi na złą jakość zdrowotną. Wydano 6 decyzji płatniczych, a łączna kwota odprowadzona do budżetu państwa z tytułu nadzoru nad importem wyniosła 585,- PLN. RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed) - System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych i paszach. System RASFF stał się ważnym elementem polityki ochrony zdrowia ludności, opierającym się na zbieraniu i szybkim przekazywaniu informacji o produktach żywnościowych, materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością i środkach żywienia 40

41 zwierząt mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Ma on również na celu ochronę konsumenta przed ryzykiem wystąpienia ewentualnych zachorowań. W ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach istnieją trzy typy powiadomień, które na potrzeby sieci krajowej, zgodnie z propozycją Krajowego Punktu Kontaktowego RASFF w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, definiowane są w następujący sposób: powiadomienie alarmowe oznacza powiadomienie o zagrożeniu, które wymaga lub może wymagać natychmiastowego działania przez innego krajowego członka sieci RASFF; powiadomienie informacyjne - oznacza powiadomienie o zagrożeniu, które nie wymaga natychmiastowego działania przez innego krajowego członka sieci RASFF. Powiadomienie informacyjne może być związane z produktem, w którym wykryto poważne ryzyko, jednak znajduje się on jedynie w obrocie lokalnym, na ograniczonym terenie, nie został wprowadzony do obrotu lub nie znajduje się już w obrocie; powiadomienie o odrzuceniu produktu na granicy - oznacza powiadomienie o odrzuceniu partii, kontenera lub ładunku żywności lub paszy, o czym mowa w art. 50 ust. 3 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 178/2002. W roku 2016 do PSSE w Żywcu wpłynęło w tym systemie 14 powiadomień alarmowych i 9 powiadomień informacyjnych. Zgłoszenia przesyłane były drogą elektroniczną. Po otrzymaniu powiadomienia sprawdzana była dokumentacja (w tym listy dystrybucyjne, celem ustalenia czy dany produkt znajdował się w obrocie na terenie powiatu). Tabela 10. Powiadomienia alarmowe i informacyjne przesłane do PPIS w Żywcu w 2016r. Kategorie produktów Powiadomienia alarmowe Powiadomienia informacyjne Bakalie 1 0 Przetwory zbożowo-mączne 2 0 Wyroby cukiernicze trwałe 3 0 Przyprawy 1 1 Kawa i herbata 1 0 Wody mineralne i napoje bezalkoholowe 1 1 Mięso i przetwory mięsne 1 0 Suplementy diety 3 6 Owoce 1 0 Materiały i wyroby do kontaktu z żywnością 0 1 Liczną grupę kwestionowanych produktów stanowiły suplementy diety, które zostały wycofane z rynku z powodu stwierdzonych w ich składzie zagrożeń chemicznych oraz ze 41

42 względu na zawartość substancji nieautoryzowanych, czyli nie posiadających udokumentowanej historii spożycia w UE. Ponad połowa otrzymanych powiadomień alarmowych i informacyjnych (52%) dotyczyła zagrożeń chemicznych, w tym m.in.: przekroczenia najwyższego dopuszczalnego poziomu wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA); ponadnormatywną zawartością substancji konserwującej; przekroczeniem najwyższych dopuszczalnych pozostałości pestycydów. Zagrożenia biologiczne, które stanowiły blisko 22%, dotyczyły obecności bakterii chorobotwórczych oraz mykotoksyn w żywności, natomiast zagrożenia fizyczne związane były ze stwierdzeniem substancji obcych (kawałków plastiku lub metalu) w środkach spożywczych. W ramach powiadomień alarmowych przeprowadzono 46 kontroli, natomiast w ramach powiadomień informacyjnych 17 kontroli. W minionym roku sekcja NS/HŻŻ PSSE w Żywcu zgłosiła do systemu RASFF 2 produkty z grupy mięso drobiowe i jego przetwory, tj. : skrzydła z kurczaka w marynacie flamengo; filet z piersi kurczaka z uwagi na stwierdzenie obecności pałeczek Salmonella spp. w 25g, co jest niezgodne z wymogami Rozporządzenia Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 338, z str. 1 z późn. zm. NADZÓR NAD MATERIAŁAMI I WYROBAMI PRZEZNACZONYMI DO KONTAKTU Z ŻYWNOŚCIĄ. W Rejestrze zakładów podlegających urzędowej kontroli organów PIS prowadzonym przez PPIS w Żywcu w 2016r. znajdowały się 3 wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością i 24 miejsca obrotu tymi produktami. W minionym roku skontrolowano 2 wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością przeprowadzając 2 kontrole, natomiast w miejscach obrotu tymi materiałami - 8 kontroli. W trakcie kontroli pobrano do badań laboratoryjnych 6 próbek materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Próbki nie zostały zakwestionowane. NADZÓR NAD KOSMETYKAMI. Pod nadzorem PPIS w Żywcu w 2016r. znajdowały się 3 zakłady produkujące i konfekcjonujące kosmetyki (w tym 2 znajdujące się przy wytwórniach suplementów diety) oraz 6 miejsc obrotu kosmetykami. 42

43 W miejscach produkcji i obrotu kosmetykami przeprowadzono w sumie 8 kontroli sanitarnych, w trakcie których pobrano do badań laboratoryjnych 4 próbki kosmetyków. Żadna z próbek nie została kwestionowana. INTERWENCJE W 2016r. do PPIS w Żywcu wpłynęło 26 interwencji, z czego: 15 na niewłaściwą jakość zdrowotną zakupionych środków spożywczych (głównie przeterminowane środki spożywcze lub żywność z oznakami widocznych zanieczyszczeń); 11 na złe warunki sanitarne w zakładach produkcji i obrotu żywnością oraz w zakładach żywienia zbiorowego. Analizowano wszystkie wpływające zgłoszenia, również anonimowe, których wpłynęło 9. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego 11 interwencji uznano za zasadne, co stanowi 42,3 %. W wyniku kontroli przeprowadzonych w związku z interwencjami nałożono 10 mandatów karnych na kwotę 1 600,- zł. Wydano 1 decyzję administracyjną na poprawę stanu sanitarno-technicznego ścian w pomieszczeniach obiektu. W związku z prowadzonymi postępowaniami wszczętymi w sprawie nieprawidłowości, w 4 przypadkach wnioskowano do Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego o nałożenie kary pieniężnej: dwukrotnie z powodu rozpoczęcia działalności bez złożenia wniosku o zatwierdzenie i o wpis do rejestru zakładów, w 1 przypadku w związku z prowadzeniem działalności niezgodnie z wydaną decyzją o zatwierdzeniu zakładu oraz w 1 przypadku ze względu na niezgodne z przepisami oznakowanie suplementu diety. W związku z interwencjami na niewłaściwą jakość zdrowotną środków spożywczych, pobrano do badań laboratoryjnych 56 próbek żywności. Żadna z nich nie została zakwestionowana. Podsumowanie i wnioski. Analizując sytuację lokalną należy stwierdzić, że w stosunku do roku 2015 w 2016r. stan sanitarno-techniczny zakładów produkcyjnych, obiektów obrotu żywnością oraz zakładów żywienia zbiorowego nie uległ zmianie, tzn. w obu latach żadnego zakładu nie oceniono jako niezgodnego. Na podobnym poziomie utrzymuje się liczba próbek środków spożywczych ocenionych jako nie spełniające wymagań obowiązującego prawa żywnościowego 0,60% w roku 2015 i 1,12% w roku

44 Ocena stanu sanitarnego powiatu żywieckiego w zakresie Higieny Komunalnej i Środowiska. Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Mieszkańcy Powiatu Żywieckiego zaopatrywani są w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi przez: wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w wodę zarządzane przez przedsiębiorstwa wodociągowe, zakłady gospodarki komunalnej lub zarejestrowane spółki wodne, prywatne wodociągi, które nie posiadają zarządcy odpowiedzialnego za jakość produkowanej wody, studnie indywidualne. W 2016r. wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w wodę zarządzane przez przedsiębiorstwa wodociągowe zgodnie z ustawą z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2015r. poz. 139 z późn. zm.) dostarczały wodę do około 57% mieszkańców powiatu żywieckiego. Wykres 23. Zaopatrzenie ludności powiatu żywieckiego w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi w 2016r. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016r. poz. 446 z późn.zm.) oraz art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2015r. poz. 139 z późn. zm.) zbiorowe zaopatrzenie ludności w wodę jest zadaniem własnym gminy. W gminach Koszarawa i Ujsoły brak wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Natomiast w gminach Rajcza i Świnna poniżej 15% mieszkańców jest zaopatrywanych w wodę przez te wodociągi. 44

45 Tabela 11. Liczba mieszkańców poszczególnych gmin w % zaopatrywana w wodę z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę w 2016r. gminy powiatu żywieckiego % mieszkańców gminy zaopatrywanych w wodę przez wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w wodę Żywiec 99,6 Czernichów 38,4 Gilowice 68,7 Jeleśnia 27,3 Koszarawa 0,0 Lipowa 88,3 Łękawica 64,4 Łodygowice 83,8 Milówka 28,0 Radziechowy - Wieprz 59,2 Rajcza 6,6 Ślemień 33,8 Świnna 14,1 Ujsoły 0,0 Węgierska Górka 52,9 Wykres 24. Zaopatrzenie mieszkańców gmin powiatu żywieckiego w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi w 2016r. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Liczba mieszkańców zaopatrywana w wodę z ujęć indywidualnych. Liczba mieszkańców zaopatrywanych w wodę z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia. 45

46 W 2016r. pod nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Żywcu było 27 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę, w tym: produkujących 100 m 3 /d wody 14 produkujących od 101 do 1000 m 3 /d wody 12 produkujących od 1001 do m 3 /d wody - 1 Wodociągi te rozprowadziły około m 3 /d wody do spożycia dostarczając wodę do mieszkańców powiatu, czyli około 57%. Jakość wody dostarczana przez te wodociągi była na bieżąco monitorowana w ramach kontroli wewnętrznej przez ich zarządców oraz przez inspekcję sanitarną. W 2016r. skontrolowano jakość wody w 27 wodociągach. W ramach nadzoru sanitarnego przedstawiciele PPIS w Żywcu pobrali do badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych z ww. wodociągów 110 próbek wody. Natomiast dysponenci tych wodociągów w ramach realizowanej kontroli wewnętrznej przeprowadzili badania 156 próbek wody. A zatem w sumie z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę przebadanych zostało 266 próbek wody. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że jakość wody w 246 próbkach spełniała wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. (Dz. U. z 2015r., poz. 1989). Jakość wody zakwestionowano w 12 próbkach (4 próbkach pobranych przez przedstawicieli PIS i w 8 pobranych w ramach kontroli wewnętrznej), co stanowi 4,5% wszystkich przebadanych. Przyczynami kwestionowania próbek wody były: w 5 przypadkach - zanieczyszczenia mikrobiologiczne (obecność bakterii grupy coli oraz bakterii Clostridium perfringens); w 7 przypadkach - odchylenia wyłącznie od wymaganych parametrów fizykochemicznych przekroczenie mętności. Kwestionowane próbki dotyczyły następujących wodociągów: 1) Wodociąg sieciowy Ślemień 3 kwestionowane próbki: 1 próbka ze względu na obecność bakterii Clostridium perfringens oraz bakterii grupy coli - oceniona jako nieprzydatna i 2 próbki ze względu na przekroczenie mętności - ocenione jako warunkowo przydatne; 2) Wodociąg sieciowy Słotwina 2 kwestionowane próbki: 1 próbka ze względu na obecność bakterii Clostridium perfringens oraz 1 próbka ze względu na przekroczenie mętności obie ocenione jako warunkowo przydatne; 3) Wodociąg sieciowy Lipowa Poddzielec 1 kwestionowana próbka ze względu na przekroczenie mętności i obecność bakterii Clostridium perfringens - oceniona jako warunkowo przydatna do spożycia; 4) Wodociąg sieciowy Lipowa Bugaj Słotwina Wandzle 2 kwestionowane próbki: 1 ze względu na przekroczenie mętności i obecność bakterii Clostridium perfringens - oceniona jako warunkowo przydatna do spożycia oraz 1 próbka kwestionowana ze względu na obecność bakterii grupy coli została oceniona jako nieprzydatna do spożycia przez ludzi; 5) Wodociąg sieciowy Zwardoń 1 kwestionowana próbka ze względu na przekroczenie mętności została oceniona jako warunkowo przydatna. 46

47 Liczba wykonanych badań Po powiadomieniu i natychmiastowych działaniach naprawczych polegających niejednokrotnie na wymianie złóż filtracyjnych oraz czyszczeniu i płukaniu zbiorników oraz sieci wodociągowych, dysponenci doprowadzali jakość wody do wymagań obowiązujących przepisów co dokumentowali pozytywnymi wynikami badań. Ponadto na 3 wodociągach zbiorowego zaopatrzenia w wodę ze względu na przekroczenie mętności zakwestionowano po 1 próbce oceniając wodę jako warunkowo przydatną do spożycia. Były to: 1) Wodociąg sieciowy Gminy Węgierska Górka; 2) Wodociąg sieciowy Gilowice; 3) Wodociąg sieciowy Łodygowice. Wodociągi te oparte są na ujęciach powierzchniowych o bardzo zmiennej jakości wody pod względem fizykochemicznym (mętność, barwa, zawiesiny), stąd kwestionowany parametr tj. mętność, bardzo trudno utrzymać na poziomie wymaganej wartości, tj. < 1 NTU (przekroczenia: 2 x 1,3 NTU i 1x 3,8 NTU). Po otrzymaniu od przedstawiciela PPIS w Żywcu informacji o kwestionowanej mętności, dysponenci wodociągów podejmowali natychmiastowe działania naprawcze: przegląd systemu filtracji, płukanie sieci wodociągowej i ponowienie badania w ramach kontroli wewnętrznej. Po działaniach naprawczych uzyskiwano poprawne wartości kwestionowanego parametru. Wykres 25. Liczba badań wody pobranych z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę w 2016r Liczba wykonanych badań wody pobranej z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę w 2016 r. w ramach nadzoru sanitarnego i kontroli wewnętrznej. liczba badań zakwestionowanych liczba badań niezakwestionowanych Tabela 12. Wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w wodę na terenie powiatu żywieckiego w 2016r. 47

48 Lp Nazwa wodociągu 1 Żywiec 2 Węgierska Górka Zarządca wodociągu Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Adres zarządcy Liczba zaopatrywanej ludności Produkcja wody m3/d Żywiec Bracka ,0 Beskid EKO SYSTEM Sp. z o.o Cięcina Graniczna ,0 3 Czernichów 1 Spółka Wodociągowa Czernichów Czernichów Strażacka ,0 4 Gilowice Gminny Zakład Usług Wodnych w Gilowicach Gilowice Krakowska ,0 5 Jeleśnia Dolna Spółka Wodociągowa Jeleśnia Dolna Jeleśnia Malinowa ,0 6 Sopotnia Wielka Zakład Gospodarki Komunalnej w Jeleśni Jeleśnia Plebańska ,0 7 Jeleśnia Środek Spółka Wodna Jeleśnia Środek Jeleśnia Jana Kazimierza ,0 8 Lipowa Poddzielec Spółka Wodociągowa Lipowa Poddzielec Lipowa ,0 9 Lipowa Urząd Gminy Lipowa Lipowa ,0 10 Lipowa Bugaj Słotwina Wandzle Urząd Gminy Lipowa Lipowa ,3 11 Łękawica Zakład Usług Komunalnych w Łękawicy Łękawica Żywiecka ,0 12 Łodygowice 13 Pietrzykowice I 14 Pietrzykowice II Zakład Gospodarki Komunalnej w Łodygowicach Zakład Gospodarki Komunalnej w Łodygowicach Zakład Gospodarki Komunalnej w Łodygowicach Łodygowice Piłsudskiego ,0 Łodygowice Piłsudskiego ,0 Łodygowice Piłsudskiego ,0 15 Międzybrodzie Bialskie Zakład Usługowo-Produkcyjny Gospodarki Wodno-Ściekowej Isepnica Międzybrodzie Bialskie Energetyków , Międzybrodzie Żywieckie Pod Hroba.Łąką 18 Milówka 19 Przybędza Zakład Usługowo-Produkcyjny Gospodarki Wodno-Ściekowej Isepnica Spółka Wodno-Wodociągowa "Pod Hrobaczą Łąką" Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Milówce Spółka Wodno - Ściekowa w Przybędzy Międzybrodzie Bialskie Międzybrodzie Bialskie 48 Milówka Energetyków ,9 Kotelnica ,0 Jana Kazimierza ,2 Przybędza 3-Maja ,0 20 Radziechowy Spółka Wodno - Ściekowa w Radziechowach Radziechowy Św. Marcina ,1 21 Rajcza Zakład Usług Komunalnych w Rajczy Rajcza Górska ,0 22 Zwardoń Zakład Usług Komunalnych w Rajczy Rajcza Górska ,0 23 Słotwina Spółka Wodociągowa w Słotwinie Słotwina ,0 24 Ślemień Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Ślemieniu Ślemień Za rzeką ,5 25 Czernichów 2 Spółka Wodna nr 1 w Czernichowie Tresna Żywiecka ,0 26 Wieprz Spółka Wodno - Ściekowa w Wieprzu Wieprz Żywiecka ,3 27 Świnna Urząd Gminy Świnna Świnna Wspólna ,8 Razem ,1

49 INNE PODMIOTY ZAOPATRUJĄCE W WODĘ W związku z tym, że rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. (Dz. U. z 2015r., poz. 1989) określa także wymagania dla wody pobieranej z indywidualnych ujęć wody zaopatrujących co najmniej 50 osób lub dostarczających co najmniej średnio 10 m 3 wody na dobę oraz bez względu na ilość dostarczanej wody, jeżeli woda ta służy do działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej w 2016r. skontrolowano również jakość wody w 233 na 247 takich wodociągach (94,3%). Do tej grupy należą wodociągi takich obiektów jak: placówki nauczania i wychowania, obiekty żywieniowe, ośrodki wczasowe czy placówki służby zdrowia, które ujmują wodę z indywidualnych ujęć wody. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że 228 (tj. 97,9%) tych wodociągów produkowało wodę dobrej jakości. Na koniec 2016r. oceniono, że w 5-ciu wodociągach jakość wody nie spełnia wymagań obowiązujących przepisów ze względu na przekroczenia mętności. W związku z tym Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu wydał orzeczenia o warunkowej przydatności wody do spożycia, a dysponenci przedłożyli plany działań naprawczych. Poprawa jakości zostanie wyegzekwowana w 2017r. i udokumentowana badaniami wykonanymi w ramach nadzoru sanitarnego. Z w/w urządzeń wodociągowych przedstawiciele PPIS w Żywcu pobrali do badań laboratoryjnych 239 próbek wody, a ich dysponenci w ramach kontroli wewnętrznej 263 próbki. W sumie w ciągu 2016r zakwestionowano jakość wody w 32 próbkach, tj. 6,4% w tym: w 15 próbkach pobranych przez w ramach nadzoru sanitarnego i 17 w ramach kontroli wewnętrznej: w 11 próbkach stwierdzono przekroczenia parametrów mikrobiologicznych; w 1 próbce stwierdzono przekroczenia parametrów mikrobiologicznych i fizykochemicznych; w 13 próbkach stwierdzono odchylenia od wymaganych parametrów fizyko-chemicznych (ponadnormatywną mętność i niskie ph). Przekroczenia parametrów mikrobiologicznych każdorazowo skutkowały wydaniem orzeczenia o braku przydatności wody do spożycia, a w przypadku odchyleń od wymaganej mętności i ph wydawane były orzeczenia o warunkowej przydatności wody do spożycia. Na podstawie 17 ust. 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015r., poz. 1989) w przypadku stwierdzenia braku przydatności wody do spożycia Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu nakazywał w terminie natychmiastowym unieruchomienie takiego wodociągu oraz podjęcie przez dysponenta/właściciela działań naprawczych określając termin ich realizacji. W 2016r. wydanych zostało 12 takich decyzji. We wszystkich tych przypadkach podmioty wykorzystujące wodę, pochodzącą z indywidualnego ujęcia, jako część działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej unieruchamiały wodociąg i podejmowały w tym czasie działania mające na celu wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości. A ich prawidłowość potwierdzali wynikami badań laboratoryjnych. 49

50 Z 5 pkt 4 i 6 pkt 2 cytowanego powyżej rozporządzenia wynika konieczność ustalania harmonogramu pobierania próbek wody do badań w uzgodnieniu z właściwym państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym, tak aby terminy badania były równomiernie rozłożone w czasie. W/w obowiązek dotyczy zarówno przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych jak i podmioty wykorzystujące wodę, pochodzącą z indywidualnego ujęcia, jako część działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej. Ponadto realizacja badań w ramach kontroli wewnętrznej zgodnie z ustalonym harmonogramem jest jednym z elementów na podstawie którego organy PIS wydają okresowe i obszarowe oceny jakości wody ( 19 i 20). UJĘCIA POWIERZCHNIOWE. Wymagania, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). W ewidencji PSSE w Żywcu w 2016r. znajdowały się 24 ujęcia wód powierzchniowych, z których woda ujmowana była do celów wodociągowych. W ramach nadzoru sanitarnego przedstawiciele Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Żywcu skontrolowali jakość wody w 14 ujęciach powierzchniowych pobierając 21 próbek do badań laboratoryjnych. Natomiast dysponenci wodociągów w ramach kontroli wewnętrznej dokonali oceny jakości wody w 17 ujęciach. Badana woda odpowiadała następującym kategoriom: 2 ujęcia kategorii A1: 10 ujęć kategorii A2; 7 ujęć kategorii A3. Zgodnie z 2. w/w rozporządzenia ustalone zostały trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia: kategoria A1 - woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji; kategoria A2 - woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego); kategoria A3 - woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). 50

51 W 2016r. tylko w 2 ujęciach woda odpowiadała wymaganiom kategorii A1: 1) Potok Pierlaków w Sopotni Wielkiej ujęcie wodociągu sieciowego Sopotnia Wielka; 2) Potok Przybędza w Przybędzy ujęcie nr 2 wodociągu sieciowego Radziechowy Na podstawie przeprowadzonych badań oceniono, że w 7 ujęciach woda odpowiadała wymaganiom żądanej kategorii czystości wód powierzchniowych (co stanowi 36,8% skontrolowanych ujęć), z czego w 2 ujęciach woda odpowiadała wymaganiom kategorii A1. Były to: 1) Potok Cięcinka w Cięcinie ujęcie powierzchniowe nr 1 wodociągu sieciowego Gminy Węgierska Górka kategoria A2; 2) Potok Leśnianka w Leśnej ujęcie wodociągu zakładowego Browaru w Żywcu kategoria A3; 3) Zbiornik Tresna (Jezioro Żywieckie) w Tresnej ujęcie alternatywne wodociągu zakładowego Browaru w Żywcu kategoria A3; 4) Potok Przybędza w Przybędzy ujęcie nr 2 wodociągu sieciowego Radziechowy kategoria A1; 5) Potok Pierlaków w Sopotni Wielkiej ujęcie wodociągu sieciowego Sopotnia Wielka kategoria A1; 6) Potok Bystra w Kamesznicy ujęcie wodociągu sieciowego Gminy Milówka kategoria A2; 7) Dopływ Potoku Kalonka w Słotwinie ujęcie wodociągu sieciowego Słotwina kategoria A2. W 2015r. w 11 ujęciach woda odpowiadała wymaganiom żądanej kategorii (tj. 50 % skontrolowanych ujęć), z czego w 4 ujęciach woda odpowiadała wymaganiom kategorii A1. W minionym roku w 12 ujęciach tj. ponad 63% oceniono wodę jako nie spełniającą wymagań żądanej kategorii, w tym: 11 ujęć ze względu na odchylenia parametrów mikrobiologicznych, 1 ujęcie ze względu na przekroczenia parametrów mikrobiologicznych i fizykochemicznych. Były to: 1) Potok Kocierzanka w Kocierzu Moszczanickim ujęcie wodociągu sieciowego Łękawica Wymagana kategoria A1, oceniono mikrobiologicznie jako A2 (przekroczona liczba bakterii grupy coli i coli typ kałowy w 100 ml wody); 2) Potok Roztoka w Zwardoniu ujęcie nr 1 wodociągu sieciowego Zwardoń. Wymagana kategoria A2, oceniono mikrobiologicznie jako A3 (przekroczona liczba bakterii grupy coli, coli typ kałowy i paciorkowców kałowych w 100 ml wody); 3) Potok Czarny w Lalikach ujęcie nr 2 wodociągu sieciowego Zwardoń Wymagana kategoria A1, oceniono fizykochemicznie i mikrobiologicznie jako A2 (podwyższone żelazo, mangan, OWO oraz przekroczona liczba bakterii grupy coli, coli typ kałowy i paciorkowców kałowych w 100 ml wody); 51

52 4) Potok Kalonka w Łodygowicach ujęcie wodociągu sieciowego Łodygowice Wymagana kategoria A1, oceniono mikrobiologicznie jako A2 (przekroczona liczba bakterii grupy coli i coli typ kałowy w 100 ml wody); 5) Potok Bartoszowiec w Łodygowicach ujęcie wodociągu sieciowego Łodygowice Wymagana kategoria A1, oceniono mikrobiologicznie jako A3 (przekroczona liczba bakterii grupy coli, coli typ kałowy i paciorkowców kałowych w 100 ml wody oraz obecność bakterii z rodzaju Salmonella w 5 l wody); 6) Potok Wieśnik w Radziechowach ujęcie nr 1 wodociągu sieciowego Radziechowy Wymagana kategoria A1, oceniono mikrobiologicznie jako A2 (przekroczona liczba bakterii grupy coli w 100 ml wody); 7) Dopływ Potoku Roztoka w Czernichowie ujęcie wodociągu sieciowego nr 2 Czernichów Wymagana kategoria A1, oceniono mikrobiologicznie jako A2 (przekroczona liczba bakterii grupy coli w 100 ml wody); 8) Potok Frydziowski w Ślemieniu ujęcie wodociągu sieciowego Ślemień Wymagana kategoria A2, oceniono mikrobiologicznie jako A3 (obecność bakterii z rodzaju Salmonella w 5 l wody); 9) Rzeka Koszarawa w Żywcu ujęcie wodociągu sieciowego Żywiec Wymagana kategoria A2, oceniono mikrobiologicznie jako A3 (przekroczona liczba bakterii coli, coli typ kałowy w 100 ml wody); 10) Potok Romanka w Żabnicy ujęcie nr 2 wodociągu sieciowego Gminy Węgierska Górka Wymagana kategoria A2, oceniono mikrobiologicznie jako A3 (przekroczona liczba bakterii coli, coli typ kałowy w 100 ml wody i obecność bakterii z rodzaju Salmonella w 5 l wody); 11) Potok Łękawka Mała w Gilowicach - ujęcie nr 1 wodociągu sieciowego Gilowice Wymagana kategoria A1, oceniono mikrobiologicznie jako A2 (przekroczona liczba bakterii coli w 100 ml wody); 12) Potok Bez Nazwy w Gilowicach ujęcie nr 2 wodociągu sieciowego Gilowice Wymagana kategoria A1, oceniono mikrobiologicznie jako A2 (przekroczona liczba bakterii coli w 100 ml wody). L.p. Tabela 13. Ocena jakości wody w ujęciach powierzchniowych w 2016r. Nazwa cieku wodnego. Ocena jakości wody Liczba Fch Mb próbek 52 Wymagana kategoria Ocena 1 Potok Leśnianka w Żywcu 2 2xA1 1xA2; A3 spełnia 1xA3 2 Rzeka Koszarawa w Żywcu 8 8xA1 4xA2 A2 nie spełnia 2xA3 3 Potok Cięcinka w Cięcinie 3 3xA1 2xA2 A2 spełnia 4 Potok Kocierzanka w Łękawicy 3 3xA2 1xA2; A1 nie spełnia

53 1xA2 5 Potok Wieśnik 2 2xA1 1xA1; A1 nie spełnia w Radziechowach 1xA2 6 Potok Przybedza w Przybedzy 2 2xA1 2xA1 A1 spełnia 7 Potok Łękawka Mała ujęcie nr 2 2xA1 1xA1; A1 nie spełnia 1 w Gilowicach 1xA2 8 Dopływ Pot. Kalonka w 2 2xA1 2xA2 A2 spełnia Słotwinie 9 Potok Romanka w Żabnicy 3 3xA1 1xA2 ; A2 nie spełnia 1xA3 10 Potok Bysta w Kamesznicy 2 2xA1 2xA2 A2 spełnia 11 Potok Pierlaków w Sopotni 1 1xA1 1xA1 A1 spełnia Wielkiej 12 Potok Roztoka w Zwardoniu 1 1xA2 1xA3 A2 nie spełnia 13 Potok Czarny w Lalikach 1 1xA2 1xA2 A1 nie spełnia 14 Potok Bez Nazwy ujęcie nr 2 2 2xA1 2xA2 A1 nie spełnia w Gilowicach 15 Potok Stachurski w Zarzeczu A1 nie badano 16 Potok Bez Nazwy w Tresnej A1 nie badano Małej 17 Potok Kamienny w Ślemieniu A1 nie badano 18 Jezioro Żywieckie w Zarzeczu A1 nie badano 19 Potok Frydziowski w Ślemieniu 2 2xA1 1xA1;1x A2 nie spełnia A3 20 Potok Glinne w Korbielowie A1 nie badano 21 Potok Bartoszowiec w Łodygowicach 3 3xA1 22 Zbiornik Tresna ( Jezioro Żywieckie) w Tresnej Małej 2 1xA1; 1xA3 23 Dopływ potoku Roztoka 1xA1 w Czernichowie 1 1xA2; 1xA3 1xA2;1x A3 A1 A3 nie spełnia spełnia 1xA2 A1 nie spełnia 24 Potok Kalonka w Łodygowicach 1 1xA1 1xA2 A2 nie spełnia Stan ten uległ pogorszeniu w stosunku do 2015r., kiedy to 50% badanych ujęć nie spełniało wymagań obowiązujących przepisów. Głównymi przyczynami kwestionowania wody ze względów mikrobiologicznych były przekroczona liczba bakterii grupy coli i coli typu kałowego w 100ml wody oraz obecność 53

54 bakterii z rodzaju Salmonella w ml wody, natomiast pod względem fizyko-chemicznym podwyższone żelazo, mangan oraz ogólny węgiel organiczny (OWO). UJĘCIA PODZIEMNE Ocena jakości wody w ujęciach podziemnych dokonywana jest w oparciu o wymagania określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. (Dz. U. poz. 1989). W 2016r. w ewidencji PSSE w Żywcu znajdowały się 233 ujęcia podziemne. Skontrolowano pod względem sanitarno technicznym 181 ujęć, a jakość wody bezpośrednio z ujęcia oceniono dla 4 ujęć, tj. 4 wodociągów sieciowych. Przeprowadzone badania laboratoryjne wykazały: 1) ujęcie wodociągu sieciowego Jeleśnia Dolna zanieczyszczenia mikrobiologiczne: bakterie grupy coli 82 jtk, Escherichia coli 17 jtk; 2) ujęcie wodociągu sieciowego Gminy Węgierska Górka (ujęcie - Węgierska Górka ul. Kościuszki) zanieczyszczenie fizyczne, tj. mętność: 2,4 NTU; 3) ujęcie wodociągu sieciowego Rajcza - zanieczyszczenie mikrobiologiczne: bakterie grupy coli 13 jtk oraz Escherichia coli 2 jtk; 4) ujęcie wodociągu sieciowego Pod Hrobaczą Łąką Międzybrodzie Bialskie Żarnówka Duża nie stwierdzono przekroczenia parametrów fizyko-chemicznych i mikrobiologicznych. KĄPIELISKA W 2016r. w ewidencji tut. Stacji nie było kąpielisk zorganizowanych, prowizorycznych oraz miejsc tradycyjnie wykorzystywanych do kąpieli. BASENY KĄPIELOWE W omawianym roku nadzorem PSSE w Żywcu objętych było 26 pływalni, w tym: 10 krytych całorocznych, tj. Pływalnia Miejska zlokalizowana w Żywcu oraz 9 basenów zlokalizowanych na terenie wsi w obiektach świadczących usługi turystyczne; 15 odkrytych sezonowych, tj. 12 basenów kąpielowych zlokalizowanych na terenie obiektów wczasowych, 2 baseny usytuowane przy placówkach szkolnych i 1 basen kąpielowy znajdujący się na terenie rekreacyjnym; - 1 pływalnia kryto-odkryta, tj. Aqua Park w Leśnej. 54

55 Wykres 26. Liczba pływalni na terenie powiatu żywieckiego w 2016r. Skontrolowano 7 basenów działających przez cały rok, 4 baseny sezonowe oraz 1 pływalnię kryto - odkrytą. W sumie w obiektach tych przeprowadzono 14 kontroli, z czego: 7 kontroli w basenach całorocznych; 4 kontrole basenów sezonowych; 3 kontrole pływalni kryto-odkrytej W wyniku przeprowadzonych kontroli wszystkie w/w baseny oceniono jako dobre pod względem sanitarno-technicznym. Przed wejściem w życie nowych przepisów, tj. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach. (Dz. U. z 2015r., poz. 2016) do wszystkich właścicieli/zarządców nadzorowanych basenów kąpielowych Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu wystosował pismo informujące o obowiązku dostosowania się do obowiązujących wymagań oraz konieczności przesyłania do uzgodnienia harmonogramów kontroli jakości wody z uwzględnieniem częstotliwości i zakresu badań zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem. Zarządcy pływalni krytych (całorocznych) przesłali sporządzone harmonogramy oraz sprawozdania z badań wykonanych na pływalni. Natomiast 50% zarządzających pływalniami sezonowymi nie wykonało lub nie przesłało do PPIS w Żywcu sprawozdań z badań wody basenowej, pomimo sporządzenia wymaganych harmonogramów. Z w/w pływalni przedstawiciele Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Żywcu pobrali ogółem 111 próbek wody, z czego 40 (tj. 36%) ocenionych zostało jako nieprzydatna do kąpieli, w tym: 11 pod względem mikrobiologicznym, 4 pod względem fizykochemicznym i mikrobiologicznym; 25 ze względu na odchylenia parametrów fizykochemicznych. Najczęściej kwestionowanymi parametrami były: ogólna liczba mikroorganizmów w 36±2 C po 48 h w 1 ml wody, mętność, chlor wolny. Sporadycznie kwestionowano utlenialność (3 próbki) i chloroform (5 próbek). 55

56 Z dokumentacji przekazanej do tut. Organu przez zarządzających pływalniami wynika, że w ramach kontroli wewnętrznej przebadali oni 159 próbek, z czego PPIS w Żywcu jako wodę nieprzydatną do kąpieli ocenił 87 próbek (tj. 54,7%), w tym: 9 pod względem mikrobiologicznym; 15 pod względem fizykochemicznym i mikrobiologicznym; 63 ze względu na odchylenia parametrów fizykochemicznych. Najczęściej kwestionowanymi parametrami były: mikrobiologicznie - ogólna liczba mikroorganizmów w 36±2 C po 48 h w 1 ml wody i Pseudomonas aeruginosa w 100 ml wody, natomiast fizykochemicznie mętność, chlor związany i potencjał redox. Sporadycznie stwierdzano przekroczenia: Escherichia coli, chloroformu. Na podstawie sprawozdania z badań przeprowadzonych w ramach kontroli wewnętrznej przez zarządcę pływalni odkrytej (sezonowej), PPIS w Żywcu wydał 1 decyzję o jej unieruchomieniu w związku ze stwierdzeniem przekroczenia dopuszczalnych w wodzie wartości trichlorometanu (chloroformu) oraz THM-ów, a w próbce wody zasilającej basen również przekroczenie dopuszczalnej wartości mętności. Nadzór nad obiektami użyteczności publicznej. W 2016r. pod nadzorem PSSE w Żywcu znajdowało się 695 obiektów użyteczności publicznej. Skontrolowano 281 obiektów (co stanowi ponad 40%), w tym 7 środków transportu do przewozu zwłok i szczątków, przeprowadzając w sumie 295 kontroli sanitarnych. Wydano 9 decyzji administracyjnych, a za usterki natury sanitarnej nałożono 2 mandaty karne na kwotę 200 zł. Ponadto w związku z nie wykonaniem w terminie obowiązków nałożonych decyzjami PPIS w Żywcu wystosowano 2 upomnienia. Liczba obiektów, w których stwierdzono zły stan techniczny w latach 2015 i 2016 utrzymuje się na zbliżonym poziomie i nie przekracza 3%. Tabela 14. Działania kontrolno-represyjne w obiektach użyteczności publicznej w latach Rok Liczba obiektów w ewidencji Liczba obiektów skontrol. % Obiekty uznane za złe % Liczba przepr. kontroli Liczba decyzji admin. Liczba upomnień Liczba mandatów Na kwotę ,4 5 1, ,2 11 2, Do obiektów o złym stanie technicznym w 2016r. zakwalifikowano : 2 inne obiekty, w których są świadczone usługi turystyczne (1 w Żywcu i 1 na wsi); 2 cmentarze (na wsi); 56

57 Inne obiekty świadczące usługi hotelarskie, które na koniec 2016r. zostały zakwalifikowane jako złe są to obiekty wypoczynkowe, w których poprawa stanu sanitarno-technicznego nakazana została decyzjami PPIS w Żywcu już w 2014 i 2015r. W jednym przypadku (ośrodek wypoczynkowy w Rycerce Dolnej) dysponent obiektu wykonał większość obowiązków określonych w decyzji. Natomiast nie zapewnił dobrego stanu sanitarno technicznego stolarki okiennej. Na jego wniosek w dniu 15 czerwca 2016r. została wydana decyzja prolongująca termin wykonania w/w zarządzenia do dnia 30 listopada 2016 roku. W wyniku kontroli sprawdzającej ustalono, że omawiany obiekt nie funkcjonuje i jest nieczynny. Drugi obiekt oceniony jako zły to domki letniskowe w Żywcu. Jest obiektem wczasowym sezonowym działającym w okresie letnim. Decyzja nakazująca usunięcie szeregu usterek natury sanitarno technicznej została wydana we września 2015r. z terminem realizacji do 30 maja 2016r. W odpowiedzi na wystosowane zawiadomienie o wszczęciu kontroli, strona przesłała pisemną informację o zwieszeniu w CEIDG działalności w obiekcie. W związku powyższym dokonano wizji lokalnej w terenie w wyniku której stwierdzono, że obiekt nie funkcjonuje i jest zamknięty. Ponadto w wyniku nieprawidłowości stwierdzonych podczas przeprowadzonych kontroli na dysponentów 2 cmentarzy wydane zostały decyzje administracyjne nakazujące utwardzenie nawierzchni alejek cmentarnych. Ponieważ terminy ich realizacji określone zostały na 2017r. obiekty te również uznane zostały jako złe pod względem technicznym. Natomiast obiektem wykazującym zły stan sanitarno-higieniczny na koniec 2016r. uznano basen sezonowy, na który w sierpniu 2016r. wydana została decyzja unieruchamiająca. Powyższa decyzja została wydana na podstawie wyników badania wody przesłanych przez zarządzającego pływalnią. Przeprowadzone laboratoryjne badania wody wykazały, że woda w niecce basenu małego, basenu dużego oraz zasilająca baseny nie spełnia wymagań fizykochemicznych. We wszystkich próbkach stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych w wodzie na pływalni wartości trichlorometanu (chloroformu) oraz THM-ów, a w próbce wody zasilającej basen również przekroczenie dopuszczalnej wartości mętności. Przeprowadzona kontrola sprawdzająca wykazała, że obiekt został unieruchomiony i nie podjął działalności do końca sezonu. Rodzaj obiektu Tabela 15. Stan sanitarno-techniczny obiektów użyteczności publicznej w roku 2016r. Liczba obiektów w ewidencji na Liczba obiektów skontrol. Liczba przepr. kontroli 57 Liczba wydanych decyzji Liczba nałożonych mandatów/ kwota Liczba obiektów ocenionych jako dobre złe % złych obiektów Ustępy publiczne Ustępy ogólnodostępne Pływalnie kryte Pływalnie odkryte %

58 Pływalnie mieszane Domy pomocy społecznej Hotele Pensjonaty Schroniska Inne obiekty świadcz. usługi ,5% turyst. Zakłady fryzjerskie x 200 zł Zakłady kosmetyczne Zakłady tatuażu Zakłady odnowy biologicznej Inne zakłady z usług. kosm fryz. Dworce autobusowe Dworce kolejowe Tereny rekreacyjne Cmentarze ,7% Domy przedpogrzebowe Inne obiekty użyt. publ Środki transportu do przewozu zwłok i szczątków - RAZEM x 200 zł ,8% W ramach prowadzonego nadzoru wydano w sumie 9 decyzji administracyjnych, z czego 6 decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, 2 decyzje prolongujące termin wykonania obowiązków i 1 decyzję nakazującą unieruchomienie obiektu. Do najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości na usunięcie których wydawano decyzje represyjne należały: zły stan sanitarno techniczny pomieszczeń w obiekcie (ścian, sufitów, podłóg, drzwi); zniszczone wyposażenie, sprzętu meblowego w obiektach; brak warunków do higienicznego spożywania posiłków przez pracowników; niewłaściwe warunki do przechowywania bielizny czystej i ochronnej; 58

59 niewłaściwe przechowywanie środków myjąco-dezynfekcyjnych; brak bieżącej ciepłej wody przy umywalkach do mycia rąk; nie utwardzona nawierzchnia głównych alejek cmentarnych. Powodem nałożenia mandatów karnych był zły stan sanitarno-higieniczny obiektów, tj.: brudno utrzymane pomieszczenia usługowe, brudne pojemniki na sprzęt fryzjerski; brudne pojemniki na odpady; brak dezynfekcji pomieszczeń, urządzeń i narzędzi fryzjerskich; brak środka do dezynfekcji narzędzi; Ponadto w ramach prowadzonych działań ustawowych wydano: 11 decyzji dotyczących ekshumacji zwłok, 40 postanowień, w tym m.in.: sprowadzenia zwłok z zagranicy (23), imprez masowych (13), opinii sanitarnych dotyczących spełnienia wymagań sanitarnych dla obiektu hotelarskiego (2). Nadzór nad podmiotami prowadzącymi działalność leczniczą. W ewidencji Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Żywcu w 2016r. znajdowało się 59 podmiotów prowadzących działalność leczniczą. Sekcja Higieny Komunalnej i Środowiska sprawowała w tych obiektach nadzór nad warunkami udzielania świadczeń zdrowotnych pod katem spełnienia przez nie wymagań względem pomieszczeń i urządzeń w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012r., poz. 739). Wykres 27. Struktura podmiotów wykonujących działalność leczniczą objętych nadzorem w 2016r. 59

60 PRZYCHODNIE I OŚRODKI ZDROWIA W 2016r. nadzorem sanitarnym objętych było 47 przychodni oraz 16 filii przychodni zlokalizowanych na terenie powiatu żywieckiego. Skontrolowano 27 obiektów, przeprowadzając 43 kontrole oraz kontrolowano 11 filii przychodni, przeprowadzając 24 kontrole. Wydano 1 decyzje prolongującą termin wykonania obowiązków wynikających z decyzji z 2014 roku. Właściciel obiektu wykonał większość zarządzeń, natomiast zwrócił się z prośbą o przedłużenie do kwietnia 2017r. terminu realizacji zapewnienia dobrego stanu sanitarno technicznego ścian i sufitu w ciągu komunikacyjnym prowadzącym do poradni POZ oraz do poradni specjalistycznych. W związku z tym w/w podmiot oceniony został jako zły pod względem technicznym. ZAKŁADY BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH DIAGNOSTYCZNE. I MEDYCZNE LABORATORIA Skontrolowano 3 z 5 obiektów będących w ewidencji, przeprowadzając 4 kontrole. Skontrolowane obiekty przedstawiały dobry stan sanitarno techniczny. ZAKŁADY REHABILITACJI LECZNICZEJ. Obiekty te nie były kontrolowane w 2016r. ZAKŁADY OPIEKUŃCZO LECZNICZE. W ewidencji PSSE w Żywcu w 2016r. znajdowały się 2 takie zakłady, tj. 1) PZOL Sp. z o.o. w Międzybrodziu Bialskim; 2) Niepubliczny Zakład Opiekuńczo-Leczniczy o profilu psychogeriatrycznym "Inter-Med" w Czernichowie. Obydwa zakłady zostały skontrolowane. Przeprowadzono w nich w sumie 8 kontroli, decyzji administracyjnych nie wydano, mandatów karnych nie nałożono. Obiekty przedstawiały dobry stan sanitarno-higieniczny i techniczny. Pozostałe dwa obiekty tego typu zlokalizowane na terenie naszego powiatu, tj. Samodzielny Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Rajczy ul. Ujsolska 35 oraz Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Żywcu, ul. Żwirowa 20 znajdują się pod pierwszoinstancyjnym nadzorem Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. ZAKŁADY PIELĘGNACYJNO OPIEKUŃCZE. W ewidencji tut. Stacji w 2016r. znajdował się 1 taki obiekt, tj. Zakład Pielęgnacyjno - Opiekuńczy Medicus w Złatnej. Podczas przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że przedstawia on dobry stan sanitarno higieniczny i techniczny. 60

61 SZPITALE. W ewidencji PSSE w Żywcu w 2016r. znajdowały się 2 szpitale, oba jednodniowe. Skontrolowano 1 podmiot leczniczy, tj. NZOZ "Medicus" Spółka Jawna, Żywiec ul. Dworcowa 22, przeprowadzając 2 kontrole. W ich wyniku nieprawidłowości nie stwierdzono. Obiekt o dobrym stanie sanitarno-technicznym. Decyzji administracyjnych nie wydano, mandatów karnych nie nałożono. Drugi szpital jednodniowy, tj. Centrum Medyczne Wieprz Sp. z o.o., Szpital Chirurgii Krótkoterminowej, Wieprz ul. Żywiecka 609 nie prowadził działalności przez cały 2016r. Natomiast funkcjonujący na terenie naszego powiatu Szpital Powiatowy w Żywcu, ul. Sienkiewicza 52 znajduje się od 2010r. pierwszoinstancyjnym nadzorem Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. POSTĘPOWANIE Z BIELIZNĄ. W wyniku kontroli przeprowadzonych w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego w podmiotach prowadzących działalność leczniczą nie stwierdzono nieprawidłowości dotyczących prania bielizny brudnej oraz przechowywania bielizny czystej i brudnej. Zakłady opiekuńczo-lecznicze oraz zakład pielęgnacyjno opiekuńczy posiadają własne pralnie, o dobrym stanie sanitarno - technicznym. Natomiast w skontrolowanym szpitalu oraz przychodniach odzież wielokrotnego użytku prana była w pralniach zewnętrznych. Bielizna czysta oraz bielizna brudna przechowywana była w wydzielonych pomieszczeniach lub miejscach. Transport bielizny brudnej do pralni odbywał się w pojemnikach zamykanych, natomiast bielizna czysta z pralni transportowana była w sposób zabezpieczający ją przed zanieczyszczeniem. Nie mniej jednak brak przepisów prawnych dotyczących wymagań dla pralni, w których powinna być prana bielizna z placówek służby zdrowia, utrudnia prawidłowy nadzór nad tymi placówkami. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI KOMUNALNYMI I MEDYCZNYMI. W skontrolowanych obiektach gospodarka odpadami medycznymi prowadzona była w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracowników i pacjentów, zgodnie z opracowanymi procedurami. Podmioty lecznicze posiadały umowy na odbiór odpadów medycznych podpisane ze specjalistycznymi firmami upoważnionymi do transportu ww. odpadów oraz karty przekazania odpadów. 61

62 Odpady medyczne zakaźne były okresowo gromadzone w urządzeniach chłodniczych ustawionych w składzikach porządkowych lub pomieszczeniach przeznaczonych wyłącznie do tego celu. W skontrolowanych placówkach nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie postępowania z odpadami medycznymi. Odpady komunalne były gromadzone w pojemnikach zamykanych na odpady umieszczonych na zewnątrz budynku. W 2016r. przed zmianą Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej (tj. Dz. U. z 2016r., poz z późn. zm.) PPIS w Żywcu wydał na wniosek stron 8 opinii sanitarnych dotyczących podmiotów prowadzących działalność leczniczą. INTERWENCJE W 2016 roku do Sekcji Higieny Komunalnej i Środowiska PSSE w Żywcu wniesiono ogółem 11 interwencji, z których: 5 zostało w całości rozpatrzonych przez PPIS w Żywcu (4 niezasadne i 1 zasadna); 3 interwencje w całości zostały przekazane innym organom do załatwienia zgodnie z kompetencjami; 3 interwencje po wstępnym rozpoznaniu i przeprowadzeniu kontroli zostały przekazane innym organom do załatwienia zgodnie z kompetencjami, o czym poinformowano strony. W wyniku prowadzonych postępowań wyjaśniających przeprowadzono 8 kontroli i wydano 1 decyzję nakazującą usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości. Mandatów karnych nie nałożono. Wniesione interwencje dotyczyły: 1 interwencja dotycząca hałasu emitowanego do środowiska wynikającego z funkcjonowania agregatu chłodniczego w lokalu w Leśnej została przekazana według właściwości rzeczowej Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska w Katowicach Delegatura w Bielsku Białej oraz Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w Żywcu; 2 interwencje dotyczące niewłaściwego stanu sanitarnego pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, w tym: 1) dotycząca złego stanu sanitarnego obiektu świadczącego usługi hotelarskie w toku przeprowadzonej kontroli potwierdzono zarzuty podniesione przez interweniującego. W związku ze stwierdzeniem złego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń i wyposażenia meblowego, nieprawidłowej gospodarki odpadami komunalnymi oraz niewłaściwego przechowywania środków czystościowych i dezynfekcyjnych PPIS w Żywcu wydał decyzję administracyjną. Ponadto protokół kontroli przesłany został Wójtowi Gminy na terenie której zlokalizowany był przedmiotowy obiekt. Kontrola sprawdzająca wykazała usunięcie wszystkich nieprawidłowości; 62

63 2) dotycząca złego stanu sanitarno technicznego w zakładzie opiekuńczo leczniczym uznana została za bezzasadną w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego. 8 interwencji dotyczących innych uciążliwości (2 bez wstępnego rozpoznania przekazano innym organom do załatwienia według posiadanych kompetencji, 3 po wstępnym rozpoznaniu również przekazano innym organom, natomiast 3 interwencje były rozpatrywane przez PPIS w Żywcu). 1) trzy interwencje dotyczyły nieprzyjemnego zapachu wydobywającego się z mieszkań w jednym z bloków na terenie Żywca dwie zostały rozpatrzone przez PPIS w Żywcu. Przeprowadzono kontrole sanitarne wraz z przedstawicielami spółdzielni mieszkaniowej - interwencje zostały uznane za bezzasadne. W związku z tym, gdy ta sama interwencja wniesiona została po raz trzeci - została przekazana do załatwienia według właściwości rzeczowej do właściwej spółdzielni mieszkaniowej; 2) uciążliwości mieszkańców powodowanych przez kotłownię zlokalizowaną w budynku szkolnym przekazano do załatwienia według właściwości do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Żywcu; 3) złego stanu technicznego, porządkowego i przebywania dzikich kotów na terenie posesji położonej w Żywcu w wyniku przeprowadzonej wizji lokalnej stwierdzono, że posesja jest ogrodzona płotem siatkowym, bramka zamknięta. Ustalono także, że od kilku miesięcy nie jest użytkowana, gdyż właściciel posesji jest nieobecny. Interweniującą poinformowano, że w sprawie dzikich kotów organem kompetentnym do zajęcia stanowiska jest Powiatowy Lekarz Weterynarii w Żywcu; 4) złego stanu technicznego i sanitarnego szaletu położonego poza ogrodzeniem kościoła - w wyniku przeprowadzonej wizji lokalnej przez przedstawiciela Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Żywcu stwierdzono, że podniesione zarzuty w interwencji dotyczące złych warunków technicznych i sanitarnych ww. obiektu zostały potwierdzone w terenie. Budynek zniszczony, zdewastowany, wymagający rozbiórki lub generalnego remontu. Obiekt nie był zabezpieczony przed dostępem osób trzecich i był wykorzystywany do załatwienia potrzeb fizjologicznych. Powyższa interwencja została przekazana według właściwości rzeczowej Powiatowemu Inspektoratowi Nadzoru Budowlanego w Żywcu oraz właściwemu miejscowo Wójtowi Gminy. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Żywcu wydał decyzję nakazującą dokonać rozbiórki w/w szaletu; 5) złego stanu sanitarnego i hałasu na parkingu położonym w Żywcu - w wyniku przeprowadzonej wizji lokalnej stwierdzono, że zarzuty podniesione w interwencji dotyczące złych warunków sanitarnych zostały potwierdzone w czasie kontroli. Parking utrzymany brudno, zaśmiecony licznymi odpadami komunalnymi, natomiast nie stwierdzono śladów kału ludzkiego oraz nieprzyjemnego, uciążliwego zapachu. W związku z powyższym Państwowy 63

64 Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu wystąpił pismem do Burmistrza Miasta Żywca o podjęcie działań zmierzających do poprawy istniejącego stanu; 6) złego stanu sanitarnego ustępu publicznego zlokalizowanego w budynku myjni samochodowej przeprowadzona kontrola wykazała dobry stan sanitarnohigieniczny obiektu. Podsumowanie i wnioski. Kontrole sanitarne przeprowadzane w terenie wykazują, że stan sanitarny miejscowości i obiektów użyteczności publicznej systematycznie ulega poprawie, co wpływa na zmniejszenie ilości wydawanych decyzji nakazujących oraz nakładanych mandatów karnych. Coraz lepsze rezultaty przynosi wdrażany w powiecie żywieckim program gospodarki odpadami stałymi. Na terenie wszystkich gmin prowadzona jest segregacja śmieci, które odbierane są przez firmy specjalistyczne. Dotacje pieniężne z Unii Europejskiej powodują znaczną poprawę infrastruktury miasta i terenów wiejskich. W całym powiecie żywieckim realizowane są inwestycje w zakresie budowy kanalizacji i wodociągów sieciowych, trwają liczne prace inwestycyjne związane z modernizacją dróg, mostów, budową chodników dla pieszych oraz modernizacją przystanków autobusowych. Systematycznej poprawie ulega estetyka i wizerunek miejscowości turystycznych i terenów rekreacyjnych poprzez tworzenie tzw. Centrum w poszczególnych miejscowościach oraz tworzenie nowych tras rowerowych, ścieżek spacerowych, placów zabaw dla dzieci i kompleksów rekreacyjnych. Na przestrzeni ostatnich lat nadzoru nad obiektami użyteczności publicznej, wyniki jednoznacznie wskazują na poprawę stanu technicznego i sanitarnego nadzorowanych obiektów oraz poziomu świadczonych usług. Obserwowana poprawa jest wprost proporcjonalna do rozwoju sektora prywatnego gospodarki. Ma to swoje uzasadnienie w istnieniu ogromnej konkurencji na rynku wszelkich usług, która pozytywnie wpływa na ciągłe podnoszenie standardu świadczonych usług. 64

65 Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo wychowawczych. W 2016 na terenie powiatu żywieckiego bieżącym nadzorem sanitarnym objęto 661 placówek oświatowo wychowawczych, z czego 221 to obiekty stałe, natomiast 440 to placówki sezonowe (turnusy wypoczynkowe). Wykres 28. Placówki stałe objęte nadzorem PPIS w Żywcu w 2016r. W ramach prowadzonego nadzoru skontrolowanych zostało 100 placówek stałych, tj. 45,2 % placówek nauczania i wychowania będących w ewidencji PSSE w Żywcu oraz prawie 16% turnusów wypoczynku dzieci i młodzieży zgłoszonych w bazie MEN na terenie powiatu żywieckiego (73 turnusy). W sumie w 2016r. przeprowadzono 266 kontroli, z czego 192 kontrole w placówkach stałych i 74 kontrole w sezonowych. Placówki objęte stałym nadzorem to przede wszystkim szkoły wszystkich typów i stopni, żłobki, przedszkola i inne formy wychowania przedszkolnego, placówki pracy pozaszkolnej oraz placówki rekreacyjne takie jak domy wczasów dziecięcych, schroniska młodzieżowe i tzw. zielone/białe szkoły. Przedmiotem czynności kontrolnych prowadzonych w placówkach nauczania, wychowania i wypoczynku była ocena warunków sanitarno-technicznych obiektów oraz terenów rekreacyjnych, w tym: 65

66 1) infrastruktury do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego, 2) warunków do utrzymania higieny osobistej przez dzieci i młodzież, 3) dostosowania mebli edukacyjnych do zasad ergonomii, 4) sytuacji w zakresie posiadania przez placówki certyfikatów zgodności z Polską Normą na meble edukacyjne i sprzęt sportowy, 5) higieniczna ocena rozkładów zajęć lekcyjnych, 6) dożywiania dzieci i młodzieży, 7) zapewnienie uczniom możliwości pozostawienia w szkołach części podręczników i przyborów szkolnych, 8) warunków realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami, 9) ocena warunków sanitarno-higienicznych dla dzieci 6-letnich w tzw. oddziałach zerowych w placówkach oświatowych, 10) ocena organizacji i przebiegu akcji wypoczynku zimowego i letniego dzieci i młodzieży. W wyniku przeprowadzonych kontroli w 3 placówkach stałych stwierdzono zły stan techniczny, co stanowi 3% skontrolowanych. Natomiast nie stwierdzono złego stanu sanitarnego w skontrolowanych stałych placówkach nauczania i wychowania. W celu usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych podczas kontroli placówek nauczania i wychowania w 2016r. wydanych zostało 55 decyzji administracyjnych i 39 decyzji płatniczych. Ponadto za usterki sanitarno-porządkowe w placówkach wypoczynku dzieci i młodzieży nałożono 4 mandaty karne na kwotę 800 zł. Do najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości, których usunięcie nakazano decyzjami administracyjnymi należały: zły stan techniczno-sanitarny ścian, sufitów i podłóg w salach zajęć, szatniach, na korytarzach; zły stan sanitarno -techniczny toalet, w tym sprawności technicznej armatury; brak właściwej wentylacji zarówno w salach zajęć, jak i w pomieszczeniach sanitarnych; niedostosowane do wymagań ergonomii lub będące w złym stanie technicznym meble edukacyjne i/lub nieposiadanie certyfikowanych mebli oraz sprzętu sportowego; zły stan techniczny stolarki drzwiowej; zły stan techniczny urządzeń na placu zabaw; zły stan techniczny grzejników c.o. lub ich osłon; zły stan techniczny balustrady klatki schodowej; zły stan techniczny urządzeń do ćwiczeń siłowych; brak osłon na punktach świetlnych. 66

67 Wykres 29. Liczba wydanych decyzji administracyjnych w placówkach nauczania i wychowania w 2016 roku Ponadto w celu poprawy warunków sanitarno-technicznych wystosowano również 29 wystąpień pokontrolnych kierowanych do organów prowadzących placówki nauczania i wychowania. Wystąpienia dotyczyły w szczególności: stwierdzonego zagęszczenia sal zajęć w przedszkolach, braku odpowiedniej infrastruktury do funkcjonowania oddziałów dla dzieci 5 i 6 - letnich, nie zachowanych standardów dostępności do urządzeń sanitarnych, niewystarczających warunków do prowadzenia zajęć wychowani fizycznego w szkołach; higienicznej oceny rozkładów zajęć lekcyjnych; niekompletnego i będącego w złym stanie technicznym ogrodzenia; konieczności wymieniania piasku w piaskownicy; niewłaściwych warunków sanitarno technicznych obiektów wypoczynku dzieci i młodzieży. Tabela 16. Liczba nadzorowanych placówek oświatowo-wychowawczych w latach r. Rok Rodzaj placówki Liczba placówek Liczba placówek skontrol. Liczba kontroli Liczba mandatów Na kwotę Liczba decyzji Liczba wystąpień stałych sezonowych (wypoczynek dzieci i młodzieży)

68 2015 stałych sezonowych (wypoczynek dzieci i młodzieży) W 2016r. Sekcja Higieny Dzieci i Młodzieży rozpatrzyła 7 interwencji, z czego 3 dotyczyły wypoczynku dzieci i młodzieży. Ponadto 1 dotycząca obiektu nadzorowanego przez ŚPWIS została przekazana do WSSE Katowice. Dwie interwencje dotyczyły złego stanu technicznego oraz sanitarno-higienicznego w jednym zespole szkół. Przeprowadzona w związku z tym kontrola potwierdziła jedynie część zarzutów związanych ze stanem technicznym, tj. zły stan sanitarno-techniczny ścian i sufitów w dwóch salach lekcyjnych oraz w szatni ogólnej (z widocznym zawilgoceniem sufitu lub zabrudzone, zakurzone, z miejscowymi odpryskami farby i tynku z lamperii); zły stan płytek podłogowych w sali lekcyjnej (popękane, z ubytkami); w części pomieszczeń higieniczno-sanitarnych widoczne ubytki w płytkach ściennych, zniszczone, skorodowane grzejniki c.o. oraz niesprawna jedna zasuwka służąca do zamykania drzwi kabiny ustępowej. W związku z powyższym wszczęte zostało postępowanie administracyjne. Natomiast w zakresie stanu sanitarno-higienicznego interwencję uznano za bezzasadną, ponieważ pomieszczenia szkoły utrzymane były w czystości i porządku. Trzecia interwencja dotyczyła nawracającego problemu wszawicy wśród dzieci przedszkolnych. Przesłano ją dyrektorowi przedmiotowego przedszkola w celu rozpatrzenia zgodnie z posiadanymi kompetencjami, a niezależnie od tego przeprowadzono kontrolę sanitarną. W trakcie kontroli uzyskano informację, że w placówce wystąpił tyko jeden przypadek wszawicy, a podjęte natychmiastowe działania wyeliminowały ten problem. Ostatnia interwencja dotycząca obiektów stałych nadzorowanych przez Sekcję NS/HD związana była z rozpoczynaniem zajęć lekcyjnych przed godz oraz z brakiem wydzielonej przebieralni dla uczniów zespołu szkół, przygotowujących się do zajęć wf. W trakcie przeprowadzonej kontroli dokonano higienicznej oceny rozkładu zajęć lekcyjnych, która wykazała, że zajęcia rozpoczynają się o stałej porze (codziennie od 7.45), tj. zgodnie z wymaganiami określonymi w obowiązującym w tym zakresie rozporządzeniu. Potwierdziła się natomiast zawarta w interwencji informacja, że chłopcy nie posiadają odpowiednich warunków do przygotowania się na zajęcia wf (brak przebieralni). Przebierają się w ciągu komunikacyjnym wewnątrz pomieszczenia higieniczno-sanitarnego. W związku z tym wydano dyrektorowi szkoły zalecenie pokontrolne o konieczności zapewnienia odpowiedniego miejsca przeznaczonego na ten cel. 68

69 Podczas wypoczynku dzieci i młodzieży w 2016r. rozpatrzono 3 interwencje dotyczące: 1) złego żywienia uczestników - nie została potwierdzona w wyniku prowadzonego postępowania wyjaśniającego; 2) złych warunków sanitarnych na obozie pod namiotami, tj. brak natrysków, brak ciepłej wody, za mała ilość sanitariatów ekologicznych, z których nie są na bieżąco wywożone nieczystości. Ponadto zastrzeżenia dotyczyły tego, że dzieci mają ograniczany dostęp do wody pitnej oraz, że występowały przypadki zachorowań - nie została potwierdzona w wyniku prowadzonego postępowania wyjaśniającego; 3) złego stanu sanitarno-technicznego w obiekcie, tj. bałagan w pomieszczeniach; uszkodzony sprzęt np. łóżka z dziurami w stelażach; brak możliwości zamykania drzwi w pokojach. Ponadto zastrzeżenia dotyczyły jakości podawanych posiłków (niedogotowane ziemniaki i ryż) interwencja zasadna w zakresie stanu technicznego łóżek, w pozostałym zakresie zarzuty nie potwierdziły się. STAN SANITARNO-HIGIENICZNY ŻŁOBKÓW I KLUBÓW DZIECIĘCYCH. W roku 2016 na terenie powiatu żywieckiego funkcjonował 1 żłobek i 1 klub dziecięcy. Skontrolowano obie placówki, do których uczęszczało łącznie 115 dzieci. Stan sanitarnohigieniczny i techniczny klubu dziecięcego jest dobry. W żłobku natomiast obowiązywała decyzja PPIS w Żywcu dotycząca zapewnienia dobrego stanu części pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, podłóg oraz stolarki okiennej. W 2016r. w placówce trwał remont kapitalny, przeprowadzany w oparciu o przygotowaną dokumentacje projektową, a jego zakończenie przewidziane było na r. STAN SANITARNO-TECHNICZNY PRZEDSZKOLI. Z ogólnej liczby 71 placówek przedszkolnych skontrolowano 22 przedszkola i inne formy wychowania przedszkolnego, tj. 31% przeprowadzając 31 kontroli. W placówkach tych opiekę otrzymało 1434 dzieci. We wszystkich skontrolowanych placówkach stwierdzono dobry stan higieniczno-sanitarny oraz techniczny (podobnie jak w 2015r.) Ergonomia mebli w przedszkolach Podobnie jak w latach ubiegłych w 2016 roku dokonano oceny dostosowania mebli edukacyjnych do wzrostu dzieci w wybranych placówkach przedszkolnych. Pomiary przeprowadzono w 14 placówkach (w 21 oddziałach), gdzie oceniono 356 stanowisk, z których 27, tj. 7,6% były niezgodne z Polską Normą (PN-EN :2007 Meble. Krzesła i stoły do instytucji edukacyjnych. Wymiary funkcjonalne ). Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły doboru nieodpowiednich stanowisk do wzrostu przedszkolaków. 69

70 W roku 2015 oceny dostosowania mebli przedszkolnych do wzrostu dzieci dokonano w 15 placówkach (19 oddziałach) oceniając 299 stanowisk, z których 12, tj. 4% nie spełniało wymagań w/w normy. Wykres 30. Wyniki badań dostosowania mebli przedszkolnych do wzrostu dzieci w latach Warunki sanitarno-higieniczne dla dzieci 5 i 6-letnich w tzw. oddziałach zerowych w placówkach oświatowych W trakcie kontroli placówek szkolnych i przedszkolnych oceniano czy istniejące warunki pozwalają na funkcjonowanie oddziałów zerowych w tych placówkach. W tym celu skontrolowano 22 przedszkola i 24 szkoły podstawowe funkcjonujące samodzielnie oraz 12 przedszkoli i 20 szkół podstawowych funkcjonujących w zespołach szkół. W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono, że oddziały zerowe funkcjonowały w: 9 przedszkolach samodzielnych (41%) i 4 szkołach podstawowych samodzielnych (16,6%), 6 przedszkolach w zespołach szkół (50%) i 4 w szkołach podstawowych w zespołach szkół (25%). Właściwą infrastrukturę i wyposażenie pomieszczeń przeznaczonych dla użytkowania przez oddział zerowy posiadały 4 przedszkola 1 1 szkoła podstawowa samodzielna oraz 2 przedszkola i 3 szkoły podstawowe działające w zespołach. Brak odpowiedniej infrastruktury do funkcjonowania oddziałów zerowych stwierdzono w 5 przedszkolach funkcjonujących samodzielnie, 3 szkołach podstawowych funkcjonujących samodzielnie oraz w 4 przedszkolach funkcjonujących w zespołach szkół i 2 szkołach podstawowych funkcjonujących w zespołach szkół. Nieprawidłowości stwierdzone podczas przeprowadzonych czynności kontrolnych dotyczyły: zbyt małej powierzchni sal; braku wydzielonego placu rekreacyjnego dla młodszych dzieci 70

71 braku możliwości wydzielenia ciągów komunikacyjnych tak, by nie krzyżowały się z drogami komunikacyjnymi starszych uczniów; niedostosowanych mebli edukacyjnych do wymagań ergonomii; braku możliwości dożywiania dzieci podczas pobytu w szkole STAN SANITARNO-HIGIENICZNY I TECHNICZNY SZKÓŁ. W 2016 roku na ogólną liczbę 97 szkół funkcjonujących w powiecie żywieckim skontrolowano 51, tj. ponad 52%, przeprowadzając 120 kontroli. Do placówek tych uczęszczało ogółem 9029 dzieci i młodzieży. Zły stan techniczny stwierdzono w 2 placówkach (1 szkole podstawowej i 1 gimnazjum), co stanowi 3,9% skontrolowanych szkół. Podobnie sytuacja kształtowała się w roku 2015, kiedy to na 44 skontrolowane placówki zły stan techniczny stwierdzono w 2 szkołach, tj. 4,5 %. W stosunku do roku 2015 zmniejszył się odsetek szkół, w których nie zapewniono dostępu do ciepłej wody w sanitariatach (w 2015 roku 4,5% w 2016r 0%). Zmniejszyła się także liczba szkół, w których stwierdzono niezachowane standardy dostępności do urządzeń sanitarnych. W 2015r. nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono w 10 placówkach, tj. 23%, natomiast w 2016r. w 8 placówkach, tj. 15,7% wszystkich skontrolowanych Z roku na rok obserwuje się poprawę infrastruktury placówek szkolnych. W 2015 roku 6 szkół posiadało własne zbiorniki bezodpływowe (szamba), natomiast w 2016r. tylko 4 placówki szkolne nie były podłączone do sieci kanalizacyjnej, co stanowi nie całe 8% skontrolowanych. Na stwierdzone nieprawidłowości w placówkach szkolnych ogółem wydano 19 decyzji administracyjnych, z których 4 zostały wyegzekwowane. Ponadto do organów prowadzących wystosowano 7 wystąpień pokontrolnych. Ergonomia mebli w szkole. Podobnie jak w latach ubiegłych w roku 2016 dokonano oceny doboru mebli edukacyjnych do wzrostu uczniów. Ogółem skontrolowano 20 placówek w 74 oddziałach, gdzie oceniono 1000 stwierdzając nieprawidłowości w tym zakresie. Podczas oceny mebli w placówkach oświatowych zwracano uwagę na dostosowanie parametrów funkcjonalnych mebli do wzrostu dzieci i uczniów, oznakowanie mebli, odpowiednie zestawienie mebli i ich stan techniczny oraz posiadanie przez nie certyfikatu. Wyniki badań dostosowania mebli do wzrostu uczniów w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych na przestrzeni lat przedstawiają się następująco: w 2016 roku pomiary przeprowadzono w 20 placówkach, gdzie zmierzono 1000 uczniów, z których 53 (tj. 5,3 %) korzystało z mebli niedostosowanych; 71

72 w 2015 roku pomiary przeprowadzono w 16 placówkach, gdzie oceniono 1090 stanowisk i nie stwierdzono niezgodności z Polską Normą. Z przeprowadzonej analizy wynika, że sytuacja w zakresie ergonomii mebli w placówkach szkolnych uległa w minionym roku nieznacznemu pogorszeniu Wykres 31. Wyniki badań dostosowania mebli szkolnych do wzrostu dzieci w latach Jednocześnie skontrolowano sytuację w zakresie posiadania przez szkoły certyfikatów na meble edukacyjne zakupione po 1997 roku. Na 51 skontrolowanych szkół w 45 szkołach funkcjonujących samodzielnie i w zespołach (tj. 88,2%) odsetek mebli edukacyjnych posiadających certyfikaty wyniósł 100%, natomiast powyżej 50% mebli z certyfikatami stwierdzono w 5 szkołach (tj. 9,8%). W jednej szkole wszystkie meble nabyte były jeszcze przed 1997r., w związku z czym nie posiadały wymaganych certyfikatów. Pod względem ilości certyfikowanych urządzeń i sprzętu sportowego stwierdzono, że z roku na rok zwiększa się liczba szkół z wyposażeniem sportowym posiadającym wszystkie wymagane certyfikaty, ma to miejsce w placówkach z modernizowanymi boiskami sportowymi i urządzanymi na ich terenie boiskami wielofunkcyjnymi, pozwalającymi na prowadzenie bardziej zróżnicowanej formy zajęć. Analiza tygodniowych rozkładów zajęć lekcyjnych w szkołach. Jednym z zadań nadzoru nad warunkami higieny procesów nauczania i wychowania jest prawidłowe planowanie nauki i odpoczynku. Podczas oceny rozkładów zajęć lekcyjnych brano pod uwagę potrzebę równomiernego rozłożenia zajęć dydaktycznych w poszczególnych dniach tygodnia. Analizując rozkłady zajęć lekcyjnych oceniano następujące aspekty: czy zajęcia rozpoczynają się o stałej porze, przy czym różnica pomiędzy dniami nie jest większa niż jedna godzina, czy różnica liczby godzin lekcyjnych pomiędzy kolejnymi dniami tygodnia nie jest większa niż 1 godzina. 72

73 Wyniki oceny tygodniowych rozkładów zajęć lekcyjnych w wybranych szkołach na przestrzeni lat przedstawiają się następująco: w 2016 roku tygodniowe rozkłady zajęć oceniono w 399 oddziałach 40 szkół, z których 66 rozkładów było niezgodnych z zasadami pracy umysłowej ucznia (16,5%); w 2015 roku tygodniowe rozkłady zajęć oceniono w 205 oddziałach 25 szkół, z których 32 rozkłady, co stanowi 15,6%, było niezgodnych z zasadami pracy umysłowej ucznia. Nieprawidłowości stwierdzone podczas przeprowadzonych czynności kontrolnych dotyczyły najczęściej: różnicy w rozpoczynaniu zajęć lekcyjnych, która pomiędzy dniami była większa niż jedna godzina; większej niż 1 godzina różnicy liczby godzin lekcyjnych pomiędzy kolejnymi dniami tygodnia. Dyrektorów szkół, w których stwierdzono w/w nieprawidłowości zobowiązano do poprawy istniejącego stanu, kierując 9 wystąpień pokontrolnych. Ponadto w 2 szkołach, w których nieprawidłowości były sporadyczne i wynikały np. z dostosowania rozkładu zajęć do dowozu uczniów, wydano zalecenia pokontrolne. Tabela 17. Higieniczna ocena tygodniowych rozkładów zajęć w latach Nazwa zakładu Liczba szkół skontrolowanych w tym zakresie Liczba skontrolowanych oddziałów Liczba szkół w których stwierdzono nieprawidłowości Liczba oddziałów w których stwierdzono nieprawidłowości Szkoły Podstawowe Gimnazja Zespoły szkół Razem Zagęszczenie i mikroklimat w pomieszczeniach lekcyjnych. Dbając o higieniczne warunki pracy ucznia, podczas kontroli zwracano uwagę na warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach dydaktycznych (temperatura powietrza, wilgotność). W przeciwieństwie do roku 2015, kiedy to nie notowano problemu zbyt niskiej temperatury w salach lekcyjnych, w 2016r. problem ten wystąpił w 2 szkołach. Natomiast w 7 placówkach stwierdzono brak właściwej wentylacji w części pomieszczeń, co zostało ujęte w decyzjach administracyjnych. W placówkach szkolnych skontrolowanych w 2016r. nie stwierdzono nadmiernego zagęszczenia w salach lekcyjnych, z uwagi na zmniejszającą się liczbę uczniów oraz dobrą bazę lokalową. 73

74 Pogłębiającym się problemem o charakterze higienicznym w placówkach oświatowowychowawczych był w 2016r. wzrost przypadków wszawicy. W związku ze zmianą kwalifikacji medycznej wszawicy (zaliczanej obecnie do grupy inwazji pasożytami zewnętrznymi) i brakiem możliwości skutecznej walki z tym problemem przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, przekazywano placówkom stanowisko Głównego Inspektora Sanitarnego oraz rekomendacje Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w tej sprawie, wskazujące drogi rozwiązywania powyższego problemu. Warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w szkołach. Oceniając szkoły pod kątem warunków, w których prowadzone są zajęcia wychowania fizycznego, stwierdzono, że na 51 skontrolowanych placówek: 22 szkoły posiadały szkolny zespół sportowy z boiskiem (tj. 43%); 4 szkoły posiadały szkolny zespół sportowy bez boiska (tj. 7,8%) Ponadto w skontrolowanych placówkach stwierdzono, iż: 5 szkół posiadało wyłącznie salę zastępczą/rekreacyjną (9,8%); 2 szkoły posiadały wyłącznie boisko sportowe (3,9%); 1 szkoła posiadała salę gimnastyczną z boiskiem (1,9%); 8 szkół posiadało salę rekreacyjną/zastępczą z boiskiem (15,7%); 2 szkoły posiadały salę gimnastyczną i salę zastępczą/rekreacyjną z boiskiem (3,9%); 7 szkół nie posiadało żadnej infrastruktury do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego (13,7%). Wykres 32. Warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w szkołach w 2016 roku 74

75 Podobnie jak w latach ubiegłych w dalszym ciągu niewielki procent uczniów korzysta z natrysków po zajęciach wychowania fizycznego. Mimo, iż warunki do utrzymania higieny osobistej z roku na rok są coraz lepsze, dzieci i młodzież szkolna nadal nie korzystają z nich systematycznie. Pomimo tego, że we wszystkich skontrolowanych szkołach posiadających pomieszczenia z natryskami (26 placówek) były one czynne, podczas sprawowanego nadzoru sanitarnego stwierdzono, iż: w 20 placówkach, co stanowi 77% posiadających, uczniowie nie wykorzystywali urządzeń natryskowych w ogóle; w 2 przypadkach natryski używane były tylko po dodatkowych zajęciach sportowych; w 4 szkołach natryski używane były sporadycznie po zajęciach WF. Z roku na rok na terenie naszego powiatu zwiększa się baza sportowa w szkołach. Regularnie oddaje się do użytku nowoczesne hale sportowe z zapleczem sanitarnym oraz urządzenia kultury fizycznej i boiska wielofunkcyjne. Poprawia się stan techniczny bazy sportowej w szkołach. W 2016r. zmodernizowano bloki sportowe w 2 placówkach. Szkoły, które nie posiadały wystarczającej infrastruktury do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego, korzystały z obiektów sportowych poza placówką. Ogółem z takiej formy korzystali uczniowie 27 szkół, w tym z: hali sportowej 10; basenu 11; boisk sportowych 17. Spośród 44 skontrolowanych szkół posiadających infrastrukturę sportową stwierdzono, że w 6 z nich, tj. 13,6% niezależnie od tego zajęcia wychowania fizycznego prowadzone były na korytarzach. W zakresie poprawy stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń bloków sportowych i terenów rekreacyjno-sportowych wydano 3 decyzje administracyjne, które dotyczyły: poprawy stanu technicznego podłóg i ścian w salach gimnastycznych oraz w pomieszczeniach przebieralni, poprawy stanu technicznego stolarki drzwiowej w pomieszczeniach przebieralni. Warunki do utrzymania higieny osobistej w szkołach. Na 51 skontrolowanych placówek szkolnych w 12, tj. 23,5% z nich nie zapewniono właściwych warunków do utrzymania higieny osobistej (22,7% w 2015 roku), natomiast w 39 szkołach, tj. 76,5% zapewniono odpowiednie warunki (77,3% w 2015 roku), tzn. był dostęp do bieżącej ciepłej wody, środków do utrzymania higieny osobistej (mydła w dozownikach, suszarek do rąk bądź ręczników jednorazowych, papieru toaletowego). W stosunku do 2015r. w którym stwierdzono brak dostępu do bieżącej ciepłej wody w 2 placówkach szkolnych, w roku 2016 stan uległ znacznej poprawie, gdyż nie zanotowano takich przypadków. Niewłaściwy stan techniczny stwierdzono w 12 placówkach szkolnych (tj. 23,5%). 75

76 Na stwierdzone podczas kontroli uchybienia w zakresie warunków do utrzymania higieny osobistej ogółem wydano 12 decyzji administracyjnych oraz 1 zalecenie pokontrolne. Do organów założycielskich skierowano też 7 wystąpień dot. niezachowania standardów dostępności do urządzeń sanitarnych. Prowadzenie dożywiania w szkołach W 2016r. w 42 szkołach (co stanowi 82% wszystkich skontrolowanych) prowadzone było dożywianie uczniów w różnych formach dzieci zostało objętych dożywianiem w formie ciepłych posiłków. Obiady pełne spożywało 4119 dzieci, natomiast jednodaniowe 265. Organizowanie śniadań szkolnych prowadzone było w 3 szkołach i korzystało z nich 77 uczniów. W 42 szkołach zapewniono uczniom możliwość wypicia napoju (herbata, woda, mleko) w trakcie pobytu w szkole, z czego skorzystało w sumie dzieci. Łącznie dofinansowaniem posiłków objętych było 727 uczniów. W porównaniu z poprzednim rokiem zwiększyła się ilość wydawanych ciepłych posiłków w 2015 korzystało z nich uczniów oraz liczba wydawanych napojów (4472 w 2015r.). Zmniejszyła się natomiast liczba posiłków dofinansowanych (814 w ubiegłym roku sprawozdawczym, czyli w 2015). Wykres 33. Prowadzenie dożywiania w szkołach w 2016 roku Zapewnienie uczniom miejsca na pozostawienie części podręczników i przyborów szkolnych w pomieszczeniach szkoły. W omawianym roku na terenie powiatu żywieckiego w związku z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej (Dz. U. z 2003r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.) dotyczącym zapewnienia uczniom miejsca na pozostawienie w szkole części podręczników 76

77 i przyborów szkolnych we wszystkich skontrolowanych szkołach (tj. 44 szkół podstawowych, 19 gimnazjów, 2 szkoły ponadgimnazjalne) stwierdzono zapewnienie odpowiednich warunków na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych, zgodnie z rozporządzeniem MEN. Sytuacja ta nie uległa zmianie w stosunku do roku wcześniejszego. Stan sanitarny placówek wychowania pozaszkolnego W 2016r. PPIS w Żywcu obejmował nadzorem 12 placówek wsparcia dziennego i 22 placówki wychowania pozaszkolnego, tj.: młodzieżowe domy kultury 19 obiektów; ogniska pracy pozaszkolnej 3 obiekty. Skontrolowano 7 placówek wsparcia dziennego oraz 5 młodzieżowych domów kultury. Niewłaściwy stan techniczny stwierdzono w 1 placówce wychowania pozaszkolnego ze względu na: Niewłaściwy stan techniczny stwierdzono w 1 placówce wychowania pozaszkolnego ze względu na: zły stan ścian i sufitów: w salach zajęć, w pomieszczeniu higieniczno-sanitarnym oraz w szatni, zły stan stolarki okiennej we wszystkich pomieszczeniach placówki. Na powyższe nieprawidłowości obowiązuje decyzja administracyjna nakazująca ich usunięcie. Warunki w placówkach wypoczynku dzieci i młodzieży Ze względu na walory krajobrazowe na teren powiatu żywieckiego chętnie przyjeżdżają dzieci i młodzież w czasie ferii zimowych i wakacji. W czasie trwania wypoczynku letniego i zimowego przeprowadzane były kontrole warunków wypoczynku dzieci i młodzieży. Liczba zgłoszonych turnusów w bazie MEN wyniosła ogółem 440, w tym 110 podczas wypoczynku zimowego i 330 podczas wypoczynku letniego. W skontrolowanych placówkach wypoczynku wypoczywało łącznie dzieci i młodzieży (1 195 podczas wypoczynku zimowego i podczas wypoczynku letniego). Natomiast przewidywana liczba uczestników wypoczynku letniego i zimowego wyniosła Skontrolowano 73 turnusy, co stanowi blisko 17,0% wszystkich zgłoszonych, z czego 31 podczas wypoczynku zimowego i 42 podczas wypoczynku letniego. W trakcie trwania wypoczynku zostało zgłoszone 1 ognisko choroby przenoszonej drogą pokarmową. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego ustalono, że u 6 dzieci przebywających na wypoczynku wystąpiły objawy chorobowe, takie jak: biegunka, bóle brzucha, wymioty i gorączka. Żadne z tych dzieci nie było hospitalizowane. W ramach dochodzenia epidemiologicznego pobrano do badania laboratoryjnego próbki wody (pochodzącej z ujęcia własnego obiektu, opartego na studni kopanej) oraz próbki kału od osób przygotowujących i/lub wydających potrawy. Analiza laboratoryjna wykazała, że jakość wody przeznaczonej do spożycia spełnia wymagania określone w obowiązujących w tym 77

78 zakresie przepisach. W badanych próbkach kału nie stwierdzono obecności drobnoustrojów chorobotwórczych. Czynnik etiologiczny nie został ustalony. Podczas trwania wypoczynku letniego wpłynęły do tut. Stacji 3 interwencje dotyczące: 1) złego żywienia uczestników interwencja nie została potwierdzona w wyniku prowadzonego postępowania wyjaśniającego; 2) złych warunków sanitarnych na obozie pod namiotami, tj. brak natrysków, brak ciepłej wody, za mała ilość sanitariatów ekologicznych, z których nie są na bieżąco wywożone nieczystości. Ponadto zastrzeżenia dotyczyły tego, że dzieci mają ograniczany dostęp do wody pitnej oraz, że występowały przypadki zachorowań. W trakcie kontroli obozu stwierdzono, że część mieszkalna, urządzenia sanitarne, gospodarka odpadami, sposób zaopatrzenia w wodę, zagwarantowanie dostępu do ciepłej wody oraz baza żywieniowa zostały zorganizowane zgodnie z wymaganiami zawartymi w Instrukcji w sprawie wymagań higieniczno-sanitarnych dla stacjonarnych obozów pod namiotami opracowanej przez GIS. Nie potwierdziły się zgłoszone zastrzeżenia, w związku z tym przedmiotowa interwencja uznana została za niezasadną. 3) złego stanu sanitarno-technicznego w obiekcie, tj. bałagan w pomieszczeniach; uszkodzony sprzęt np. łóżka z dziurami w stelażach; brak możliwości zamykania drzwi w pokojach. Ponadto zastrzeżenia dotyczyły jakości podawanych posiłków (niedogotowane ziemniaki i ryż). W trakcie przeprowadzonej kontroli potwierdzono zły stan techniczny łóżek, w pozostałym zakresie zarzuty nie potwierdziły się. Stwierdzono natomiast inne nieprawidłowości, nie wskazane w treści interwencji, tj: we wszystkich łazienkach przy natryskach oraz przy części umywalek i spłuczek wypełnienia silikonowe zagrzybione; brodziki wraz z obudowami zniszczone, zużyte, trudne do utrzymania w czystości; plastikowe obudowy natrysków zniszczone, uszkodzone; podłogi w kątach, wokół brodzików i muszli ustępowych, a także część płytek ściennych przy natryskach z widocznym trwałym osadem i przebarwieniami; w części szuflad wysuwanych płyty stanowiące dół szuflady uszkodzone, nieszczelne; w kilku pokojach sypialnych ściany przy wejściu do łazienek z miejscowymi zabrudzeniami; w dwóch pokojach wykładziny podłogowe zniszczone, z miejscowymi ubytkami; brak osłon na punktach świetlnych w łazienkach przy czterech pokojach, a w jednej łazience wentylacja mechaniczna niesprawna; w dwóch łazienkach zamontowano niewłaściwą umywalkę z niezabezpieczonym otworem, co mogło powodować wylewanie się wody na posadzkę. W stosunku do właściciela obiektu wszczęto postępowanie administracyjne i obciążono go kosztami za czynności kontrolne w kwocie 391,37zł. 78

79 W wyniku przeprowadzonych kontroli placówek wypoczynku dzieci i młodzieży w 7 z nich (tj. 9,6 %) stwierdzono niewłaściwy stan sanitarno-higieniczny. W czerech obiektach dotyczyło to bazy noclegowej, za co nałożono 4 mandaty karne na łączną sumę 800zł, natomiast w 3 obiektach - bloku żywieniowego, za co Sekcja NS/HŻŻ nałożyła mandaty karne w wysokości 550 zł. W przypadku zgłoszenia w bazie MEN wypoczynku w obiekcie nie nadzorowanym przez PPIS w Żywcu lub w obiekcie o złym stanie sanitarno-technicznym przesyłano pisma informujące o powyższym fakcie do organizatorów wypoczynku, właściwych miejscowo kuratorów oświaty, urzędów gmin, Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego oraz centrum zarządzania kryzysowego. W celu weryfikacji warunków istniejących w takim obiekcie i zapewnienia uczestnikom wypoczynku bezpiecznych warunków pobytu, przeprowadzano także kontrole sanitarne przed przyjazdem dzieci (w 2016r. - 2 takie przypadki) W wyniku takiej kontroli jeden z ośrodków wypoczynkowych został unieruchomiony decyzją PPIS w Żywcu ze względu na zły stan sanitarno-techniczny pomieszczeń i wyposażenia oraz brak wyniku badania potwierdzającego właściwą jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (obiekt korzystał z ujęcia własnego). W konsekwencji organizator zrezygnował z przyjazdu do przedmiotowego obiektu i zmienił miejsce wypoczynku. W trakcie kontroli prowadzono także działalność oświatową polegającą na udzielaniu zarówno kierownikom jak i uczestnikom wypoczynku wskazówek dotyczących higieny osobistej i otoczenia, a także zachowania zdrowotnego w celu zapobiegania chorobom i wypadkom. Informowano o niebezpieczeństwach związanych z zażywaniem środków zastępczych oraz prowadzono dystrybucję plakatów i ulotek dotyczących tej tematyki Dopalacze Wypalacze. Środki Zastępcze, Stop dopalaczom Biorąc nie jesteś sobą. Dobry powód by rzucić palenie Palenie uzależnia Co musisz wiedzieć o czerniaku skóry Do wykorzystania w działaniach profilaktycznych i edukacyjnych dystrybuowano także plakaty Bezpieczne wakacje i Bezpieczne Ferie Zimowe oraz ulotki i plakaty dotyczące skutków zdrowotnych wynikających z nadmiernego promieniowania ultrafioletowego Brązowo, ale czy zdrowo. Podsumowanie i wnioski. W oparciu o wyniki przeprowadzanych kontroli można stwierdzić, że stan techniczny placówek nauczania i wychowania ulega systematycznej poprawie, m.in. z uwagi na prowadzone postępowanie pokontrolne w tych placówkach. W związku z wydawanymi decyzjami oraz wystąpieniami pokontrolnymi dotyczącymi stwierdzanych nieprawidłowości i występujących problemów, organy prowadzące placówki oświatowo-wychowawcze oraz ich dyrektorzy podejmują działania mające na celu poprawę warunków zdrowotnych środowiska nauczania i wychowania. 79

80 Pomimo trudności finansowych, z jakimi borykają się zarówno stałe placówki dziecięcomłodzieżowe, jak i jednostki samorządów terytorialnych, obiekty wymagające remontów systematycznie są uwzględniane w planach budżetowych gmin. Ponadto wiele szkół korzysta z ministerialnych programów dofinansowania lub z funduszy Unii Europejskiej. I chociaż terminy realizacji obowiązków są stosunkowo odległe lub przedłużane na wniosek strony, ich efektem jest stopniowa poprawa warunków do nauki dzieci i młodzieży. Analizy i zdecydowanej poprawy wymagają także warunki do prowadzenia zajęć dla dzieci 6-letnich, głównie z uwagi na zbyt małą powierzchnię sal przeznaczanych na zajęcia dla nich. Niestety wskaźnik powierzchni przypadający na jedno dziecko jest wyłącznie normą zalecaną, w związku z czym brak jest podstawy do egzekwowania poprawy tych warunków w drodze postępowania administracyjnego. Ponadto w przypadku oddziałów dzieci 5 i 6 letnich, zlokalizowanych w budynkach szkolnych, często nie ma możliwości wydzielenia ciągów komunikacyjnych tak, by nie krzyżowały się one z drogami komunikacji starszych uczniów. Problemem pozostaje utrzymanie higieny po zajęciach z wychowania fizycznego. Pomimo zapewnienia coraz to lepszych warunków, dzieci i młodzież szkolna nie korzystają z urządzeń natryskowych po zajęciach z wychowania fizycznego włączonych do planów lekcji. Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest niewątpliwie pogłębiający się problem o charakterze higienicznym, związany ze znacznym wzrostem przypadków wszawicy, w związku ze zmianą kwalifikacji medycznej wszawicy zaliczanej obecnie do grupy inwazji pasożytami zewnętrznymi i brakiem możliwości skutecznej walki z tym problemem przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 80

81 Nadzór nad zakładami pracy W roku 2016 nadzorem bieżącym pionu higieny pracy na terenie powiatu żywieckiego objętych było 518 zakładów pracy, w których zatrudnionych było ogółem pracowników. W porównaniu z rokiem ubiegłym liczba zakładów pracy wzrosła o 44 zakłady pracy, a liczba zatrudnionych pracowników o 570 osób. Wykres 34. Struktura skontrolowanych zakładów pracy na terenie powiatu żywieckiego w 2016r. wg liczby zatrudnionych pracowników W ramach sprawowanego nadzoru nad warunkami pracy skontrolowano 111 zakładów, w których zatrudnionych było łącznie osoby, przeprowadzając 141 kontroli sanitarnych. W celu wyeliminowania stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości higienicznosanitarnych wydano 39 decyzji administracyjnych, w tym 6 dotyczących poprawy warunków pracy. Wydane decyzje dotyczyły: 1) w zakresie poprawy warunków pracy: obniżenia do granic obowiązujących norm stężenia pyłu występującego na stanowiskach pracy; zapewnienia właściwego stanu powierzchni podłóg w pomieszczeniach pracy; zapewnienia właściwego stanu powierzchni ścian w pomieszczeniach pracy; zapewnienia pracownikom pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowana do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków w jakich ta praca jest wykonywana 81

82 2) w zakresie substancji chemicznych i ich mieszanin: sporządzenia spisu mieszanin chemicznych niebezpiecznych stosowanych w działalności zawodowej; zaopatrzenia się w karty charakterystyk mieszanin chemicznych niebezpiecznych stosowanych w działalności zawodowej; sporządzenia instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących postepowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi oraz udzielania pierwszej pomocy 3) w zakresie czynników rakotwórczych i mutagennych: sporządzenia rejestru oraz kart badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy; sporządzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z czynnikiem rakotwórczym; sporządzenia rejestru pracowników narażonych na działanie czynnika rakotwórczego; przekazanie Śląskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu informacji o czynniku rakotwórczym. Tabela 18. Działalność kontrolno-represyjna w zakładach pracy w powiecie żywieckim w latach Rok Liczba zakładów Liczba pracowników Liczba zakładów Liczba kontroli Liczba decyzji Liczba mandatów Na kwotę pracy w ewidencji zatrudnionych w tych zakładach skontr Na terenie powiatu żywieckiego w 46 skontrolowanych zakładach pracy, tj. 41,4% stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia pracowników (tj. 28,9% zatrudnionych w skontrolowanych zakładach) eksponowanych było na jeden lub więcej czynników szkodliwych dla zdrowia w stężeniach lub natężeniach przekraczających dopuszczalne normatywy higieniczne, z czego: 1004 osób pracowało w warunkach przekroczenia najwyższych dopuszczalnych natężeń czynników fizycznych (hałasu), 91 osób w warunkach przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłów, 2 osoby w warunkach przekroczenia NDS czynników chemicznych. 82

83 Wykres 35. Liczba osób pracujących w przekroczeniach NDS i NDN w skontrolowanych zakładach na terenie powiatu żywieckiego w latach Poprawę warunków pracy starano się uzyskać poprzez przedsięwzięcia techniczne i organizacyjne, a mianowicie: wdrażanie nowoczesnych technologii i procesów produkcyjnych; wymianę parku maszynowego; uruchamianie nowych zakładów pracy; zainstalowanie wentylacji i klimatyzacji na stanowiskach pracy; modernizację istniejących zakładów pracy; zmiany organizacyjne i rotację pracowników na stanowiskach pracy. W celu doraźnego zabezpieczenia pracownicy zostali wyposażeni w odzież roboczą i ochronną oraz w indywidualny sprzęt ochrony osobistej (ochrony dróg oddechowych, ochronniki słuchu). Ponadto poprawę warunków higieny pracy uzyskiwano poprzez: 1) egzekwowanie częstotliwości badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy z określoną częstotliwością; 2) dokonanie oceny ryzyka zawodowego dla stanowisk pracy i zapoznanie pracowników z zagrożeniami; 3) urządzenie zgodnie z obowiązującymi przepisami pomieszczeń higieniczno sanitarnych dla pracowników; 4) opracowanie instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy; 5) utrzymanie odpowiedniego stanu sanitarnego pomieszczeń produkcyjnych i pomieszczeń higienicznosanitarnych. 83

84 NADZÓR NAD CZYNNIKAMI RAKOTWÓRCZYMI W ewidencji PSSE w Żywcu w 2016r. znajdowało się 28 zakładów pracy, w których występują szkodliwe czynniki rakotwórcze. W zakładach tych zatrudnionych jest łącznie osób, tj. 14,18% zatrudnionych w zakładach pracy na terenie powiatu żywieckiego. W roku sprawozdawczym 2016 skontrolowano 8 zakładów, w których występują szkodliwe czynniki rakotwórcze, co stanowi ponad 28% zakładów z tej grupy. Przeprowadzono łącznie 11 kontroli. Wydano 2 decyzje administracyjne. Stwierdzono uchybienia dotyczyły: braku rejestru oraz kart badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy; braku rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z czynnikiem rakotwórczym; braku rejestru pracowników narażonych na działanie czynnika rakotwórczego; nie przekazania Śląskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu informacji o czynniku rakotwórczym. W zakładach pracy, gdzie występuje narażenie na szkodliwe czynniki rakotwórcze pracownicy objęci są profilaktyczną opieką zdrowotną. Ponadto, informowani są o zagrożeniach związanych z tymi czynnikami oraz o ryzyku zawodowym na okresowych szkoleniach BHP. W w/w zakładach stosowane są środki ochrony zbiorowej (wentylacja grawitacyjna, mechaniczna ogólna i miejscowa) oraz środki ochrony indywidualnej (maski, półmaski p/pyłowe, rękawice ochronne, okulary ochronne). Pracownicy w w/w zakładach mają zapewnione właściwe warunki przechowywania odzieży własnej, roboczej i ochronnej, a także miejsca do spożywania posiłków zgodne z obowiązującymi przepisani. NADZÓR NAD CZYNNIKAMI BIOLOGICZNYMI W ewidencji PSSE w Żywcu w 2016r. znajdowało się 230 zakładów pracy, w których występowały szkodliwe czynniki biologiczne. W roku 2016 skontrolowano 65 z nich, co stanowi 28% zakładów z tej grupy. Przeprowadzono łącznie 82 kontrole. Liczba osób narażonych na szkodliwe czynniki biologiczne wynosiła łącznie 2 705, co stanowiło 16 % ogółu zatrudnionych, w tym: pracowników narażonych na 2 grupę zagrożenia; pracowników narażonych na 3 grupę zagrożenia. NADZÓR NAD SUBSTANCJAMI CHEMICZNYMI I ICH MIESZANINAMI. W ewidencji PSSE w Żywcu w 2016r. znajdowało się 10 dalszych użytkowników formulatorów, 24 dystrybutorów oraz 358 stosujących substancje chemiczne i ich mieszaniny. Brak natomiast producentów zobowiązanych do rejestracji substancji. 84

85 W roku sprawozdawczym 2016 przeprowadzono 83 kontrole, w tym 5 kontroli u dalszych użytkowników formulatorów, i 78 kontroli u stosujących substancje chemiczne i ich mieszaniny. W 5 zakładach stwierdzono brak spisu mieszanin chemicznych niebezpiecznych stosowanych w działalności zawodowej, w 10 zakładach stwierdzono brak kart charakterystyk tychże mieszanin. Również w 10 zakładach nie opracowano instrukcji dotyczących postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi oraz udzielania pierwszej pomocy. W wyniku przeprowadzonych kontroli i stwierdzonych nieprawidłowości wydano 12 decyzji administracyjnych w zakresie właściwego postępowania z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i ich mieszaninami. NADZÓR NAD PRODUKTAMI BIOBÓJCZYMI W ewidencji PSSE w Żywcu w 2016r. znajdowały się 22 podmioty odpowiedzialne za wprowadzanie do obrotu produktu biobójczego, w tym 3 podmioty zobowiązane są do uzyskania pozwolenia. Przeprowadzono 16 kontroli w zakresie wprowadzania do obrotu produktów biobójczych oraz 5 kontroli w zakresie stosowania tychże produktów. W skontrolowanych zakładach nieprawidłowości nie stwierdzono. NADZÓR W ZAKRESIE PREKURSORÓW NARKOTYKÓW KATEGORII 2 i 3. W ewidencji PSSE w Żywcu w 2016r. znajdował się 1 podmiot wprowadzający do obrotu prekursory narkotyków kategorii 3 oraz 16 podmiotów stosujących prekursory narkotykowe. Przeprowadzone zostały 3 kontrole w zakładach pracy stosujących prekursory narkotykowe. Nieprawidłowości nie stwierdzono. KONTROLA WARUNKÓW PRACY PODCZAS ZABEZPIECZANIA/USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST. W powiecie żywieckim w 2016r. prowadzono także nadzór w trakcie prac powodujących kontakt z azbestem. Przeprowadzono 7 kontroli w zakresie prac związanych z usuwaniem azbestu oraz jego transportem. Nieprawidłowości nie stwierdzono. Podczas kontroli sprawdzane były: stosowne zezwolenie dla firmy zajmującej się usuwaniem wyrobów zawierających azbest; właściwe oznakowanie terenu; sposób zabezpieczenia usuwanych wyrobów; zabezpieczenie pracowników w odpowiednią odzież ochronną; aktualne badania lekarskie. 85

86 KONTROLA WARUNKÓW PRACY I OCENA NARAŻENIA ZAWODOWEGO PRACOWNIKÓW ZATRUDNIONYCH W PRZEMYSLE TWORZYW SZTUCZNYCH. W roku 2016 przeprowadzono 6 kontroli w 5 obiektach zajmujących się przetwórstwem tworzyw sztucznych. W 2 zakładach (tj. 33,3%) stwierdzono nieprawidłowości: brak pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy; brak rejestrów i kart badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy; brak orzeczeń lekarskich pracowników o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku pracy; niewłaściwy stan pomieszczeń higieniczno - sanitarnych. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydano 2 decyzje administracyjne. Natomiast w obiekcie, w którym stwierdzono brak orzeczeń lekarskich pracowników o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku pracy, wykonano kontrolę sprawdzającą, w wyniku której stwierdzono iż badania profilaktyczne pracowników zostały przeprowadzone. Zamierzenie kontynuowane będzie w 2017r. KONTROLA WARUNKÓW PRACY I OCENA NARAŻENIA ZAWODOWEGO PRACOWNIKÓW NARAŻONYCH NA RTĘĆ I JEJ ZWIĄZKI. W latach 2015r w ramach zaplanowanych zasadniczych przedsięwzięć PSSE w Żywcu prowadzono kontrolę warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników narażonych na rtęć i jej związki. W 2015r. skontrolowano 2, a w 2016r. 5 zakładów pracy zajmujących się zbieraniem odpadów, gdzie może być prowadzony odzysk rtęci z odpadów. Nieprawidłowości nie stwierdzono. CHOROBY ZAWODOWE. W roku 2016 zgłoszono 6 podejrzeń chorób zawodowych, wydano 3 decyzje stwierdzające chorobę zawodową i 3 decyzje o braku podstaw do jej stwierdzenia. Decyzje stwierdzające dotyczyły: w 2 przypadkach - borelioza (choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa poz. 26 wykazu chorób zawodowych określonego w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia r. w sprawie chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2013, poz. 1367); w 1 przypadku - przewlekłe zapalenie okołostawowe barku (przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy poz. 19/4 w/w rozporządzenia) Odnotowano 3 przypadki odwołań od wydanych decyzji PPIS w Żywcu. Dwa od osób zainteresowanych, natomiast jedno z zakładu pracy. Wszystkie decyzje zostały utrzymane w mocy przez Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. 86

87 W związku z prowadzonymi postępowaniami wydano 12 postanowień dotyczących chorób zawodowych w oparciu o KPA. Przeprowadzono także 20 postępowań wyjaśniających dla innych jednostek, sporządzono 13 kart oceny narażenia zawodowego. Wykres 36. Analiza zapadalności na choroby zawodowe w powiecie żywieckim w latach NADZÓR NAD ŚRODKAMI ZASTĘPCZYMI. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzą nadzór nad zakazem wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych na podstawie Ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2016r. poz. 224 z późn. zm.). W 2016r. w ramach tego nadzoru na terenie powiatu żywieckiego Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu prowadził głównie postępowania w stosunku do osób prywatnych, u których Policja w trakcie przeszukania stwierdziła obecność takich substancji. W sumie PPIS w Żywcu prowadził 27 spraw, w tym: 19 przekazanych przez Prokuraturę Rejonową w Żywcu; 1 przekazaną przez Prokuraturę Rejonową Bielsko- Biała Południe; 1 przekazaną przez PPIS w Suchej Beskidzkiej celem przesłuchania strony w ramach pomocy prawnej; 3 sprawy dotyczące utylizacji środków zastępczych zabezpieczonych w sklepach z dopalaczami w 2010r. w związku z decyzją Głównego Inspektora Sanitarnego; 4 sprawy, które nie zostały zakończone w 2015r. (również przekazane przez Prokuraturę Rejonową w Żywcu w 2015r.). W wyniku prowadzonych postępowań administracyjnych: a) wydano 36 decyzji administracyjnych, w tym: 2 decyzje o nałożeniu kary pieniężnej na kwotę w sumie zł; 17 decyzji o wycofaniu z obrotu środków zastępczych; 87

88 7 decyzji o przepadku na rzecz Skarbu Państwa i komisyjnym zniszczeniu środków zastępczych; 10 decyzji o umorzeniu postępowania; 17zarządzeń zabezpieczających wykonanie obowiązków o charakterze niepieniężnym, w którym zarządzono zatrzymanie wycofanych z obrotu środków zastępczych; b) przeprowadzono 10 przesłuchań strony i/lub świadków; c) dokonano zniszczenia części zabezpieczonych środków zastępczych o łącznej masie 784g w Zakładzie Utylizacji Odpadów w Katowicach. Ponadto w ramach współpracy z Komendą Powiatową Policji w Żywcu, na wniosek Naczelnika Wydziału Kryminalnego KPP w Żywcu przedstawiciele PPIS w Żywcu współuczestniczyli w działaniach kontrolnych wytypowanych przez Policję punktów salonów gier. Kontrole nie doszły do skutku, gdyż drzwi do obiektów były zamknięte. Zapobiegawczy nadzór sanitarny Zadania wykonywane w ramach zapobiegawczego nadzoru sanitarnego mają charakter prewencyjny, zmierzający do zapobiegania możliwości powstania zagrożeń dla bezpieczeństwa sanitarnego i zdrowia ludzi na etapie uzgadniania dokumentów planistycznych podlegających ocenie, takich jak: strategie, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, programy rewitalizacji, ochrony środowiska, gospodarki odpadami, zaopatrzenia w ciepło i energię elektryczną oraz uzgadniania dokumentacji projektowej nowych i modernizowanych obiektów, w których pracować i przebywać będą ludzie. OPINIOWANIE PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu na podstawie art. 53 i art. 54 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016r. poz. 353 z późn. zm.) dokonał 16 uzgodnień, wydając: 8 opinii sanitarnych dotyczących uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko, 8 opinii sanitarnych dotyczących strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, tj. opiniowania projektu dokumentów wraz z prognozą oddziaływania na środowisko; Głównymi kierunkami zmiany istniejącego zagospodarowania terenów w przedkładanych projektach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin w większości było powiększenie bądź tworzenie nowych kompleksów sportu i rekreacji (w tym tras narciarstwa biegowego i zjazdowego, wyciągów narciarskich, baz sportów, boisk sportowych, tras rowerowych, siłowni zewnętrznych) oraz powiększenie terenów związanych z turystyką i wypoczynkiem (w tym szlaków turystycznych, ścieżek spacerowych i budynków rekreacji indywidualnej). 88

89 Dodatkowo tereny przeznaczane były pod usługi towarzyszące, np. handlu i gastronomii, a także pod zabudowę mieszkaniowo-usługową z dopuszczeniem nieuciążliwych usług (tereny nowe lub poszerzone istniejące). Ponadto zmianą objęte były tereny przeznaczone na działalność produkcyjną, magazynową, usługową, bazy, składy (za wyjątkiem zakwalifikowanych do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko), tereny infrastruktury technicznej (ujęcia wody i stacje uzdatniania wody, urządzenia i obiekty kanalizacji, urządzenia i obiekty gospodarki odpadami), usługi transportu, handel detaliczny i hurtowy, tereny komunikacji (drogi publiczne, parkingi ogólnodostępne). Zapisy dotyczące przeznaczenia terenów nie stwarzały problemów, gdyż zmiany w miejscowych planach obejmowały obszary, których nowa funkcja była kontynuacją już istniejącej, znajdującej się w bezpośrednim sąsiedztwie (najczęściej budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne) lub ściśle z nią związaną. W związku z położeniem geograficznym powiatu żywieckiego, szczególnie duży nacisk położony jest na rozwój turystyki górskiej i wypoczynku, sportów i rekreacji zimowej szczególnie narciarstwa (w tym budowę nowych wyciągów i tras narciarskich), turystki górskiej, a także rozwój niezbędnej bazy noclegowej. Przy uzgadnianiu projektów miejscowych planów, w celu ochrony zdrowia i życia ludzi, zwracano uwagę na ochronę wód powierzchniowych i podziemnych, ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami, oddziaływanie akustyczne, zwiększenie wykorzystywania alternatywnych źródeł energii, ochronę stref ujęć wody, wyłączenie lub ograniczenie zabudowy na obszarach osuwiskowych lub zalewowych, gospodarkę odpadami i interesy osób trzecich. UZGADNIANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ NA ETAPIE DECYZJI ŚRODOWISKOWYCH W roku 2016 uzgodniono 4 przedsięwzięcia na etapie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji dla przedsięwzięć mogących potencjalnie oddziaływać na środowisko. Były to: budowa małej elektrowni wodnej na rzece Koszarawa w miejscowości Świnna, wykonanie stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji w Żywcu, rozbudowa Hotelu Żywieckiego w Przyłękowie, rozbudowa i modernizacja istniejącej instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych w kompleksie gospodarki odpadami w Żywcu. Przy uzgadnianiu przedsięwzięć na etapie decyzji środowiskowych zwracano uwagę na ochronę zdrowia ludzkiego, poprzez zapewnienie ludziom przebywającym w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji odpowiednich warunków życia, oraz ochronę środowiska. Szczególną uwagę zwracano na oddziaływanie akustyczne, ochronę wód podziemnych i powierzchniowych, właściwe gromadzenie odpadów stałych (w tym niebezpiecznych), niekorzystne oddziaływanie na środowisko w zakresie emisji hałasu i pyłów oraz warunki higieniczno-sanitarne dla zatrudnionych pracowników. 89

90 SPORZĄDZANIE OPINII W ZWIĄZKU Z POTRZEBĄ PRZEPROWADZENIA OCENY ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO ORAZ STWIERDZENIA OBOWIĄZKU SPORZĄDZENIA RAPORTU O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO W 2016r. wyrażono 35 takich opinii, w tym: w których nie stwierdzono konieczności sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko, w których stwierdzono konieczność sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko. Uzgodniono następujące rodzaje przedsięwzięć: ujęcia wód i sieci wodno-kanalizacyjne, budowę i przebudowę dróg, elektrownie wodne, rozbudowę i modernizację istniejącej instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, montaż traków i pilarek taśmowych do przerobu drewna, rozbudowę zakładu rozbioru drobiu, mini browar, rozbudowę hotelu, przebudowę boisk do piłki nożnej, adaptację hali produkcyjnej na malarnię konstrukcji stalowych, budowę lakierni proszkowej. UZGADNIANIE DOKUMENTACJI PROJEKTOWYCH Stosunkowo liczną grupę dokumentów uzgadnianych w zakresie wymagań higienicznych i zdrowotnych przez pion zapobiegawczego nadzoru sanitarnego stanowiły dokumentacje projektowe obiektów. W 2016r. ogółem wyrażono 28 opinii do projektów, a ostatecznie uzgodniono 21 dokumentacji projektowych. Dokumentacja projektowa uzgadniana była przy współpracy z sekcjami sprawującymi nad obiektami bieżący nadzór sanitarny. Przy uzgadnianiu dokumentacji projektowej najczęściej stwierdzano niezgodność zaprojektowanego obiektu z obowiązującymi przepisami w zakresie: rozplanowania pomieszczeń, wyposażenia, zaprojektowania punktów wodnych, wentylacji, zastosowanych materiałów wykończeniowych. Ponadto stwierdzano niezgodności części opisowej z rzutem pomieszczeń, brak przekroju pionowego pomieszczeń z zaznaczeniem wysokości oraz brak wymaganych odstępstw (od wysokości czy oświetlenia). UCZESTNICTWO W DOPUSZCZENIU DO UŻYTKOWANIA OBIEKTÓW BUDOWLANYCH W 2015r. pracownicy PPIS w Żywcu przeprowadzili 94 kontrole, w tym 28 kontroli w oparciu o art. 56 ustawy Prawo Budowlane. W ramach tych czynności dokonywano szczegółowego przeglądu zrealizowanych obiektów i ich otoczenia, pod kątem zgodności 90

91 z uzgodnioną dokumentacją projektową oraz obowiązującymi wymaganiami higienicznosanitarnymi. W celu zagwarantowania odpowiednich warunków pobytu ludzi w obiektach, sprawdzano również zastosowanie właściwych, pod kątem zdrowotnym, materiałów budowlanych. Przy odbiorach najczęstszym problemem było zrealizowanie obiektów niezgodnie z dokumentacją projektową w zakresie: zainstalowania właściwych punktów wodnych; wykonania prawidłowej wentylacji; wykończenia ścian jako powierzchni łatwozmywalnych; nie wykonania przedsionków izolujących w WC ogólnodostępnych i dla personelu; wyposażenia pomieszczeń. W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2016r. w w/w obiektach związanych z wydaniem opinii stwierdzających, że zostały one wykonane zgodnie z wymaganiami higienicznymi i zdrowotnymi, 2 obiekty nie zostały ostatecznie uruchomione ze względu na stwierdzone nieprawidłowości. Należą do nich: hala spawalnicza przy istniejącym zakładzie produkcyjnym i siłownia. Wśród oddanych do użytkowania obiektów największą liczbę stanowiły sklepy spożywcze i hurtownie spożywczo-przemysłowe; zakłady fryzjerskie, kosmetyczne i odnowy biologicznej, zakłady żywienia zbiorowego (lokale gastronomiczne, restauracje, stołówki) oraz obiekty handlowo-usługowe. Podobnie jak w roku 2015 w omawianym okresie widać trwającą tendencję wzrostową przy uruchamianiu zakładów fryzjersko-kosmetycznych i odnowy biologicznej. Nowo otwierane salony są estetycznie wykonane i posiadają wysoki standard świadczenia usług. W każdym salonie, w którym wykorzystywane są narzędzia i sprzęty wielorazowego użytku urządzano przystosowane stanowiska do ich mycia i dezynfekcji. Zauważono, że zwiększa się świadomość personelu oraz wdrażane są procedury związane z zapobieganiem szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych w w/w zakładach. W dużej mierze przyczyniła się do tego organizowana przez Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego Kampania Społeczna Mam świadomość jak być zdrowym, w której pracownicy PPIS w Żywcu brali czynny udział. Niestety brak przepisów w zakresie wymagań sanitarno - higienicznych dla w/w grupy obiektów stanowi duże utrudnienie przy sprawowaniu zarówno zapobiegawczego, jak i bieżącego nadzoru sanitarnego. Po spadku w 2015r., zaobserwowano ponownie tendencję wzrostową przy uruchamianiu placówek oświatowych. w tym przedszkoli i punktów przedszkolnych. W 2016r. uruchomiono 5 nowych przedszkoli i 1 punkt przedszkolny, czyli o 50% więcej niż w roku poprzedzającym. W 2016r. dokonano także odbioru 3 stacji uzdatniania wody (w tym 2 po modernizacji) wraz z siecią wodociągową w miejscowości: Żywiec (dla wodociągu sieciowego miasta Żywiec) i Bystra (dla wodociągu gminnego Wieprz). 91

92 Działalność oświatowo-zdrowotna Na terenie powiatu żywieckiego w 2016r. realizowano szereg programów edukacyjnych, których celem było kształtowanie postaw i zachowań sprzyjających zdrowiu. Do najważniejszych zaliczyć należy: Profilaktyka nadwagi i otyłości Ogólnopolski Program Edukacyjny pt. Trzymaj Formę. Jego celem jest podniesienie wiedzy w zakresie trwałego kształtowania prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej i ich rodzin poprzez promocję zasad aktywnego stylu życia i zbilansowanej diety, w oparciu o odpowiedzialność indywidualną i wolny wybór jednostki. Na terenie powiatu żywieckiego program ten realizowano w 43 placówkach (szkoły podstawowe i gimnazja) z udziałem uczniów. Grupę docelową, na którą skierowane zostały działania stanowili uczniowie klas I III szkół gimnazjalnych, uczniowie klas V VI szkół podstawowych oraz ich rodzice i opiekunowie. Placówki szkolne program realizowały poprzez organizację: spotkań edukacyjnych (pogadanki, wykład, prelekcje, wywiady) z udziałem profesjonalistów w zakresie żywienia, konkursów plastycznych z wystawami prac, konkursów wiedzy, programów artystycznych, scenek rodzajowych, uroczystych apeli, rajdów rowerowych, pieszych wycieczek, wyjazdów na basen, sporządzanie jadłospisów, przyrządzanie pokazów żywieniowych z degustacją, edukację rodziców i opiekunów i wiele innych bardzo ciekawych form. Podsumowanie działań odbyło się w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 1 w Żywcu Moszczanicy, w którym w dniu r. odbyło się podsumowanie działań - skierowano je nie tylko do uczniów SZP nr 1, ale również do uczniów Szkoły Podstawowej nr 3 w Żywcu. Finał odbył się na hali sportowej, gdzie zaprezentowano rozgrzewkę sportową, pokaz talentów, pasji, zainteresowań niektórych uczniów, pokaz karwingu warzywnoowocowego, zaprezentowano sztukę origami, pokaz na skakance wykonanej własnoręcznie przez uczniów z gumek, pokaz sztuki karate techniką Kata, pokaz gry siatkówki, gier na różnych instrumentach. Działanie poprzedzone było spotkaniami edukacyjnymi w klasach: pogadanki na temat zdrowego żywienia zgodnie z piramidą zdrowia. Dzieci z klas młodszych pod opieką wychowawców przygotowały zdrowe przekąski, soki, koktajle warzywnoowocowe i kanapki. Natomiast starsi uczniowie wykonali plakaty nt. zdrowego stylu życia (profilaktyka palenia tytoniu, żywienie, sport i rekreacja). Prace zostały zaprezentowane na hali sportowej oraz nagrodzone dyplomami i drobnymi upominkami przygotowanymi przez Inspekcję Sanitarną w Żywcu. 92

93 Placówki szkolne uczestniczyły również w Ogólnopolskim Konkursie na Projekt Edukacyjny Promujący Zmianę Zachowań w Zakresie Stylu Życia w Środowisku Lokalnym. Ogółem do konkursu przedłożono 3 prace z terenu powiatu. Praca dostarczona z Zespołu Szkolno- Przedszkolnego Szkoły Podstawowej w Koszarawie została wyróżniona i przesłana do etapu wojewódzkiego konkursu. Program Trzymaj Formę realizowany w szkołach jest atrakcyjną propozycją, którą placówki z powodzeniem kontynuowały jako X edycję. Obudowa merytoryczna poszerza 93

94 możliwości edukacyjne i czyni je atrakcyjnymi. Nauczyciele i uczniowie chętnie włączają się w program, czerpiąc z jego realizacji korzyści zdrowotne, wychowawcze i edukacyjne. Program, jest wartościowy prowadzący oceniają go jako pozytywny w skali 4 6. Realizatorzy w 84 % uważają, że program winien być kontynuowany. Wojewódzki Program edukacyjny Żywienie na wagę zdrowia IV edycja - w tym Klub Zdrowego Przedszkolaka (rok szkolny 2015/ edycja I) Cel główny programu to: wspieranie prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży poprzez odżywianie i propagowanie aktywności fizycznej Cele szczegółowe: poprawa jakości żywienia dzieci i młodzieży w żłobkach, przedszkolach i szkołach; podniesienie świadomości rodziców w kwestii odżywiania dzieci i ich aktywności fizycznej, a pozytywne skutki zdrowotne w przyszłości. Działania realizowało 51 placówek w powiecie (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja). Działaniami objęto 5844 osoby (dzieci, młodzież ich rodzice i opiekunowie). Program Żywienie na wagę zdrowia z pewnością przyczynia się do poszerzenia wiedzy na temat zdrowego stylu życia wśród dzieci i ich rodziców. Warto podkreślić, że dzieci bardzo chętnie i aktywnie uczestniczyły w programie, wykazywały się własną wiedzą i odnosiły się do własnych obserwacji. Po zrealizowaniu programu dzieci chętniej ograniczają słodycze, częściej sięgają po ciemne pieczywo oraz surówki i wodę zamiast słodkich napojów. Placówki przedszkolne brały udział w Konkursie kierowanym do nauczycieli realizatorów zadań w programie, na najlepszą prezentację z przeprowadzonych działań edukacyjnych pod hasłem Jak wstąpić do Klubu Zdrowego Przedszkolaka. Do konkursu złożono 14 prac i na etapie powiatowym 2 prace zostały zakwalifikowane do etapu wojewódzkiego: - praca Pani Anny Hubczak z Przedszkola Nr 1 w Żywcu z Oddziałami Integracyjnymi, - praca Pani Kingi Knapek z Przedszkola w Siennej. Dodatkowe wyróżnienie przyznano Pani Barbarze Kuś z Przedszkola nr 9 w Żywcu. Przedszkole w Siennej uzyskało wyróżnienie na szczeblu wojewódzkim Konkursu. PROFILAKTYKA PALENIA TYTONIU Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce to działanie profilaktyczne kierowane do ogółu społeczeństwa realizowane przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej przy pomocy szeroko zakrojonej współpracy z kadrą pedagogiczną i wychowawczą placówek nauczania i wychowania, przedstawicielami Podstawowej Opieki Zdrowotnej, instytucjami i organizacjami społecznymi, samorządami lokalnymi, za przykład mogą posłużyć akcje : - Światowy Dzień bez Tytoniu, który corocznie przypada 31 maja. - Światowy Dzień Rzucania Palenia - przypada corocznie w trzeci czwartek listopada. 94

95 Zrealizowane zadania: 2 akcje bezpłatnych badań spirometrycznych skierowanych do pracowników Komendy Powiatowej Policji w Żywcu oraz Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Żywcu. Badania prowadził lek med. Janusz Wyrwalski Gabinet Chorób Płuc i Gruźlicy NZOZ SPIRO w Żywcu. informację ze strony internetowej GIS nt. Światowego Dnia bez Tytoniu przekazano do prasy ( Nad Sołą i Koszarawą ) - ukazała się w dniu r.; każdorazowo prowadzono dystrybucje materiałów informacyjno-edukacyjnych; prowadzono warsztaty edukacyjne kierowane do uczniów szkół ponadgimnazjalnych pt. Uzależnienia Rak Umysłu. Wykłady prowadził lek. med. Janusz Wyrwalski NZOZ SPIRO w Żywcu; działanie z zakresu profilaktyki palenia tytoniu realizowano również poprzez organizację Punktu Promocji Zdrowia w ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej, w którym z informacji skorzystało 229 osób. W punkcie tradycyjnie mierzono ciśnienie tętnicze we krwi, zawartość tlenku węgla w wydychanym powietrzu u palaczy, prezentowano fantom obrazujący skutki palenia tytoniu, prowadzono rozmowy, dystrybuowano materiały edukacyjne (ulotki), testowano alkogogle i narkogogle, które obrazowały jak zmienia się percepcja umysłu po spożyciu alkoholu i zażyciu narkotyków. Działanie prowadzono pod patronatem Burmistrza Miasta Żywca Antoniego Szlagora. Działanie skierowano do społeczności lokalnej oraz turystów. 95

96 Podobne punkty informacyjne organizowane są również podczas innych imprez masowych na terenie Miasta Żywca. W Programie Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w ciągu całego roku 2016 prowadzone były kontrole przestrzegania zakazu palenia tytoniu w miejscach użyteczności publicznej. Kontrole prowadzone były w ramach sprawowania bieżącego nadzoru nad obiektami przez pracowników Oddziału Nadzoru Sanitarnego PPIS w Żywcu. W trakcie kontroli (1242) w żadnym przypadku nie stwierdzono naruszenia Ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Program edukacyjny dla dzieci Program przedszkolnej edukacji antytytoniowej pt. Czyste powietrze Wokół Nas kierowany do starszej grupy przedszkolnej dzieci w wieku 5 6 lat oraz ich rodziców i opiekunów. Program ma na celu zwiększenie wiedzy rodziców w zakresie ochrony dzieci przed narażeniem na działanie dymu tytoniowego, wykształceniu u dzieci umiejętności rozpoznawania różnych źródeł dymów z ukierunkowaniem na wydobycie" dymu papierosowego, wykształcenie u dzieci umiejętności unikania sytuacji, gdy dorośli palą w ich obecności. Na terenie powiatu żywieckiego w programie uczestniczyło 16 placówek przedszkolnych z udziałem osób (dzieci i ich rodzice). Treści programu wywołały duże zainteresowanie i zaangażowanie przedszkolaków, przejawiające się aktywnym udziałem w podejmowanych rozmowach, dyskusjach, oraz doświadczeniach i pracach plastycznych. Podawane wyjaśnienia wychowawców pozwoliły na oswojenie się z tematem przedszkolakom dotkniętym w środowisku rodzinnym problemem palenia papierosów. Rodzice dzieci w różny sposób reagowali na potrzebę wprowadzenia realizacji programu, dużym zainteresowaniem cieszyły się prace plastyczne wykonane przez dzieci. Dzieci bardzo chętnie uczestniczyły w programie, wykazały bardzo wysoki poziom wiedzy na temat skutków palenia tytoniu, nauczyły się jak unikać sytuacji, gdy starsi przy nich palą tytoń, chętnie się wypowiadały, wykonywały prace plastyczne. Edukacja antytytoniowa jest niezbędnym elementem wychowania zdrowotnego, które należy rozpowszechniać wśród dzieci. 96

97 PROFILAKTYKA CHORÓB ZAKAŹNYCH Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS Celem głównym jest zwiększenie poziomu wiedzy młodzieży i dorosłych nt. HIV/AIDS oraz zmiana ich postaw ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności za zdrowie własne. Ogółem działaniami objęto osoby (młodzież, osoby dorosłe, społeczność lokalna, turyści). Zadania realizowane z zakresu profilaktyki HIV/AIDS w 2016r. : I. W dniu 4 kwietnia 2016r. we współpracy z Punktem Diagnostyczno-Konsultacyjnym w Chorzowie oraz Starostwem Powiatowym w Żywcu zorganizowano akcję anonimowego i bezpłatnego testowania w kierunku HIV. Działanie skierowano przede wszystkim do pracowników policji, pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej i ich podopiecznych, kuratorów sadowych i ich podopiecznych oraz do młodzieży. Z bezpłatnych testów skorzystało 40 osób. Celem przedsięwzięcia było zachęcenie do wykonywania testu w kierunku HIV, a tym samym propagowanie wczesnej diagnostyki zakażeń, zwiększenie liczby osób testujących się oraz zwiększenie świadomości w zakresie korzyści wynikających z testowania w kierunku HIV. Informacja propagująca akcję ukazała się w prasie lokalnej Nad Soła i Koszarawą. II. W okresie od r. do r. w Punkcie Promocji Zdrowia zorganizowanym w ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej prowadzono rozmowy oraz dystrybucję materiałów informacyjnych. Działanie skierowane było do społeczności lokalnej oraz turystów. Z informacji w Punkcie skorzystało 229 osób. III. W miesiącu marcu w trakcie prowadzonej akcji Biała Sobota lekarz prowadzący badania ginekologiczne propagował wśród kobiet bezpłatne testowanie w kierunku HIV prowadzono dystrybucję materiałów informacyjnych. Z akcji skorzystało 25 kobiet. Bezpłatne badanie prowadziła dr n. med. Janina Miodońska. IV. W miesiącach listopadzie i grudniu 2016r. młodzież szkół ponadgimnazjalnych powiatu żywieckiego uczestniczyła w wojewódzkim Projekcie HIV/AIDS jestem świadomy, nie ryzykuję, którego celem było podniesienie poziomu wiedzy młodzieży na temat profilaktyki zakażeń wirusem HIV i choroby AIDS, w tym dróg zakażenia oraz kształtowanie postaw odpowiedzialności za własne zdrowie i życie oraz postawy tolerancji wobec zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS. Uczestniczono też w wojewódzkim konkursie na plakat pod hasłem projektu. Działaniem objęto 23 placówki oraz uczniów. 97

98 Komisja oceniające prace uczniów na szczeblu powiatu. V. W miesiącu grudniu 2016r. w ramach Światowego Dnia AIDS młodzież z Zespołu Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych w Żywcu wzięła udział w konkursie HIV/AIDS- jestem świadomy, nie ryzykuję! oraz w warsztatach połączonych z prelekcją w auli szkolnej. Uczniowie klasy II TR, pod opieką mgr Izabeli Rzeszutek wykonali prace plastyczne na konkurs HIV/AIDS-jestem świadomy, nie ryzykuję!. Szkolna wystawa prac odbyła się w dniu 5 grudnia 2016 roku. Dwie najlepsze prace zostały przekazane do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Żywcu. Natomiast w dniu 8 grudnia 2016r. w auli szkolnej odbyła się prelekcja przy wykorzystaniu prezentacji multimedialnej dotycząca profilaktyki HIV/AIDS dla uczniów klas pierwszych, drugich i trzecich technikum i ZSZ. Prelekcję wygłosiła mgr Weronika Galar (koordynator szkolny w w/w Projekcie) w oparciu o materiały szkoleniowe oraz własne. W prelekcji brała udział również dyrekcja ZSE-G oraz wychowawcy klas. Po zakończonej prelekcji uczestnicy wzięli udział w dyskusji oraz warsztatach w małych grupach. Wszyscy zainteresowani otrzymali ulotki oraz inne materiały szkoleniowe. Uczniowie pod opieką nauczyciela przygotowali też gazetkę szkolną dotyczącą profilaktyki HIV/AIDS. Wśród uczniów przeprowadzono również konkurs wiedzy na temat HIV/AIDS. 98

99 PROFILAKTYKA CHORÓB ZAKAŹNYCH Podstępne WZW Celem działań jest: upowszechnienie wiedzy na temat zagrożeń wynikających z zakażeń wirusem HBV, HCV oraz sposobów zapobiegania. Adresatami programu byli uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Działaniem objęto uczniów w 23 szkołach ponadgimnazjalnych na terenie powiatu. Program w placówkach realizowano zgodnie z sugestiami pozyskanymi na szkoleniach prowadzonych przez Przedstawicieli Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach oraz zawartymi w poradnikach dla koordynatorów szkolnych. Dzięki materiałom dydaktycznym celowanym do programu, przekazano uczniom rzetelną wiedzę. Program bardzo dobrze odbierany jest przez młodzież, wielu uczniów nie było świadomych zagrożeń jakie niosą zakażenia HBV i HCV. Aktywnie uczestnicząc w zajęciach nabyli wiedzę jak chronić się przed zakażeniami, poznali podstawowe zasady profilaktyki. Ponadto uczniowie wzięli udział w Olimpiadzie Wiedzy Podstępne WZW, która odbyła się w miesiącu kwietniu 2016r. w Sali Marmurowej Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Dominika Barcik i Dominika Oleś z I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Żywcu, Natalia Szuta i Ewelina Homa z Zespołu Szkół Budowlano Drzewnych w Żywcu i Karolina Kosiec oraz Anna Pawlus z Zespołu Szkół Agrotechnicznych i Ogólnokształcących w Żywcu wzięły udział w etapie wojewódzkim olimpiady. Kampania Społeczna Mam świadomość jak być zdrowym W dniu 09 kwietnia 2016r. we współpracy z Dyrekcją Zespołu Szkół Ekonomiczno- Gastronomicznych w Żywcu w ramach Kampanii Społecznej Mam świadomość jak być Zdrowym Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Żywcu zorganizował szkolenie kierowane do właścicieli zakładów fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i odnowy biologicznej. Tym razem w szkoleniu uczestniczyli również uczniowie z Zespołu Szkół Zawodowych Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Żywcu oraz Zespołu Szkół Budowlano Drzewnych w Żywcu klasy o profilu fryzjer. Celem działania było podniesienie wiedzy na temat zakażeń krwiopochodnych. W szkoleniu ogółem uczestniczyło 90 osób (w tym 43 osoby pracujące w zakładach oraz 47 uczniów). Każdy z uczestników został wyposażony w pakiet edukacyjny (Poradnik Jak bezpiecznie i higienicznie pracować oraz świadczyć usługi, ulotki, plakat). Szkolenie prowadzone było przez pracowników PSSE w Żywcu: Martę Micor - Kierownika Oddziału Nadzoru Sanitarnego, pracowników Sekcji Higieny Komunalnej Teresę Waligóra, Sekcji Epidemiologii Beatę Gilowską i Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego Urszulę Szymońską. Na wstępie szkolenia zapoznano wszystkich z Planem działania w kampanii społecznej Mam świadomość jak być zdrowym przedstawiono ramy czasowe, cele interwencji. 99

100 Przedstawiono również zagadnienia dotyczące: wymagań techniczno-sanitarnych w zakładach do których kierowana jest kampania; znaczenia i konieczności stosowania procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi przy wykonywaniu usług; ograniczenia występowania zakażeń krwiopochodnych; postępowania ze sprzętem stosowanym podczas wykonywania usług, postępowania z bielizną i odpadami; obowiązków pracodawcy. Zaszczep w sobie chęć szczepienia Kampania Społeczna Zaszczep w sobie chęć szczepienia realizowana jest w ramach projektu Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego Zdrowe dziecko- Zdrowy dorosły- zdrowa rodzina. Celem interwencji było podniesie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat znaczenia szczepień w profilaktyce chorób zakaźnych, wzrost świadomości dotyczących korzyści wynikających ze szczepień ochronnych. Grupą docelową jest ogół społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem: rodziców dzieci 0-3 lat oraz dzieci 100

101 przedszkolnych, studentów uczelni wyższych, osób starszych, osób podróżujących. Działaniami na terenie powiatu żywieckiego objęto 836 osób. Zadania realizowano poprzez organizację szkoleń, dystrybucję materiałów edukacyjno-informacyjnych, punkty informacyjno-edukacyjne. Za przykład może posłużyć punkt informacyjny zorganizowany w Klinice Urody i Podologii w Żywcu. W miesiącu maju przeprowadzono również szkolenie kierowane do dorosłych i młodzieży. Edukację uczestników prowadziła p. Beata Gilowska przedstawiciel Oddziału Nadzoru Sanitarnego Sekcji Epidemiologii PSSE w Żywcu, podkreślając, że szczepienia ochronne są najskuteczniejszym i najbardziej efektywnym sposobem zapobiegania wielu chorobom zakaźnym. Działania prowadzono w każdym miesiącu 2016r. 101

102 Program Profilaktyki Chorób Nowotworowych Celem programu jest: zwiększenie świadomości społeczeństwa odnośnie zagrożeń nowotworami poprzez przekazanie wiedzy nt. zapobiegania chorobom nowotworowym i wczesnego ich wykrywania. W ramach profilaktyki zrealizowano Program Znamię! Znam Je? Działanie skierowano do uczniów szkół ponadgimnazjalnych powiatu. Zadania realizowały 23 placówki z udziałem osób. Kampania edukacyjna umożliwiła zapoznanie młodych ludzi z podstawowymi informacjami nt. czerniaka (nowotwór złośliwy skóry), a tym samym stworzyła możliwość budowania odpowiednich zachowań oraz postaw prozdrowotnych wśród młodzieży. W ramach Profilaktyki chorób nowotworowych realizowano również Program Wybierz Życie Pierwszy Krok. Celem działań w tym programie jest: zmniejszenie występowania raka szyjki macicy i umieralności na tę chorobę, zwiększenie wiedzy na temat profilaktyki raka szyjki macicy i roli wirusa HPV w jego powstawaniu. Adresaci programu: uczniowie klas I szkól ponad gimnazjalnych, ich rodzice oraz kadra pedagogiczna. Zadanie realizowało 15 placówek z udziałem 1023 osób. Działania podkreśliły znaczenie profilaktyki w codziennym życiu (ostrzeżenia zdrowotne), zachęcały młodych ludzi do wizyt u lekarza specjalisty, zwracały uwagę na bardzo ważne kwestie związane ze zdrowiem kobiet. Działania edukacyjne wzmacniane były spotkaniami edukacyjnymi prowadzonymi przez lekarzy specjalistów. Zauważono, że młodzież bardzo potrzebuje takiej wiedzy. Jak co roku, systematycznie od 2003 roku we współpracy z dr n. med. Janiną Miodońską - ginekolog, położnik, onkolog, specjalistą w zakresie balneologii i medycyny fizykalnej - w miesiącu marcu zorganizowano akcję Biała Sobota, w czasie której wykonywane są bezpłatne badania ginekologiczne i palpacyjne, a niejednokrotnie badania cytologiczne. 102

103 Celem działania jest: uświadomienie kobietom jak duże znaczenie dla zdrowia a niejednokrotnie dla życia ma wczesna diagnostyka. Z w/w badań skorzystało łącznie 25 kobiet. Działanie prowadzono pod hasłem Zadbaj o Życie. W trakcie akcji lekarz prowadzący udziela fachowych indywidualnych porad, prowadzono rozdawnictwo ulotek z zakresu profilaktyki, prowadzono badania ciśnienia tętniczego we krwi, rozmowy na temat szkodliwości palenia tytoniu oraz w szerokim zakresie propagowano testowanie w kierunku HIV. Działanie cieszy się uznaniem wśród kobiet mieszkanek powiatu żywieckiego, w związku z powyższym w możliwości będą kontynuowane. Dr n. med. Janina Miodońska we współpracy z Inspekcja Sanitarną w Żywcu prowadzi również bezpłatną edukację młodzieży szkolnej w placówkach ponadgimnazjalnych powiatu z zakresu chorób nowotworowych i nie tylko. Program Smak życia, czyli debata o dopalaczach Program edukacyjny Smak życia czyli debata o dopalaczach mający na celu dostarczenie młodym ludziom podstawowych informacji na temat dopalaczy i zagrożeń wynikających z ich używania, a w konsekwencji zwiększenia ostrożności i zmniejszenia otwartości na kontakty z tymi produktami, w roku 2016 po raz kolejny został skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych powiatu żywieckiego. Programem objęto 5128 osób w 35 gimnazjach. Uczniowie chętnie uczestniczyli w działaniach biorąc udział w spotkaniach edukacyjnych, konkursach, nabyli też wiedzę z zakresu zagrożeń jakie niosą narkotyki i inne środki psychoaktywne. 103

104 Cele szczegółowe programu to: profilaktyka uzależnień i przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu psychoaktywnych środków zastępczych w środowisku dzieci i młodzieży, zwrócenie uwagi na problemy zdrowotne wynikające z korzystania z dopalaczy. Program jest kontynuowany. Program edukacyjny pt. ARS, czyli jak dbać o miłość? Realizowany w ramach Projektu Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych - III Edycja. Program kierowany jest do uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Jego celem jest ograniczenie używania substancji psychoaktywnych przez kobiety w wieku prokreacyjnym (15 49 lat). W programie wzięło udział osoby (uczniowie i rodzice) z 23 placówek. PSSE w Żywcu we współpracy z Komendą Powiatową Policji w Żywcu oraz lek. med. Januszem Wyrwalskim NZOZ SPIRO w Żywcu realizując zadania, systematycznie - 1 raz w miesiącu organizowała spotkanie edukacyjne kierowane do uczniów szkół ponadgimnazjalnych (każdorazowo inna placówka). 104

105 Każdy zainteresowany mógł zobaczyć, jak zmienia się percepcja umysłu po wypiciu alkoholu lub zażyciu narkotyków testując narkogogle i alkogogle. Testowanie cieszyło się dużym zainteresowaniem ze strony uczniów. W ramach programu oraz prowadzonej Kampanii społecznej pt. Nie pozwól odlecieć swojemu szczęściu działaniem w roku szkolnym 2015/2016 objęto 10 placówek z udziałem uczniów. Program jest pozytywnie odbierany zarówno przez nauczycieli jak i przez młodzież - duże zaangażowanie w działania wykazali nauczyciele uczący przedmiotu Wychowanie do Życia w rodzinie obszernie poruszając temat Wolna miłość to miłość bez nałogów. Tematyka jest bardzo wartościowa, koordynatorzy szkolni deklarują kontynuację programu ARS, czyli jak dbać o miłość w kolejnych edycjach. Dopalacze Wypalacze Środki Zastępcze. W związku z licznymi przypadkami zatruć substancjami psychoaktywnymi oferowanymi jako tzw. dopalacze na terenie powiatu żywieckiego zastała podjęta kampania edukacyjna kierowana do młodzieży i osób dorosłych. Działania realizowano poprzez spotkania edukacyjne z młodzieżą, organizacje punktów informacyjnych podczas imprez masowych i nie tylko, dystrybucję materiałów informacyjnych (ulotki, plakaty) rozwieszanie ich na tablicach i słupach ogłoszeniowych. Działaniem w roku 2016 objęto osób. W ramach działań współpracowano z kinem Janosik w Żywcu, Spółką Beskid w Żywcu. 105

106 PROFILAKTYKA PODSTAWOWYCH ZASAD HIGIENY NA CO DZIEŃ Światowy Dzień Mycia Rąk W dniu 14 października 2016r. w Przedszkolu nr 8 im. Marii Krystyny Habsburg w Żywcu obchodzono Światowy Dzień Mycia Rąk, którego celem było propagowanie wśród dzieci częstego i dokładnego mycia rąk. Przedszkolaki miały wykonać kilka zadań, mających na celu przybliżenie im, jak ważna jest higiena rąk chroniąca przed chorobami zakaźnymi. Na początku dzieci wzięły udział w zabawie ruchowej z wykorzystaniem rymowanki. Następnie na podstawie ilustracji udzielały odpowiedzi na pytanie: Kiedy mamy brudne ręce i co powinniśmy robić?. Kolejnym zadaniem były zagadki słuchowe. Później odbył się pokaz właściwego mycia rąk. Wszystkie dzieci doskonale naśladowały pokazane czynności. Potrafiły je powtórzyć podczas mycia rąk przy umywalce. Nie zabrakło też tańców do piosenki Mydło lubi zabawę. Na zakończenie grupy otrzymały wielką kartonową dłoń, na której każde dziecko miało za zadanie odbić swoją dłoń, jako dowód, iż zawsze będzie pamiętać o myciu rąk mydłem i wodą przed każdym posiłkiem i po wizycie w toalecie. Działaniem objęto 100 osób. 106

107 PROMOWANIE RADOŚCI ŻYCIA Światowy Dzień Uśmiechu W dniu 11 października 2016r. również w Przedszkolu nr 8 im. Marii Krystyny Habsburg w Żywcu po raz pierwszy obchodzono Dzień Uśmiechu. Pomysłodawcą tego dnia był Harvey Ball, autor znanego na całym świecie symbolu żółtej uśmiechniętej buzi, tzw. smiley face, stworzonej w 1963 roku. Symbol ten reprezentować ma dokładnie to, co na co dzień chcemy widzieć jak najczęściej u innych ludzi bezinteresowny uśmiech i radość życia. Specjalnie na ten dzień w Przedszkolu została przygotowana scenografia, w której hasłem przewodnim był cytat J. Korczaka Kiedy śmieje się dziecko, śmieje się cały świat. Dla dzieci zostały przygotowane różne atrakcje. Na początku każde dziecko w otrzymało opaskę z uśmiechem, którą ubrało na głowę. Następnie przedszkolaki wzięły udział w różnych zabawach m.in.: odszukiwanie w sali ukrytych uśmiechów, zabawy z chustą animacyjną, wykonanie uśmiechów dla rodziców na patyczkach oraz stworzenie grupowych prac plastycznych, przedstawiających uśmiech. Nie zabrakło również tańców, które dzieci wykonały przy użyciu żółtej bibułkowej wstążki, zgodnie z pokazywanymi ruchami przez nauczycielkę prowadzącą. Kolejnym zadaniem do wykonania było dorysowanie na niedokończonym rysunku twarzy oczu i uśmiechu, należało je wykonać z zasłoniętymi oczami. Na zakończenie wszystkie dzieci oraz pracownicy degustowali się kruchymi ciasteczkami upieczonymi w przedszkolnej kuchni, na których również znajdował się uśmiech. Placówka ma nadzieję, że ten dzień wejdzie do tradycji przedszkolnych uroczystości. Inspekcja Sanitarna w obu tych przedsięwzięciach przygotowała dyplomy i podziękowania. Działaniem objęto 100 osób. 107

108 PROFILAKTYKA WIEDZY O ANTYBIOTYKACH. Europejski Dzień o Antybiotykach W dniu 18 listopada 2016r. z inicjatywy Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej Oświaty Zdrowotnej w Żywcu w Przedszkolu nr 9 w Żywcu zorganizowano akcję informacyjną dot. Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach. Celem tego dnia jest promowanie wiedzy na temat odpowiedzialnego stosowania antybiotyków oraz zwiększenie świadomości, jakim zagrożeniem dla zdrowia każdego z nas jest zjawisko antybiotykoodporności. Narastanie tego zjawiska to w dużej mierze skutek niewłaściwego stosowania i nadużywania antybiotyków. W związku z powyższym w przedszkolu zorganizowano dla rodziców kącik informacyjny wraz z wystawą plakatów nauczyciele prowadzili rozmowy wręczając każdemu rodzicowi ulotki. Natomiast z dziećmi prowadzono rozmowy na temat zażywania leków i ich stosowania. Dzieci kolorowały ulotki tematycznie związane z Europejskim Dniem Wiedzy o Antybiotykach, które zabierały do domu. W działaniu udział wzięło 100 dzieci oraz ich rodzice. Podczas akcji o antybiotykach nauczyciele dystrybuowali również ulotki dotyczące profilaktyki grypy oraz szczepień ochronnych. Oświata Zdrowotna PSSE w Żywcu uczestniczyła również w wielu różnych programach i kampaniach społecznych np. Światowy Dzień Zdrowia (który corocznie przypada 7 kwietnia), Zaszczep w Sobie Chęć Szczepienia, Mam Świadomość Jak Być Zdrowym, w akcjach informacyjnych dot. wypoczynku zimowego i letniego. Większość działań oświatowych na nadzorowanym terenie prowadzonych było w oparciu o współpracę z instytucjami i organizacjami społecznymi nie tylko powiatu ale i województwa. 108